De gemeenschappelijke marktordening voor landbouwproducten in de EU

SAMENVATTING VAN:

Verordening (EU) nr. 1308/2013 — Gemeenschappelijke ordening van de markten voor landbouwproducten

WAT IS HET DOEL VAN DE VERORDENING?

De verordening heeft tot doel markten te stabiliseren en de escalatie van marktcrises te voorkomen door markten voor landbouwproducten een vangnet te bieden door middel van marktinterventie-instrumenten (openbare interventie* en steun voor particuliere opslag) en uitzonderlijke maatregelen. De verordening bevat ook de nodige maatregelen voor markttransparantie om producenten van landbouwproducten in staat te stellen om gezien ontwikkelingen op de markt betere productie- en investeringsbeslissingen te nemen.
De verordening heeft tot doel om door steun aan specifieke sectoren (vooral groenten en fruit en wijn) productiviteit en kwaliteit op het productieniveau te verbeteren, de vraag te verhogen en de landbouwsectoren van de EU te helpen bij betere aanpassing aan marktveranderingen en verhoging van hun concurrentievermogen.
De verordening heeft tot doel om door middel van producentenorganisaties* en brancheorganisaties* (organisaties die partijen in de voedselketen vertegenwoordigen die zijn betrokken bij de productie van, de handel in en/of de verwerking van producten in specifieke sectoren) samenwerking binnen de voedselketen te stimuleren.
De verordening bevat minimumkwaliteitseisen (handelsnormen), regels en voorwaarden voor de waarborging van de kwaliteit van de productieprocessen en van de producten. In de verordening worden voor een aantal producten de regels uitgewerkt voor het gebruik van facultatieve gereserveerde vermeldingen voor waardetoevoegende kenmerken of productieprocessen. De verordening bevat ook regels over handel in landbouwproducten en specifieke regels over concurrentie.
De verordening is herhaaldelijk gewijzigd, laatstelijk bij Verordening (EU) 2020/2220, die overgangsbepalingen bevat voor het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) voor de periode 2021-2022.

KERNPUNTEN

De belangrijkste regels van de verordening zijn in verschillende delen gegroepeerd. Aan de Europese Commissie is de bevoegdheid verleend om aanvullende gedelegeerde handelingen en uitvoeringshandelingen aan te nemen om deze regels nader in te vullen.

1.
Interne markt
Het deel “Interne markt” is zelf onderverdeeld in een aantal titels en hoofdstukken.
Marktinterventie
De verordening bevat voorschriften voor marktinterventie voor een bepaald aantal producten op de volgende terreinen.
Openbare interventie en steun voor particuliere opslag
De verordening bevat voorschriften voor marktinterventie met betrekking tot:
- openbare interventie, in het kader waarvan EU-regeringen of hun instanties producten aankopen en opslaan totdat deze worden afgezet, en
- de verlening van steun voor de opslag van producten door organisaties in de particuliere sector.
In de verordening wordt de Commissie bevoegdheden verleend voor het vaststellen van:
- gedelegeerde handelingen, bedoeld als waarborg dat zulke producten geschikt zijn voor langdurige opslag en van gezonde, deugdelijke en gebruikelijke handelskwaliteit zijn (zie Gedelegeerde Verordening (EU) 2016/1238), en
- uitvoeringshandelingen, die zaken betreffen als de minimumopslagcapaciteit voor interventieopslagruimten (zie Uitvoeringsverordening (EU) 2016/1240).
Steunregelingen
De verordening bevat voorschriften voor een aantal steunregelingen.
- Voor de verstrekking van groenten en fruit en melk en melkproducten in onderwijsinstellingen (zogeheten schoolmelkregelingen):
  - EU-landen moeten een strategie opstellen om de regelingen op nationaal of regionaal niveau toe te passen;
  - nadere regels zijn te vinden in Verordeningen (EU) 2017/40, (EU) 2017/39 en (EU) 2020/600.
- In de sector olijfolie en tafelolijven:
  - driejarige werkprogramma’s, opgesteld door producentenorganisaties en/of hun unies ten behoeve van producenten in Griekenland, Frankrijk en Italië;
  - nadere regels zijn te vinden in Verordeningen (EU) nr. 615/2014, (EU) nr. 611/2014 en (EU) 2020/600.
- In de sector groenten en fruit:
  - voorschriften over actiefondsen en operationele programma’s, over nationale financiële steun en over een nationale strategie voor zulke programma’s;
  - nadere regels zijn te vinden in Verordeningen (EU) nr. 543/2011, (EU) 2020/743, (EU) 2020/884 en (EU) 2020/600.
- In de wijnsector:
  - gedetailleerde voorschriften zijn opgenomen in Verordeningen (EU) 2016/1149 en (EU) 2016/1150;
- in de bijenteeltsector:
  - gedetailleerde voorschriften zijn opgenomen in Verordeningen (EU) 2015/1366, (EU) 2015/1368, (EU) 2019/974 en (EU) 2020/600.
- in de hopsector:
  - gedetailleerde voorschriften zijn opgenomen in Verordening (EU) nr. 738/2010.
- Voor het vergunningenstelsel voor het aanplanten van wijnstokken:
  - voorschriften voor het stelsel zijn opgenomen in Verordeningen (EU) 2018/273 en (EU) 2018/274.
EU-voorschriften voor de vaststelling van prijzen en andere grootheden die nodig zijn voor marktmaatregelen betreffende diverse landbouwproducten zijn opgenomen in Verordening (EU) nr. 1370/2013 (zie de samenvatting).
Afzet en producentenorganisaties
De verordening bevat voorschriften voor de afzet en de producentenorganisaties op de volgende terreinen.
Afzet
- Handelsnormen — Producten die in deze afdeling worden genoemd moeten voldoen aan de normen om in de EU op de markt te mogen worden gebracht. Gedetailleerde voorschriften zijn opgenomen in:
  - Verordeningen (EU) nr. 29/2012 en (EEG) nr. 2568/91 voor olijfolie;
  - Verordening (EU) nr. 1333/2011 voor bananen;
  - Verordening (EU) nr. 543/2011 voor groenten en fruit;
  - Verordeningen (EU) 2019/934 en (EU) 2019/935 voor wijn;
  - Verordening (EG) nr. 589/2008 voor eieren;
  - Verordening (EG) nr. 617/2008 voor broedeieren;
  - Verordening (EG) nr. 543/2008 voor vlees van pluimvee;
  - Verordening (EG) nr. 566/2008 voor vlees van runderen;
  - Verordening (EG) nr. 1850/2006 voor hop.
- Er zijn voorschriften voor regelingen voor de bevordering van de unieke eigenschappen van landbouwproducten en levensmiddelen (Verordening (EG) nr. 1151/2012). Deze hebben betrekking op aspecten als beschermde oorsprongsbenamingen, geografische aanduidingen, traditionele termen, en presentatie en etikettering (zie de samenvatting). Gedetailleerde voorschriften voor de wijnsector zijn opgenomen in Verordening (EU) 2019/33 (zie de samenvatting) en Verordening (EU) 2019/34.
Individuele sectoren (suiker, wijn en melk)
- Er zijn gedetailleerde voorschriften voor:
  - suiker in Verordening (EG) nr. 967/2006;
  - melk in Verordeningen (EU) nr. 880/2012 en (EU) nr. 511/2012;
  - wijn in Verordeningen (EU) 2018/273 en (EU) 2018/274 (wijnbouwkadaster, handel, documentatie, verklaringen, controles).
Producentenorganisaties en brancheorganisaties
- Deze organisaties moeten aan specifieke eisen voldoen en specifieke doelen nastreven om te worden erkend en te worden vrijgesteld van bepaalde mededingingsvoorschriften van de EU.
- Voorschriften en verplichte bijdragen kunnen worden uitgebreid tot marktdeelnemers die geen deel uitmaken van een dergelijke organisatie.
- Gedetailleerde voorschriften zijn opgenomen in Gedelegeerde Verordening (EU) 2016/232 van de Commissie en voor de sector groenten en fruit in Uitvoeringsverordening (EU) 2017/892 van de Commissie.
- Specifieke voorschriften voor producentengroeperingen in de sector hop zijn opgenomen in Verordening (EG) nr. 1299/2007.
2.
Handel met derde landen
De verordening bevat voorschriften over invoer- en uitvoercertificaten, invoerrechten, tariefcontingenten, garanties en uitvoerrestituties.
Verdere voorschriften zijn opgenomen in:
- Verordening (EU) 2015/1538 met betrekking tot invoercertificaataanvragen;
- Gedelegeerde Verordening (EU) 2016/1237 van de Commissie en Uitvoeringsverordening (EU) 2016/1239 van de Commissie;
- Verordening (EU) 2019/2163 inzake aanvullende invoerrechten;
- Verordening (EG) nr. 642/2010 van de Commissie waarin de wijze waarop invoerrechten in de sector granen worden berekend;
- Gedelegeerde Verordening (EU) 2020/760 van de Commissie en Uitvoeringsverordening (EU) 2020/761 van de Commissie, samen met Uitvoeringsverordening (EU) 2020/1988 van de Commissie en Gedelegeerde Verordening (EU) 2020/1987 van de Commissie, over het beheer van tariefcontingenten voor invoer en uitvoer.
3.
Concurrentieregels
In de verordening zijn regels vastgelegd over:
- mededinging en landbouw;
  - deze zijn van toepassing op alle overeenkomsten, besluiten en praktijken waarnaar wordt verwezen in artikel 101, lid 1, en artikel 102 VWEU en die betrekking hebben op de productie van of de handel in landbouwproducten;
  - boeren en verenigingen worden van de toepassing van deze regels uitgezonderd met betrekking tot de doelstellingen van het GLB, samen met overeenkomsten en afgestemde feitelijke gedragingen van erkende brancheorganisaties.
- Staatssteun aan de landbouw.
4.
Algemene regels
Uitzonderlijke maatregelen
- Maatregelen tegen marktverstoring, om het mogelijk te maken doelmatig en doeltreffend te reageren op dreigende, door aanzienlijke prijsstijgingen of -dalingen op interne of externe markten veroorzaakte marktverstoringen, of op andere gebeurtenissen en omstandigheden die de markt aanzienlijk verstoren of dreigen te verstoren, als die situatie of het effect daarvan op de markt naar verwachting voortduurt of zal verslechteren. Zulke maatregelen staan per definitie in verband met een bepaalde dreiging of verstoring.
- Voorbeelden van de toepassing van uitzonderlijke maatregelen kunnen worden gevonden in:
  - Gedelegeerde Verordening (EU) nr. 1263/2014 voor zuivelproducten tijdens het Russische embargo op uitvoer uit de EU;
  - Verordeningen (EU) 2020/592, (EU) 2020/1275, (EU) 2020/884 en (EU) 2020/600 voor de sector groenten en fruit en de sector wijn tijdens de COVID-19-pandemie, en Verordeningen (EU) 2020/133 en (EU) 2020/419 als reactie op de heffing van tarieven door de VS op de invoer van wijn;
  - Verordening (EU) 2015/1853 inzake steun aan veehouders tijdens de crisis in de sectoren zuivel en varkensvlees in 2015.
- Maatregelen inzake dierenziekten en verlies van consumentenvertrouwen wegens risico’s voor de gezondheid van mensen, dieren of planten. Deze hebben betrekking op de volgende sectoren:
- - rundvlees
  - melk en zuivelproducten
  - varkensvlees
  - schapen- en geitenvlees
  - eieren
  - pluimveevlees.
- Dergelijke maatregelen werden bijvoorbeeld genomen bij Uitvoeringsverordening (EU) 2018/1507 van de Commissie inzake uitzonderlijke marktondersteuningsmaatregelen voor de sectoren eieren en pluimveevlees in Polen (na uitbraken van vogelgriep).
- Specifieke problemen:
  - noodmaatregelen betreffende de aanplanting van wijnstokken tijdens de COVID-19-pandemie zijn opgenomen in Verordening (EU) 2020/601.
- Overeenkomsten en besluiten tijdens perioden van aanzienlijke onevenwichtigheden op markten:
  - specifieke regels tijdens de COVID-19-pandemie zijn bijvoorbeeld te vinden in Verordeningen (EU) 2020/593, (EU) 2020/594 en (EU) 2020/599.
Mededelingen en verslaglegging
Regels voor mededelingen en verslaglegging zijn vastgelegd in Verordening (EU) 2017/1185.
Reserve voor crises in de landbouwsector
Financiële middelen uit de reserve kunnen beschikbaar worden gesteld in jaren waarin de sector aanvullende middelen nodig heeft.

Vanaf wanneer is de verordening van toepassing?

De verordening is sinds 1 januari 2014 van toepassing.
De verordening strekt tot intrekking van de Verordeningen (EEG) nr. 922/72, (EEG) nr. 234/79, (EG) nr. 1037/2001 en (EG) nr. 1234/2007.

ACHTERGROND

De bepalingen inzake financiering, beheer en monitoring van het GLB zijn vastgelegd in Verordening (EG) nr. 1306/2013 (zie de samenvatting).

De Commissie heeft een hervorming van het GLB voorgesteld met de bedoeling een duurzame en concurrerende landbouwsector te bevorderen die aanzienlijk kan bijdragen aan de Europese Green Deal (zie samenvatting), met name ten aanzien van de “van boer tot bord”-strategie (zie samenvatting) en de biodiversiteitsstrategie (zie samenvatting). De voorstellen zijn met name gericht op:

veiligstelling van eerlijke afspraken met en een stabiele economische toekomst voor boeren;
verhoging van de ambities met betrekking tot milieu- en klimaatactie;
versterking van de positie van landbouwproducenten in de voedselketen.

KERNBEGRIPPEN

Openbare interventie: waar producten worden aangekocht door de bevoegde autoriteiten van de EU-lidstaten en door hen worden opgeslagen totdat deze worden afgezet.

Producentenorganisaties: door producenten gevormde organisaties voor de versterking van de positie bij collectieve onderhandelingen, vooral door nastreving van de in artikel 152 van de verordening opgenomen specifieke doelen.

Brancheorganisaties: uit producenten en verwerkers of handelaren in de voedselketen bestaande organisaties, vooral door nastreving van de in artikel 157 van de verordening opgenomen specifieke doelen.

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Verordening (EU) nr. 1308/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 17 december 2013 tot vaststelling van een gemeenschappelijke ordening van de markten voor landbouwproducten en tot intrekking van de Verordeningen (EEG) nr. 922/72, (EEG) nr. 234/79, (EG) nr. 1037/2001 en (EG) nr. 1234/2007 van de Raad (PB L 347 van 20.12.2013, blz. 671-854)

Achtereenvolgende wijzigingen aan Verordening (EU) nr. 1308/2013 zijn opgenomen in de oorspronkelijke tekst. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie — Derde Deel — Het beleid en intern optreden van de Unie — Titel VII — Gemeenschappelijke regels betreffende de mededinging, de belastingen en de onderlinge aanpassing van de wetgeving — Hoofdstuk 1 — Regels betreffende de mededinging — Sectie 1 — Op ondernemingen toepasselijke mededingingsregels — Artikel 101 (oud artikel 81 VEG) (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 88-89)

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie – Derde Deel – Het beleid en intern optreden van de Unie – Titel VII – Gemeenschappelijke regels betreffende de mededinging, de belastingen en de onderlinge aanpassing van de wetgeving – Hoofdstuk 1 – Regels betreffende de mededinging – Sectie 1 — Op ondernemingen toepasselijke mededingingsregels — Artikel 102 (oud artikel 82 VEG) (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 89)

Verordening (EU) nr. 1306/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 17 december 2013 inzake de financiering, het beheer en de monitoring van het gemeenschappelijk landbouwbeleid en tot intrekking van Verordeningen (EEG) nr. 352/78, (EG) nr. 165/94, (EG) nr. 2799/98, (EG) nr. 814/2000, (EG) nr. 1290/2005 en (EG) nr. 485/2008 van de Raad (PB L 347 van 20.12.2013, blz. 549-607)