1

Komisja Europejska wnosi w skardze do Trybunału o stwierdzenie, że poprzez brak pełnej lub prawidłowej transpozycji art. 2 pkt 19, 20, 26 i 27, art. 8 ust. 1, art. 9 ust. 2, art. 10 ust. 3 i art. 11 ust. 5 dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. 2000, L 327, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 5, s. 275; sprostowanie Dz.U. 2006, L 113, s. 26), zmienionej dyrektywą 2008/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2008 r. (Dz.U. 2008, L 81, s. 60, zwanej dalej „dyrektywą 2000/60”), jak też pkt 1.3, 1.3.4, 1.3.5, 1.4 i 2.4.1 załącznika V i części A pkt 7.2–7.10 załącznika VII do tej dyrektywy, Rzeczpospolita Polska uchybiła zobowiązaniom spoczywającym na niej na mocy tych przepisów oraz art. 24 tejże dyrektywy.

2

Artykuł 2 dyrektywy 2000/60, zatytułowany „Definicje”, przewiduje w pkt 19, 20, 26 i 27, co następuje:

„[…]

[…]

[…]”.

3

Artykuł 4 dyrektywy 2000/60, zatytułowany „Cele środowiskowe”, stanowi:

„1.   Czyniąc operacyjnymi programy działań określone w planach gospodarowania wodami w dorzeczu:

2.   Tam, gdzie więcej niż jeden z celów na mocy ust. 1 odnosi się do danej części wód, stosuje się ten najbardziej restrykcyjny.

3.   Państwa członkowskie mogą wyznaczyć część wód powierzchniowych jako sztucznie lub silnie zmienioną, gdy:

4.   Terminy ustalone na mocy ust. 1 mogą być przedłużone dla stopniowego osiągnięcia celów dla części wód, pod warunkiem że nie zachodzi dalsze pogarszanie się stanu zmienionej części wód, gdy wszystkie z następujących warunków są spełnione:

5.   Państwa członkowskie mogą zmierzać do osiągnięcia mniej restrykcyjnych celów środowiskowych niż te wymagane na mocy ust. 1, dla określonych części wód, w przypadku gdy [są one] tak zmienion[e] przez działalność człowieka, jak ustalono zgodnie z art. 5 ust. 1, lub [ich] warunki naturalne są takie, że osiągnięcie tych celów byłoby niemożliwe lub nieproporcjonalnie kosztowne, a wszystkie z następujących warunków są spełnione:

6.   Czasowe pogorszenie się stanu części wód nie jest naruszeniem wymogów niniejszej dyrektywy, jeśli jest ono wynikiem okoliczności charakteru naturalnego czy sił wyższych, które są wyjątkowe lub nie mogły być w sposób racjonalny przewidziane, w szczególności ekstremalnych powodzi i przedłużających się susz, czy wynikiem okoliczności na skutek awarii, które nie mogły być w sposób racjonalny przewidziane, jeśli spełnione są wszystkie następujące warunki:

7.   Państwa członkowskie nie naruszają niniejszej dyrektywy, gdy:

i spełnione są wszystkie następujące warunki:

8.   Przy stosowaniu ust. 3, 4, 5, 6 i 7 państwo członkowskie zapewnia, że stosowanie to nie wyklucza lub nie przeszkadza w osiągnięciu celów niniejszej dyrektywy w innych częściach wód w tym samym obszarze dorzecza i jest zgodne z wdrażaniem innego prawodawstwa wspólnotowego dotyczącego ochrony środowiska.

9.   Należy podjąć kroki celem zapewnienia, że stosowanie nowych przepisów, włączając stosowanie ust. 3, 4, 5, 6 i 7, gwarantuje przynajmniej taki sam poziom bezpieczeństwa jak istniejące prawodawstwo wspólnotowe”.

4

Artykuł 8 dyrektywy 2000/60, zatytułowany „Monitorowanie stanu wód powierzchniowych, podziemnych oraz obszarów chronionych”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają utworzenie programów monitorowania stanu wód w celu ustalenia spójnego i całościowego przeglądu stanu wód w każdym obszarze dorzecza:

5

Artykuł 9 ust. 1 i 2 dyrektywy 2000/60 stanowi:

„1.   Państwa członkowskie uwzględniają zasadę zwrotu kosztów usług wodnych, włączając koszty ekologiczne i materiałowe, uwzględniając analizę ekonomiczną wykonaną zgodnie z załącznikiem III oraz w szczególności zgodnie z zasadą »zanieczyszczający płaci«.

Do końca 2010 r. państwa członkowskie zapewnią, że [aby]:

Państwa członkowskie mogą w tym przypadku uwzględniać skutki społeczne, ekologiczne i ekonomiczne zwrotu kosztów, jak również warunki geograficzne i klimatyczne określonego regionu lub regionów.

2.   Państwa członkowskie składają w planach gospodarowania wodami w dorzeczach sprawozdanie o planowanych krokach podjętych dla wdrożenia ust. 1, które przyczyniać się będą do osiągnięcia celów środowiskowych niniejszej dyrektywy i o wkładzie uczynionym przez różnych użytkowników do zwrotu kosztów usług wodnych”.

6

Artykuł 10 dyrektywy 2000/60, zatytułowany „Łączone podejście dla źródeł punktowych i rozproszonych”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, że wszystkie zrzuty do wód powierzchniowych, określone w ust. 2, są kontrolowane zgodnie z podejściem łączonym wymienionym w niniejszym artykule.

2.   Państwa członkowskie zapewniają ustalenie lub wykonanie:

wymienione w:

najpóźniej w ciągu 12 lat od dnia wejścia w życie niniejszej dyrektywy, chyba że ustalono inaczej w odpowiednim prawodawstwie.

3.   W przypadku gdy cel lub norma jakości, określone na mocy niniejszej dyrektywy, na mocy dyrektyw wymienionych w załączniku IX lub w zastosowaniu innego prawodawstwa wspólnotowego, wymaga bardziej restrykcyjnych warunków od wynikających z wykonania ust. 2, są ustalone odpowiednio bardziej restrykcyjne kontrole emisji”.

7

Artykuł 11 dyrektywy 2000/60, zatytułowany „Program środków działania”, przewiduje w ust. 5:

„Jeżeli monitorowanie lub inne dane wskazują, że cele ustalone na mocy art. 4 dla części wód prawdopodobnie nie będą osiągnięte, państwa członkowskie zapewniają, że:

Jeżeli przyczyny są spowodowane okolicznościami pochodzenia naturalnego lub sił wyższych, które są wyjątkowymi i nie mogły być racjonalnie przewidziane, w szczególności ekstremalnymi powodziami i długimi suszami, państwa członkowskie mogą ustalić, że dodatkowe środki nie są praktyczne, z zastrzeżeniem art. 4 ust. 6”.

8

Punkty 1.3, 1.3.4, 1.3.5, 1.4 i 2.4.1 załącznika V do dyrektywy 2000/60 przewidują:

„1.3. Monitorowanie stanu ekologicznego i stanu chemicznego wód powierzchniowych

Sieć monitorowania wód powierzchniowych jest ustalona zgodnie z wymogami art. 8. Sieć monitorowania projektowana jest w sposób umożliwiający pozyskanie spójnego i całościowego obrazu stanu ekologicznego i chemicznego w każdym dorzeczu oraz zezwala na podział części wód na pięć klas zgodnie z normatywnymi definicjami w ppkt 1.2. Państwa członkowskie przedstawiają mapę lub mapy ilustrujące sieć monitorowania wód powierzchniowych do planu gospodarowania wodami w dorzeczu.

Na podstawie charakterystyki oraz oceny wpływu, wykonanych zgodnie z art. 5 i załącznikiem II, państwa członkowskie ustalają dla każdego przedziału czasowego, dla którego ma zastosowanie plan gospodarowania wodami w dorzeczu, programy monitorowania kontrolnego oraz monitorowania operacyjnego. W niektórych przypadkach może zaistnieć potrzeba ustalenia przez państwa członkowskie programów monitorowania badawczego.

Państwa członkowskie monitorują parametry wskaźnikowe dla stanu każdego właściwego elementu jakości. Przy doborze parametrów elementów jakości biologicznej, państwa członkowskie określają właściwy poziom taksonomiczny wymagany do osiągnięcia odpowiednich poziomów zaufania i dokładności w klasyfikacji elementów jakości. Szacunki poziomu zaufania i dokładności wyników z programów monitorowania przedstawiane są w planie.

[…]

1.3.4. Częstotliwość monitorowania

W okresie monitorowania diagnostycznego stosowane są podane poniżej częstotliwości monitorowania parametrów wskaźnikowych dla elementów jakości fizykochemicznej, chyba że na podstawie wiedzy technicznej i opinii ekspertów uzasadnione są dłuższe odstępy czasu między monitorowaniem. Dla elementów jakości biologicznej oraz hydromorfologicznej monitorowanie przeprowadzane jest co najmniej raz podczas okresu monitorowania diagnostycznego.

Dla monitoringu operacyjnego częstotliwość monitorowania wymagana dla każdego parametru ustalana jest przez państwa członkowskie tak, aby zapewnić zebranie wystarczających danych do wiarygodnej oceny stanu danego elementu jakości. Zalecane jest, aby prowadzenie monitorowania miało miejsce w odstępach czasu nieprzekraczających wartości wymienionych w poniższej tabeli, chyba że na podstawie wiedzy technicznej i opinii ekspertów uzasadnione są dłuższe odstępy czasu między monitorowaniem.

Częstotliwości wybierane są w sposób zapewniający osiągnięcie akceptowanego poziomu zaufania i dokładności. Oszacowania zaufania i dokładności osiągniętej przez stosowany system monitorowania podawane są w planie gospodarowania wodami w dorzeczu.

Częstotliwości monitorowania wybierane są z uwzględnieniem zmienności parametrów, wynikającej zarówno z warunków naturalnych, jak i antropogenicznych. Terminy przeprowadzania monitorowania wybierane są w sposób zmniejszający wpływ zmienności sezonowej na wyniki, co zapewnia, że wyniki odzwierciedlają zmiany w części wód na skutek oddziaływania antropogenicznego. W miarę potrzeby, dla osiągnięcia tego celu przeprowadzane jest w różnych porach tego samego roku dodatkowe monitorowanie.

1.3.5. Dodatkowe wymogi monitorowania dla obszarów chronionych

Programy monitorowania wymienione powyżej uzupełniane są w celu spełnienia następujących wymagań:

Punkty poboru wody do spożycia

Części wód powierzchniowych wyznaczone na mocy art. 7, z których pozyskiwana jest woda w ilości średnio ponad 100 m3 na dobę, są wyznaczane jako miejsca monitorowania i są przedmiotem takiego dodatkowego monitorowania, które może być konieczne dla spełnienia wymogów tego artykułu. Części wód takie są monitorowane z punktu widzenia wszystkich zrzucanych substancji priorytetowych oraz innych substancji zrzucanych w znacznych ilościach, które mogą wpływać na stan części wód i które są kontrolowane przepisami dyrektywy w sprawie wody do spożycia. Monitorowanie przeprowadzane jest zgodnie z określoną poniżej częstotliwością:

Obszary ochrony gatunków i siedlisk

Części wód stanowiące takie obszary włączone są do programu monitorowania operacyjnego określonego powyżej, jeżeli na podstawie oceny wpływu i monitorowania diagnostycznego zostały zidentyfikowane jako zagrożone niespełnieniem celów środowiskowych, określonych dla nich na mocy art. 4. Monitorowanie przeprowadzane jest w celu oceny wielkości i wpływu odpowiednich znaczących oddziaływań wywieranych na te części wód oraz, w miarę potrzeby, dla oceny zmian stanu tych części wód wynikających z podjętych programów środków. Monitorowanie kontynuowane jest dopóki obszary te nie spełnią wymagań zawartych w prawodawstwie dotyczącym wody, na mocy którego zostały wyznaczone, oraz nie spełnią określonych dla nich na mocy art. 4 celów środowiskowych.

[…]

1.4. Klasyfikacja i prezentacja stanu ekologicznego

1.4.1. Porównywalność wyników monitorowania biologicznego

1.4.2. Prezentacja wyników monitorowania i klasyfikacja stanu ekologicznego oraz potencjału ekologicznego

1.4.3. Prezentacja wyników monitorowania i klasyfikacja stanu chemicznego

Jeżeli część wodna osiąga zgodność ze środowiskowymi normami jakości, ustalonymi w załączniku IX, art. 16 oraz na mocy innego właściwego prawodawstwa wspólnotowego ustanawiającego środowiskowe normy jakości, należy ją określić jako osiągającą dobry stan chemiczny. Jeżeli nie spełnia tych norm, należy ją określić jako nieosiągającą dobrego stanu chemicznego.

[…]

2.4. Monitorowanie stanu chemicznego wód podziemnych

2.4.1. Sieć monitorowania wód podziemnych

Sieć monitorowania wód podziemnych ustalana jest zgodnie z wymogami art. 7 oraz 8. Sieć monitorowania projektowana jest, aby umożliwić otrzymanie spójnego i całościowego obrazu stanu chemicznego wód podziemnych w ramach każdego dorzecza oraz umożliwić wykrycie długoterminowych, antropogenicznych tendencji wzrostu poziomu zanieczyszczeń.

Na podstawie charakterystyki i oceny wpływu, wykonanych zgodnie z art. 5 i załącznikiem II, państwa członkowskie ustanawiają, dla każdego okresu, do którego stosuje się plan gospodarowania wodami w dorzeczu, program monitorowania diagnostycznego. Wyniki tego programu wykorzystane są do ustanowienia programu monitoringu operacyjnego w pozostałych okresach planu gospodarowania wodami w dorzeczu.

Oszacowania poziomu zaufania i dokładności wyników otrzymanych w ramach monitorowania zawarte są w planie gospodarowania wodami w dorzeczu.

[…]”.

9

Załącznik VII do dyrektywy 2000/60, zatytułowany „Plany gospodarowania wodami w dorzeczu”, stanowi w części A pkt 7.2–7.10:

„Plany gospodarowania wodami w dorzeczu obejmują następujące elementy:

[…]

[…]”.

10

Artykuł 113 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz.U. z 2001 r., nr 115, poz. 1229), w brzmieniu obowiązującym w dniu 28 sierpnia 2010 r. (zwanej dalej „ustawą – Prawo wodne”), stanowi:

„[…]

4.   Rejestr wykazów obszarów chronionych zawiera wykazy:

11

Artykuł 113a ustawy – Prawo wodne przewiduje:

„[…]

2.   Działania podstawowe, o których mowa w ust. 1, są ukierunkowane na spełnienie minimalnych wymogów i obejmują:

[…]

[…]

4.   Przy sporządzaniu programu wodno-środowiskowego kraju przeprowadza się analizy ekonomiczne związane z korzystaniem z wód, z uwzględnieniem zasady zwrotu kosztów usług wodnych oraz długoterminowych prognoz dotyczących możliwości zaspokojenia potrzeb w zakresie korzystania z zasobów wodnych na obszarze dorzecza.

[…]”.

12

Artykuł 114 ustawy – Prawo wodne stanowi:

„1.   Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza zawiera:

[…]

4.   Aktualizacja planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza powinna zawierać, oprócz danych, o których mowa w ust. 1:

[…]”.

13

Artykuł 155a ustawy – Prawo wodne przewiduje:

„1.   Monitoring wód ma na celu pozyskanie informacji o stanie wód powierzchniowych i podziemnych dla potrzeb planowania w gospodarowaniu wodami oraz oceny osiągania celów środowiskowych.

2.   Badania i oceny stanu wód powierzchniowych oraz stanu wód podziemnych dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska.

3.   Wojewódzki inspektor ochrony środowiska wykonuje badania wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych.

4.   Państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna wykonuje badania wód powierzchniowych w zakresie elementów hydrologicznych i morfologicznych.

5.   Państwowa służba hydrogeologiczna wykonuje badania i ocenia stan wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych i ilościowych.

6.   W uzasadnionych przypadkach wojewódzki inspektor ochrony środowiska wykonuje, w uzgodnieniu z państwową służbą hydrogeologiczną, uzupełniające badania wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych, a wyniki tych badań przekazuje, za pośrednictwem Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, państwowej służbie hydrogeologicznej.

7.   W uzasadnionych przypadkach Główny Inspektor Ochrony Środowiska w porozumieniu z Prezesem Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej dokonuje, na podstawie wyników badań, o których mowa w ust. 3–6, kompleksowej oceny stanu wód na obszarach dorzeczy z uwzględnieniem podziału na regiony wodne oraz, jeżeli jest to uzasadnione specyfiką badań, wykonuje badania, o których mowa w ust. 2”.

14

Artykuł 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627, zwana dalej „ustawą o ochronie środowiska”) przewiduje, że państwowy monitoring środowiska obejmuje system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.

15

Zgodnie z art. 25 ust. 3 tej ustawy państwowy monitoring środowiska wspomaga działania na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o:

„[…]

16

Zgodnie z art. 112 ustawy z dnia 14 maja 2013 r. o ochronie przyrody (wersja skonsolidowana ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r., Dz.U. z 2013 r., poz. 627, zwanej dalej „ustawą o ochronie przyrody”) w ramach państwowego monitoringu środowiska prowadzi się monitoring przyrodniczy różnorodności biologicznej i krajobrazowej.

17

Artykuł 112 ust. 2 tej ustawy przewiduje, że monitoring przyrodniczy polega na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej, w tym typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem typów siedlisk przyrodniczych i gatunków o znaczeniu priorytetowym, a także na ocenie skuteczności stosowanych metod ochrony przyrody.

18

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 października 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie (Dz.U. nr 201, zwane dalej „rozporządzeniem z dnia 3 października 2005 r.”) stanowi w § 2 ust. 1 pkt 13 i § 2 ust. 2:

„1.   Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

[…]

[…]

2.   Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych obszaru bilansowego ustalanych w dokumentacji hydrogeologicznej służą:

[…]”.

19

Paragraf 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. nr 143, poz. 896, zwanego dalej „rozporządzeniem z dnia 23 lipca 2008 r.”) stanowi:

„Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych:

[…]

[…]”.

20

Paragraf 8 ust. 2–4 wspomnianego rozporządzenia przewiduje:

„2.   Oceny stanu ilościowego wód podziemnych dokonuje się dla danej jednolitej części wód podziemnych.

[…]

3.   Ocenę stanu ilościowego wód podziemnych przeprowadza się przez ustalenie wielkości rezerw zasobów wód podziemnych jednolitej części wód podziemnych i interpretację wyników badań położenia zwierciadła wód podziemnych.

[…]

4.   Ustalenia wielkości rezerw zasobów wód podziemnych dokonuje się przez porównanie średniego wieloletniego poboru rzeczywistego z ujęć wód podziemnych, wyrażonego w m3/dobę, z wielkością dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych, wyrażonych w m3/dobę, wyznaczonych na podstawie zasobów dyspozycyjnych ustalonych dla obszaru bilansowego, obejmującego daną jednolitą część wód podziemnych; jeżeli dana jednolita część wód podziemnych nie została w całości objęta obszarem bilansowym, dla którego zostały ustalone zasoby dyspozycyjne, dopuszcza się, do czasu ustalenia dla niej zasobów dyspozycyjnych, dokonanie porównania opartego na obliczeniach z wykorzystaniem zasobów perspektywicznych wód podziemnych”.

21

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. nr 162, poz. 1008, zwane dalej „rozporządzeniem z dnia 20 sierpnia 2008 r.”) stanowi w części B pkt XIV załącznika 6:

„Sposób klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych oraz sposób interpretacji wyników badań wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych

[…]

[…]

22

Część B pkt XV załącznika 7 do rozporządzenia z dnia 20 sierpnia 2008 r. przewiduje:

„Sposób klasyfikacji potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych oraz sposób interpretacji wyników badań wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych

[…]

[…]

23

Paragraf 5 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. nr 81, poz. 685, zwanego dalej „rozporządzeniem z dnia 13 maja 2009 r.”) stanowi:

„Monitoring operacyjny jednolitych części wód powierzchniowych ustanawia się w celu:

[…]

24

Załącznik 1 do rozporządzenia z dnia 13 maja 2009 r. przewiduje:

„[…]

25

„Objaśnienia pod tabelą 2” zawarte w rozporządzeniu z dnia 13 maja 2009 r. brzmią następująco:

„[…]

26

Paragraf 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu opracowywania planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (Dz.U. nr 106, poz. 882, zwanego dalej „rozporządzeniem z dnia 18 czerwca 2009 r.”) stanowi:

„Szczegółowy zakres informacji koniecznych do sporządzania planów gospodarowania wodami obejmuje:

[…]

[…]

[…]

27

Paragraf 3 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia z dnia 18 czerwca 2009 r. przewiduje, że szczegółowy zakres informacji koniecznych do sporządzania planów gospodarowania wodami obejmuje podsumowanie działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju, o których mowa aktualnie w art. 113b ustawy – Prawo wodne.

28

Paragraf 5 tego rozporządzenia przewiduje:

„Przy ustalaniu celów środowiskowych dla jednolitych części wód oraz obszarów chronionych należy spełnić następujące wymagania:

[…]

29

Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. nr 258, poz. 1550, zwanego dalej „rozporządzeniem z dnia 15 listopada 2011 r.”) jednym z rodzajów monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych jest monitoring obszarów chronionych.

30

Paragraf 5 ust. 4 rozporządzenia z dnia 15 listopada 2011 r. stanowi:

„Monitoring obszarów chronionych ustanawia się w celu:

[…]

[…]”.

31

Zgodnie z sekcją 1 pkt 7 załącznika 1 do tego rozporządzenia jednym z kryteriów wyboru jednolitych części wód powierzchniowych do monitorowania w ramach monitoringu diagnostycznego jest występowanie jednolitej części wód na obszarze chronionym przeznaczonym do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie, o którym mowa w art. 113 ust. 4 pkt 6 ustawy – Prawo wodne.

32

Na podstawie sekcji 2 pkt 9 załącznika 1 do rozporządzenia z dnia 15 listopada 2011 r. jednym z kryteriów wyboru do monitorowania w ramach monitoringu operacyjnego jest zidentyfikowanie – na podstawie oceny wpływu znaczących oddziaływań antropogenicznych na stan wód powierzchniowych i monitoringu diagnostycznego – jednolitych części wód powierzchniowych, występujących na obszarach chronionych, o których mowa w art. 113 ust. 4 pkt 6 ustawy – Prawo wodne, jako zagrożonych niespełnieniem celów środowiskowych.

33

Zgodnie z częścią V pkt 25 załącznika 2 do wspomnianego rozporządzenia monitorowanie obszarów chronionych jest prowadzone, dopóki obszary te nie spełnią wymagań zawartych w przepisach szczególnych, na mocy których zostały utworzone, oraz nie spełnią określonych dla nich celów środowiskowych, o których mowa w art. 38d ust. 1 i 2 oraz art. 38f ustawy – Prawo wodne.

34

Załącznik 3 do tego rozporządzenia określa zakres i częstotliwość prowadzonych badań dla poszczególnych elementów klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych oraz zakres prowadzonych badań dla poszczególnych elementów klasyfikacji potencjału ekologicznego i stanu chemicznego sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych, w tym dla jednolitych części wód należących do obszarów chronionych. Tabela nr 1 wspomnianego załącznika 3 przewiduje wykaz wskaźników i parametrów badań prowadzonych w ramach monitoringu diagnostycznego, składający się z:

35

W dniu 27 czerwca 2008 r. Komisja wystosowała do Rzeczypospolitej Polskiej wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym zwróciła uwagę na braki w notyfikowanych jej krajowych środkach transpozycji dyrektywy 2000/60 i stwierdziła, że wezwane państwo członkowskie uchybiło zobowiązaniom wynikającym z art. 2–11, 13, 14 i 24 tej dyrektywy, a także z załączników II–V, VII i VIII do niej.

36

Rzeczpospolita Polska odpowiedziała na wezwanie do usunięcia uchybienia pismem z dnia 22 sierpnia 2008 r.

37

W dniu 7 maja 2009 r. Rzeczpospolita Polska notyfikowała Komisji tytułem transpozycji dyrektywy 2000/60 rozporządzenie z dnia 23 lipca 2008 r.

38

W dniu 10 lipca tego samego roku Rzeczpospolita Polska notyfikowała Komisji rozporządzenie z dnia 18 czerwca 2009 r.

39

W dniu 6 października 2009 r. Rzeczpospolita Polska notyfikowała Komisji trzy rozporządzenia, a mianowicie rozporządzenia z dnia 20 sierpnia 2008 r., 13 maja 2009 r. i 22 lipca 2009 r.

40

W dniu 28 czerwca 2010 r. Komisja skierowała do Rzeczypospolitej Polskiej uzasadnioną opinię, wzywając ją do przyjęcia przepisów niezbędnych do zastosowania się do tej opinii w terminie dwóch miesięcy od jej otrzymania. Ten termin upłynął w dniu 28 sierpnia 2010 r.

41

W uzasadnionej opinii Komisja wskazała, że prawo polskie nie dokonuje właściwej i pełnej transpozycji przepisów dyrektywy 2000/60 wymienionych w wezwaniu do usunięcia uchybienia.

42

Pismem z dnia 24 sierpnia 2010 r. Rzeczpospolita Polska odpowiedziała na uzasadnioną opinię.

43

Transpozycja dyrektywy 2000/60 była w dniu 28 września 2010 r. przedmiotem dyskusji służb Komisji z władzami polskimi. Spotkania robocze w tym przedmiocie miały miejsce w dniach 12 października 2010 r. i 22 marca 2011 r.

44

W dniu 23 lutego 2011 r., czyli po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, Rzeczpospolita Polska notyfikowała Komisji ustawę z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych ustaw (Dz.U. 2011, nr 32, pοz. 159, zwaną dalej „ustawą z dnia 5 stycznia 2011 r.”), która weszła w życie z dniem 18 marca 2011 r.

45

W dniach 30 listopada i 7 grudnia 2011 r. Rzeczpospolita Polska notyfikowała Komisji ponadto tytułem transpozycji dyrektywy 2000/60 następujące rozporządzenia:

46

Chociaż rozporządzenia te i ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. zostały uchwalone po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, a mianowicie po dniu 28 sierpnia 2010 r., Komisja uwzględniła je z zastrzeżeniem, że nowe przepisy usuną stwierdzone wcześniej uchybienia.

47

W dniu 29 marca 2013 r. Rzeczpospolita Polska notyfikowała Komisji rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 marca 2013 r. w sprawie szczegółowego zakresu opracowywania planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (Dz.U. z 2013, poz. 578, zwane dalej „rozporządzeniem z dnia 29 marca 2013 r.”), które weszło w życie w dniu 20 maja 2013 r. Komisja uwzględniła to rozporządzenie w stopniu, w jakim usuwało podnoszone wcześniej uchybienia.

48

Uwzględniając odpowiedzi i notyfikowane akty prawne i zrezygnowawszy z części zarzutów, Komisja uznała, że sytuacja dotycząca transpozycji dyrektywy 2000/60 nadal była niezadowalająca i z tego powodu postanowiła wnieść skargę w niniejszej sprawie.

49

W dniu 20 listopada 2014 r. sekretariat Trybunału skierował do stron wezwanie na rozprawę na dzień 15 stycznia 2015 r., w którym to wezwaniu do Komisji zwrócono się między innymi o przedłożenie najpóźniej do dnia 8 grudnia w języku postępowania i w języku francuskim pełnego tekstu istotnych przepisów krajowych, które mogłyby wykazać nieprawidłową lub niepełną transpozycję przepisów dyrektywy 2000/60 obowiązujących w dniu upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii.

50

Pismem z dnia 3 grudnia 2014 r. Komisja przesłała żądane dokumenty, a ponadto poinformowała Trybunał, że w skardze wszczynającej postępowanie w niniejszej sprawie nie wspomniała o uzupełniającej uzasadnionej opinii, którą przesłała Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 28 lutego 2012 r. (zwanej dalej „uzupełniającą uzasadnioną opinią”). W uzupełniającej uzasadnionej opinii Rzeczpospolita Polska została wezwana do przyjęcia niezbędnych środków celem zastosowania się do swoich zobowiązań w terminie miesiąca od chwili doręczenia tejże opinii, które miało miejsce również w dniu 28 lutego 2012 r.

51

W uzupełniającej uzasadnionej opinii Komisja po zbadaniu rozporządzenia z dnia 15 listopada 2011 r. stwierdziła, że do zarzutów podniesionych w uzasadnionej opinii z dnia 28 czerwca 2010 r. należy dodać nieprawidłową transpozycję art. 8 ust. 1 tiret pierwsze ppkt (i) i art. 8 ust. 2 dyrektywy 2000/60, a także pkt 1.1 i 1.3 załącznika V do tej dyrektywy.

52

W następstwie wyjaśnień przedstawionych przez Rzeczpospolitą Polską w dniu 28 marca 2012 r. w odpowiedzi na uzupełniającą uzasadnioną opinię Komisja postanowiła nie dochodzić przed Trybunałem zarzutu podniesionego w tej opinii.

53

Należy zaznaczyć, że na rozprawie Rzeczpospolita Polska oświadczyła, że w niniejszej sprawie Trybunał powinien zbadać istnienie zarzucanego uchybienia w dniu upływu terminu wyznaczonego w uzupełniającej uzasadnionej opinii, to jest w dniu 28 marca 2012 r., a nie upływu terminu wyznaczonego w pierwotnej uzasadnionej opinii, i to w odniesieniu do wszystkich zarzutów, a nie tylko jednego zarzutu podniesionego w uzupełniającej uzasadnionej opinii.

54

Komisja zaznacza, że w następstwie wyjaśnień przedstawionych przez Rzeczpospolitą Polską w odpowiedzi na uzupełniającą uzasadnioną opinię postanowiła nie dochodzić przed Trybunałem odrębnego zarzutu podniesionego w tej opinii z tego powodu, że nie figurował on w skardze wszczynającej postępowanie.

55

W tym względzie należy stwierdzić, że Komisja co prawda skierowała do Rzeczypospolitej Polskiej uzupełniającą uzasadnioną opinię, w której została wyznaczona inna data niż data wyznaczona w uzasadnionej opinii z dnia 28 czerwca 2010 r. do tego, by to państwo członkowskie zastosowało się do zobowiązań wynikających z dyrektywy 2000/60.

56

Niemniej z treści uzupełniającej uzasadnionej opinii wynika, że dotyczyła ona jednego zarzutu precyzyjnie nakreślonego, odrębnego od zarzutów podniesionych w pierwotnej uzasadnionej opinii z dnia 28 czerwca 2010 r., i że termin wyznaczony przez Komisję w uzupełniającej uzasadnionej opinii był nierozerwalnie i wyłącznie związany z tym zarzutem, bez podważania terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii z dnia 28 czerwca 2010 r.

57

Wynika z tego, że ponieważ zarzut podniesiony w uzupełniającej uzasadnionej opinii nie stanowi przedmiotu niniejszej skargi, istnienie uchybienia powinno być oceniane według sytuacji mającej miejsce w państwie członkowskim w chwili upływu terminu wyznaczonego w pierwotnej uzasadnionej opinii, czyli w dniu 28 sierpnia 2010 r.

58

W zarzucie pierwszym Komisja utrzymuje, że niektóre z definicji zawartych w art. 2 dyrektywy 2000/60 nie zostały transponowane do prawa krajowego. W tym względzie uważa ona, że w aktach krajowych transponujących tę dyrektywę należy powtórzyć dosłownie definicje zawarte w jej art. 2 pkt 19, 20, 26 i 27, aby zapewnić prawidłowe stosowanie tej dyrektywy w danym państwie członkowskim.

59

Co się tyczy transpozycji terminów „stan wód podziemnych”, „dobry stan wód podziemnych” i „stan ilościowy”, zawartych w art. 2 pkt 19, 20 i 26 dyrektywy 2000/60, Komisja przypomina, że Rzeczpospolita Polska w trakcie postępowania poprzedzającego wniesienie skargi nie kwestionowała zarzutu Komisji co do braku odrębnej transpozycji tych definicji i że poinformowała, iż „dołoży wszelkich starań, aby uchybienia te zostały zniwelowane poprzez zamieszczenie odpowiednich definicji w ustawach oraz w aktach wykonawczych ustaw”.

60

W szczególności odnośnie do definicji terminu „stan wód podziemnych” Komisja zauważa, że o ile rozporządzenie z dnia 23 lipca 2008 r. wprowadziło definicje terminów „dobry chemiczny stan wód podziemnych” i „dobry stan ilościowy”, o tyle brak jest definicji terminu „stan wód podziemnych”, która jest niezbędna dla poprawnej transpozycji i stosowania art. 8 dyrektywy 2000/60 w związku z pkt 2.5 załącznika V do tej dyrektywy. Transpozycja tej definicji jest szczególnie istotna ze względu na wymóg determinowania stanu wód podziemnych przez gorszą wartość ich stanu ilościowego bądź chemicznego.

61

Co się tyczy definicji terminu „dobry stan wód podziemnych”, Komisja uważa, że § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 23 lipca 2008 r. nie dokonał prawidłowej transpozycji tej definicji, gdyż przewiduje on, że do klasy II należą wody, w których, po pierwsze, wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, a po drugie, wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby.

62

Tymczasem zdaniem Komisji art. 2 pkt 20 dyrektywy 2000/60 w sposób niebudzący wątpliwości stwierdza, że „dobry stan wód podziemnych” oznacza stan osiągnięty przez część wód podziemnych, jeżeli zarówno jej stan ilościowy, jak i chemiczny jest określony jako co najmniej „dobry”. W konsekwencji definicja zawarta w rozporządzeniu z dnia 23 lipca 2008 r. nie odpowiada szerszemu zakresowi definicji zawartej w dyrektywie, gdyż odnosi się jedynie do elementów fizykochemicznych wód, a nie do ich stanu ilościowego.

63

Tymczasem definicja „dobrego stanu wód podziemnych” jest istotna dla zapewnienia prawidłowej transpozycji i stosowania obowiązku nałożonego w art. 4 ust. 1 lit. b) ppkt (ii) dyrektywy 2000/60, który przewiduje, że państwa członkowskie są zobowiązane do osiągnięcia dobrego stanu wód podziemnych. Zdaniem Komisji transpozycja wspomnianej definicji jest również istotna dla stosowania odstępstw od tego obowiązku, to jest wyjątku zezwalającego na osiągnięcie mniej restrykcyjnych celów środowiskowych, przewidzianego w art. 4 ust. 5 dyrektywy 2000/60, lub odstępstwa zezwalającego na wprowadzenie nowych modyfikacji czy nowych zmian w poziomie wód, przewidzianego w art. 4 ust. 7 tej dyrektywy. W braku definicji terminu „dobry stan wód podziemnych” nie sposób jest w sposób niezagrażający osiągnięciu celów środowiskowych wprowadzać odstępstwa od tego obowiązku.

64

Odnośnie do definicji terminu „stan ilościowy”, który zgodnie z art. 2 pkt 26 dyrektywy 2000/60 jest „wyrażeniem stopnia, do jakiego część wód podziemnych jest narażona na bezpośrednie i pośrednie pobory wody”, Komisja podnosi jego nieprawidłową transpozycję poprzez § 8 rozporządzenia z dnia 23 lipca 2008 r. Wspomniany § 8 ust. 2 przewiduje, że „oceny stanu ilościowego wód podziemnych dokonuje się dla danej jednolitej części wód podziemnych”, natomiast § 8 ust. 3 stanowi, że „ocenę stanu ilościowego wód podziemnych przeprowadza się przez ustalenie wielkości rezerw zasobów wód podziemnych jednolitej części wód podziemnych i interpretację wyników badań położenia zwierciadła wód podziemnych”.

65

Zdaniem Komisji we wspomnianych przepisach prawa polskiego brak jest odniesienia do pośrednich i bezpośrednich poborów wody, ani też do ich wpływu na części wód podziemnych. Tymczasem definicja „stanu ilościowego” jest istotna dla zapewnienia poprawnej transpozycji i stosowania wymogów art. 8 dyrektywy 2000/60 w związku z załącznikiem V do niej, zarówno w zakresie sklasyfikowania stanu ilościowego wód, jak i monitoringu tego stanu prowadzonego na podstawie pkt 2.1 i 2.2 tego załącznika.

66

Co się tyczy definicji terminu „dostępne zasoby wód podziemnych”, zawartej w art. 2 pkt 27 dyrektywy 2000/60, Komisja przypomina, że w odpowiedzi na uzasadnioną opinię Rzeczpospolita Polska potwierdziła, iż w polskim ustawodawstwie termin ten nie występuje. Paragraf 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia z dnia 3 października 2005 r. zawiera pojęcie „zasobów dyspozycyjnych” zdefiniowane jako „ilość wód podziemnych możliwa do pobrania z obszaru bilansowego w określonych warunkach środowiska i hydrogeologicznych, bez wskazywania szczegółowej lokalizacji i warunków techniczno-ekonomicznych ujmowania wód”.

67

Zdaniem Komisji analiza polskiego porządku prawnego jasno jednak wskazuje, że żaden z elementów definicji zawartej w art. 2 ust. 27 dyrektywy 2000/60 nie występuje w prawie polskim.

68

Poza tym termin „dostępne zasoby wód podziemnych” zawarty w dyrektywie 2000/60 nie jest w żaden sposób powiązany z terminem „pobór wód” zawartym w rozporządzeniu z dnia 3 października 2005 r. Ten pierwszy bowiem odpowiada naturalnym procesom bez ingerencji człowieka. Ingerencja ta, charakteryzująca się poborem wód, jest objęta art. 2 pkt 28 tej dyrektywy. Komisja dodaje, że definicja terminu „dostępne zasoby wód podziemnych”, zawarta w art. 2 pkt 27 dyrektywy, odnosi się do obowiązku monitorowania, o którym mowa w pkt 2.2.1 załącznika V do niej, który dotyczy zarówno procesów naturalnych, jak i tych wywołanych przez człowieka. Jeżeli te dwie kategorie pozostałyby nierozróżnione, istniałoby ryzyko, że efekty ludzkiej interwencji nie byłyby objęte tym obowiązkiem. W konsekwencji trudno byłoby określić w odpowiedni sposób środki, które winny być przedsięwzięte, aby zapewnić dobry stan wód zgodnie z art. 4 dyrektywy 2000/60.

69

Zdaniem Komisji wspomniane terminy dyrektywy 2000/60 są jednak istotne dla prawidłowej transpozycji i stosowania art. 8 tej dyrektywy w związku z załącznikiem V do niej, w szczególności dla prawidłowego sklasyfikowania stanu wód, jak definiuje go pkt 1.4 załącznika V do tej dyrektywy, jak też dla prawidłowego monitorowania stanu ilościowego wód podziemnych, jak przewiduje pkt 2.2 tego załącznika.

70

Co się tyczy zarzutu pierwszego, Rzeczpospolita Polska przypomina najpierw, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału transpozycja dyrektywy nie wymaga koniecznie formalnego i dosłownego przeniesienia jej przepisów do wyraźnego i szczególnego przepisu ustawowego lub wykonawczego, lecz może być dla niej wystarczający ogólny kontekst prawny, o ile faktycznie zapewnia on pełne stosowanie dyrektywy w sposób wystarczająco jasny i ścisły.

71

Zdaniem Rzeczypospolitej Polskiej Komisja nie przedstawiła powodów, które uzasadniałyby obowiązek dosłownej transpozycji przez państwa członkowskie pojęć zdefiniowanych w art. 2 pkt 19, 20, 26 i 27 dyrektywy 2000/60, i nie wyjaśniła, w jaki sposób brak transpozycji tych definicji mógłby zagrozić realizacji celów dyrektywy. Ponadto, choć Komisja przypomina o związku wspomnianych definicji z materialnymi przepisami dyrektywy 2000/60, instytucja ta nie kwestionuje prawidłowości transpozycji tych przepisów materialnych.

72

Poza tym Rzeczpospolita Polska podkreśla, że definicje, których brak transpozycji zarzuca jej Komisja, znajdują się w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw.

73

Co się tyczy argumentu podniesionego przez Rzeczpospolitą Polską, zgodnie z którym państwo członkowskie nie jest zobowiązane do dosłownej transpozycji definicji przewidzianych w dyrektywie 2000/60, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem transpozycja dyrektywy do prawa krajowego niekoniecznie wymaga formalnego i dosłownego przeniesienia jej przepisów do wyraźnego i szczególnego przepisu ustawowego lub wykonawczego, lecz może być dla niej wystarczający ogólny kontekst prawny, o ile faktycznie zapewnia on pełne stosowanie dyrektywy w sposób wystarczająco jasny i ścisły (zob. wyrok z dnia 19 grudnia 2013 r., Komisja/Polska, C‑281/11, EU:C:2013:855, pkt 60 i przytoczone tam orzecznictwo).

74

Niemniej w niniejszej sprawie należy stwierdzić, że Rzeczpospolita Polska nie była w stanie wskazać konkretnych przepisów krajowych pozwalających na stwierdzenie, że przepisy materialne dyrektywy 2000/60, które opierają się na spornych definicjach, zostały prawidłowo transponowane. Z ustawodawstwa polskiego nie wynika zatem, że pełne stosowanie dyrektywy 2000/60 jest zapewnione w sposób wystarczająco jasny i ścisły.

75

Tymczasem ze względu na to, że definicje te służą prawidłowej transpozycji zobowiązań, które spoczywają na państwach członkowskich zgodnie z przepisami materialnymi dyrektywy 2000/60, istotne jest, aby zostały prawidłowo uwzględnione w ramach transpozycji przepisów materialnych używających zdefiniowanych terminów, jeżeli państwo członkowskie zrezygnuje z ich odrębnej transpozycji.

76

Co się bowiem tyczy terminu „stan wód podziemnych”, zawartego w art. 2 pkt 19 dyrektywy 2000/60, należy stwierdzić, że rozporządzenie z dnia 23 lipca 2008 r. wprowadziło definicję terminów „dobry chemiczny stan wód podziemnych”, zawartego w art. 2 pkt 25 tej dyrektywy, i „dobry stan ilościowy”, zawartego w jej art. 2 pkt 28, jak też w pkt 2.1.2 załącznika V do tej dyrektywy, ale nie wprowadziło definicji terminu „stan wód podziemnych”, który ma jednak kluczowe znaczenie dla prawidłowej transpozycji i stosowania przepisów art. 8 dyrektywy 2000/60 w związku z pkt 2.5 załącznika V do tej dyrektywy, mając na uwadze, że stan wód podziemnych jest determinowany przez gorszą wartość ich stanu ilościowego bądź chemicznego.

77

Ponadto z żadnego innego polskiego aktu prawnego nie wynika, że wspomniana definicja została transponowana do prawa polskiego, czemu Rzeczpospolita Polska nie zaprzeczyła ani w swoich pismach, ani na rozprawie, na której to państwo członkowskie ograniczyło się do stwierdzenia, że w praktyce nie ma wątpliwości co do zakresu zastosowania omawianych definicji i że wszystkie przepisy materialne zostały wdrożone w prawidłowy sposób.

78

W tym względzie należy przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż przepisy dyrektywy muszą zostać wdrożone w sposób zapewniający im niekwestionowaną moc prawną, z wystarczającą szczegółowością, precyzją i jasnością, aby uczynić zadość zasadzie pewności prawa (zob. w szczególności wyrok z dnia 19 grudnia 2013 r., Komisja/Polska, C‑281/11, EU:C:2013:855, pkt 101 i przytoczone tam orzecznictwo).

79

Zwykłe praktyki administracyjne, które ze swej natury podlegają zmianie z woli administracji i nie są odpowiednio znane, nie mogą być uznane za odpowiednie wykonanie obowiązku transpozycji dyrektywy. Podobnie zgodna z przepisami dyrektywy wykładnia przepisów prawa krajowego przez sądy krajowe nie przedstawia sama w sobie jasności i dokładności wymaganej dla spełnienia wymogu pewności prawa (zob. w szczególności wyrok z dnia 19 grudnia 2013 r., Komisja/Polska, C‑281/11, EU:C:2013:855, pkt 105 i przytoczone tam orzecznictwo).

80

Co się tyczy definicji terminu „dobry stan wód podziemnych”, zawartego w art. 2 pkt 20 dyrektywy 2000/60, należy stwierdzić, że § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 23 lipca 2008 r. przewiduje, że w klasie II wody dobrej jakości są zdefiniowane jako te, w których, po pierwsze, wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, a po drugie, wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby.

81

Tymczasem z jednej strony art. 2 pkt 20 dyrektywy 2000/60 stanowi wyraźnie, że dobry stan wód podziemnych oznacza stan osiągnięty przez część wód podziemnych, jeżeli zarówno jej stan ilościowy, jak i chemiczny jest określony jako co najmniej „dobry”. Definicja zawarta w rozporządzeniu z dnia 23 lipca 2008 r. mówi tylko o elementach fizykochemicznych, nie odpowiada zatem znacznie szerszemu zakresowi definicji przewidzianej w dyrektywie.

82

Z drugiej strony definicja „dobrego stanu wód podziemnych” jest kluczowa dla zapewnienia prawidłowej transpozycji i stosowania podstawowego obowiązku nałożonego w art. 4 ust. 1 lit. b) ppkt (ii) dyrektywy 2000/60, zgodnie z którym państwa członkowskie są zobowiązane do osiągnięcia dobrego stanu części wód podziemnych. W konsekwencji transpozycja definicji zawartej w art. 2 pkt 20 wspomnianej dyrektywy jest również kluczowa dla stosowania odstępstw od obowiązku osiągnięcia dobrego stanu części wód podziemnych, a mianowicie odstępstwa pozwalającego na osiągnięcie mniej restrykcyjnych celów środowiskowych, przewidzianego w art. 4 ust. 5 dyrektywy 2000/60, lub odstępstwa zezwalającego na wprowadzenie nowych modyfikacji czy zmian w poziomie części wód podziemnych, ustanowionego w art. 4 ust. 7 tej dyrektywy. Bez określenia dobrego stanu wód podziemnych nie ma możliwości wprowadzenia odstępstw w tym względzie bez ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych.

83

Co się tyczy pojęcia „stan ilościowy” przewidzianego w art. 2 pkt 26 dyrektywy 2000/60, należy zaznaczyć, że § 8 ust. 2 rozporządzenia z dnia 23 lipca 2008 r. przewiduje, że „oceny stanu ilościowego wód podziemnych dokonuje się dla danej jednolitej części wód podziemnych”, natomiast wspomniany § 8 ust. 3 stanowi, że „ocenę stanu ilościowego wód podziemnych przeprowadza się przez ustalenie wielkości rezerw zasobów wód podziemnych jednolitej części wód podziemnych i interpretację wyników badań położenia zwierciadła wód podziemnych”.

84

Otóż te przepisy krajowe nie transponują prawidłowo definicji „stan ilościowy” zawartej w dyrektywie 2000/60, gdyż jej art. 2 pkt 26 przewiduje, że stan ilościowy jest wyrażeniem stopnia, do jakiego część wód podziemnych jest narażona na bezpośrednie i pośrednie pobory wody. Przepisy prawa polskiego nie odnoszą się jednak ani do bezpośrednich i pośrednich poborów, ani do ich wpływu na części wód podziemnych. Jako że definicja „stanu ilościowego” jest jednak kluczowa dla zapewnienia prawidłowej transpozycji i stosowania wymagań zawartych w przepisach art. 8 dyrektywy 2000/60 w związku z załącznikiem V do niej, zarówno w dziedzinie klasyfikowania stanu ilościowego wód, przewidzianego w pkt 2.1 tego załącznika, jak też w dziedzinie monitorowania tego stanu zgodnie z jego pkt 2.2, wynika z tego, że definicja ta nie została transponowana prawidłowo do prawa polskiego.

85

Co się tyczy terminu „dostępne zasoby wód podziemnych”, zawartego w art. 2 pkt 27 dyrektywy 2000/60, którego definicja charakteryzuje się pewną złożonością, należy przypomnieć, że Rzeczpospolita Polska utrzymuje, iż zgodnie z utrwaloną praktyką i terminologią właściwą prawu polskiemu § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia z dnia 3 października 2005 r. stosuje wyrażenie równoważne „zasoby dyspozycyjne wód”. Pozwane państwo członkowskie dodaje, że wyrażenie to oznacza ilość wód podziemnych możliwą do pobrania z obszaru bilansowego w określonych warunkach środowiska i hydrogeologicznych, bez wskazywania szczegółowej lokalizacji i warunków techniczno-ekonomicznych ujmowania wód.

86

Ponadto Rzeczpospolita Polska twierdzi, że definicję zawartą w § 8 ust. 4 rozporządzenia z dnia 23 lipca 2008 r., która przewiduje, iż „[u]stalenia wielkości rezerw zasobów wód podziemnych dokonuje się przez porównanie średniego wieloletniego poboru rzeczywistego z ujęć wód podziemnych, wyrażonego w m3/dobę, z wielkością dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych, wyrażonych w m3/dobę, wyznaczonych na podstawie zasobów dyspozycyjnych ustalonych dla obszaru bilansowego, obejmującego daną jednolitą część wód podziemnych”, należy interpretować zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia z dnia 3 października 2005 r. W końcu należy uwzględnić art. 38 ust. 3 ustawy – Prawo wodne oraz art. 97 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie środowiska.

87

W kwestii tej należy przypomnieć, jak stwierdzono już w pkt 78 niniejszego wyroku, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż przepisy dyrektywy muszą zostać wdrożone w sposób zapewniający im niekwestionowaną moc prawną, z wystarczającą szczegółowością, precyzją i jasnością, aby uczynić zadość zasadzie pewności prawa (zob. w szczególności wyrok z dnia 19 grudnia 2013 r., Komisja/Polska, C‑281/11, EU:C:2013:855, pkt 101 i przytoczone tam orzecznictwo).

88

Należy podkreślić, że wykładnia przepisu krajowego dotyczącego ochrony wód zgodnie z szeregiem innych przepisów rozproszonych w wielu różnych ustawach, które do tego na pierwszy rzut oka nie mają związku z ochroną wód, nie odpowiada tym wymaganiom.

89

Poza tym z analizy właściwych przepisów polskiego porządku prawnego wynika, że żaden z elementów definicji zawartej w art. 2 pkt 27 dyrektywy 2000/60 nie występuje w prawie polskim, gdyż nie ma w nim odniesienia ani do długoterminowej średniej rocznej wielkości całkowitego zasilania określonej części wód podziemnych, ani do wymogu osiągnięcia celów jakości ekologicznej związanych z określoną częścią wód podziemnych, ustalonych w art. 4 tej dyrektywy, ani do wymogu uniknięcia jakiegokolwiek znacznego pogorszenia stanu ekologicznego takich wód oraz wszelkich szkód w związanych z nimi ekosystemach lądowych.

90

W końcu, jak podnosi Komisja, brak jest związku między terminami „dostępne zasoby wód podziemnych” a „pobór wód”. Pierwszy termin odpowiada bowiem procesom naturalnym, gdyż definicja zawarta w dyrektywie 2000/60 odnosi się do stanu naturalnej równowagi, a mianowicie wielkości całkowitego zasilania części wód podziemnych, od której odejmuje się wielkość przepływu bez ingerencji człowieka. Ingerencja ta, która wyróżnia pobór wód, jest objęta art. 2 pkt 28 tej dyrektywy. Należy dodać, że definicja zawarta w art. 2 pkt 27 wspomnianej dyrektywy odwołuje się w sposób dorozumiany do obowiązku monitorowania, o którym mowa w pkt 2.2.1 załącznika V do tej dyrektywy, który dotyczy zarówno procesów naturalnych, jak i wywołanych przez człowieka. Jeżeli te dwie kategorie pozostałyby nierozróżnione, istniałoby ryzyko, że efekty ludzkiej interwencji nie byłyby objęte tym obowiązkiem. W konsekwencji trudno byłoby określić w odpowiedni sposób środki, które winny być przedsięwzięte, aby zapewnić dobry stan wód zgodnie z art. 4 dyrektywy 2000/60.

91

Z powyższego wynika, że definicje zawarte w art. 2 pkt 19, 20, 26 i 27 dyrektywy 2000/60 nie figurują we właściwych przepisach obowiązujących w chwili upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii i że ten brak może zagrozić realizacji celów tej dyrektywy.

92

W tym względzie należy zaznaczyć, że Komisja wskazała w swoich pismach konsekwencje braku lub nieprawidłowej transpozycji definicji zawartych w art. 2 pkt 19, 20, 26 i 27 dyrektywy 2000/60 dla prawidłowej transpozycji jej przepisów materialnych, a w szczególności ich wpływu na realizację celów tej dyrektywy.

93

Nie ma więc konieczności – wbrew temu, co utrzymuje Rzeczpospolita Polska – by Komisja podnosiła zarzuty dotyczące nieprawidłowej transpozycji każdego z przepisów materialnych dyrektywy 2000/60, który zawiera lub odnosi się do spornych definicji, obok zarzutu dotyczącego nieprawidłowej transpozycji tych definicji, przewidzianych w art. 2 tej dyrektywy.

94

W końcu należy przypomnieć, że co się tyczy definicji terminów „stan wód podziemnych”, „dobry stan wód podziemnych” i „stan ilościowy”, zawartych w art. 2 pkt 19, 20 i 26 dyrektywy 2000/60, Rzeczpospolita Polska nie kwestionowała na etapie postępowania poprzedzającego wniesienie skargi braku transpozycji tych definicji i oświadczyła, że dołoży wszelkich starań, aby uchybienia te zostały usunięte poprzez zamieszczenie odpowiednich definicji w ustawach oraz w aktach wykonawczych ustaw.

95

Wobec powyższego zarzut pierwszy dotyczący braku pełnej lub prawidłowej transpozycji definicji zawartych w art. 2 pkt 19, 20, 26 i 27 dyrektywy 2000/60 należy uznać za zasadny.

96

Komisja przypomina, że art. 8 ust. 1 dyrektywy 2000/60 nakłada na państwa członkowskie obowiązek monitorowania stanu wód powierzchniowych, podziemnych oraz obszarów chronionych poprzez utworzenie i stosowanie programów monitorowania.

97

W odniesieniu do obszarów chronionych tiret trzecie tego przepisu przewiduje, że programy monitorowania są uzupełnione o specyfikacje zawarte w prawodawstwie wspólnotowym, na mocy którego wyznaczone zostały poszczególne obszary chronione. Komisja zaznacza, że chociaż takie elementy znalazły się we właściwych przepisach polskich w odniesieniu do wód wykorzystywanych jako kąpieliska czy do poboru wody do spożycia, brak jest jednak odpowiednich wymogów odpowiadających specyfikacji obszarów wyznaczonych na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U. 1992, L 206, s. 7 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 2, s. 102) i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz.U. 2010, L 20, s. 7), czyli obszarów Natura 2000. Ponadto w odniesieniu do obszarów chronionych dodatkowe wymogi monitorowania przewidziane w pkt 1.3.5 załącznika V do dyrektywy 2000/60 również nie zostały należycie transponowane do polskiego porządku prawnego.

98

Komisja zaznacza, że w odpowiedzi na uzasadnioną opinię Rzeczpospolita Polska przyznała, że art. 8 ust. 1 dyrektywy 2000/60 nie został prawidłowo transponowany, i wskazała, że nowelizacja rozporządzenia z dnia 13 maja 2009 r. zapewni prawidłową transpozycję tego przepisu.

99

Analiza polskich przepisów ustanawiających programy monitorowania dla obszarów chronionych Natura 2000 wskazuje, że chociaż monitoring operacyjny przewiduje prowadzenie monitoringu niektórych substancji chemicznych (takich jak żelazo lub miedź), to jednak monitoring tych substancji nie pozwala na stwierdzenie oddziaływania na wody w tych obszarach chronionych. W ustawodawstwie polskim nie zostały określone czynniki pozwalające określić status konserwacyjny gatunków i siedlisk, w tym związanych z wodami. Nie można uznać, iż przepisy polskie w należyty sposób transponują wymóg uzupełnienia programów monitoringu o specyfikacje zawarte w prawie Unii, na mocy którego wyznaczone zostały wspomniane obszary, w odniesieniu do obszarów ustanowionych na podstawie dyrektyw 1992/43 oraz 2009/147.

100

Komisja podkreśla, że programy monitorowania przewidziane na podstawie art. 8 dyrektywy 2000/60 mają umożliwić zebranie danych po to, by osiągnąć dobry stan wód na obszarach chronionych, biorąc pod uwagę również wymogi wynikające z prawodawstwa, na podstawie którego obszary te zostały wyznaczone. Program monitorowania, o którym mowa art. 8 ust. 1 tiret trzecie dyrektywy 2000/60, powinien zatem zapewnić monitoring tych elementów stanu wód, które są wskaźnikami struktury i funkcji lub wpływają na ocenę perspektyw ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których ochrony wyznaczono te obszary.

101

Rzeczpospolita Polska twierdzi zasadniczo, że art. 8 ust. 1 tiret trzecie dyrektywy 2000/60 został transponowany poprzez państwowy monitoring środowiska przewidziany w szczególności w art. 25 ust. 2 ustawy o ochronie środowiska i w art. 112 ustawy o ochronie przyrody, poprzez monitorowanie na obszarach Natura 2000 w ramach planów zadań ochronnych oraz poprzez § 5 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia z dnia 15 listopada 2011 r.

102

Zakres monitoringu ustalany w ramach planów ochrony i planów zadań ochronnych dotyczy występujących na tych obszarach siedlisk i gatunków podlegających ochronie w ramach sieci Natura 2000, a przede wszystkim tych siedlisk lub gatunków, ze względu na które został utworzony dany obszar Natura 2000. Podstawy prawne tego monitoringu są jednak szersze niż wynikające z dyrektyw 92/43 i 2009/147. W jego ramach uwzględnia się także wszystkie inne zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej, wynikające z ratyfikowanych konwencji z dziedziny ochrony przyrody, jak również wynikające z dyrektywy 2000/60.

103

Zgodnie z § 5 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia z dnia 15 listopada 2011 r. monitoring obszarów chronionych ustanawia się w celu ustalenia stopnia spełniania dodatkowych wymagań określonych dla tych obszarów w odrębnych przepisach. Przez te inne przepisy należy w szczególności rozumieć przepisy ustawy o ochronie przyrody, na mocy których wyznaczone zostały poszczególne obszary chronione. Monitoring wód musi zatem uwzględniać wyniki monitoringu prowadzonego na podstawie art. 112 ustawy o ochronie przyrody oraz ustalenia planów zadań ochronnych lub planów ochrony.

104

W ramach monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych uwzględnia się zatem dodatkowe wymagania określone dla obszarów Natura 2000 zależnych od wód. Stopień spełnienia wymagań dla obszarów Natura 2000 jest natomiast określany w ramach prowadzonego monitoringu na podstawie art. 112 ustawy o ochronie przyrody oraz monitoringu prowadzonego w ramach planów zadań ochronnych. W konsekwencji zdaniem Rzeczypospolitej Polskiej należy uznać, że w polskim prawie wymagania dotyczące programów monitorowania z art. 8 ust. 1 dyrektywy 2000/60 zostały spełnione.

105

Należy stwierdzić, że transpozycja art. 8 ust. 1 tiret trzecie dyrektywy 2000/60 do prawa krajowego polega na uwzględnieniu wymogu, zgodnie z którym programy monitorowania stanu wód na obszarach chronionych powinny być uzupełnione o specyfikacje zawarte w przepisach prawa Unii, na mocy których wyznaczone zostały wspomniane obszary.

106

Tymczasem art. 25 ust. 2 ustawy o ochronie środowiska, uznawany przez Rzeczpospolitą Polską za przepis transpozycyjny, nie definiuje terminu „monitoring środowiska”. Artykuł 112 ustawy o ochronie przyrody wskazuje natomiast, że monitoring przyrodniczy polega na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej, ze szczególnym uwzględnieniem typów siedlisk przyrodniczych i gatunków o znaczeniu priorytetowym. Ten ostatni rodzaj monitoringu dotyczy więc raczej obserwacji zmian elementów przyrodniczych w odróżnieniu od ogólnego monitoringu środowiska prowadzonego na podstawie art. 25 ustawy o ochronie środowiska. Te dwa przepisy nie pozwalają zatem na stwierdzenie, że właściwe władze krajowe są zobowiązane do korzystania z wyników uzyskanych w ramach tego monitoringu celem monitorowania i klasyfikowania stanu danych wód zgodnie z przepisami art. 8 dyrektywy 2000/60 w związku z załącznikiem V do niej.

107

Inne przepisy, które przywołuje Rzeczpospolita Polska, również nie spełniają wymogu wynikającego z transpozycji art. 8 ust. 1 tiret trzecie dyrektywy 2000/60, polegającego na wykorzystywaniu wyników monitorowania prowadzonego na poziomie różnych obszarów Natura 2000 w ramach monitoringu prowadzonego na podstawie tej dyrektywy i w ramach klasyfikacji stanu wód, gdyż ograniczają się one do ustanowienia takiego monitorowania, nie nakładając obowiązku wykorzystywania wynikających z niego danych.

108

Ponadto należy zaznaczyć, że pierwszy termin wyznaczony dla ustanowienia specjalnych obszarów ochrony, dla których wymagane jest sporządzenie planów ochrony zgodnie z dyrektywą 92/43, upłynął w roku 2013. W konsekwencji gdyby monitoring prowadzony w ramach planów zadań ochronnych i planów ochrony miał zostać uznany za formę transpozycji art. 8 ust. 1 tiret trzecie dyrektywy 2000/60, transpozycja taka zależałaby od sporządzenia tych planów.

109

Sam fakt ewentualnego posiadania danych dotyczących siedlisk i gatunków czy nawet stanu wód, jak podnosi Rzeczpospolita Polska, nie gwarantuje jednak, że programy monitorowania sporządzone zgodnie z przepisami transponującymi dyrektywę 2000/60 będą uzupełnione specyfikacjami zawartymi w prawie Unii.

110

W końcu nie ma wątpliwości, że nawet przy założeniu, iż należy uwzględnić § 5 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia z dnia 15 listopada 2011 r., przyjętego na podstawie art. 155b ustawy – Prawo wodne po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, który wymaga ustanowienia monitoringu obszarów chronionych w celu ustalenia stopnia spełniania dodatkowych wymagań określonych dla tych obszarów w odrębnych przepisach, art. 8 ust. 1 tiret trzecie dyrektywy 2000/60 nie został prawidłowo transponowany do prawa polskiego, gdyż wspomniany przepis prawa krajowego nie wymaga, by monitorowanie obszarów chronionych było ustanowione tak, iż uzupełniałoby zakres parametrów monitorowania poprzez dodanie tych zawartych w przepisach Unii, na podstawie których wyznaczone zostały obszary Natura 2000, lecz ustala jedynie cel tego monitorowania, a mianowicie ocenę stopnia spełniania wymagań określonych w odrębnych przepisach.

111

Należy zatem uznać za zasadny zarzut drugi, dotyczący nieprawidłowej transpozycji art. 8 ust. 1 dyrektywy 2000/60 w odniesieniu do monitorowania obszarów chronionych.

112

Komisja uważa, że art. 9 ust. 2 dyrektywy 2000/60, który zobowiązuje państwa członkowskie do ujęcia w planach gospodarowania wodami w dorzeczach sprawozdania o planowanych krokach dla wdrożenia zasady zwrotu kosztów usług wodnych, które będą się przyczyniać do osiągnięcia celów środowiskowych tej dyrektywy, i o wkładzie różnych użytkowników do zwrotu kosztów usług wodnych, nie został transponowany do prawa polskiego.

113

Komisja twierdzi w tym względzie, że brak jest odpowiednich przepisów krajowych w tym przedmiocie i że art. 113a ust. 2 ustawy – Prawo wodne stanowi jedynie, że działania podstawowe są ukierunkowane na spełnienie minimalnych wymogów i obejmują działania służące wdrożeniu zasady zwrotu kosztów usług wodnych. Zdaniem Komisji w tym kontekście należy również uwzględnić analizę ekonomiczną przeprowadzoną zgodnie z załącznikiem III do dyrektywy 2000/60.

114

W odpowiedzi na uzasadnioną opinię Rzeczpospolita Polska stwierdziła, że transpozycja art. 9 ust. 2 dyrektywy 2000/60 została dokonana w art. 113a ust. 2 pkt 2 i art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy – Prawo wodne i że te przepisy krajowe zostały uzupełnione o przepis art. 113b ust. 2 pkt 2 tej ustawy, zmienionej ustawą z dnia 5 stycznia 2011 r. (zwanej dalej „znowelizowaną ustawą – Prawo wodne”), który zastępuje w konsekwencji art. 113a ust. 2 pkt 2 ustawy – Prawo wodne.

115

Nowelizacja ta miała miejsce w dniu 5 stycznia 2011 r., to jest po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, i została uwzględniona przez Komisję. Niemniej instytucja ta uważa, że nowelizacja ta nie położyła kresu zarzucanemu uchybieniu.

116

Zdaniem Komisji również art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy – Prawo wodne, stanowiący jedynie, że plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza powinien zawierać podsumowanie wyników analizy ekonomicznej związanej z korzystaniem z wód, może być uznany za transpozycję części A pkt 6 załącznika VII do dyrektywy 2000/60, który ustanawia jeden z elementów, które powinien zawierać plan gospodarowania wodami w dorzeczu, to jest podsumowanie analizy ekonomicznej, ale nie za transpozycję art. 9 ust. 2 tej dyrektywy.

117

Rzeczpospolita Polska twierdzi w odniesieniu do zarzutu trzeciego, że chociaż obowiązku uwzględnienia informacji, o których mowa w tym przepisie, nie przewidziano bezpośrednio w odpowiednich przepisach krajowych, to wynika on jednak w niepodważalny sposób z całości przepisów prawa polskiego, mając na uwadze jego systematykę i cele.

118

Ponadto to państwo członkowskie twierdzi, że dokonało transpozycji art. 9 ust. 2 dyrektywy 2000/60 w szczególności w drodze rozporządzenia z dnia 29 marca 2013 r., gdyż prawo polskie transponuje w sposób powiązany art. 9 i 11 tej dyrektywy, mając na uwadze, że środki podjęte na podstawie art. 9 tej dyrektywy w zakresie zwrotu kosztów usług wodnych stanowią jeden z elementów składających się na program środków działania, o którym mowa we wspomnianym art. 11.

119

Co się tyczy zarzutu trzeciego, należy przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż dla spełnienia wymogu pewności prawa przepisy dyrektywy powinny być wdrożone z niepodważalną mocą wiążącą oraz z wymaganą szczegółowością, precyzją i jasnością (zob. w szczególności wyrok z dnia 19 grudnia 2013 r., Komisja/Polska, C‑281/11, EU:C:2013:855, pkt 101 i przytoczone tam orzecznictwo).

120

W tym względzie należy stwierdzić, że samo oświadczenie, iż obowiązek przewidziany w dyrektywie wynika z całości przepisów porządku prawnego danego państwa członkowskiego, nie odpowiada temu wymogowi.

121

Ponadto Trybunał wielokrotnie orzekał, że istnienie uchybienia powinno być oceniane według stanu faktycznego w państwie członkowskim w momencie upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, a zmiany, które nastąpiły w okresie późniejszym, nie mogą być przez niego uwzględniane (zob. w szczególności wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja/Polska, C‑313/11, EU:C:2013:481, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

122

Ponieważ Rzeczpospolita Polska w odpowiedzi na skargę twierdzi, że dokonała transpozycji art. 9 ust. 2 dyrektywy 2000/60 w drodze rozporządzenia z dnia 29 marca 2013 r., wystarczy stwierdzić, że zostało ono przyjęte po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, wobec czego zmiany wprowadzone w prawie krajowym nie mogą być uwzględnione przez Trybunał.

123

Należy zatem uznać za zasadny zarzut trzeci, dotyczący nieprawidłowej transpozycji art. 9 ust. 2 dyrektywy 2000/60.

124

Co się tyczy zarzutu czwartego, dotyczącego braku transpozycji art. 10 ust. 3 dyrektywy 2000/60, Komisja przypomina, że przepis ten nakazuje państwom członkowskim ustalić bardziej restrykcyjne kontrole emisji, w wypadku gdy cel lub norma jakości na mocy dyrektywy wodnej wymagają bardziej restrykcyjnych warunków niż warunki wynikające z dyrektyw unijnych wymienionych w art. 10 ust. 2 tej dyrektywy.

125

Komisja uważa, że transpozycja spornego przepisu jest kluczowa dla realizacji celów dyrektywy 2000/60. Otóż w wypadkach, w których kontrola emisji lub ustalenie dopuszczalnych wartości emisji na podstawie dyrektyw unijnych, np. dyrektywy azotanowej 91/676 okazałoby się – ze względu na wysoki poziom zielonych alg pochodzenia rolniczego w wodach – niewystarczające dla osiągnięcia celów środowiskowych dyrektywy 2000/60, państwo członkowskie ma obowiązek podjąć bardziej restrykcyjne kontrole emisji i standardy niż wynikające z dyrektywy 91/676.

126

Co się tyczy zarzutu piątego, dotyczącego nieprawidłowej transpozycji art. 11 ust. 5 dyrektywy 2000/60, Komisja twierdzi, że chociaż art. 113b ust. 8 znowelizowanej ustawy – Prawo wodne zawiera działania wymienione w tym przepisie dyrektywy, zakres jego stosowania jest węższy niż tego przepisu dyrektywy.

127

Sformułowanie „w toku opracowywania projektu programu wodno-środowiskowego”, zawarte we wspomnianym art. 113b ust. 8, zawęża bowiem zakres przepisu polskiego prawa jedynie do opracowywania projektu programu wodno-środowiskowego kraju. W konsekwencji działania wymienione w art. 113b ust. 8 znowelizowanej ustawy – Prawo wodne będą mogły być podejmowane, poza etapem opracowywania projektu, jedynie w ramach przeglądu programów środków, o których mowa w art. 11 ust. 8 dyrektywy 2000/60, czyli w ramach regularnych przeglądów wymaganych tą dyrektywą.

128

Obowiązku wynikającego ze wspomnianego art. 113b ust. 8 nie można jednak mylić z obowiązkiem nałożonym w art. 11 ust. 5 dyrektywy 2000/60, którego sensem jest nałożenie dodatkowego obowiązku podjęcia wspomnianych działań, poza cyklami przeglądów wymaganymi na mocy art. 11 ust. 8 tej dyrektywy, w sytuacji gdy wyznaczone cele środowiskowe prawdopodobnie nie będą osiągnięte.

129

Rzeczpospolita Polska utrzymuje w odniesieniu do zarzutów czwartego i piątego, że transpozycja art. 10 ust. 3 i art. 11 ust. 5 dyrektywy 2000/60 nastąpi w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw, znajdującym się na zaawansowanym etapie prac legislacyjnych.

130

Co się tyczy zarzutów czwartego i piątego, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, przywołanym w pkt 121 niniejszego wyroku, istnienie uchybienia powinno być oceniane według stanu faktycznego w państwie członkowskim w momencie upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, a zmiany, które nastąpiły w okresie późniejszym, nie mogą być przez niego uwzględniane (zob. w szczególności wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja/Polska, C‑313/11, EU:C:2013:481, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

131

Ponieważ z argumentacji przedstawionej przez Rzeczpospolitą Polską wynika, że art. 10 ust. 3 i art. 11 ust. 5 dyrektywy 2000/60 miały być transponowane w ramach projektu zmiany ustawy – Prawo wodne i niektórych innych ustaw, należy stwierdzić, że te środki transpozycji nie zostały przyjęte przed upływem terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii.

132

W konsekwencji zarzuty czwarty i piąty należy uznać za zasadne.

133

Co się tyczy zarzutu szóstego, dotyczącego nieprawidłowej transpozycji pkt 1.3, 1.3.4, 1.3.5, 1.4 i 2.4.1 załącznika V do dyrektywy 2000/60, Komisja podkreśla, że pkt 1.3, 1.4 i 2.4.1 tego załącznika dotyczą kluczowych wymogów tej dyrektywy, ponieważ określają one metodę monitorowania stanu ekologicznego i stanu chemicznego wód powierzchniowych, klasyfikację i prezentację stanu ekologicznego wód oraz wyznaczanie sieci monitorowania wód podziemnych. Są to więc elementy istotne dla prowadzenia monitoringu wymaganego na podstawie przepisów art. 7 ust. 1 i art. 8 dyrektywy 2000/60.

134

Co się tyczy pkt 1.3, 1.3.4 i 2.4.1 załącznika V do dyrektywy 2000/60, Komisja zaznacza, że problem transpozycji do prawa polskiego tych punktów dotyczy obowiązku włączenia do planu gospodarowania wodami w dorzeczu szacunków poziomu pewności i dokładności wyników monitorowania.

135

Chociaż art. 114 ust. l ustawy – Prawo wodne ustanawia pewną liczbę elementów, które należy zawrzeć w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, plan ten nie zawiera jednak mapy sieci monitoringu ani prezentacji programów monitorowania. Wbrew temu, co przewidują pkt 1.3 i 2.4.1 załącznika V do dyrektywy 2000/60, przepisy krajowe nie wymagają zawarcia w tym planie szacunków poziomu zaufania i dokładności wyników programów monitorowania. Wspomnianego wymogu nie zawierają również inne przepisy prawa polskiego.

136

W odniesieniu do pkt 1.3.5 załącznika V do dyrektywy 2000/60 Komisja zaznacza, że wymaga on, aby części wód stanowiące część obszarów ochrony gatunków i siedlisk były włączone do programu monitorowania operacyjnego, jeżeli na podstawie oceny wpływu i monitorowania diagnostycznego zostały zidentyfikowane jako zagrożone niespełnieniem celów środowiskowych określonych w art. 4 tej dyrektywy. Dyrektywa łączy zatem w sposób wyraźny obowiązek przeprowadzenia monitoringu operacyjnego z ryzykiem niespełnienia celów środowiskowych, o których mowa w jej art. 4 ust. 1 lit. c).

137

Tymczasem z transpozycji dokonanej w § 5 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia z dnia 13 maja 2009 r. wynika, że monitoring operacyjny dla wód powierzchniowych ustanawia się w celu ustalenia stanu wód powierzchniowych na obszarach, które zostały zawarte w wykazach, o których mowa w art. 113 ust. 4 ustawy – Prawo wodne, to znaczy między innymi obszarach ochrony gatunków i siedlisk. Następnie w sekcji 2 pkt 6 załącznika l do tego rozporządzenia zostały wymienione kryteria dla ustanowienia wspomnianego monitoringu operacyjnego. Niemniej zdaniem Komisji przepis ten nie gwarantuje przeprowadzenia oceny wielkości i wpływu oddziaływań na te części wód obszarów chronionych.

138

Ponadto brak jest w prawie polskim przepisów odwołujących się do celu zagwarantowania odpowiedniego stanu ochrony i wymogu kontynuowania monitorowania, dopóki obszary te nie spełnią wymagań zawartych w prawodawstwie dotyczącym wody, na mocy którego zostały wyznaczone, oraz nie spełnią określonych dla nich celów środowiskowych.

139

Komisja uważa, że rozporządzenie z dnia 15 listopada 2011 r. nie znosi wspomnianego wyżej uchybienia, gdyż nie odnosi się ono konkretnie do monitorowania siedlisk i gatunków na obszarach ochrony.

140

Ponadto prawodawstwo polskie nie mówi o konieczności kontynuacji monitorowania, dopóki obszary chronione nie spełnią wymagań zawartych w prawodawstwie dotyczącym wody, na mocy którego zostały wyznaczone, oraz nie spełnią celów określonych w art. 4 dyrektywy 2000/60.

141

W odniesieniu do pkt 1.4. załącznika V do dyrektywy 2000/60 Komisja uważa, że klasyfikacja i prezentacja stanu ekologicznego i potencjału ekologicznego wód wymaga uwzględnienia elementów hydromorfologicznych, gdyż stanowią one obowiązkowe składniki stanu ekologicznego. Punkt 1.4.2 ppkt (i) i (ii) wspomnianego załącznika V wymaga bowiem, aby wszystkie elementy zostały wzięte pod uwagę przy klasyfikacji stanu ekologicznego.

142

Tymczasem rozporządzenie z dnia 20 sierpnia 2008 r. stanowiło w części B pkt XIV załącznika 6 i części B pkt XV załącznika 7, że „do czasu opracowania metodyk oceny potencjału ekologicznego na podstawie elementów hydromorfologicznych dopuszczalne jest dokonanie klasyfikacji potencjału ekologicznego wód z pominięciem tych elementów”. Również rozporządzenie z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych pomija elementy hydromorfologiczne przy klasyfikacji stanu ekologicznego części wód.

143

Zdaniem Komisji wykluczenie elementów hydromorfologicznych z klasyfikacji stanu wód będzie prowadziło w nieunikniony sposób do tego, że ocena stanu ekologicznego będzie niepełna i że ta niepełna ocena będzie miała z kolei wpływ na realizację podstawowych celów środowiskowych wymienionych w art. 4 dyrektywy 2000/60.

144

Komisja utrzymuje w tym względzie, że pkt 1.4.2 ppkt (i) i (ii) załącznika V do dyrektywy 2000/60 mówi o „elementach jakości”. Elementy te są wymienione w pkt 1.1 tego załącznika, zatytułowanym „Elementy jakości dla klasyfikacji stanu ekologicznego”. Z pkt 1.1.1–1.1.5 tego załącznika wynika, że elementy hydrologiczne wspierają elementy biologiczne i faktycznie elementy jakości są niezbędne dla oceny stanu wód. Dyrektywa ta uznaje w pkt 1.1.1 i 1.1.2 załącznika V za „elementy hydromorfologiczne rzek i jezior” wielkość i dynamikę przepływu wód, czas retencji, połączenie z częściami wód podziemnych, zmienność głębokości, wielkość, strukturę i skład podłoża.

145

Rzeczpospolita Polska twierdzi, po pierwsze, że dokonała transpozycji pkt 1.3, 1.3.4 i 2.4.1 załącznika V do dyrektywy 2000/60 w § 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia z dnia 29 marca 2013 r.

146

Po drugie, co się tyczy pkt 1.3.5 wspomnianego załącznika V, Rzeczpospolita Polska zaznacza, że został on transponowany w szczególności w § 5 ust. 4 pkt 4 rozporządzenia z dnia 15 listopada 2011 r., który określa cel prowadzenia monitoringu obszarów chronionych, a mianowicie „ocenę zmian stanu jednolitych części wód powierzchniowych występujących na obszarach chronionych”.

147

Wynika z tego zdaniem Rzeczypospolitej Polskiej, że przepisy prawa polskiego umożliwiają ocenę wielkości i wpływu oddziaływań na części wód będące obszarami chronionymi, co ma na celu zagwarantowanie odpowiedniego stanu ochrony tych obszarów.

148

Rzeczpospolita Polska zwraca również uwagę na załącznik 2 do rozporządzenia z dnia 15 listopada 2011 r., którego część V pkt 25 transponuje wymóg wynikający z pkt 1.3.5 zdanie ostatnie załącznika V do dyrektywy 2000/60.

149

Po trzecie, odnośnie do pkt 1.4 załącznika V do dyrektywy 2000/60 Rzeczpospolita Polska informuje, że uwzględnienie elementów hydromorfologicznych w klasyfikacji i prezentacji stanu ekologicznego zostanie zapewnione przez nowelizację rozporządzenia z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych.

150

Co się tyczy nieprawidłowej transpozycji pkt 1.3, 1.3.4, 1.4 i 2.4.1 załącznika V do dyrektywy 2000/60, należy zaznaczyć, że przywołana transpozycja w drodze rozporządzenia z dnia 29 marca 2013 r. została dokonana po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii.

151

Stwierdzenie to stosuje się również do transpozycji pkt 1.3.5 załącznika V do dyrektywy 2000/60, nawet jeżeli Komisja zaznacza, że uznaje, iż rozporządzenie z dnia 15 listopada 2011 r. usunęło niektóre elementy nieprawidłowej transpozycji tego punktu, które zawierało rozporządzenie z dnia 13 maja 2009 r.

152

W tym względzie wystarczy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przywołanym w pkt 121 i 130 niniejszego wyroku istnienie uchybienia powinno być oceniane według stanu faktycznego w państwie członkowskim w momencie upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, a zmiany, które nastąpiły w okresie późniejszym, nie mogą być przez niego uwzględniane (zob. w szczególności wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja/Polska, C‑313/11, EU:C:2013:481, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

153

W konsekwencji zarzut szósty, dotyczący nieprawidłowej transpozycji pkt 1.3, 1.3.4, 1.3.5, 1.4 i 2.4.1 załącznika V do dyrektywy 2000/60, należy uznać za zasadny.

154

Odnośnie do zarzutu siódmego, dotyczącego nieprawidłowej transpozycji części A pkt 7.2–7.10 załącznika VII do dyrektywy 2000/60, Komisja zaznacza, że w odpowiedzi na uzasadnioną opinię Rzeczpospolita Polska poinformowała ją, że punkty te zostały transponowane w art. 113, 113a i 114 ustawy – Prawo wodne oraz art. 113b znowelizowanej ustawy – Prawo wodne, oraz że ponadto powołała się ona na projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw.

155

Zdaniem Komisji wskazane przepisy krajowe dotyczą programu wodno-środowiskowego kraju, będącego transpozycją art. 11 dyrektywy 2000/60, który jest poświęcony programowi środków działania. Program ten należy odróżnić od planów gospodarowania wodami w dorzeczu w rozumieniu załącznika VII do dyrektywy 2000/60, który wymaga bowiem zawarcia w planach gospodarowania wodami w dorzeczu podsumowania programu środków przyjętych w ramach wdrażania art. 11 tej dyrektywy. Sama transpozycja tego artykułu nie jest zatem wystarczająca dla transpozycji wymogów zawartych w pkt 7.2–7.10 załącznika VII do dyrektywy 2000/60. Komisja zauważa, że art. 114 ust. 1 pkt 7 ustawy – Prawo wodne nakłada obowiązek zawarcia w planach gospodarowania wodami w dorzeczu podsumowania działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju. Przepis ten jest jednak zbyt ogólny, by zagwarantować transpozycję wymogów zawartych w pkt 7.2–7.10 załącznika VII do dyrektywy 2000/60. Ponadto z treści poszczególnych podpunktów pkt 7 załącznika VII do dyrektywy jasno wynika, że intencją prawodawcy Unii było, by w planach gospodarowania wodami w dorzeczu przedstawić nie tylko podsumowanie środków, których spełnienie zostało przewidziane na podstawie art. 11 tej dyrektywy, lecz również podsumowanie podjętych działań w tym zakresie.

156

Odnośnie do zarzutu siódmego Rzeczpospolita Polska twierdzi, że prawidłowa transpozycja wspomnianych przepisów dyrektywy 2000/60 została dokonana w drodze art. 113b znowelizowanej ustawy – Prawo wodne, który transponuje art. 11 tej dyrektywy. Również rozporządzenie z dnia 29 marca 2013 r. zawiera odesłanie do tego artykułu, gdyż § 2 ust. 1 pkt 10 tego rozporządzenia przewiduje, że szczegółowy zakres informacji koniecznych do sporządzania planów gospodarowania wodami obejmuje podsumowanie działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju, o którym mowa we wspomnianym art. 113b.

157

Wynika z tego zdaniem Rzeczypospolitej Polskiej, że plan gospodarowania wodami w dorzeczu powinien zawierać podsumowanie działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju, czyli programu środków przyjętych na mocy art. 11 dyrektywy 2000/60, co pozwala zapewnić prawidłową transpozycję części A pkt 7 załącznika VII do tej dyrektywy, na podstawie którego w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy umieszcza się właśnie informacje na temat działań podjętych zgodnie z tymże art. 11.

158

Należy stwierdzić, że główny argument przedstawiony przez Rzeczpospolitą Polską w ramach zarzutu siódmego jest analogiczny do argumentu przywołanego przez to państwo członkowskie w ramach zarzutu trzeciego. Rzeczpospolita Polska utrzymuje bowiem, że dla zapewnienia prawidłowej transpozycji pkt 7.2–7.10 załącznika VII do dyrektywy 2000/60 wystarczy, iż państwa członkowskie ustanowią obowiązek, by plan gospodarowania wodami w dorzeczu zawierał podsumowanie programu środków przyjętych na podstawie art. 11 tej dyrektywy. W niniejszej sprawie poszanowanie tego obowiązku ma być zapewnione poprzez odesłanie do art. 113b znowelizowanej ustawy – Prawo wodne i poprzez § 2 ust. 1 pkt 10 rozporządzenia z dnia 29 marca 2013 r.

159

W tym względzie wystarczy stwierdzić, że ten przepis prawa krajowego został uchwalony po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, wobec czego zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunał nie może go uwzględnić (zob. w szczególności wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja/Polska, C‑313/11, EU:C:2013:481, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

160

W konsekwencji zarzut siódmy, dotyczący braku prawidłowej transpozycji do polskiego porządku prawnego części A pkt 7.2–7.10 załącznika VII do dyrektywy 2000/60 jest zasadny.

161

Z całości powyższych rozważań wynika, że skargę należy uznać za zasadną.

162

W konsekwencji należy stwierdzić, że poprzez brak pełnej lub prawidłowej transpozycji art. 2 pkt 19, 20, 26 i 27, art. 8 ust. 1, art. 9 ust. 2, art. 10 ust. 3 i art. 11 ust. 5 dyrektywy 2000/60, a także pkt 1.3, 1.3.4, 1.3.5, 1.4 i 2.4.1 załącznika V i części A pkt 7.2–7.10 załącznika VII do tej dyrektywy Rzeczpospolita Polska uchybiła zobowiązaniom spoczywającym na niej na mocy tych przepisów i art. 24 tej dyrektywy.

163

Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie kosztami postępowania Rzeczypospolitej Polskiej, a Rzeczpospolita Polska przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje: