KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 7.12.2016

COM(2016) 776 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie wprowadzenia w życie środków dotyczących sektora pszczelarskiego przewidzianych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 ustanawiającym wspólną organizację rynków produktów rolnych

Spis treści

1.WPROWADZENIE

2.metodyka

3.PRZEGLĄD SEKTORA PSZCZELARSKIEGO W UE

3.1.Produkcja i ceny

3.2.Handel

3.3.Spis uli

3.4.Spis pszczelarzy

4.WDRAŻANIE KRAJOWYCH PROGRAMÓW PSZCZELARSKICH

4.1.Podstawa prawna

4.2.Cele i środki

4.3.Środki budżetowe Unii przeznaczone nwa realizację krajowych programów pszczelarskich oraz współczynnik wykorzystania tych środków

4.4.Przydział środków z wkładu unijnego dla poszczególnych państw członkowskich

4.5.Poniesione wydatki w podziale na rodzaje środków

5.GŁÓWNE ZMIANY WPROWADZONE W RAMACH REFORMY WPR Z 2013 R.

5.1.Kwalifikowalne środki

5.2.Metoda określania liczby uli i przydział środków z budżetu UE

6.WNIOSEK

1.WPROWADZENIE

Sektor pszczelarski Unii Europejskiej (UE) jest niewielki w porównaniu z innymi sektorami rolnymi, lecz świadczy on część usług związanych z zapylaniem na rzecz unijnego rolnictwa.

Unijni pszczelarze muszą sprostać wielu wyzwaniom, aby utrzymać swoje ule i produkcję miodu. Sektor ten znajduje się pod presją czynników takich jak rosnące koszty, silna konkurencja związana z przywozem taniego miodu z państw trzecich, utrata rodzin pszczelich, choroby, inwazje pasożytów na ule w połączeniu z pogarszającym się stanem środowiska, w którym pszczoły zbierają pokarm.

W ramach wspólnej polityki rolnej udostępniono szereg narzędzi mających na celu wsparcie sektora pszczelarskiego i ograniczenie możliwego negatywnego wpływu niektórych rodzajów działalności rolniczej na gospodarskie owady zapylające.

UE zapewnia bezpośrednie wsparcie na rzecz sektora pszczelarskiego od 1997 r. 1 . Kolejne regulacje rynku umożliwiły państwom członkowskim opracowywanie krajowych programów na rzecz swoich sektorów pszczelarskich. Celem tych programów jest poprawa ogólnych warunków produkcji i wprowadzania do obrotu produktów pszczelich, które obejmują nie tylko miód, lecz także mleczko pszczele, pyłek, propolis czy wosk pszczeli. Programy te są współfinansowane ze środków Unii Europejskiej na poziomie 50 % i trwają trzy lata.

Art. 225 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 ustanawiającego wspólną organizację rynków produktów rolnych 2 stanowi, że co trzy lata, a po raz pierwszy do dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie w sprawie wprowadzenia w życie środków dotyczących sektora pszczelarskiego ustanowionych w art. 55, 56 i 57, w tym rozwoju systemów identyfikacji uli.

Niniejsze sprawozdanie, które dotyczy lat pszczelarskich 2013, 2014 i 2015 3 , zostało sporządzone w celu wypełnienia tego obowiązku. Ponieważ krajowe programy pszczelarskie obejmują okres trzech lat, wspomniane wyżej lata pszczelarskie obejmują ostatni rok poprzednich trzyletnich programów pszczelarskich (2011–2013) oraz pierwsze dwa lata obecnie realizowanych programów (2014–2016). Niniejsze sprawozdanie jest szóstym sprawozdaniem Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącym wdrażania programów pszczelarskich 4 .

Wszystkie państwa członkowskie zgłosiły krajowy program pszczelarski na lata 2011–2013 i 2014–2016. Świadczy to o dużym zainteresowaniu państw członkowskich i istotnych potrzebach tego sektora.

W okresie trzech lat pszczelarskich objętych niniejszym sprawozdaniem rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych („rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku”) 5 nadal pozostawało w mocy; w związku z tym zmiany wprowadzone w odniesieniu do sektora pszczelarskiego w ramach reformy WPR z 2013 r. nie zostały jeszcze wdrożone. W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono jednak główne zmiany w przepisach wprowadzone w ramach reformy WPR, a także najnowsze dostępne informacje na temat rozwoju systemów identyfikacji uli.

2.metodyka

Niniejsze sprawozdanie opracowano na podstawie następujących źródeł informacji:

– krajowych programów pszczelarskich zgłoszonych Komisji przez państwa członkowskie na lata 2011–2013, 2014–2016 i 2017–2019. Każdy krajowy program pszczelarski musi uwzględniać przeprowadzone przez dane państwo członkowskie badanie struktur produkcji i wprowadzania do obrotu w sektorze pszczelarskim na terytorium tego państwa;

– wydatków państw członkowskich związanych ze środkami podejmowanymi w ramach ich krajowych programów pszczelarskich zgłoszonych Komisji 6 ;

– danych dotyczących produkcji miodu i międzynarodowego handlu miodem uzyskanych z baz danych Eurostatu, COMEXT i FAO.

Szczegółowe dane liczbowe i tabele zbiorcze dotyczące rynku miodu oraz krajowych programów pszczelarskich są dostępne na stronie internetowej Komisji 7 .

3.    PRZEGLĄD SEKTORA PSZCZELARSKIEGO W UE

3.1.    Produkcja i ceny

Pod względem wielkości produkcji UE, w której produkuje się około 250 000 ton miodu rocznie, jest drugim po Chinach producentem miodu na świecie.

Unia Europejska nie produkuje wystarczającej ilości miodu, aby pokryć swoją własną konsumpcję. W 2015 r. wskaźnik samowystarczalność 8 wynosił około 60 %.

Państwa członkowskie będące największymi producentami miodu (RO, ES, HU, DE, IT) są położone głównie w południowej części Unii, gdzie warunki klimatyczne są bardziej sprzyjające dla pszczelarstwa.

W ujęciu ogólnym poziom produkcji miodu w UE zwiększa się powoli, przy czym zmiany roczne zależą od warunków klimatycznych. Utrzymanie tego poziomu produkcji może jednak okazać się coraz trudniejsze dla pszczelarzy z uwagi na napotykane przez nich problemy związane ze zdrowiem pszczół i utratą siedlisk w wyniku intensyfikacji produkcji rolnej. Warunki produkcji pogarszają się, zaś koszty produkcji rosną, a jednocześnie rosnąca wielkość przywozu tańszego miodu z państw trzecich prowadzi do zaostrzenia się konkurencji.

Ceny miodu różnią się w bardzo dużym stopniu w zależności od jego jakości i punktów sprzedaży. Jeżeli chodzi o miód wielokwiatowy, jego cena wynosi od 2,54 EUR/kg w Polsce w przypadku miodu wielokwiatowego sprzedawanego luzem na szczeblu hurtowym do 15,18 EUR/kg w przypadku miodu sprzedawanego w miejscu produkcji w Zjednoczonym Królestwie.

Wykres 1: Produkcja miodu w UE w latach 2014 i 2015

Źródło: badania przeprowadzone przez państwa członkowskie, przedstawione w krajowych programach pszczelarskich na lata 2017–2019

3.2.    Handel

Przywóz

Unia Europejska jest największym na świecie importerem miodu. Wielkość przywozu miodu do UE z roku na rok wzrasta.

W 2015 r. do UE przywieziono około 200 000 ton miodu, co odpowiada około 75 % całkowitej produkcji unijnej w ujęciu ilościowym. Połowa przywiezionego miodu pochodziła z Chin (około 100 000 ton). Dwoma innymi głównymi dostawcami są Meksyk i Ukraina. Miód przywożony z państw trzecich jest znacznie tańszy niż miód produkowany w UE. W 2015 r. średnia cena jednostkowa w przywozie w przypadku miodu chińskiego wynosiła 1,64 EUR/kg, podczas gdy średnia cena miodu wielokwiatowego sprzedawanego luzem na szczeblu hurtowym w UE wynosiła 3,78 EUR/kg. Z uwagi na wyższe koszty produkcji producenci z UE nie są w stanie konkurować z miodem pochodzącym z przywozu.

Wywóz

Wielkość wywozu z UE jest marginalna w porównaniu z wielkością przywozu do UE.

W 2015 r. z UE wywieziono około 20 000 ton miodu, co odpowiada około 8 % całkowitej produkcji unijnej w ujęciu ilościowym. Wywóz z UE skierowany jest głównie na rynki zainteresowane wysokiej jakości miodem, tj. na rynki Szwajcarii, Arabii Saudyjskiej, Japonii, Stanów Zjednoczonych i Kanady. W 2015 r. średnia cena jednostkowa w wywozie wynosiła 5,77 EUR/kg miodu.

3.3.    Spis uli

Zgodnie z danymi przedstawionymi w programach na lata 2014–2016 w UE znajdowało się około 16 mln uli. Pięć państw członkowskich, w których znajduje się największa liczba uli, położonych jest głównie w południowej części UE; są to: Hiszpania, Francja, Grecja, Rumunia i Włochy.

Komisja nie posiada nowych danych dotyczących liczby uli w porównaniu do stanu określonego w ostatnim sprawozdaniu. Zaktualizowane dane liczbowe nie będą dostępne przed 2017 r.

Wykres 2: Zmiana liczby uli w UE

Źródło: badania przeprowadzone przez państwa członkowskie, przedstawione w krajowych programach pszczelarskich

3.4.    Spis pszczelarzy

Zgodnie z danymi przedstawionymi w programach na lata 2017–2019 w Unii działalność prowadziło około 600 000 pszczelarzy. Liczba pszczelarzy w UE maleje. Na miejsce wielu pszczelarzy, którzy opuszczają ten sektor z powodu wieku, nie pojawiają się nowi.

Wykres 3: Zmiana liczby pszczelarzy w UE

Źródło: badania przeprowadzone przez państwa członkowskie, przedstawione w krajowych programach pszczelarskich

Sytuacja jest bardzo odmienna w poszczególnych państwach członkowskich. Niemcy są jednym z nielicznych państw członkowskich, którym udało się powstrzymać spadek liczby pszczelarzy. Niemiecki związek pszczelarzy nadał priorytet działaniom związanym z wdrażaniem strategii naboru pszczelarzy i rozpoczął organizowanie kursów dla początkujących pszczelarzy, co doprowadziło do zwiększenia liczby czynnych pszczelarzy. Część tych działań finansowano w ramach środka „pomoc techniczna” przewidzianego w programach.

W 2015 r. 96 % europejskich pszczelarzy posiadało mniej niż 150 uli, przy czym pasieki, które nie przekraczają tego progu, uznaje się za „niezawodowe”; zaledwie 4 % pszczelarzy w UE posiada więcej niż 150 uli, co pozwala uznać ich za pszczelarzy „zawodowych”. Część związków pszczelarskich kwestionuje jednak zasadność tego progu, uznając, że właściwsza byłaby liczba 40 uli.

Zdecydowana większość pszczelarzy w UE (72 %) należy do związków pszczelarskich.

4.WDRAŻANIE KRAJOWYCH PROGRAMÓW PSZCZELARSKICH

4.1.Podstawa prawna

W okresie lat pszczelarskich 2013, 2014 i 2015 objętych niniejszym sprawozdaniem rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 nadal pozostawało w mocy; w związku z tym zmiany wprowadzone w odniesieniu do sektora pszczelarskiego w ramach reformy WPR z 2013 r. nie zostały jeszcze wdrożone.

Przepisy art. 55–57 nowego rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 zastępują i uchylają przepisy art. 105–110 rozporządzenia (WE) nr 1234/2007. Art. 231 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 stanowi jednak, że wszystkie programy wieloletnie przyjęte przed dniem 1 stycznia 2014 r. nadal podlegają stosownym przepisom rozporządzenia (WE) nr 1234/2007, aż do wygaśnięcia tych programów. Prawodawca wprowadził ten przepis przejściowy, aby zapewnić ciągłość realizacji trwających programów. Ponieważ programy pszczelarskie na lata 2011–2013 i 2014–2016 zostały przyjęte przed dniem 1 stycznia 2014 r., są one nadal regulowane przepisami rozporządzenia (WE) nr 1234/2007 i rozporządzenia Komisji (WE) nr 917/2004 w sprawie szczegółowych zasad wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 797/2004 dotyczącego działań w dziedzinie pszczelarstwa 9 .

4.2.Cele i środki

Celem programów jest poprawa ogólnych warunków produkcji i wprowadzania do obrotu produktów pszczelich w Unii.

Sześć środków kwalifikuje się do objęcia pomocą i można je włączyć do krajowych programów pszczelarskich.

Sporządzając swoje programy, państwa członkowskie prowadzą konsultacje z organizacjami pszczelarskimi i wybierają z listy kwalifikujących się środków te działania, które uznają za najbardziej odpowiednie. Na przykład w latach pszczelarskich 2014 i 2015 Niderlandy podjęły decyzję o wdrażaniu tylko jednego środka: badania stosowane.

Sześć kwalifikujących się środków nie uległo zmianie od ostatniego sprawozdania Komisji w 2013 r.; są to środki opisane poniżej.

Pomoc techniczna ma na celu zwiększenie wydajności produkcji i wprowadzania do obrotu poprzez wprowadzanie lepszych technik. Obejmuje ona organizację podstawowych kursów dla osób rozpoczynających działalność i kontynuację kształcenia dla doświadczonych pszczelarzy i osób odpowiedzialnych za zrzeszenia i spółdzielnie; szkolenia dotyczą w szczególności takich dziedzin jak hodowla i zapobieganie chorobom, zbiór i pakowanie, przechowywanie i transport miodu oraz wprowadzanie do obrotu. Dzięki pasiekom szkoleniowym i sieciom konsultantów / techników pszczelarskich możliwe jest upowszechnianie praktycznej wiedzy technicznej. Środek ten może również być wykorzystany w celu wsparcia modernizacji sektora poprzez zakup przez pszczelarzy sprzętu do ekstrakcji miodu.

Zwalczanie warrozy ma na celu kontrolę zarażeń pszczół tą endemiczną chorobą pasożytniczą. Warroza jest to choroba pszczół miodnych wywoływana przez roztocza z rodzaju Varroa, która osłabia układ odpornościowy pszczół i zwiększa ryzyko wtórnego zarażenia pszczół wirusami. Do środków zwalczania warrozy zalicza się głównie ograniczanie stopnia porażenia pasożytami. Warroza powoduje znaczne zmniejszenie zbioru miodu w UE i prowadzi do strat w rodzinach pszczelich, jeżeli nie stosuje się żadnego leczenia. Ponieważ warroza ma charakter endemiczny w UE i jej całkowite zwalczenie nie jest możliwe, jedynym sposobem uniknięcia konsekwencji tej choroby jest leczenie pszczół zatwierdzonymi metodami i produktami. Konieczne jest zapewnienie środków finansowych na wsparcie producentów ponoszących coraz większe wydatki na leczenie pszczół w odpowiedni sposób (przy użyciu produktów i sprzętu, na przykład sieci kryjących).

Pomoc na racjonalizację sezonowego przenoszenia uli ma na celu wsparcie zarządzania przemieszczaniem uli na terytorium Unii oraz zapewnienie pszczelarzom możliwości umieszczenia uli w odpowiednim miejscu w porze kwitnienia. Zarządzaniu sezonowym przenoszeniem uli mogą sprzyjać takie środki jak identyfikacja uli i ramek, rejestr sezonowego przenoszenia uli, inwestycje w materiały służące do sezonowego przenoszenia uli oraz opracowywanie map odmian kwiatów. W kilku państwach członkowskich sezonowe przenoszenie uli ma zasadnicze znaczenie dla zaspokajania potrzeb żywieniowych pszczół i zapewnienia zapylania roślin.

Środki wspierające przeprowadzanie analiz miodu mają na celu usprawnienie procesu wprowadzania miodu do obrotu. Analizy miodu umożliwiają pszczelarzom zapewnienie, aby miód wprowadzany do obrotu posiadał właściwości fizykochemiczne określone w dyrektywie Rady 2001/110/WE odnoszącej się do miodu 10 ; dzięki analizom pochodzenia botanicznego miodu pszczelarze zdobywają dokładną wiedzę o zebranym miodzie, co pozwala im na uzyskanie wyższej ceny za ich produkt. Wsparcie finansowe na przeprowadzanie analiz miodu ma zasadnicze znaczenie dla udostępnienia tej usługi dużej liczbie pszczelarzy.

Dzięki zasiedlaniu uli pszczelarze mogą częściowo uzupełnić braki spowodowane utratą pszczół, co z kolei pozwala im uniknąć spadków poziomu produkcji; środek ten może obejmować finansowanie działań wspierających produkcję matek pszczelich lub zakup rodzin pszczelich.

Przewidziana w rozporządzeniu możliwość włączenia do programów pszczelarskich szczegółowych projektów badań stosowanych w zakresie poprawy jakości miodu i rozpowszechniania wyników takich projektów może przyczynić się do zwiększenia wiedzy producentów na temat konkretnych praktyk pszczelarskich.

4.3.    Środki budżetowe Unii przeznaczone na realizację krajowych programów pszczelarskich oraz współczynnik wykorzystania tych środków

Unijne środki finansowe przeznaczone na sektor pszczelarski są stosunkowo niewielkie, ale ulegają one zwiększeniu co trzy lata w celu uwzględnienia zwiększających się potrzeb tego sektora, dużego zainteresowania programami oraz kolejnych rozszerzeń Unii. W odniesieniu do programów pszczelarskich na lata 2017–2019 kwota dostępnych środków unijnych zwiększy się do 36 mln EUR na rok pszczelarski.

Tabela 1: Unijne środki finansowe dostępne na realizację krajowych programów pszczelarskich

Wszystkie państwa członkowskie 11 zgłosiły krajowy program pszczelarski na lata 2011–2013 i 2014–2016.

Wkład Unii w realizację programów pszczelarskich odpowiada 50 % wydatków ponoszonych przez państwa członkowskie. Oznacz to konkretnie, że w roku pszczelarskim 2013 na rzecz sektora pszczelarskiego udostępniono łącznie kwotę 64 mln EUR: 32 mln EUR z budżetu Unii oraz 32 mln EUR z budżetów krajowych państw członkowskich. W latach pszczelarskich 2014 i 2015 udostępniono łącznie kwotę 66,2 mln EUR na każdy rok: 33,1 mln EUR z budżetu Unii oraz 33,1 mln EUR z budżetów krajowych państw członkowskich.

Podobnie jak w poprzednich latach państwa członkowskie na realizację tych programów wykorzystały prawie całość dostępnych unijnych środków finansowych. Średni współczynnik wykorzystania środków w UE jest znakomity: wynosił on odpowiednio 91 %, 92 % i 93 % w latach pszczelarskich 2013, 2014 i 2015.

4.4.Przydział środków z wkładu unijnego dla poszczególnych państw członkowskich

Głównym czynnikiem uwzględnianym przy przydzielaniu środków z wkładu unijnego poszczególnym państwom członkowskim jest liczba uli znajdujących się na terytorium danego państwa.

Unijne środki finansowe rozdziela się na podstawie prognoz wydatków państw członkowskich przedstawionych w ich programach, zgodnie z udziałem poszczególnych państw członkowskich w łącznej liczbie uli w Unii.

Państwa członkowskie przekazują informacje o liczbie uli znajdujących się na ich terytorium w momencie przedkładania Komisji programów pszczelarskich. Informacje na temat liczby uli w podziale na poszczególne państwa członkowski i w Unii znajdują się w rozporządzeniu wykonawczym Komisji zmieniającym załącznik I do rozporządzenia (WE) nr 917/2004 12 .

Maksymalne teoretyczne udziały procentowy w środkach budżetowych, do których uprawnione są poszczególne państwa członkowskie, oblicza się na podstawie liczby uli w danym państwie członkowskim wyrażonej jako odsetek łącznej liczby uli w UE. Jeżeli kwota wydatków określona w prognozie sporządzonej przez dane państwo członkowskie jest niższa niż maksymalny przydział z budżetu, do którego państwo to jest uprawnione, kwoty niewykorzystane przez to państwo członkowskie rozdziela się między pozostałe państwa członkowskie.

W związku z tym państwa członkowskie, na których terytorium znajduje się największa liczba uli, otrzymują największą część unijnych środków finansowych. W latach pszczelarskich 2013, 2014 i 2015 Hiszpania, tj. państwo członkowskie posiadające największa liczbę uli w Unii, uzyskała przydział największej części unijnych środków finansowych. Pięć państw członkowskich posiadających największą liczbę uli (Hiszpania, Francja, Grecja, Rumunia i Włochy) uzyskało przydział około połowy całkowitych unijnych środków finansowych przeznaczonych na lata pszczelarskie 2013, 2014 i 2015.

Wykres 4: Przydział środków z wkładu unijnego dla poszczególnych państw członkowskich w roku pszczelarskim 2015

4.5.Poniesione wydatki w podziale na rodzaje środków

Zgodnie z art. 6 rozporządzenia Komisji (WE) nr 917/2004 na koniec każdego roku pszczelarskiego państwa członkowskie zgłaszają Komisji swoje wydatki w podziale na rodzaje środków.

Podział wydatków na rodzaje środków w latach pszczelarskich 2013, 2014 i 2015 nie zmienił się zasadniczo w porównaniu z danymi przedstawionymi w ostatnim sprawozdaniu Komisji.

Dwoma najczęściej wykorzystywanymi środkami były środki dotyczące zwalczania warrozy i pomocy technicznej na rzecz pszczelarzy i organizacji pszczelarskich (przy czym każdemu z nich odpowiadało około 29 % całkowitej kwoty wydatków). Ten stan rzeczy odzwierciedla potrzeby tego sektora w zakresie dalszego inwestowania w sprzęt pszczelarski, stałego modernizowania praktyk pszczelarskich w celu skutecznego zwalczania chorób i inwazji pasożytów na ule oraz szkolenia nowych pszczelarzy.

Wydatki na środek dotyczący racjonalizacji sezonowego przenoszenia uli stanowiły około 19 % całkowitej kwoty wydatków, a zatem środek ten był na trzecim miejscu wśród najczęściej wykorzystywanych środków. W szeregu państw członkowskich sezonowe przenoszenie uli stanowi główną praktykę pszczelarską, konieczną w celu zaspokojenia potrzeb żywieniowych pszczół miodnych przez cały sezon pszczelarski oraz świadczenia usług związanych z zapylaniem.

Wydatki na środek dotyczący zasiedlania uli stanowiły około 15 % całkowitej kwoty wydatków, a zatem środek ten był na czwartym miejscu wśród najczęściej wykorzystywanych środków; następne, piąte miejsce przypadło środkowi dotyczącemu badań stosowanych (około 5 % całkowitej kwoty wydatków), zaś na szóstym miejscu znalazł się środek dotyczący analiz miodu (około 3 % całkowitej kwoty wydatków).

Wykres 5: Wydatki poniesione w roku pszczelarskim 2015 w podziale na rodzaje środków

5.GŁÓWNE ZMIANY WPROWADZONE W RAMACH REFORMY WPR Z 2013 R.

W ramach reformy WPR z 2013 r. wprowadzono istotne zmiany w odniesieniu do programów pszczelarskich. Zmiany te znalazły odzwierciedlenie w art. 55–57 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 dotyczących sektora pszczelarskiego, które zastępują art. 105–110 rozporządzenia (WE) nr 1234/2007 dotyczące pszczelarstwa. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/1366 13 uzupełnia rozporządzenie (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do pomocy w sektorze pszczelarskim, zaś rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/1368 14 ustanawia zasady stosowania rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do pomocy w sektorze pszczelarskim.

Wśród głównych celów reformy WPR w odniesieniu do sektora pszczelarskiego należy wymienić:

– dostosowanie kwalifikowalnych środków do potrzeb sektora;

– zapewnienie właściwszego przydziału środków z budżetu UE poprzez ulepszenie metod stosowanych przez państwa członkowskie przy określaniu liczby uli znajdujących się na ich terytorium.

5.1.Kwalifikowalne środki

W art. 55 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 zmienia się wykaz środków kwalifikujących się do tego, by korzystać z nich w sektorze pszczelarskim; rozszerza się zakres szeregu środków oraz dodaje się dwa nowe środki.

W wyniku reformy WPR wspomniany wykaz obejmuje obecnie osiem kwalifikowalnych środków w sektorze pszczelarskim:

a) pomoc techniczna skierowana do pszczelarzy i organizacji pszczelarzy;

b) zwalczanie inwazji pasożytów i chorób pszczół, w szczególności warrozy; zakres tego środka został rozszerzony, aby uwzględnić potrzeby sektora w zakresie zwalczania ekspansji szerszenia azjatyckiego (Vespa velutina) 15 , małego chrząszcza ulowego (Aethina tumida) 16 , ale także chorób pszczół innych niż warroza, np. nosemozy lub zgnilca;

c) racjonalizacja sezonowego przenoszenia uli;

d) środki wspierające laboratoria przeprowadzające analizy produktów pszczelich w celu ułatwiania pszczelarzom wprowadzania do obrotu i podnoszenia wartości swoich produktów; zakres tego środka został rozszerzony w celu uwzględnienia analizy innych produktów pszczelich 17 , takich jak mleczko pszczele, pyłek, propolis czy wosk pszczeli. Ma to istotne znaczenie w kontekście wspierania działań na rzecz poprawy jakości produktów pszczelich i zapewnienia pszczelarzom dodatkowego źródła dochodu;

e) środki mające na celu wsparcie zasiedlania uli w Unii;

f) współpraca z wyspecjalizowanymi podmiotami w zakresie wdrażania programów badań stosowanych w dziedzinie pszczelarstwa i produktów pszczelich;

g) monitorowanie rynku; jest to nowy środek, który może być wykorzystywany na przykład do celów monitorowania produkcji i cen miodu i produktów pszczelich;

h) poprawa jakości produktów, aby skuteczniej pozycjonować produkty na rynku; jest to nowy środek, który może być wykorzystywany na przykład w celu wykorzystania potencjału mleczka pszczelego lub pyłku.

5.2.Metoda określania liczby uli i przydział środków z budżetu UE

Jak wspomniano wyżej, głównym czynnikiem uwzględnianym przy przydzielaniu środków z wkładu unijnego poszczególnym państwom członkowskim jest liczba uli znajdujących się na terytorium danego państwa.

W ramach reformy WPR z 2013 r. utrzymano tę zasadę, jednak przepisy dotyczące określania liczby uli zostały zharmonizowane (w stopniu, w jakim było to możliwe, biorąc pod uwagę znaczne rozbieżności między sektorami pszczelarskimi w poszczególnych państwach członkowskich); zgodnie z art. 4 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2015/1366 wkład finansowy Unii w programy pszczelarskie rozdziela się proporcjonalnie do średniej całkowitej liczby uli zgłoszonych w ciągu dwóch lat kalendarzowych bezpośrednio poprzedzających zgłoszenie Komisji krajowych programów pszczelarskich.

W przypadku programów wcześniejszych niż programy na lata 2014–2016 państwa członkowskie były zobowiązane do zgłaszania Komisji liczby uli znajdujących się na ich terytorium jedynie raz na trzy lata, w momencie przedkładania swoich krajowych programów pszczelarskich. W sposobach gromadzenia przez państwa członkowskie informacji o liczbie uli znajdujących się na ich terytorium występowały znaczne różnice, w szczególności w odniesieniu do uwzględnianych rodzajów uli, okresu i lat, w których gromadzono informacje, oraz metody stosowanej w celu określenia ich liczby. Należało zająć się tą kwestią, aby zapewnić właściwszy przydział unijnych środków finansowych.

W art. 1, 2 i 3 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2015/1366 określono definicję terminu „ul” i zobowiązano państwa członkowskie do posiadania wiarygodnej metody określania, pomiędzy dniem 1 września a 31 grudnia każdego roku, liczby uli gotowych do zimowania na ich terytorium oraz do corocznego powiadamiania o liczbie tych uli, począwszy od 2017 r.

Zgodnie z art. 2 tego rozporządzenia oraz z pkt 2 załącznika do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2015/1368 państwa członkowskie zawarły w swoich krajowych programach pszczelarskich na lata 2017–2019 opis metody stosowanej w celu określenia liczby uli znajdujących się na ich terytorium.

Opis metody stosowanej w każdym państwie członkowskim znajduje się w programach pszczelarskich na lata 2017–2019 opublikowanych na stronach internetowych Komisji. W tabeli 2 przedstawiono podsumowanie tych metod. Osiemnaście państw członkowskich będzie stosowało system obowiązkowej rejestracji, natomiast 10 państw członkowskich będzie stosowało metodę statystyczną w celu oszacowania liczby uli na podstawie doboru próby pszczelarzy zarejestrowanych w organizacjach pszczelarskich.

Ogólnie rzecz biorąc, obowiązkową rejestrację uli uznaje się za najsolidniejszą metodę, jednakże nakłada ona na pszczelarzy i państwa członkowskie większe obciążenia administracyjne; pszczelarze są zobowiązani na mocy prawa krajowego do zarejestrowania swojej działalności i do zadeklarowania liczby swoich uli odpowiedniemu organowi administracji. Należy zauważyć, że sześć państw członkowskich, w których znajduje się największa liczba uli (ES, FR, EL, RO, IT, PL), zdecydowało się na obowiązkową rejestrację uli, podczas gdy państwa członkowskie, w których sektor pszczelarski ma mniejsze znaczenie, postanowiło zastosować statystyczną metodę szacowania.

Wiarygodność statystycznych metod szacowania liczby uli zależy od jakości bazy danych prowadzonej przez organizacje pszczelarskie oraz od reprezentatywności próby pszczelarzy dobranej w celu przekazania informacji o liczbie uli.

Państwa członkowskie przekażą Komisji informacje o liczbie uli znajdujących się na ich terytorium uzyskane przy zastosowaniu nowych metod po raz pierwszy w dniu 15 marca 2017 r. Zgodnie z art. 13 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2015/1368 Komisja na swoich stronach internetowych udostępni następnie do wiadomości publicznej zagregowane dane dotyczące liczby uli zgłoszonych przez państwa członkowskie. Dane te będą aktualizowane każdego roku, co doprowadzi do lepszego monitorowania liczby uli w Unii.

Tabela 2: Podsumowanie metod stosowanych przez państwa członkowskie w celu określenia liczby uli znajdujących się na ich terytorium w krajowych programach pszczelarskich na lata 2017–2019

6.WNIOSEK

W wyniku reformy WPR z 2013 r. ulepszono podstawę prawną podejmowania wspierania sektora pszczelarskiego w UE poprzez krajowe programy pszczelarskie. Kwalifikowalne środki dostosowano do zmieniających się potrzeb sektora, a także uprawniono metody przedzielania unijnych środków finansowych państwom członkowskim na podstawie liczby uli. Pierwsze konkretne efekty tej reformy staną się widoczne wraz z realizacją programów pszczelarskich na lata 2017–2019, która rozpoczęła się w sierpniu 2016 r. Niniejszemu sprawozdaniu nie towarzyszy żaden dodatkowy wniosek legislacyjny.

Na podstawie ustaleń faktycznych przedstawionych w niniejszym sprawozdaniu, z których wynika, że wszystkie państwa członkowskie wprowadziły krajowe programy pszczelarskie i że wykorzystano ponad 90 % udostępnianych unijnych środków finansowych, można stwierdzić, że funkcjonowanie europejskich środków rynkowych dotyczących sektora pszczelarskiego jest zadowalające. Kolejne sprawozdanie – wymagane za trzy lata – pozwoli na przeprowadzenie oceny skutków nowych przepisów wykonawczych wprowadzonych w ramach reformy WPR z 2013 r.

(1) Rozporządzenie Rady (WE) nr 1221/97 z dnia 25 czerwca 1997 r. ustanawiające ogólne zasady stosowania środków usprawniających produkcję i obrót miodem, Dz.U. L 173 z 1.7.97, s. 1.

(2) Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 671.

(3) Lata pszczelarskie 2013, 2014 i 2015 obejmują odpowiednio następujące okresy 12 miesięcy: okres rozpoczynający się w dniu 1 września 2012 r. i kończący się w dniu 31 sierpnia 2013 r., okres rozpoczynający się w dniu 1 września 2013 r. i kończący się w dniu 31 sierpnia 2014 r. i okres rozpoczynający się w dniu 1 września 2014 r. i kończący się w dniu 31 sierpnia 2015 r.

(4) Poprzednie sprawozdanie zostało opublikowane w dniu 16 sierpnia 2013 r., COM(2013) 593 final.

(5) Dz.U. L 299 z 16.11.2007, s. 1.

(6) Zgłoszone Komisji przez państwa członkowskie zgodnie z art. 6 rozporządzenia Komisji (WE) nr 917/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 797/2004 dotyczącego działań w dziedzinie pszczelarstwa, Dz.U. L 163 z 30.4.2004, s. 83.

(7) http://ec.europa.eu/agriculture/honey/index_en.htm

(8) Wskaźnik samowystarczalności = stosunek produkcji wewnętrznej do całkowitej konsumpcji= roczna produkcja UE podzielona przez (roczny przywóz do UE + roczna produkcja w UE - roczny wywóz z UE).

(9) Dz.U. L 163 z 30.4.2004, s. 83.

(10) Dz.U. L 10 z 12.1.2002, s. 47.

(11) 27 państw członkowskich przyjęło krajowy program pszczelarski na lata 2011–2013. Po przystąpieniu Chorwacji do Unii Europejskiej w dniu 1 lipca 2013 r. liczba państw członkowskich, które przyjęły krajowy program pszczelarski na lata 2014–2016, zwiększyła się do 28.

(12) W odniesieniu do programów na lata 2014–2016 zob. rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 768/2013 zmieniające rozporządzenie (WE) nr 914/2004 w sprawie szczegółowych zasad wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 797/2004 w sprawie środków mających na celu poprawę warunków produkcji i wprowadzania do obrotu produktów pszczelarskich, Dz.U. L 214 z 9.8.2013, s. 7.W odniesieniu do programów na lata 2011–2013 zob. rozporządzenie Komisji (UE) nr 726/2010 z dnia 12 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 917/2004 w sprawie szczegółowych zasad wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 797/2004 dotyczącego działań w dziedzinie pszczelarstwa, Dz.U. L 213 z 13.8.2010, s. 29.

(13) Dz.U. L 211 z 8.8.2015, s. 3.

(14) Dz.U. L 211 z 8.8.2015, s. 9.

(15) http://presse.inra.fr/en/Resources/Press-releases/rapid-expansion-of-Asian-hornet  

(16) http://ec.europa.eu/food/animals/live_animals/bees/small_hive_beetle_outbreaks/index_en.htm  

(17) Produkty pszczele objęte programami pszczelarskimi zostały wymienione w części XXII załącznika I do rozporządzenia (UE) nr 1308/2013; są to następujące produkty: miód, mleczko pszczele, propolis i wosk pszczeli.