52013DC0659

KOMUNIKAT KOMISJI KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Nowa strategia leśna UE na rzecz lasów i sektora leśno-drzewnego

1            Europa potrzebuje swoich lasów

Lasy i inne obszary zalesione obejmują ponad 40 % powierzchni UE i mają one bardzo różny charakter w poszczególnych regionach. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat obszary leśne w UE powiększały się o ok. 0,4 % rocznie dzięki zalesianiu i sukcesji naturalnej drzewostanów. W skali globalnej obszarów leśnych jest jednak coraz mniej. Obecnie w UE tylko 60-70 % rocznego przyrostu podlega wyrębowi, w związku z czym drzewostan powiększa się. Zgodnie z prognozami państw członkowskich w ramach działań dotyczących użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) oczekuje się jednak, że poziom wyrębu wzrośnie o około 30 % do 2020 r. w porównaniu z 2010 r.[1]. Około 60 % lasów jest własnością kilku milionów właścicieli prywatnych[2], a odsetek ten może wzrosnąć w wyniku ciągle trwającego procesu zwrotu własności lasów w niektórych państwach członkowskich. Pozostała część należy do skarbu państwa i innych podmiotów publicznych.

Lasy stanowią wielofunkcjonalną przestrzeń, służąc celom gospodarczym, społecznym i środowiskowym. Zapewniają one siedliska dla roślin i zwierząt oraz odgrywają ważną rolę w łagodzeniu negatywnych skutków zmiany klimatu, a także w dostarczaniu innych usług w zakresie ochrony środowiska. Niemal jedna czwarta obszarów leśnych w UE podlega ochronie w ramach sieci Natura 2000, a wiele z pozostałych jest ostoją dla gatunków objętych ochroną na mocy przepisów UE w zakresie ochrony przyrody. Lasy oferują również znaczne korzyści społeczne, w tym dla zdrowia ludzi, rekreacji i turystyki[3].

Społeczno-gospodarcze znaczenie lasów jest istotne, ale często niedoceniane. Lasy przyczyniają się do rozwoju obszarów wiejskich i zapewniają około trzech milionów miejsc pracy. Drewno jest nadal głównym źródłem dochodów finansowych z lasów. Zatem w niniejszej strategii podjęto również kwestię przemysłu związanego z leśnictwem w UE, podlegającego polityce przemysłowej UE. Drewno jest uznawane również za ważne źródło surowca dla nowych gałęzi przemysłu opartego na surowcach pochodzenia biologicznego.

Biomasa leśna jest obecnie najważniejszym źródłem energii odnawialnej, dostarczając około połowę całkowitej ilości energii odnawialnej zużywanej w UE. Według krajowych planów działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych biomasa wykorzystywana do ogrzewania, chłodzenia i wytwarzania energii elektrycznej pokrywałaby około 42 % potrzeb związanych z ustalonym na poziomie 20 % celem w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w 2020 r. Jeśli cel ten zostanie zrealizowany, ilość drewna wykorzystywanego do celów związanych z wytwarzaniem energii w UE odpowiadałaby całkowitej ilości obecnie pozyskiwanego drewna. Lasy zapewniają również szeroki wachlarz innych produktów, takich jak korek, żywice, grzyby, orzechy, dziczyzna i jagody.

Zapewnienie zrównoważonej gospodarki leśnej ma zasadnicze znaczenie dla dostarczania tych korzyści w sposób zrównoważony.

Zrównoważona gospodarka leśna oznacza wykorzystywanie lasów i gruntów leśnych w taki sposób i z taką intensywnością, by pozwolić na utrzymanie ich różnorodności biologicznej, wydajności, potencjału regeneracyjnego, żywotności oraz potencjału w zakresie spełniania obecnie, jak i w przyszłości, odpowiednich funkcji ekologicznych, gospodarczych i społecznych, na szczeblu lokalnym, krajowym i globalnym, oraz by nie powodować szkód w innych ekosystemach[4].

Mimo że w Traktacie o funkcjonowaniu UE nie ma żadnego odniesienia do konkretnych przepisów dotyczących polityki leśnej UE, od wielu lat polityka UE w różnych obszarach wnosi wkład we wdrażanie zrównoważonej gospodarki leśnej oraz w decyzje dotyczące lasów podejmowane przez państwa członkowskie. Istotne kamienie milowe obejmują strategię „Europa 2020” na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, Plan działania na rzecz zasobooszczędnej Europy, politykę w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich, politykę przemysłową, pakiet klimatyczno-energetyczny wraz z jego celami na rok 2020, strategię w zakresie zdrowia roślin i materiału rozmnożeniowego oraz strategię ochrony różnorodności biologicznej i strategię dotyczącą biogospodarki[5].

Strategia leśna UE z 1998 r.[6], która opierała się na zasadzie pomocniczości i wspólnej odpowiedzialności, ustanowiła ramy dla działań związanych z lasami wspierających zrównoważoną gospodarkę leśną i opierających się na wspólnych, korzystnych powiązaniach między strategiami politycznymi i inicjatywami podejmowanymi przez UE i państwa członkowskie. Plan działania UE w zakresie leśnictwa[7] na lata 2007-2011 był ważnym narzędziem wdrażania tej strategii i dotyczył czterech celów: konkurencyjności, środowiska naturalnego, jakości życia oraz koordynacji i komunikacji. Współfinansowanie działań w zakresie leśnictwa realizowanych na mocy rozporządzenia w sprawie rozwoju obszarów wiejskich było i pozostanie głównym narzędziem finansowania na szczeblu UE.

Ocena ex post planu działania UE w zakresie leśnictwa podkreśliła potrzebę nowej strategii leśnej, która: tworzy i wdraża wspólną wizję wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarki leśnej w Europie; określa priorytety działania oraz cele; tworzy powiązania między strategiami i planami finansowania ze strony UE i państw członkowskich; wzmacnia spójne planowanie, finansowanie i realizację działań międzysektorowych; ustanawia jasno określone mechanizmy monitorowania, oceny i sprawozdawczości oraz rewiduje zaangażowanie zainteresowanych stron. W niniejszym komunikacie zalecenia te są realizowane poprzez określenie strategicznych kierunków działania.

2            Dlaczego potrzebne są nowe ramy?

Znaczne zmiany społeczne i polityczne, które nastąpiły w ciągu ostatnich 15 lat, miały wpływ na sposób postrzegania lasów i leśnictwa przez społeczeństwo UE. Ogólna sytuacja charakteryzuje się rosnącymi oczekiwaniami wobec lasów i coraz większym ich zagrożeniem. Jednocześnie rosnąca liczba strategii politycznych dotyczących lasów stwarza złożone i fragmentaryczne otoczenie dla polityki leśnej. Coraz większe powiązania pomiędzy międzynarodowymi rynkami żywności, pasz, błonnika oraz rynkiem paliwowym również powodują nieoczekiwane zakłócenia na rynku.

Nowe ramy są potrzebne w celu:

· zapewnienia zarządzania wielofunkcyjnym potencjałem lasów w UE w sposób zrównoważony i wyważony, umożliwiający właściwe funkcjonowanie istotnych usług ekosystemowych w naszych lasach;

· zaspokojenia wzrastającego zapotrzebowania na surowce dla istniejących i nowych produktów (np. chemikalia przyjazne dla środowiska lub włókna roślinne) oraz na potrzeby energii ze źródeł odnawialnych. Istnienie tego zapotrzebowania jest okazją do zróżnicowania rynków, ale stanowi duże wyzwanie w zakresie zrównoważonego gospodarowania i równoważenia potrzeb. Zapotrzebowanie na nowe zastosowania w biogospodarce i sektorze bioenergii powinno być skoordynowane z tradycyjnym zapotrzebowaniem oraz przestrzegać granic wyznaczanych przez zrównoważone zarządzanie;

· reagowania na wyzwania i możliwości, przed jakimi stoi przemysł związany z leśnictwem, wiążące się z efektywnym gospodarowaniem zasobami i efektywnością energetyczną, surowcami, logistyką, dostosowaniem strukturalnym, innowacją, edukacją, szkoleniem i zdobywaniem umiejętności, międzynarodową konkurencją, polityką przeciwdziałania zmianie klimatu na okres po 2020 r. oraz informacją i komunikacją, aby pobudzać wzrost gospodarczy;

· ochrony lasów oraz różnorodności biologicznej przed znaczącymi skutkami huraganów i pożarów, zmniejszających się zasobów wody oraz plag szkodników. Zagrożenia te wykraczają poza granice państwowe i pogłębiają się wskutek zmiany klimatu;

· potwierdzenia, że UE nie polega tylko na własnej produkcji, i że jej model konsumpcji ma wpływ na lasy na całym świecie;

· rozwoju odpowiedniego systemu informacyjnego, aby monitorować powyższe działania.

UE potrzebuje ram politycznych, które zapewniają koordynację i spójność strategii politycznych dotyczących lasów i umożliwiają synergie z innymi sektorami mającymi wpływ na gospodarkę leśną. Unia potrzebuje nowej strategii leśnej, która jest głównym punktem odniesienia w rozwoju polityki dotyczącej leśnictwa. Lasy i sektor leśny w UE muszą uzyskać taką pozycję, która zagwarantuje ich przyczynianie się do realizacji zamierzeń i celów UE.

3            Przyszłe działania: Nowa strategia UE na rzecz lasów i sektora leśno-drzewnego

Niniejszy wniosek wspiera spójne, holistyczne podejście do gospodarki leśnej, obejmuje wielorakie korzyści płynące z lasów, łączy wewnętrzne i zewnętrzne kwestie polityki leśnej i odnosi się do całego łańcucha wartości lasów.

Określono w nim podstawowe zasady konieczne dla wzmocnienia zrównoważonej gospodarki leśnej oraz dla poprawy konkurencyjności i tworzenia miejsc pracy, zwłaszcza na obszarach wiejskich, przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony lasów i świadczenia usług ekosystemowych. Określa on również, w jaki sposób UE zamierza wdrożyć strategie polityczne dotyczące lasów.

Aby niniejsza strategia miała istotne znaczenie dla działań, które wymagają lub mogą wymagać dowodów istnienia zrównoważonej gospodarki leśnej, a także aby osiągnąć jej cele, potrzeba obiektywnych, ambitnych i wymiernych kryteriów zrównoważonej gospodarki leśnej, które mogłyby zostać wykorzystane w odniesieniu do wszystkich zastosowań biomasy leśnej. Sama strategia, jak również jej wdrażanie powinny opierać się na obowiązujących przepisach prawnych oraz inicjatywach międzynarodowych, w tym pracach prowadzonych w ramach konferencji ministerialnej w sprawie ochrony lasów w Europie („Forest Europe”[8]), uwzględniać szczególną sytuację drobnych właścicieli lasów oraz podejmować kwestię rynkowych narzędzi stosowanych w sektorze prywatnym, takich jak certyfikacja.

Zasadnicze znaczenie dla realizacji wspólnych celów i poprawy spójności oraz synergii ma koordynacja z państwami członkowskimi i między nimi. Państwa członkowskie proszone są o uwzględnienie zasad i celów niniejszej strategii przy opracowywaniu i realizacji swoich planów działania oraz krajowych programów leśnych. Należy rozwinąć możliwości tworzenia sieci kontaktów, a także wymiany informacji i najlepszych praktyk.

3.1         Zasady przewodnie

- Zrównoważona gospodarka leśna oraz wielofunkcyjna rola lasów, dostarczanie różnorakich dóbr i usług w sposób zrównoważony i zapewnianie ochrony lasów.

- Efektywne gospodarowanie zasobami, optymalizacja wkładu lasów i sektora leśnego w rozwój obszarów wiejskich, wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy.

- Odpowiedzialność za lasy na szczeblu światowym, promowanie zrównoważonej produkcji i konsumpcji produktów leśnych.

Europa posiada długą tradycję zrównoważonej gospodarki leśnej, co znajduje odzwierciedlenie w zasadach ustanowionych w ramach „Forest Europe”, stosowanych w ramach polityki państw członkowskich i wspieranych przez UE, w szczególności poprzez politykę rozwoju obszarów wiejskich. Jest to pojęcie dynamiczne, charakteryzujące się międzynarodowymi, regionalnymi i lokalnymi aspektami, które muszą być wdrażane przez leśników w terenie.

Państwa członkowskie zobowiązały się w ramach „Forest Europe” do prowadzenia w swoich lasach zrównoważonej gospodarki, zgodnie z krajową polityką dotyczącą lasów i krajowym prawodawstwem. Przy wdrażaniu niniejszej strategii powinny one uwzględniać podstawy zrównoważonej gospodarki leśnej, udoskonalać wymianę informacji i upowszechniać dobre praktyki.

W sektorze leśnym efektywne gospodarowanie zasobami oznacza wykorzystywanie zasobów leśnych w sposób minimalizujący wpływ na środowisko i klimat, a także nadanie priorytetowego znaczenia produktom leśnym o wyższej wartości dodanej, tworzenie nowych miejsc pracy i przyczynianie się do lepszego bilansu dwutlenku węgla. Kaskadowy model wykorzystania drewna[9] spełnia te kryteria. W niektórych przypadkach konieczne mogą być zróżnicowane podejścia, na przykład w przypadku zmiany popytu czy też ze względu na ochronę środowiska naturalnego.

3.2         Cele dotyczące lasów na rok 2020   

Zagwarantowanie i wykazanie, że wszystkie lasy w UE są zarządzane zgodnie z zasadami zrównoważonej gospodarki leśnej oraz że zwiększono wkład UE w działania na rzecz promowania zrównoważonej gospodarki leśnej i ograniczania wylesiania na szczeblu globalnym, tym samym:

- przyczyniono się do wyważenia różnych funkcji lasu, sprostania oczekiwaniom oraz dostarczania podstawowych usług ekosystemowych;

- stworzono podstawy dla leśnictwa i całego łańcucha wartości w sektorze leśnym, aby mogły być konkurencyjnymi i zdolnymi do przetrwania stronami wnoszącymi wkład w gospodarkę opartą na biotechnologii.

Cele ustalone wspólnie z władzami państw członkowskich i różnymi zainteresowanymi stronami dotyczą w zintegrowany sposób  trzech wymiarów zrównoważonego rozwoju i zapewniają holistyczne podejście do gospodarki leśnej i polityki w tej dziedzinie.

3.3         Osiem powiązanych obszarów priorytetowych: wartość dodana dla wszystkich

Zrównoważona gospodarka leśna przyczynia się do realizacji najważniejszych celów społecznych

3.3.1      Ochrona naszych społeczności wiejskich i miejskich

Społeczeństwo w coraz większym stopniu potrzebuje lasów. Lasy pokrywające znaczną część obszarów wiejskich mają również istotne znaczenie dla ludności wiejskiej, ponieważ stanowią podporę dobrobytu gospodarczego i zatrudnienia.

Świadomi zasad zrównoważonej gospodarki, dobrze wykształceni i przeszkoleni w zakresie bezpieczeństwa pracownicy są jednym z filarów bardziej konkurencyjnego sektora leśnego. Dobrze zagospodarowane lasy, wykwalifikowani leśnicy, pracownicy i przedsiębiorcy torują drogę do stworzenia zrównoważonego i konkurencyjnego sektora leśnego, który odgrywa ważną rolę w rozwoju obszarów wiejskich oraz w całej gospodarce, a przy tym zapewnia korzyści społeczne.

Komisja uważa, że w celu wspierania procesu wdrażania zrównoważonej gospodarki leśnej należy wykorzystywać fundusze na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.  Państwa członkowskie powinny korzystać z możliwości określonych w nowym rozporządzeniu w sprawie rozwoju obszarów wiejskich i nadać status priorytetowy następującym inwestycjom: modernizacja technologii leśnych; optymalizacja wkładu sektora w biogospodarkę; poprawa odporności ekosystemów leśnych, a także podniesienie ich wartości przyrodniczej i zwiększenie ich potencjału w zakresie łagodzenia zmiany klimatu; realizacja celów w zakresie przyrody i różnorodności biologicznej; adaptacja do zmiany klimatu; zachowanie zasobów genetycznych; ochrona lasów i informacje o lasach; a także tworzenie nowych obszarów leśnych i systemów rolno-leśnych.

Kierunki strategiczne:

- państwa członkowskie powinny korzystać z funduszy na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w celu poprawy konkurencyjności, wspierania dywersyfikacji działalności gospodarczej i jakości życia oraz zapewniania specjalnych środowiskowych dóbr publicznych[10], a także w celu przyczyniania się do promowania funkcji społecznych zrównoważonej gospodarki leśnej;

- Komisja i państwa członkowskie powinny ocenić i zwiększyć wpływ działań w zakresie leśnictwa realizowanych w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich;

- w ramach celu uproszczenia określonego w pakiecie środków na rzecz unowocześnienia pomocy państwa Komisja proponuje, by rozważyć włączenie dużych przedsiębiorstw do systemu wyłączeń grupowych i dokonuje obecnie przeglądu warunków dotyczących wyłączeń grupowych w sektorze leśnym[11];

- przy pomocy środków finansowania rozwoju obszarów wiejskich państwa członkowskie zachęca się do wspierania: systemów doradztwa leśnego na rzecz zwiększania świadomości w dziedzinie leśnictwa; działalności szkoleniowej; oraz komunikacji między lokalnymi właścicielami lasów i administracją leśną;

- Komisja i państwa członkowskie powinny udoskonalić proces wyceny korzyści, jakie lasy dają społeczeństwu, a poprzez zrównoważoną gospodarkę leśną powinny osiągnąć właściwą równowagę między dostarczaniem różnych towarów i usług.

3.3.2      Wspieranie konkurencyjności i zrównoważonego rozwoju przemysłu związanego z leśnictwem w UE, bioenergii oraz zielonej gospodarki w szerszym zakresie

Drewno to naturalny, odnawialny surowiec wielokrotnego użytku, nadający się do recyklingu. Jeżeli pochodzi ono z lasów, w których prowadzona jest zrównoważona gospodarka leśna, jest przetwarzane i wykorzystywane w celu zminimalizowania negatywnych skutków dla klimatu i środowiska, a jednocześnie stanowi źródło utrzymania, może odgrywać rolę w procesie zrównoważonego rozwoju.

Ogólnie rzecz biorąc, 58 % biomasy drzewnej pozyskiwanej w UE jest przetwarzane przez przemysł związany z leśnictwem[12], co stanowi około 7 % PKB przemysłu wytwórczego UE i niemal 3,5 miliona miejsc pracy, a także przyczynia się do osiągnięcia celów unijnej polityki przemysłowej[13]. Konkurencyjność drewna w przyszłości wymaga jednak nowych procesów i produktów, efektywnych pod względem wykorzystania zasobów i energii i bardziej przyjaznych dla środowiska. Zgodnie z oczekiwaniami ważną rolę w ekologicznej gospodarce UE odegrają zaawansowane materiały drewnopochodne i chemikalia. Dokument roboczy służb Komisji opisuje podsektory przemysłu związanego z leśnictwem w UE, związane z nimi perspektywy ekonomiczne i technologiczne, oraz określa najważniejsze stojące przed nimi wyzwania i działania naprawcze (w odniesieniu do okresu 2013-2020) mające na celu ulepszenie ich konkurencyjności na rynkach światowych.

Pozostałe 42 % drewna jest wykorzystywane do produkcji energii i stanowi około 5 % całkowitego zużycia energii w UE. Według krajowych planów działania w zakresie energii odnawialnych w 2020 r. biomasa będzie nadal głównym źródłem energii ze źródeł odnawialnych.  Komisja ocenia obecnie, czy w celu podjęcia kwestii w zakresie zrównoważonego rozwoju związanych z wykorzystywaniem biomasy stałej i gazowej do ogrzewania, chłodzenia i wytwarzania elektryczności należy zaproponować dodatkowe środki, w tym zharmonizowane kryteria zrównoważonego rozwoju.

W związku z tym biomasa pochodząca z lasów, wraz z niedrzewnymi produktami, które cieszą się coraz większym zainteresowaniem na rynku, stwarzają możliwości utrzymywania i tworzenia miejsc pracy oraz różnicowania źródeł dochodu w zielonej gospodarce opartej na technologiach niskoemisyjnych.

Kierunki strategiczne:

Komisja, wraz z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami:

- zbada i będzie promować zintensyfikowane wykorzystywanie drewna jako zrównoważonego, odnawialnego surowca, przyjaznego dla klimatu i środowiska naturalnego bez szkody dla lasów i ich usług ekosystemowych; oceni korzyści dla klimatu wynikające z zastąpienia innych surowców i źródeł energii biomasą leśną i pozyskanymi produktami drzewnymi oraz wpływ zachęt do wykorzystywania biomasy leśnej na powstawanie zakłóceń na rynku;

- opracuje, do końca 2014 r., obiektywne, ambitne i wymierne kryteria zrównoważonej unijnej gospodarki leśnej, które będą mogły być stosowane w różnych kontekstach polityki niezależnie od ostatecznego wykorzystania biomasy leśnej.  Odpowiednie środki zostaną przedstawione przez Komisję;

- oceni potencjalną podaż drewna i ułatwienia w zakresie rosnącej zrównoważonej mobilizacji zasobów drzewnych; opracuje wytyczne dotyczące dobrych praktyk oraz kaskadowego modelu wykorzystania drewna, jak również procesów produkcyjnych efektywnych pod względem wykorzystania zasobów i energii, adresowane w szczególności do przemysłu związanego z leśnictwem, MŚP i mikroprzedsiębiorstw;

 - będzie pobudzać rozwój rynku i wspierać umiędzynarodowienie produktów wytwarzanych przez sektor przemysłu związanego z leśnictwem w UE, a także poprawę sektorowej wiedzy, w tym wiedzy w zakresie zrównoważonego budownictwa i informowania konsumentów na temat mebli;

- będzie ułatwiać dostęp produktów i surowców wytwarzanych przez przemysł związany z leśnictwem w UE do rynków państw trzecich za pośrednictwem dwustronnych umów handlowych, a także poprzez poprawę informacji na temat warunków przywozu i wywozu surowców;   

- będzie wspierać Platformę Technologiczną Sektora Leśno-Drzewnego i zachęcać do podejmowania nowych inicjatyw, takich jak partnerstwa publiczno-prywatne, np. w sektorze produktów ekologicznych, wspierających badania naukowe i innowacje dotyczące różnorodnych produktów i procesów efektywnych pod względem wykorzystania zasobów i energii;

- zainicjuje w 2014 r. ocenę łącznych kosztów związanych z wdrażaniem przepisów UE dotyczących łańcuchów wartości w przemyśle związanym z leśnictwem.  Jej wyniki mogłyby przyczynić się do szerzej zakrojonej analizy skutków, w tym kosztów, korzyści i spójności strategii politycznych i prawodawstwa.

3.3.3      Lasy i zmiana klimatu

Lasy są podatne na zmianę klimatu. Ważne jest zatem, aby utrzymywać i wzmacniać ich odporność i zdolności adaptacyjne, między innymi poprzez zapobieganie pożarom i stosowanie innych rozwiązań adaptacyjnych (np. odpowiednie gatunki, odmiany roślin, itp.).

Jednocześnie gospodarka leśna może łagodzić zmianę klimatu dzięki utrzymywaniu lub wzmacnianiu funkcji lasu jako pochłaniacza dwutlenku węgla oraz dzięki zapewnianiu biomateriałów, które mogą działać jako tymczasowe magazyny dwutlenku węgla lub jako „substytuty węgla” zastępujące wysokoemisyjne materiały i paliwa. UE przyjęła niedawno zasady rozliczania i monitorowania emisji gazów cieplarnianych powstających w wyniku działalności związanej z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem (LULUCF)[14] oraz  składania sprawozdań w tym zakresie, na podstawie których to zasad państwa członkowskie będą na przykład udostępniać informacje na temat planów wzmacniania pochłaniaczy dwutlenku węgla oraz ograniczenia emisji związanych z leśnictwem. UE i państwa członkowskie podjęły również powiązane z LULUCF zobowiązania, które mają zostać zrealizowane do 2020 r., w drugim okresie rozliczeniowym na mocy protokołu z Kioto.

Lasy łagodzą również skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych poprzez równoważenie temperatur oraz zmniejszanie prędkości wiatru i odpływu wód.

Kierunki strategiczne:

państwa członkowskie powinny wykazać:

- w jaki sposób zamierzają zwiększyć potencjał lasów w zakresie łagodzenia zmiany klimatu poprzez zwiększenie pochłaniania i ograniczenia emisji, w tym poprzez zastosowanie kaskadowego modelu wykorzystania drewna, biorąc pod uwagę fakt, że nowy podprogram LIFE+ dotyczący działań na rzecz klimatu a także fundusze na rzecz rozwoju obszarów wiejskich mogą promować i wspierać nowe lub istniejące praktyki w zakresie gospodarowania lasami ograniczające emisje lub zwiększające produktywność biologiczną netto (tj. pochłanianie CO2). Powinny tego dokonać do połowy 2014 r. oraz w kontekście informowania na temat działań w zakresie LULUCF;

- w jaki sposób zwiększają możliwości lasów w zakresie adaptacji oraz ich odporność, w oparciu o działania zaproponowane w Strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu[15] oraz w zielonej księdze dotyczącej ochrony lasów i informacji o lasach, takie jak zmniejszanie luk w wiedzy oraz uwzględnienie działań w zakresie adaptacji w polityce leśnej.

3.3.4      Ochrona lasów i wzmacnianie usług ekosystemowych

Lasy zapewniają usługi ekosystemowe, od których uzależnione są wiejskie i miejskie społeczności, oraz są ostojami różnorodności biologicznej.  Problemy nękające lasy, takie jak fragmentacja siedlisk, rozprzestrzenianie się inwazyjnych gatunków obcych, zmiana klimatu, niedobór wody, pożary, burze i szkodniki wymagają podjęcia wzmożonej ochrony. Przepisy UE regulują kwestie dotyczące przemieszczania niektórych roślin, produktów roślinnych i innych przedmiotów, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia roślin, oraz handlu nimi.

Wysiłki podejmowane na rzecz ochrony powinny dotyczyć utrzymania, poprawy i przywracania odporności oraz wielofunkcyjności ekosystemów leśnych jako zasadniczych elementów unijnej zielonej infrastruktury zapewniającej kluczowe usługi w zakresie ochrony środowiska, jak również surowce.

Większy nacisk należy położyć na zapobieganie negatywnym skutkom dla lasów, niż na łagodzenie skutków szkód i odbudowę środowiska. Aby lasy mogły reagować na zagrożenia i tendencje pojawiające się w przyszłości, należy wspierać różnorodność genetyczną i chronić zagrożone zasoby genetyczne.

Niektóre zagrożenia oraz i ich skutki mają charakter transgraniczny, konieczne jest więc podjęcie działań na szczeblu UE.

Plany urządzenia lasu (FMP) lub równoważne instrumenty opierające się na zasadach zrównoważonej gospodarki leśnej są kluczowymi instrumentami w dostarczaniu wielorakich towarów i usług w sposób zrównoważony. Plany te mają zasadnicze znaczenie zarówno dla Strategii UE w zakresie różnorodności biologicznej na okres do 2020 r., jak i dla funduszy UE na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Zostały one uwzględnione w niniejszej strategii, która propaguje i wspiera ich stosowanie.

Kierunki strategiczne:

państwa członkowskie:

- opracują, z pomocą Komisji, koncepcyjne ramy dla wyceny usług ekosystemowych, propagując ich integrację w systemach rachunkowości na poziomie unijnym i krajowym do roku 2020. Dokonają tego w oparciu o proces mapowania i oceny stanu ekosystemów i ich usług;

- powinny utrzymywać i zwiększać pokrywę leśną w celu zapewnienia ochrony gleby oraz regulacji jakości i ilości wody poprzez uwzględnienie praktyk z zakresu zrównoważonej gospodarki leśnej w programie środków planów gospodarowania wodami w dorzeczu na mocy ramowej dyrektywy wodnej i w programach rozwoju obszarów wiejskich;

- powinny osiągnąć znaczącą i wymierną poprawę stanu ochrony gatunków i siedlisk leśnych poprzez pełne wdrożenie prawodawstwa UE w dziedzinie ochrony przyrody, a także poprzez zagwarantowanie, by krajowe plany dotyczące lasów przyczyniały się do odpowiedniego zarządzania siecią Natura 2000 do roku 2020. Za podstawę powinny one obrać przyszłe wytyczne dotyczące sieci Natura 2000 i lasów;

- wdrożą strategiczny plan na rzecz różnorodności biologicznej na lata 2011-2020 oraz zrealizują cele z Aichi przyjęte w ramach Konwencji o różnorodności biologicznej w oparciu o wspólne ramy na rzecz ustalenia priorytetów w zakresie odbudowy ekosystemów;

- powinny wzmocnić ochronę leśnych zasobów genetycznych (różnorodność gatunkowa drzew) i różnorodność w obrębie gatunków i populacji. Komisja może wspierać je w szczególności za pośrednictwem programu rozwoju obszarów wiejskich.

Komisja:

- będzie monitorować postępy państw członkowskich we wdrażaniu planów urządzenia lasu lub równoważnych instrumentów oraz w uwzględnianiu w nich zagadnień dotyczących różnorodności biologicznej, w tym celów związanych z ochroną w ramach sieci Natura 2000;

- powinna, wraz z państwami członkowskimi, wzmocnić mechanizmy ochrony lasów przed szkodnikami, w oparciu o wzmożoną współpracę z krajami sąsiadującymi, intensywniejsze badania oraz trwający proces przeglądu systemu ochrony roślin;

- oceni skutki i rozważy ewentualne rozszerzenie obowiązku stosowania w UE Międzynarodowego Standardu dla Środków Fitosanitarnych nr 15 dotyczącego drewnianych materiałów opakowaniowych;

- dostarczy odpowiednie informacje i dane, które ma do dyspozycji, stronom konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zwalczania pustynnienia w celu wsparcia realizacji ich planów działania na rzecz ochrony lasów i gleb na obszarach najbardziej zagrożonych degradacją gleby i pustynnieniem. Będzie to czynić zwłaszcza za pośrednictwem Europejskiego Centrum Informacji o Lasach i Europejskiego Ośrodka Danych o Glebie.

Poprawa bazy wiedzy

3.3.5      Jakie lasy posiadamy i w jaki sposób się one zmieniają?

Wzmocnienie bazy wiedzy na temat lasów jest konieczne w celu lepszego zrozumienia skomplikowanych środowiskowych i społecznych wyzwań, przed jakimi stoi sektor leśny. Proces mapowania i oceny stanu ekosystemów leśnych oraz ich usług wymaga poprawy w zakresie informacji o lasach w UE. Właściwe zmienne i parametry zostaną zharmonizowane na szczeblu UE, w oparciu o współpracę między światowymi, ogólnoeuropejskimi i krajowymi systemami gromadzenia danych, a także szczegółową analizę wyzwań w UE. Unijne programy, takie jak LIFE+, mogłyby pomóc w mobilizacji potrzebnych zasobów.

Komisja i państwa członkowskie opracowały modułowy system w zakresie informacji o lasach, a prace nad podobnymi systemami w odniesieniu do biomasy i różnorodności biologicznej są w toku.

Kierunki strategiczne:

Komisja i państwa członkowskie:

- utworzą system informacji o lasach Europy poprzez gromadzenie na ogólnoeuropejską skalę zharmonizowanych informacji o wielofunkcyjnej roli lasów i zasobów leśnych oraz poprzez integrację różnych systemów informatycznych (np. EFFIS[16]) i platform danych (np. EFDAC[17]) w dynamiczny system modułowy, łączący dane i modele w aplikacje;

- uzgodnią informacje o lasach w UE w taki sposób, by bazowały one przede wszystkim na danych gromadzonych przez państwa członkowskie zgodnie z unijnymi wymogami dotyczącymi architektury danych, takimi jak INSPIRE[18], SEIS[19] i GMES[20], a także zgodnie z międzynarodowymi i regionalnymi procesami;

- będą wspierać dalszy rozwój unijnej bazy danych dotyczących leśnego materiału rozmnożeniowego, w tym hiperłącz do krajowych rejestrów i map;

- będą doskonalić informacje o lasach i wyniki monitorowania, umożliwiać ich porównywanie i prowadzić ich wymianę, w oparciu o pozytywne doświadczenia zdobyte w ramach takich jak EFFIS, monitorowanie zdrowia lasów, statystyki dotyczące leśnictwa w UE i EFDAC.

W ścisłym porozumieniu z zainteresowanymi stronami Komisja:

- opracuje kilka modułów, dotyczących np. lasów i zjawisk katastrofalnych, takich jak pożary i szkodniki, gospodarki leśnej i biogospodarki, lasów wobec zmiany klimatu oraz lasów i usług ekosystemowych, które to moduły mogłyby wnieść wkład do statystyk dotyczących leśnictwa w UE oraz zintegrowanej rachunkowości środowiskowej i gospodarczej dotyczącej leśnictwa.

3.3.6      Nowe i innowacyjne leśnictwo oraz produkty o wartości dodanej

By pobudzać innowacje w sektorze leśnym, konieczna jest spójna i ambitna przestrzeń badawcza związana z leśnictwem w UE. Należy w niej wziąć pod uwagę specyfikę lasów, na przykład długie ramy czasowe.

W unijnych programach ramowych w zakresie badań i rozwoju wspiera się sektor leśny. Sektor ten został w większym stopniu uwzględniony w ramach siódmego programu ramowego w dziedzinie badań naukowych oraz w programie „Horyzont 2020”, zgodnie z europejską strategią dotyczącą biogospodarki[21]. Celem jest poprawa zrównoważonego funkcjonowania sektora i zwiększenie jego wkładu w gospodarkę wiejską poprzez zrównoważoną gospodarkę leśną, poprawa odporności sektora na działanie stresu biotycznego i abiotycznego oraz stworzenie lepszych systemów produkcji leśnej i powiązanych produktów.

Kierunki strategiczne:

- Komisja będzie służyć pomocą państwom członkowskim i zainteresowanym stronom w procesie przekładania technologii i wiedzy naukowej na praktyki leśne i rynkowe, w szczególności w ramach programu „Horyzont 2020” a także europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa, wspierając rozwój nowych produktów o wysokiej wartości dodanej;

- Komisja i państwa członkowskie powinny współpracować w zakresie zaawansowanych badań i narzędzi modelowania w celu uzupełnienia luk w wiedzy i danych, mając na względzie lepsze zrozumienie skomplikowanych zagadnień dotyczących zmian społecznych, gospodarczych i środowiskowych związanych z lasami (np. określenie wartości progowych dla środowiska);

- Stały Komitet ds. Badań Naukowych w Dziedzinie Rolnictwa (SCAR) zostanie wykorzystany w celu wzmocnienia koordynacji badań naukowych i innowacji między UE, państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami;

- Komisja zadba o to, aby wyniki badań oraz dobre praktyki były upowszechniane za pośrednictwem administracji leśnych w UE oraz innych właściwych forów.

Wspieranie koordynacji i komunikacji

3.3.7      Wspólne działania na rzecz spójnego zarządzania naszymi lasami i ich lepszego zrozumienia

Różne przekrojowe zagadnienia polityczne dotyczą również leśnictwa, a ich cele są czasem rozbieżne. Koordynacja, współpraca i komunikacja są zatem kluczowe dla osiągnięcia spójnej i konsekwentnej polityki.

Z państwami członkowskimi przedyskutowane zostały różne warianty służące poprawie koordynacji i wdrażania, w tym dyrektywa ramowa w sprawie zrównoważonej gospodarki leśnej. Nie zgodzono się jednak na przyjęcie żadnego innego podejścia niż podejście opierające się na zasadzie dobrowolności. W każdym przypadku należy polepszyć powiązania ze strategiami politycznymi dotyczącymi lasów.

Obecna struktura administracji leśnej w UE[22] opiera się na Stałym Komitecie ds. Leśnictwa[23] (SFC). SFC powinien stanowić w dalszym ciągu forum dla omawiania wszystkich zagadnień związanych z leśnictwem, zapewniając koordynację i spójność strategii politycznych dotyczących lasów. Konieczne są jednak usprawnienia w celu zagwarantowania uwzględniania przez SFC aspektów polityki w innych obszarach. SFC pracował wraz z Grupą Doradczą ds. Leśnictwa i Korka, Komitetem ds. Ochrony Siedlisk Przyrodniczych i grupą ekspertów ds. zarządzania siecią Natura 2000 nad opracowaniem wytycznych dotyczących sieci Natura 2000 i lasów. Działanie to można wykorzystać jako przykład najlepszej praktyki. Ponadto większy nacisk można by położyć na roli, jaką SFC odgrywa w utrzymywaniu wielofunkcyjności lasów.

Grupa Doradcza ds. Leśnictwa i Korka[24] pozostanie główną wielostronną platformą umożliwiającą omawianie kwestii związanych z leśnictwem i zrównoważoną gospodarką leśną, natomiast Komitet Doradczy ds. Przemysłu związanego z Leśnictwem[25] będzie w dalszym ciągu główną platformą dla kwestii związanych z łańcuchami wartości w przemyśle.

Te trzy fora powinny być podstawą dla opracowania i realizacji nowej strategii.

Komunikowanie się stanowi szczególne wyzwanie dla omawianego sektora, ponieważ ogół społeczeństwa z reguły nie jest świadomy dużego znaczenia zrównoważonej gospodarki leśnej ani różnorodnych sposobów, w jakie sektor leśny wnosi wkład w zieloną gospodarkę.

Kierunki strategiczne:

- Komisja zadba o to, aby Stały Komitet ds. Leśnictwa działał w oparciu o politykę UE w innych obszarach mającą znaczenie dla lasów i sektora leśnego, zapewniając stałą wielofunkcyjność zarządzania lasami w UE;

- Komisja i państwa członkowskie przeanalizują różne warianty mające na celu zapewnienie lepszej koordynacji zrównoważonej gospodarki leśnej, ujednolicenia informacji o lasach i współpracy z państwami członkowskimi i między nimi;

- Komisja utworzy europejską sieć administracji leśnej (krajowe inwentaryzacje lasów – NFI) w celu opracowania zharmonizowanych kryteriów w odniesieniu do danych NFI. Planowane są prace uzupełniające za pośrednictwem działań w ramach COST i projektów badawczych;

- państwa członkowskie powinny dążyć do poprawy informacji na temat lasów i drewna przekazywanych społeczeństwu i opierać się na strategii komunikacyjnej UE w zakresie leśnictwa opracowanej przez SFC[26];

- Komisja dokona dalszej oceny postrzegania lasów przez społeczeństwo (poprzez badanie Eurobarometru do 2015 r.).

3.3.8      Lasy z perspektywy globalnej

Na poziomie ogólnoeuropejskim główny nacisk kładzie się na trwające negocjacje w sprawie ustanowienia prawnie wiążącego porozumienia o lasach, a UE odgrywa główną rolę w tym procesie. Za pośrednictwem tego porozumienia UE zamierza dążyć do poprawy zrównoważonej gospodarki leśnej w całym regionie. Nowa strategia stanowi odpowiedni nośnik służący wdrażaniu porozumienia.

Na poziomie globalnym UE znajduje się na pierwszej linii prac w zakresie przeciwdziałania wylesianiu i degradacji lasów. Opowiada się ona za zrównoważoną gospodarką leśną jako sposobem ochrony różnorodności biologicznej, zwalczania pustynnienia i reagowania na zmianę klimatu, przy jednoczesnym zapewnieniu dostarczania towarów i usług przez ekosystemy leśne. W ten sposób przyczynia się do zrównoważonego rozwoju i walki z ubóstwem. Do realizacji tych celów dąży się za pośrednictwem REDD+, FLEGT[27] oraz rozporządzenia UE w sprawie drewna[28]. Komisja dokona przeglądu funkcjonowania i skuteczności rozporządzenia UE w sprawie drewna do 2015 r.

Niniejsza strategia ma na celu zapewnienie spójności pomiędzy polityką UE i państw członkowskich oraz ich celami i zobowiązaniami w zakresie zagadnień związanych z leśnictwem na poziomie międzynarodowym. Stanowi ona wsparcie dla UE i państw członkowskich poprzez określenie jasnych i spójnych celów.

Kierunki strategiczne:

Komisja i państwa członkowskie:

- zapewnią spójność między polityką UE i państw członkowskich oraz ich zobowiązaniami w zakresie zagadnień związanych z leśnictwem na poziomie międzynarodowym;

- będą wspierać zrównoważoną gospodarkę leśną w Europie i na całym świecie oraz rolę lasów w przechodzeniu na zieloną gospodarkę w kontekście współpracy UE na rzecz rozwoju oraz w kontekście działań zewnętrznych;

- zapewnią dalsze wsparcie dla światowych wysiłków na rzecz zwalczania nielegalnego pozyskiwania drewna w ramach planu działań UE na rzecz egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa;

- będą wspierać kraje rozwijające się w ich wysiłkach na rzecz poprawy polityki dotyczącej lasów i przepisów wykonawczych w tym zakresie, wzmacniania administracji leśnej, oceny wartości i monitorowania ekosystemów leśnych, a także – w ramach REDD+ – zajmą się przyczynami wylesiania i degradacji lasów.

Komisja:

- dokona oceny oddziaływania na środowisko, jakie ma konsumowanie w UE produktów i surowców, które mogą przyczynić się do wylesiania i degradacji lasów poza UE. W odpowiednich przypadkach Komisja rozważy warianty polityki ograniczania takich skutków, w tym opracowanie unijnego planu działania w sprawie wylesiania i degradacji lasów. Będzie to zgodne z siódmym unijnym programem działań w zakresie środowiska.

4            Przekształcenie zasad w działania: współpraca na rzecz naszych lasów i sektora leśnego

Komisja i państwa członkowskie w ramach swoich odpowiednich kompetencji zapewnią wdrażanie strategii i podjęcie działań następczych, ze szczególnym uwzględnieniem zaangażowania zainteresowanych stron.

Aby ustanowić pośrednie punkty na drodze do osiągnięcia do 2020 r. celów w zakresie leśnictwa, a także by określić priorytety działań strategicznych w polityce leśnej oraz w strategiach politycznych dotyczących lasów, Komisja podejmie współpracę ze Stałym Komitetem ds. Leśnictwa w celu wzmocnienia powiązań z pokrewnymi obszarami polityki UE. Jeżeli będzie to konieczne, Komisja będzie współpracować z innymi komitetami i forami. Biorąc pod uwagę duże znaczenie unijnych funduszy dla lasów i sektora leśnego, istnieje potrzeba poprawy jakości dyskusji na poziomie UE.

Zostaną też określone inne dziedziny, w których państwa członkowskie powinny poczynić dalsze postępy, takie jak zapobieganie pożarom lasów, zwalczanie szkodników i chorób, promowanie zrównoważonej produkcji drewna oraz regionalnej i międzyregionalnej współpracy.

Lasy i sektor leśny są obecnie w dużej mierze finansowane przez UE. Działania w zakresie leśnictwa realizowane na mocy rozporządzenia w sprawie rozwoju obszarów wiejskich pochłaniają większość zasobów finansowych w ramach strategii (90 % zasobów ogółem przeznaczonych na leśnictwo w UE). Według uaktualnionych planów 5,4 mld euro z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich przeznaczono na działania w zakresie leśnictwa realizowane w latach 2007-2013. W latach 2014-2020 oczekiwany jest podobny poziom wydatków, choć będzie on zależeć od planów rozwoju obszarów wiejskich poszczególnych państw członkowskich. Wydatki te powinny być przeznaczone na działania przyczyniające się do osiągnięcia celów niniejszej strategii, a w szczególności celu zapewnienia zarządzania lasami w UE wyraźnie zgodnie z zasadami zrównoważonej gospodarki leśnej.  LIFE+ wspiera ochronę przyrody, przystosowanie do zmiany klimatu, potrzeby w zakresie informacji i ochrony, fundusze strukturalne wspierają projekty na rzecz spójności, zaś program „Horyzont 2020” wspiera działania w zakresie badań i innowacji, w tym partnerstwo publiczno-prywatne przemysłu opartego na surowcach pochodzenia biologicznego. W ramach polityki rozwoju i przeciwdziałania zmianie klimatu zapewnia się również finansowanie dla państw trzecich, szczególnie poprzez unijne środki finansowe na rzecz rozwoju, REDD+ oraz FLEGT.  Racjonalizacja dostępnych zasobów i poprawa koordynacji między finansowaniem na szczeblu UE i poszczególnych państw mogą przyczynić się do lepszego wdrażania strategii.

5            Wnioski

Strategia na rzecz lasów i sektora leśnego jest konieczna, ponieważ nie istnieje wspólna unijna polityka leśna ani ramowe wytyczne dotyczące zagadnień związanych z leśnictwem. Ponieważ polityka UE stawia coraz większe wymagania wobec lasów, istnieje potrzeba skoordynowania sektorowych strategii politycznych. Istnieje również potrzeba uzgodnienia całościowej wizji strategicznej dotyczącej zagadnień leśnych, a także zapewnienia pełnego uwzględniania polityki UE w powiązanych dziedzinach w krajowej polityce dotyczącej lasów.  Pozwoli to zwiększyć zdolność lasów i sektora leśno-drzewnego do reagowania na rozwój wydarzeń w różnych obszarach polityki.

Niniejsza strategia ma na celu nadanie lasom i sektorowi leśnemu kluczowego znaczenia na drodze zmierzającej do zielonej gospodarki. Należy przy tym docenić korzyści, jakie lasy mogą przynosić w sposób zgodny ze zrównoważonym rozwojem, a jednocześnie zapewnić ich ochronę. Osiągnięcie tego celu wymaga zdecydowanego zaangażowania i wsparcia politycznego wszystkich zainteresowanych stron.

Do 2018 r. zostanie przeprowadzony przegląd w celu dokonania oceny postępów w realizacji strategii.

Parlament Europejski i Rada są niniejszym zaproszone do poparcia niniejszej strategii i do wyrażenia swoich opinii na temat jej wdrażania.

[1]               Na podstawie prognozowanych poziomów odniesienia dotyczących gospodarki leśnej UE przedstawionych w ramach 6. konferencji Stron UNFCCC.

[2]               16 mln, zgodnie z szacunkami właścicieli. Chociaż liczba prywatnych właścicieli lasów jest dość znaczna, ich udział w gruntach leśnych jest w porównaniu z nią mały i często fragmentaryczny.

[3]               Więcej informacji na ten temat znajduje się w zielonej księdze na temat ochrony lasów i informacji o lasach (COM (2010) 66).

[4]               Konferencja ministerialna w sprawie ochrony lasów w Europie. Helsinki, 1993 r.

[5]               COM(2011) 244 i COM(2012) 60.

[6]               Rezolucja Rady z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie strategii leśnej UE.

[7]               COM(2006) 302

[8]               Ogólnoeuropejski proces polityczny na rzecz zrównoważonej gospodarki leśnej w Europie.

[9]               W kaskadowym modelu drewno jest wykorzystywane w następującej kolejności: produkty drzewne, przedłużenie okresu ich użytkowania, ponowne wykorzystanie, recykling, bioenergia i unieszkodliwienie.

[10]             Konkluzje Rady Europejskiej z dn. 7-8 lutego 2013 r. w sprawie wieloletnich ram finansowych.

[11]             Ponieważ sektor leśny nie jest objęty zakresem załącznika I oraz art. 42 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wszystkie reguły konkurencji mają do niego pełne zastosowanie.

[12]             Produkcja wyrobów z drewna i korka, produkcja mebli, produkcja papieru i wyrobów z papieru, drukowanie i działalność usługowa związana z poligrafią (NACE, rozdz. 16, 31, 17, 18.1). Obejmuje to również odnośne aspekty związane z pozyskiwaniem drewna (NACE 02.2).

[13]             „Silniejszy przemysł europejski na rzecz wzrostu i ożywienia gospodarczego” (COM (2012) 582 final) oraz „Zintegrowana polityka przemysłowa w erze globalizacji” (COM (2010) 614).

[14]             Decyzja nr 529/2013/UE.

[15]             COM (2013) 216.

[16]             Europejski system informacji o pożarach lasów.

[17]             Europejskie Centrum Informacji o Lasach.

[18]             Infrastruktura informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej.

[19]             Wspólny system informacji o środowisku.

[20]             Europejski program monitorowania Ziemi.

[21]             COM(2012) 60.

[22]             Opisana w dokumencie roboczym służb Komisji.

[23]             Decyzja Rady 89/367/EWG

[24]             Decyzja Komisji 2004/391/WE.

[25]             Decyzja Komisji 97/837/WE.

[26]             http://ec.europa.eu/agriculture/fore/publi/

[27]             Rozporządzenie (WE) nr 2173/2005 w sprawie ustanowienia systemu zezwoleń na przywóz drewna do Wspólnoty Europejskiej FLEGT.

[28]             Rozporządzenie (UE) nr 995/2010.