(1)

Cuidíonn caighdeáin le taighdeoirí agus nuálaithe a nuálaíocht a thabhairt níos gaire don mhargadh agus dul chun cinn teicneolaíoch a scaipeadh trí chritéir aonfhoirmeacha a bhunú agus trí fhorbairt a dhéanamh ar mhodhanna, cleachtais agus nósanna imeachta atá ar fáil go poiblí i ndoiciméad foirmiúil. Le caighdeáin Eorpacha agus idirnáisiúnta, soláthraítear rochtain ar mhargaí móra domhanda agus réigiúnacha do tháirgí agus seirbhísí nuálacha nua.

(2)

Cuireann caighdeáin bonn ar fáil chun teicneolaíochtaí éagsúla a chomhtháthú i gcórais agus i réitigh chasta nuálacha, agus cumasaítear leo idir-inoibritheacht idir comhpháirteanna, táirgí agus seirbhísí, rud a sheachnaíonn gaibhniú díoltóirí agus a sholáthraíonn rogha níos mó do chustaiméirí ar fud an domhain – ról ríthábhachtach i ndomhan atá ag dul faoi chlaochlú digiteach ar fud na dtionscal agus na n-earnálacha uile.

(3)

Le caighdeáin, cumasaítear saorghluaiseacht earraí, seirbhísí agus sonraí trí bhacainní teicniúla a bhaint. Déanann siad íoscheanglais sábháilteachta a leagan síos d’fhorbairt, d’iompar agus d’úsáid na n-earraí agus na seirbhísí sin, chun an pobal agus oibrithe a chosaint. Tugann na caighdeáin aghaidh dhíreach ar Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe agus is féidir leo cuidiú le hathléimneacht gheilleagar an Aontais a neartú. Tá ról lárnach acu maidir le huaillmhianta an Aontais i dtreo geilleagar aeráidneodrach, athléimneach agus ciorclach agus maidir lena uathriail straitéiseach oscailte a neartú. Chun go leanfaidh an tAontas de bheith ina cheannródaí maidir le caighdeáin dhomhanda, beidh sé ríthábhachtach dó tionchar mór a bheith aige ar ghníomhaíochtaí caighdeánaithe ar bhonn domhanda agus an obair sna fóraim agus institiúidí idirnáisiúnta is tábhachtaí a threorú.

(4)

Tacaíonn fianaise ó roinnt cineálacha éagsúla tionscadal taighde agus nuálaíochta (T&N) le ról an chaighdeánaithe maidir le táirgí agus réitigh indíolta a chruthú (1). Is féidir le caighdeáin riachtanais úsáideoirí agus páirtithe leasmhara eile a chódú chun taighde agus forbairt teicneolaíochta a threorú. Fágann siad gur féidir teicneolaíochtaí, táirgí agus seirbhísí a bheith idir-inoibritheach: ós rud é go soláthraíonn caighdeán sonraí maidir le húsáid agus ábhar teicneolaíochta nó táirge, tá sé i bhfad níos éasca a fháil amach cathain agus conas is féidir é a úsáid in éineacht le teicneolaíochtaí nó táirgí eile.

(5)

Tá feasacht ar thairbhí an chaighdeánaithe ina réamhriachtanas tábhachtach chun go mbeidh gníomhaithe taighde rannpháirteach go rathúil i ngníomhaíochtaí caighdeánaithe. Tá sé tábhachtach gníomhaíochtaí caighdeánaithe a phleanáil roimh ré sa phlean oibre tosaigh maidir le tionscadail T&N agus na riachtanais chaighdeánaithe a shainaithint ag tús an tionscadail, sula mbainfear torthaí insaothraithe amach.

(6)

Is ann do thacair chobhsaí agus athfhillteacha de ghnéithe dea-chleachtais tionscadal taighde a bhíonn ag plé le caighdeánú (2). An tráth céanna, tá acmhainneacht láidir ann chun cur le feasacht agus saineolas teicniúil taighdeoirí maidir le próisis chaighdeánaithe, agus chun táscairí feidhmíochta aitheanta a fhorbairt chun rath na ngníomhaíochtaí aistrithe teicneolaíochta agus luachshocraithe a rianú. D’fhéadfaí cur le feasacht agus saineolas teicniúil chomh maith maidir leis an gcaoi a bhfuil baint ag próisis chaighdeánaithe le próisis taighde agus le próisis nuálaíochta agus an chaoi a n-idirghníomhaíonn siad leo. Is féidir le comhtháthú rathúil T&N agus gníomhaíochtaí caighdeánaithe ugach mór a thabhairt do ghlacadh gníomhaíochtaí T&N.

(7)

Is féidir leibhéil na hullmhachta teicneolaí (LUTanna) agus an t-athrú orthu le linn an tionscadail a mheas mar tháscairí tábhachtacha chun measúnú a dhéanamh ar ábharthacht agus ar fheidhmíocht tionscadail T&N i dtéarmaí na ngníomhaíochtaí caighdeánaithe. D’fhéadfadh riachtanais éagsúla i dtéarmaí caighdeán agus caighdeánaithe a bheith i gceist le LUTanna éagsúla freisin: de ghnáth bíonn baint níos mó ag LUTanna níos ísle leis an obair atá le déanamh, mar shampla, maidir le téarmaí agus coincheapa, méadreolaíocht agus tástáil, cásanna úsáide agus ailtireachtaí tagartha; os a choinne sin is gnách go mbaineann LUTanna ag céim níos déanaí le saincheisteanna amhail idir-inoibritheacht agus feidhmíocht (mar shampla, maidir le slándáil, sábháilteacht, tionchar ar an gcomhshaol agus feidhmiúlacht) na teicneolaíochta/na nuálaíochta – dá bhrí sin, tá caighdeáin ar fud na LUTanna uile tábhachtach do thaighdeoirí agus nuálaithe ar fud roinnt réimsí teicneolaíochta agus feidhmchláir.

(8)

Is féidir le gníomhaithe T&N caighdeáin nua a stiúradh, a leanúint nó a ghlacadh chun tacú le forbairt agus cur in úsáid idirnáisiúnta na dteicneolaíochtaí, na nuálaíochtaí agus na dtreochtaí is déanaí. Dá luaithe a ghlacann na gníomhaithe T&N páirt sa phróiseas forbartha caighdeán, a chomhtháthaítear laistigh dá bpróiseas foriomlán T&N, is ea is luaithe is féidir leo a nuálaíochtaí atá bunaithe ar chaighdeáin a thabhairt chuig margaí domhanda iomaíocha, agus bíonn luach agus luach saothair níos mó ann dá bharr. Dá bhrí sin, téann na ceannairí chun tosaigh trína rannpháirtíocht ghníomhach luath maidir le leagan síos caighdeán nua a ghiaráil. Le linn an phróisis forbartha caighdeán, faigheann siad léargas luachmhar margaidh agus teicniúil freisin chun bonn eolais a chur faoina straitéis agus a dtreochláir T&N agus chun buntáiste a fháil thar a n-iomaitheoirí ó thaobh ama go dtí an margadh de mar gheall ar a rannpháirtíocht luath i bhforbairt na gcaighdeán nua. Faigheann na ceannairí sin (lena n-áirítear FBManna agus gnólachtaí nuathionscanta) an deis freisin a nuálaíochtaí uathúla táirgí nó seirbhísí féin a shuíomh ar an mbunchaighdeán agus iad a chur leis, ar caighdeán é a chabhraigh siad a leagan síos.

(9)

Is gá aghaidh a thabhairt ar an mbearna scileanna san oiliúint agus sa léachtóireacht (3). Tá sé ríthábhachtach tuiscint bhunúsach a fhorbairt ar na saintréithe agus na caidrimh idir próisis taighde, próisis nuálaíochta agus próisis chaighdeánaithe agus an chaoi ar féidir leo treisiú a dhéanamh ar a chéile chun borradh a chur faoi luachshocrú eolais (4).

(10)

Ceann de na saincheisteanna nach mór aghaidh a thabhairt uirthi i mbeartas Institiúide Ardoideachais nó eagraíochta taighde maidir le caighdeáin agus caighdeánú le haghaidh luachshocrú taighde is ea gníomhaíochtaí caighdeánaithe a dtaighdeoirí a dhreasú agus na gníomhaíochtaí sin a chur san áireamh i bhforbairt gairme.

(11)

San Aontas, le blianta anuas, bhunaigh Oifigí Aistrithe Teicneolaíochta iad féin i gcuid mhór institiúidí ardoideachais agus eagraíochtaí taighde mar ionaid seirbhísí ní hamháin chun maoin intleachtúil a láimhseáil agus a chomhdú, nó chun tacú le cruthú gnólachtaí nuathionscanta, ach freisin chun tacaíocht ghinearálta a chur ar fáil agus iad ag déileáil le taighde ar chonarthaí agus ag cuidiú le tionscadail taighde chomhoibríocha a riar. Dá bhrí sin, is crann taca institiúideach eile iad eagraíochtaí aistrithe teicneolaíochta atá ceaptha chun tacú le caighdeánú, agus is leanúint loighciúil dá ról aistrithe eolais/teicneolaíochta í a rannpháríocht. I gcodarsnacht le paitinní agus foilseacháin eolaíocha, is cosúil nach gcuirtear coincheap na húdarthachta i bhfeidhm go forleathan, rud a fhágann go bhfuil sé níos deacra tionchar a rianú trí úsáid a bhaint as teicnící tomhais lua.

(12)

I gcás roinnt tionscadal T&N, d’fhéadfadh sé nach é an rogha is fearr nó fiú nach rogha indéanta é a bheith rannpháirteach i gcruthú caighdeáin nua. An tráth céanna, tá acmhainneacht mhór ann mar gheall ar thaighdeoirí a bheith rannpháirteach i luathchéimeanna na ngníomhaíochtaí caighdeánaithe laistigh de chláir T&N, nuair a fhaigheann taighdeoirí eolas agus líonraí tábhachtacha, agus an tráth céanna rannchuidíonn siad le forbairt príomhchaighdeán idirnáisiúnta agus Eorpach, idir chaighdeáin nua agus chaighdeáin fheabhsaithe, i réimsí ríthábhachtacha don tionscal agus don tsochaí.

(13)

Nuair a aithníonn tionscadal na teorainneacha atá ag baint leis ó thaobh raon feidhme, fad agus acmhainní de, féadfaidh sé féachaint lena thorthaí agus a ionchur a chomhdhlúthú le tionscadail eile den chineál céanna. Tá roinnt ardán agus braislí téamacha ann cheana in earnálacha éagsúla agus féachann siad le feidhmíocht a fheabhsú agus dul chun cinn a n-earnálacha sonracha a uasmhéadú.

(14)

I gcomhréir le Clár Oibre Beartais an Limistéir Eorpaigh Taighde (LET) (5), lena n-áirítear gníomhaíocht chun “Treoraíocht ón Aontas le haghaidh luachshocrú eolais níos fearr a uasghrádú”, molann an Coimisiún an Moladh seo maidir le Cód Cleachtais i ndáil le caighdeánú sa Limistéar Eorpach Taighde chun Moladh (AE) 2022/2415 ón gComhairle (6) a chur chun feidhme. Sainaithníodh an glao ar an Moladh seo sa Teachtaireacht ón gCoimisiún maidir le LET nua le haghaidh taighde agus nuálaíochta (7) agus sna Conclúidí ón gComhairle an 26 Samhain 2021 maidir le rialachas LET agus maidir leis an gComhshocrú um Thaighde agus um Nuálaíocht san Eoraip (8). Thairis sin, leagtar béim i Straitéis an Aontais um Chaighdeánú (9) ar a thábhachtaí atá sé feasacht straitéiseach a mhúscailt agus a bheith rannpháirteach i bpobal T&N go luath sa chaighdeánú agus luaitear inti go bhfuil gá leis an Moladh seo.

(15)

Léirítear sa Mholadh seo na treoracha nua a tugadh isteach le Moladh (AE) 2022/2415 toisc gurb é is aidhm dó feasacht straitéiseach a mhúscailt i measc taighdeoirí agus nuálaithe maidir leis na tairbhí an-suntasach a bhaineann le T&N agus caighdeánú a chomhtháthú, agus comhairle dea-chleachtais a chur ar fáil maidir le conas an comhtháthú sin a dhéanamh go rathúil ar fud a ngníomhaíochtaí T&N le haghaidh cruthú uasluacha agus chun an tionchar is mó is féidir a bhaint amach.

(16)

Ceaptar an Moladh seo ar leibhéal na n-institiúidí ardoideachais agus na n-eagraíochtaí taighde agus nuálaíochta príobháideacha agus poiblí, ar leibhéal chomhpháirtithe an tionscadail taighde agus nuálaíochta agus ar leibhéal an bheartais agus na bpáirtithe leasmhara níos leithne. Ba cheart an Moladh seo a chur i bhfeidhm i gcomhréir le haon riail ábhartha ar an leibhéal náisiúnta nó réigiúnach agus ar leibhéal an Aontais.

(1)

ciallaíonn maoin intleachtúil toradh gníomhaíochtaí intleachtúla atá incháilithe le haghaidh cosaint dhlíthiúil agus áirítear léi aireagáin, saothair liteartha agus ealaíonta, agus siombailí, ainmneacha, íomhánna agus dearaí;

(2)

ciallaíonn caighdeán sonraíocht theicniúil, arna glacadh ag comhlacht aitheanta um chaighdeánú ar an leibhéal idirnáisiúnta, Eorpach nó náisiúnta, atá le cur i bhfeidhm arís is arís nó ar bhonn leantach, nach bhfuil comhlíontacht éigeantach ina leith (10);

(3)

Ciallaíonn Eagraíocht Forbartha Caighdeán comhlacht a dhéanann speisialtóireacht i bhforbairt caighdeán trí phróiseas an chomhdhearcaidh agus a éascaíonn saineolaithe chun páirt a ghlacadh sa phróiseas caighdeánaithe;

(4)

ciallaíonn caighdeánú próiseas arb é is aidhm dó sonraíochtaí deonacha teicniúla nó cáilíochta a shainiú, ar sonraíochtaí iad a fhéadfaidh táirgí, próisis táirgthe nó seirbhísí, atá ann anois nó a bheidh ann amach anseo, a chomhlíonadh. D’fhéadfadh roinnt nithe a bheith i gceist le caighdeánú, amhail caighdeánú ar ghráid nó ar thoisí éagsúla de tháirge ar leith nó caighdeánú ar shonraíochtaí teicniúla i margaí táirgí nó seirbhísí ina bhfuil comhoiriúnacht agus idir-inoibritheacht le táirgí nó córais eile fíor-riachtanach (11);

(5)

ciallaíonn coiste teicniúil grúpa páirtithe leasmhara éagsúil saineolaithe atá freagrach as caighdeáin a fhorbairt agus a dhréachtú, agus aithníonn comhlacht um chaighdeánú iad ina dhiaidh sin;

(6)

ciallaíonn sonraíocht theicniúil doiciméad ina leagtar amach na ceanglais theicniúla atá le comhlíonadh ag táirge, próiseas, seirbhís nó córas agus ina leagtar síos na saintréithe is gá a bheith ag táirge nó seirbhís amhail cáilíocht agus feidhmíocht, na modhanna agus na próisis táirgthe a úsáidtear agus na modhanna agus na critéir chun feidhmíocht táirgí foirgníochta a mheasúnú (12).

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

(17)

(18)

(19)

(20)

(21)

(22)

(23)

(24)

(25)

(26)

(27)

(28)

(29)

(30)

(31)

(32)

(33)

(34)

(35)

(36)

(37)

(38)

(39)

(40)

(41)

(42)

(43)

(44)