(1)

Στα συμπεράσματά του της 24ης Φεβρουαρίου 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασε την απρόκλητη και αδικαιολόγητη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, καθώς και την εμπλοκή της Λευκορωσίας στην επίθεση αυτή. Ως αποτέλεσμα της επίθεσης, η Επιτροπή ανέστειλε τις συμφωνίες χρηματοδότησης για προγράμματα συνεργασίας μεταξύ της Ένωσης και της Ρωσίας ή της Λευκορωσίας αντίστοιχα, και, κατά περίπτωση, του κράτους μέλους στο οποίο έχει την έδρα της η διαχειριστική αρχή του σχετικού προγράμματος. Από την έναρξη της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Ένωση έχει επιβάλει σειρά νέων κυρώσεων κατά της Ρωσίας και της Λευκορωσίας.

(2)

Η ρωσική στρατιωτική επίθεση έχει διαταράξει την υλοποίηση δεκατριών προγραμμάτων διασυνοριακής συνεργασίας που στηρίζονται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Γειτονίας (ΕΜΓ) που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 232/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2) μεταξύ εννέα κρατών μελών που φιλοξενούν διαχειριστική αρχή του προγράμματος και της Ουκρανίας, της Δημοκρατίας της Μολδαβίας, της Ρωσίας και της Λευκορωσίας.

(3)

Η νοθεία των προεδρικών εκλογών του Αυγούστου του 2020 στη Λευκορωσία και η βίαιη καταστολή ειρηνικών διαδηλώσεων οδήγησαν ήδη στην αναπροσαρμογή της βοήθειας της Ένωσης προς τη Λευκορωσία μετά τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 12ης Οκτωβρίου 2020.

(4)

Εξαιτίας της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Ένωση και, ιδίως, οι ανατολικές περιφέρειές της, καθώς και τα δυτικά τμήματα της Ουκρανίας και η Δημοκρατία της Μολδαβίας, αντιμετωπίζουν σημαντική εισροή εκτοπισθέντων. Η εισροή αυτή αποτελεί πρόσθετη πρόκληση για τα κράτη μέλη και άλλες χώρες που συνορεύουν με την Ουκρανία, η οποία θα μπορούσε να επεκταθεί περαιτέρω σε άλλα κράτη μέλη, ιδίως σε μια περίοδο κατά την οποία οι οικονομίες τους εξακολουθούν να ανακάμπτουν από τις επιπτώσεις της πανδημίας της COVID-19.

(5)

Επιπλέον, δύο προγράμματα διακρατικής συνεργασίας που στηρίζονται από τον ΕΜΓ και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1299/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), και συγκεκριμένα το πρόγραμμα Interreg για την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας με τη συμμετοχή της Ρωσίας και το διακρατικό πρόγραμμα για την περιοχή του Δούναβη με τη συμμετοχή της Ουκρανίας και της Δημοκρατίας της Μολδαβίας, διαταράχθηκαν σημαντικά από τη ρωσική στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας ή, όσον αφορά τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, από τις ροές εκτοπισθέντων από την Ουκρανία που προέκυψαν άμεσα από την επίθεση αυτή.

(6)

Μετά τις κοινοποιήσεις της αναστολής των συμφωνιών χρηματοδότησης για προγράμματα συνεργασίας με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, αναστέλλεται κάθε υλοποίηση προγράμματος και έργου με τις εν λόγω χώρες. Είναι αναγκαίο να θεσπιστούν ειδικοί κανόνες σχετικά με τη συνέχιση της υλοποίησης των προγραμμάτων συνεργασίας που στηρίζονται από τον ΕΜΓ και το ΕΤΠΑ, ακόμη και σε περίπτωση καταγγελίας της αντίστοιχης συμφωνίας χρηματοδότησης.

(7)

Η υλοποίηση των προγραμμάτων συνεργασίας που στηρίζονται από τον ΕΜΓ διέπεται από τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 897/2014 της Επιτροπής (4). Ωστόσο, ο εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 897/2014 δεν μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα με τις ανάγκες, διότι η νομική βάση του, ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 232/2014, δεν ισχύει πλέον από τις 31 Δεκεμβρίου 2020. Κατά συνέπεια, είναι αναγκαίο να θεσπιστούν ειδικές διατάξεις σχετικά με τη συνέχιση της υλοποίησης των σχετικών προγραμμάτων συνεργασίας σε χωριστή νομική πράξη.

(8)

Οι συμφωνίες χρηματοδότησης για προγράμματα συνεργασίας με την Ουκρανία και τη Δημοκρατία της Μολδαβίας δεν αναστέλλονται. Ωστόσο, η υλοποίηση των εν λόγω προγραμμάτων επηρεάζεται σημαντικά από την απρόκλητη και αδικαιολόγητη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και τη σημαντική ροή εκτοπισθέντων από την Ουκρανία προς τη Δημοκρατία της Μολδαβίας. Για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις για τους εταίρους των προγραμμάτων, τις αρχές των προγραμμάτων και τους εταίρους των έργων, είναι αναγκαίο να θεσπιστούν ειδικοί κανόνες για τη συνέχιση της υλοποίησης των σχετικών προγραμμάτων συνεργασίας.

(9)

Για να μειωθεί η επιβάρυνση των δημόσιων προϋπολογισμών που προκύπτει από την ανάγκη αντιμετώπισης της απρόκλητης και αδικαιολόγητης στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και της σημαντικής ροής εκτοπισθέντων από την Ουκρανία, ο κανόνας συγχρηματοδότησης που ορίζεται στον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 897/2014 δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται για τη συνεισφορά της Ένωσης.

(10)

Η τροποποίηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης θα πρέπει να απαιτεί μόνο την κοινοποίηση των αναθεωρημένων δημοσιονομικών πινάκων στην Επιτροπή και άλλες διαδικαστικές ρυθμίσεις. Είναι απαραίτητο οι κανόνες για τις προσαρμογές και τις αναθεωρήσεις των προγραμμάτων να απλουστευθούν για τα προγράμματα που επηρεάζονται άμεσα από τη στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας ή από τη σημαντική ροή εκτοπισθέντων από την Ουκρανία. Τυχόν πιθανές επακόλουθες προσαρμογές, συμπεριλαμβανομένων των τιμών-στόχων των δεικτών, θα πρέπει να μπορούν να γίνουν στο πλαίσιο μεταγενέστερης προσαρμογής του προγράμματος μετά το τέλος της λογιστικής χρήσης.

(11)

Οι δαπάνες για έργα αντιμετώπισης των μεταναστευτικών προκλήσεων ως αποτέλεσμα της ρωσικής στρατιωτικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας θα πρέπει να είναι επιλέξιμες από την ημερομηνία έναρξης της εν λόγω επίθεσης στις 24 Φεβρουαρίου 2022.

(12)

Μολονότι η διαχείριση των έργων που έχουν ήδη επιλεγεί από την κοινή επιτροπή παρακολούθησης εμπίπτει στην αρμοδιότητα της διαχειριστικής αρχής, στο πλαίσιο συγκεκριμένων προγραμμάτων ορισμένες τροποποιήσεις έργων πρέπει να εγκρίνονται από την κοινή επιτροπή παρακολούθησης. Για να επιταχυνθούν οι αναγκαίες αλλαγές, είναι επομένως αναγκαίο να οριστεί ότι η ευθύνη για την τροποποίηση των εγγράφων που καθορίζουν τους όρους στήριξης των έργων που επηρεάζονται από τη διατάραξη στην υλοποίηση προγράμματος σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο της διαχειριστικής αρχής ανήκει μόνο στην αντίστοιχη διαχειριστική αρχή, χωρίς προηγούμενη έγκριση από την κοινή επιτροπή παρακολούθησης. Οι τροποποιήσεις αυτές θα πρέπει να μπορούν, μεταξύ άλλων, να καλύπτουν την αντικατάσταση του κύριου δικαιούχου ή τυχόν αλλαγές στο σχέδιο χρηματοδότησης ή στις προθεσμίες εκτέλεσης. Όσον αφορά τα νέα έργα, θα πρέπει να επιτρέπεται ρητά στη διαχειριστική αρχή να υπογράφει συμβάσεις πέραν των συμβάσεων για μεγάλα έργα υποδομής μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2022. Ωστόσο, όλες οι δραστηριότητες έργων που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα θα πρέπει να ολοκληρωθούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023.

(13)

Η ρωσική στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας έχει προκαλέσει υψηλότερο από το αναμενόμενο πληθωρισμό και απροσδόκητη αύξηση των τιμών προσφοράς και κατασκευής, που από κοινού επηρεάζουν την υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής στα σχετικά προγράμματα. Για να διορθωθεί η κατάσταση αυτή, το μερίδιο της συνεισφοράς της Ένωσης που διατίθεται σε τέτοια έργα θα πρέπει να επιτρέπεται να υπερβαίνει το ανώτατο όριο που ορίζεται στον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 897/2014, δηλαδή το 30 % κατά το κλείσιμο του προγράμματος, υπό την προϋπόθεση ότι η υπέρβαση οφείλεται μόνο σε απροσδόκητη αύξηση των τιμών προσφοράς και κατασκευής.

(14)

Οι επαληθεύσεις που διενεργεί η διαχειριστική αρχή συνίστανται σε διοικητικές και επιτόπιες επαληθεύσεις των έργων. Λόγω διατάραξης στην υλοποίηση των προγραμμάτων, δεν κατέστη πλέον δυνατή η διενέργεια επιτόπιων επαληθεύσεων έργων στην Ουκρανία. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να προβλεφθεί η δυνατότητα διενέργειας μόνο διοικητικών επαληθεύσεων. Επιπλέον, σε περίπτωση που ένα στοιχείο υποδομής ενός έργου καταστράφηκε πριν από τη διενέργεια επαληθεύσεων, θα πρέπει να δυνατή για τον δικαιούχο η δήλωση των σχετικών δαπανών για την εκκαθάριση των λογαριασμών βάσει υπεύθυνης δήλωσης του δικαιούχου στην οποία δηλώνεται ότι το έργο πριν από την καταστροφή του αντιστοιχούσε στο περιεχόμενο που αναγράφεται σε τιμολόγια ή έγγραφα ισοδύναμης αποδεικτικής αξίας.

(15)

Δυνάμει του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 897/2014, τα έργα μπορούν να λάβουν χρηματοδοτική συνεισφορά υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν ένα σύνολο λεπτομερών κριτηρίων. Λόγω διατάραξης στην υλοποίηση ενός προγράμματος, ένα ή περισσότερα από τα εν λόγω κριτήρια, ιδίως η απαίτηση να έχει το έργο σαφή αντίκτυπο στη διασυνοριακή ή διακρατική συνεργασία, ενδέχεται να μην πληρούνται κατά την έναρξη της διατάραξης ή κατά το κλείσιμο ενός συγκεκριμένου έργου. Επιπρόσθετα, η βασική προϋπόθεση για τη συμμετοχή δικαιούχων από τουλάχιστον ένα από τα συμμετέχοντα κράτη μέλη και τουλάχιστον μία από τις συμμετέχουσες χώρες-εταίρους ενδέχεται να μην τηρείται πλέον. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να προσδιοριστεί αν οι δαπάνες μπορούν να θεωρηθούν επιλέξιμες, παρά το γεγονός ότι ορισμένοι όροι χρηματοδότησης ενδέχεται να μην πληρούνται πλέον λόγω διατάραξης στην υλοποίηση ενός προγράμματος.

(16)

Εξαιτίας της διατάραξης στην υλοποίηση ενός προγράμματος, πολλά έργα δεν θα έχουν εκ των πραγμάτων εταίρο από χώρα-εταίρο. Προκειμένου να καταστεί δυνατό για τους δικαιούχους στα κράτη μέλη να ολοκληρώσουν τις δραστηριότητές τους, είναι σκόπιμο να προβλεφθεί παρέκκλιση κατ’ εξαίρεση από την υποχρέωση όλα τα έργα να έχουν τουλάχιστον έναν δικαιούχο από χώρα-εταίρο και όλες οι δραστηριότητες να έχουν πραγματικό διασυνοριακό ή διακρατικό αντίκτυπο και οφέλη.

(17)

Οι υποχρεώσεις του κύριου δικαιούχου καλύπτουν όλες τις δραστηριότητες που συνδέονται με την υλοποίηση ενός έργου. Ως αποτέλεσμα διατάραξης στην υλοποίηση ενός έργου, οι κύριοι δικαιούχοι ενδέχεται να παρεμποδιστούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους από την πλευρά μιας χώρας-εταίρου. Επομένως, οι υποχρεώσεις του κύριου δικαιούχου θα πρέπει να προσαρμόζονται και, όπου απαιτείται, να περιορίζονται στην υλοποίηση του έργου από την πλευρά των κρατών μελών. Οι κύριοι δικαιούχοι θα πρέπει επίσης να έχουν τη δυνατότητα να τροποποιούν τη γραπτή συμφωνία με τους άλλους εταίρους του έργου και να αναστέλλουν ορισμένες δραστηριότητες ή τη συμμετοχή ορισμένων εταίρων. Τέλος, η υποχρέωση των κύριων δικαιούχων να μεταφέρουν τις πληρωμές που έλαβαν από τη διαχειριστική αρχή σε άλλους εταίρους θα πρέπει να αρθεί ή τουλάχιστον να προσαρμοστεί.

(18)

Για να μπορέσουν τα επηρεαζόμενα προγράμματα να αντιμετωπίσουν τις εξαιρετικές περιστάσεις, είναι αναγκαίο να μπορούν τα έργα αντιμετώπισης των μεταναστευτικών προκλήσεων να επιλέγονται χωρίς προηγούμενη πρόσκληση υποβολής προτάσεων σε εξαιρετικές περιπτώσεις και με τη δέουσα αιτιολόγηση.

(19)

Μετά την αναστολή των συμφωνιών χρηματοδότησης με χώρες-εταίρους, ανεστάλησαν οι πληρωμές που σχετίζονται με τη συμμετοχή της Ρωσίας ή της Λευκορωσίας. Επιπλέον, στην Ουκρανία τα έκτακτα μέτρα που έλαβε η Εθνική Τράπεζα και η κατάσταση όσον αφορά την ασφάλεια που προέκυψε από τη ρωσική στρατιωτική επίθεση εναντίον της παρεμποδίζουν τη μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό. Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο να επιτραπεί η άμεση καταβολή των επιχορηγήσεων από τη διαχειριστική αρχή στους δικαιούχους των έργων στα κράτη μέλη και στις χώρες-εταίρους των οποίων οι συμφωνίες χρηματοδότησης δεν έχουν ανασταλεί.

(20)

Τα προγράμματα συνεργασίας που υποστηρίζονται από τον ΕΜΓ πρέπει να καθορίζουν τη μέθοδο μετατροπής των δαπανών που πραγματοποιούνται σε νόμισμα άλλο από το ευρώ. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Λόγω των δημοσιονομικών και οικονομικών συνεπειών της ρωσικής στρατιωτικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας, υπάρχουν απρόβλεπτες διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να προβλεφθεί η δυνατότητα αλλαγής της εν λόγω μεθόδου.

(21)

Λόγω διατάραξης στην υλοποίηση ενός προγράμματος, οι διαχειριστικές αρχές ενδέχεται να μην είναι σε θέση να λαμβάνουν τραπεζικά εμβάσματα από ορισμένες χώρες-εταίρους, με αποτέλεσμα την αδυναμία ανάκτησης οφειλών από δικαιούχους έργων που βρίσκονται σ’ αυτές τις χώρες. Στην περίπτωση χώρας-εταίρου που έχει μεταφέρει μέρος της εθνικής συνεισφοράς της στη διαχειριστική αρχή, τα ποσά αυτά θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τον συμψηφισμό των εν λόγω οφειλών. Στην περίπτωση άλλων χωρών-εταίρων, τα εντάλματα είσπραξης που αφορούν μη ανακτήσιμες οφειλές θα πρέπει να αίρονται ή να διεκπεραιώνονται από την Επιτροπή.

(22)

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1299/2013, οι εφαρμοστέοι όροι υλοποίησης ενός προγράμματος που διέπουν τη δημοσιονομική διαχείριση καθώς και τις πτυχές του προγραμματισμού, της παρακολούθησης, της αξιολόγησης και του ελέγχου της συμμετοχής τρίτων χωρών μέσω της συμβολής πόρων του ΕΜΓ σε προγράμματα διακρατικής συνεργασίας καθορίζονται στο σχετικό πρόγραμμα συνεργασίας και, επίσης, όπου απαιτείται, στη συμφωνία χρηματοδότησης μεταξύ της Επιτροπής, των κυβερνήσεων των σχετικών τρίτων χωρών και του κράτους μέλους στο οποίο έχει την έδρα της η διαχειριστική αρχή του σχετικού προγράμματος συνεργασίας. Μολονότι οι εφαρμοστέοι όροι υλοποίησης προγράμματος που διέπουν τις πτυχές αυτές θα μπορούσαν να προσαρμοστούν με προσαρμογή του προγράμματος συνεργασίας, είναι αναγκαίο να προβλεφθούν ορισμένες παρεκκλίσεις από συγκεκριμένες διατάξεις του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1299/2013, ώστε να καταστεί δυνατή η εφαρμογή των διατάξεων που έχουν θεσπιστεί για τα προγράμματα συνεργασίας που υποστηρίζονται από τον ΕΜΓ και στο πρόγραμμα Interreg για την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας και το διακρατικό πρόγραμμα για τον Δούναβη.

(23)

Δεδομένου ότι οι στόχοι του παρόντος κανονισμού, δηλαδή η θέσπιση ειδικών διατάξεων σχετικά με την υλοποίηση των προγραμμάτων συνεργασίας που έχουν επηρεαστεί από τη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, δεν μπορούν να επιτευχθούν ικανοποιητικά από τα κράτη μέλη μεμονωμένα και μπορούν, ως εκ τούτου, λόγω της κλίμακας και των αποτελεσμάτων της προτεινόμενης δράσης, να επιτευχθούν καλύτερα σε ενωσιακό επίπεδο, η Ένωση δύναται να λάβει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας του άρθρου 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ). Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα απαιτούμενα για την επίτευξη των στόχων αυτών.

(24)

Η χρηματοδότηση που παρέχεται στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού πρέπει να συμμορφώνεται με τους όρους και τις διαδικασίες που καθορίζονται με τα περιοριστικά μέτρα που θεσπίζονται σύμφωνα με το άρθρο 215 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

(25)

Λόγω του επείγοντος χαρακτήρα της αντιμετώπισης των μεταναστευτικών προκλήσεων ως αποτέλεσμα της ρωσικής στρατιωτικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας και της συνεχιζόμενης κρίσης στον τομέα της δημόσιας υγείας λόγω της πανδημίας της COVID-19, κρίνεται αναγκαίο να προβλεφθεί παρέκκλιση από την προθεσμία των οκτώ εβδομάδων που αναφέρεται στο άρθρο 4 του πρωτοκόλλου αριθ. 1 σχετικά με τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο προσαρτάται στη ΣΕΕ, στη ΣΛΕΕ και στη Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας.

(26)

Προκειμένου να μπορέσουν τα κράτη μέλη να προσαρμόσουν εγκαίρως τα προγράμματά τους ώστε να επωφεληθούν από την εφαρμογή της δυνατότητας της μη συγχρηματοδότησης της συνεισφοράς της Ένωσης για τη λογιστική χρήση 2021/2022, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να αρχίσει να ισχύει την επομένη της δημοσίευσής του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,