2.2.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 34/151

Εισηγήτρια:

Baiba MILTOVIČA

1.1.

Μια στρατηγική για τη θέρμανση και την ψύξη, με την άμεση και καθημερινή τους επίδραση σε όλους τους πολίτες της ΕΕ, θα έπρεπε να είχε θεσπιστεί προ πολλού και είναι πολύ ευπρόσδεκτη. Αν τηρηθούν οι βέλτιστες πρακτικές και θεσπιστεί και υποστηριχθεί με τη διαθέσιμη χρηματοδότηση ένα συνεπές πλαίσιο πολιτικής, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες βελτίωσης στην Ευρώπη.

1.2.

Η παρούσα ολοκληρωμένη στρατηγική της ΕΕ είναι εξαιρετικά φιλόδοξη. Συνεπάγεται ότι η επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από την αποτελεσματική και συνεπή εφαρμογή της εν λόγω στρατηγικής σε επίπεδο κρατών μελών. Υποστηρίζει ότι η ενίσχυση του ρόλου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον τομέα της θέρμανσης και της ψύξης θα μπορούσε να συμβάλει τα μέγιστα στην επίτευξη των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων και το γεγονός αυτό θα πρέπει να αναγνωρίζεται στο συνεχές πρόγραμμα της Ενεργειακής Ένωσης.

1.3.

Η ΕΟΚΕ προτείνει, συνεπώς, η ετήσια έκθεση για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης να περιλαμβάνει μια ειδική ενότητα σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά την εφαρμογή της εν λόγω στρατηγικής.

1.4.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά το έργο της Επιτροπής για τον προσδιορισμό και την αντιπαραβολή δεδομένων σχετικά με τη θέρμανση και την ψύξη. Τα δεδομένα αυτά είναι ζωτικής σημασίας. Η Eurostat θα πρέπει να θέσει σε προτεραιότητα τη διεξαγωγή εργασιών για τη συγκέντρωση πιο ολοκληρωμένων δεδομένων, ιδίως όσον αφορά την ενέργεια που χρησιμοποιείται για θέρμανση.

1.5.

Ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει ο καταναλωτής προκειμένου να καταστεί αποτελεσματική οποιαδήποτε γενική στρατηγική είναι καίριας σημασίας και η ΕΟΚΕ ζητεί να αναπτυχθεί περαιτέρω η πρότασή της για την καθιέρωση ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού ενεργειακού διαλόγου, με σκοπό την αύξηση της ευαισθητοποίησης και τη δημιουργία σαφών κινήτρων για τους καταναλωτές ώστε να ενθαρρυνθούν αλλαγές στη συμπεριφορά. Τα εν λόγω κίνητρα δεν πρέπει να είναι μόνο οικονομικά, αλλά να τονίζουν και τον θετικό κοινωνικό αντίκτυπο του πλήθους μέτρων που περιλαμβάνει η στρατηγική και να απευθύνονται στις ευπαθείς ομάδες και όσους βιώνουν ενεργειακή πενία.

1.6.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να διενεργηθεί επείγουσα συγκριτική ανάλυση των προγραμμάτων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα που είναι σχεδιασμένα για τη στήριξη αποτελεσματικών προγραμμάτων θέρμανσης και ψύξης χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

1.7.

Πρέπει να ακολουθηθεί μια νέα προσέγγιση της πολιτικής πολεοδομικού σχεδιασμού, που να συνάδει με την προτεινόμενη στρατηγική, σε περιφερειακό και δημοτικό επίπεδο, σε όλα τα κράτη μέλη, προκειμένου να διασφαλιστεί η εφαρμογή της στρατηγικής. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τον ρόλο του συμφώνου των Δημάρχων εν προκειμένω.

1.8.

Οι ενωσιακοί στόχοι υψηλού επιπέδου στον τομέα της ενέργειας και του κλίματος πρέπει να μεταφραστούν σε σαφείς συνεισφορές των κρατών μελών, που θα ενταχθούν στα εθνικά σχέδια μέσω, παραδείγματος χάρη, πενταετών στόχων, ανά κλάδο, με σύστημα μέτρησης ειδικά σχεδιασμένο για τη θέρμανση και την ψύξη.

2.1.

Η στρατηγική για τη θέρμανση και την ψύξη παρέχει την πρώτη ειδική αξιολόγηση σε επίπεδο ΕΕ για το σύνολο του κλάδου. Η θέρμανση και η ψύξη αντιστοιχούν στο 50 % περίπου της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ και θα παραμείνουν η μεγαλύτερη μακροπρόθεσμη κινητήρια δύναμη της ζήτησης σε ενέργεια, ενώ η θέρμανση των κτιρίων αποτελεί τον μεγαλύτερο μεμονωμένο τομέα. Η διάρκεια των τεχνολογιών θέρμανσης των κτιρίων σημαίνει ότι οι τεχνολογίες θέρμανσης θα επιδράσουν σημαντικά στο κατά πόσον μπορεί να πετύχει η ΕΕ τους μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους κλιματικούς της στόχους. Η θέρμανση του χώρου και του νερού σε οικιακό επίπεδο αποτελεί επί του παρόντος έναν από τους τομείς με τη μεγαλύτερη χρήση ενέργειας και παρουσιάζει τα περισσότερα προβλήματα όσον αφορά την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Η θέρμανση επιτυγχάνεται επί του παρόντος με ενέργεια από ορυκτά καύσιμα που παρέχεται απευθείας στα κτίρια, δημιουργώντας ζητήματα τοπικής ασφάλειας και εκπομπών.

2.2.

Τούτο αφορά όλους τους τομείς της κοινωνίας των πολιτών. Οι ενεργειακές απαιτήσεις των περισσότερων μεγάλων βιομηχανιών μεταποίησης, όπου, συνήθως, χρησιμοποιείται εκτενώς θερμότητα, επηρεάζουν άμεσα την ανταγωνιστικότητά τους· η ψύξη είναι ουσιώδους σημασίας σε μεγάλο τμήμα της αλυσίδας επεξεργασίας, διανομής και λιανικής πώλησης και αποθήκευσης τροφίμων, ενώ το κόστος και η αποτελεσματικότητα της οικιακής θέρμανσης και ψύξης αποτελούν πηγή ανησυχίας για όλους.

2.3.

Ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά στα κράτη μέλη δαπανούν μεγάλο μερίδιο του εισοδήματός τους για ενέργεια, γεγονός που συμβάλλει στην αύξηση της ενεργειακής ένδειας. Ιδίως οι ηλικιωμένοι, οι ευάλωτες ομάδες και οι ομάδες χαμηλού εισοδήματος είναι επιρρεπείς και η ΕΟΚΕ έχει προτείνει τη συγκρότηση παρατηρητηρίου ενεργειακής πενίας για την ανάλυση και την αντιμετώπιση του εν λόγω προβλήματος (1). Για να υπάρξουν αποτελέσματα, απαιτείται συνδυασμός κοινωνικών, οικονομικών και τεχνικών μέτρων. Η μεγαλύτερη έμφαση στη συλλογή ακριβών δεδομένων θέρμανσης θα συμβάλλει στην καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας.

2.4.

Οι μεταφορές που αφορούν τη θέρμανση και την ψύξη αυτές καθαυτές δεν είναι εύκολες ούτε προσιτές από οικονομική άποψη. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε κατακερματισμένες «αγορές» με έντονα τοπικό χαρακτήρα. Η ψύξη αντιπροσωπεύει μόλις το 5 % της ζήτησης ενέργειας, η θέρμανση το 95 %, ενώ η ζήτηση για θέρμανση υπερβαίνει κατά πολύ τη ζήτηση για ψύξη, παρότι η ψύξη είναι ζωτικής σημασίας στα θερμότερα κράτη μέλη. Οι κεφαλαιουχικές επενδύσεις σε συστήματα θέρμανσης και ψύξης τείνουν να πραγματοποιούνται σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο επίπεδο, όμως η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η καινοτομία στον τομέα προχωρούν με γοργούς ρυθμούς.

2.5.

Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις (2) μια ολοκληρωμένη και συνεπή προσέγγιση πολιτικής στο σύνολο του τομέα της ενέργειας, καθώς και ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών επί των ζητημάτων αυτών —και διεξαγωγή διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών. Αυτό αποτελεί πλέον προτεραιότητα μέσω της δέσμης μέτρων για την Ενεργειακή Ένωση, ενώ η αναγνώριση της θέρμανσης και της ψύξης ως καίριου τομέα προσφέρει δυνατότητες επίτευξης διαπαραπομπής και συνέπειας στις διάφορες νομοθετικές δέσμες για το κλίμα και την ενέργεια που βρίσκονται σε εξέλιξη.

3.1.

Η ανακοίνωση αξιολογεί τις δυνατότητες του κλάδου να συμβάλει στους στρατηγικούς στόχους της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια και υποστηρίζεται από ένα συνοδευτικό έγγραφο εργασίας που παρέχει μια αναλυτική και επιστημονική βάση. Σκοπός της είναι να θέσει σε προτεραιότητα τη θέρμανση ως τομέα πολιτικής για την ενεργειακή απόδοση και να ενθαρρύνει τη διεξαγωγή ενημερωμένου διαλόγου και τη συναίνεση επί του συγκεκριμένου θέματος και των ζητημάτων που άπτονται της μείωσης της ζήτησης ενέργειας και της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.

3.2.

Αυτό το στρατηγικό πλαίσιο αναγνωρίζει τέσσερις κρίσιμους τομείς δράσης. Τη θερμική απόδοση των κτιρίων, την αποδοτική και βιώσιμη τεχνολογία θέρμανσης, την ολοκλήρωση του μη αξιοποιημένου δυναμικού της βιομηχανίας βελτιώνοντας την αποδοτικότητά της και στενότερες συνέργειες με το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, όπου οι αντλίες θερμότητας και άλλα συστήματα ανανεώσιμης ενέργειας μπορούν να επιτελέσουν σημαντικό ρόλο. Περιγράφονται πολλές δυνατές δράσεις, λεπτομερείς λύσεις, όμως, θα υποβληθούν στο πλαίσιο της αναθεωρημένης δέσμης νομοθετικών μέτρων που απαρτίζουν την Ενεργειακή Ένωση.

3.3.

Το κυρίαρχο όραμα είναι η απαλλαγή των κτιρίων από τις ανθρακούχες εκπομπές μέσω της ανακαίνισης, αποδοτικότερων συστημάτων θέρμανσης και ψύξης, της επέκτασης της τηλεθέρμανσης και της μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα σε ενεργειακές πηγές χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Οι κατοικίες απαρτίζουν το μεγαλύτερο τμήμα του αποθέματος κτιρίων της Ευρώπης, με το 60-70 % του αποθέματος κατοικιών της ΕΕ να ανάγεται στο 1980 ή νωρίτερα, και τα σπίτια να επωμίζονται τη μεγαλύτερη ειδική κατανάλωση (kWh/m2/έτος). Τα χαμηλά ποσοστά ανακαίνισης των κτιρίων αυξάνουν τον υψηλό οικονομικό φόρτο για τους καταναλωτές. Τα νοικοκυριά της ΕΕ δαπανούν κατά μέσο όρο το 6,4 % [COM(2014) 520 final] του διαθέσιμου εισοδήματός τους στην κατανάλωση ενέργειας για οικιακές χρήσεις, από την οποία περίπου τα δύο τρίτα χρησιμοποιούνται για θέρμανση και το ένα τρίτο για άλλους σκοπούς. Ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στο ενεργειακό κόστος. Η οικονομικά προσιτή θέρμανση και ψύξη είναι καίριας σημασίας για τη διατήρηση της καλής ποιότητας ζωής των οικιακών καταναλωτών.

3.4.

Δεδομένου ότι δεν μπορεί το σύνολο της βιομηχανίας να ακολουθήσει πορεία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ιδίως αφού ορυκτά καύσιμα υψηλής ενεργειακής πυκνότητας είναι απαραίτητα για πολλές βιομηχανικές διεργασίες, είναι ουσιώδους σημασίας να χρησιμοποιείται πολύ μεγαλύτερο ποσοστό της απορριπτόμενης θερμότητας που παράγεται από ορισμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής ως υποπροϊόν. Το έγγραφο εργασίας αναγνωρίζει τη χρήση της απορριπτόμενης βιομηχανικής θερμότητας στα συστήματα τηλεθέρμανσης, καθώς και τον αναπτυσσόμενο ρόλο των νέων τεχνολογιών και των εναλλακτικών καυσίμων, που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σημαντικά.

3.5.

Η στρατηγική αναγνωρίζει πολλές σημαντικές προκλήσεις. Τα ορυκτά καύσιμα αντιστοιχούν σε πάνω από 80 % της χρησιμοποιούμενης ενέργειας, γεγονός που καθιστά τον τομέα αυτό κρίσιμο για την επίτευξη των στόχων χαμηλών εκπομπών άνθρακα και για τη μετάβαση σε ένα αποδοτικότερο και ασφαλέστερο ενεργειακό σύστημα. Τα δύο τρίτα των κτιρίων της ΕΕ —τα περισσότερα από τα οποία θα εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται το 2050— κατασκευάστηκαν πριν από την εισαγωγή των απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης. Τα κίνητρα «βελτίωσης» κατακερματίζονται από ρυθμίσεις ιδιοκτησίας ή μίσθωσης και αποδυναμώνονται από την έλλειψη κατάλληλων χρηματοδοτικών συστημάτων. Υπάρχει έλλειψη ανταγωνισμού που να είναι καλύτερα προσαρμοσμένος στην αγορά στον τομέα της θέρμανσης, έλλειψη κατάρτισης και εμπειρογνωμοσύνης μεταξύ κατασκευαστών και εγκαταστατών και έλλειψη ευαισθητοποίησης για τα πιθανά οφέλη μεταξύ των οικιακών καταναλωτών. Το ποσοστό ανακαίνισης των κτιρίων είναι χαμηλό (0,4-1,2 % ετησίως), ενώ η ενεργειακή ένδεια αποτελεί αυξανόμενο πρόβλημα στην ΕΕ.

3.6.

Το 50 % σχεδόν των κτιρίων έχουν καυστήρες με αποδοτικότητα κάτω του 60 % σε σχέση με τα τρέχοντα τεχνολογικά επίπεδα (πλέον, απαιτείται από τον νόμο η αντικατάστασή τους), σε ποσοστό πάνω από 90 %. Επιπλέον, η οικιακή θέρμανση (καύσιμα και βιομάζα) έχει μεγάλο αντίκτυπο στην ατμοσφαιρική ρύπανση σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης. Εντούτοις, σημαντικό ποσοστό των καυστήρων λειτουργούν πολύ περισσότερο από την τεχνική διάρκεια ζωής τους. Το κόστος εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την αντικατάσταση και παρότι οι προοπτικές απόσβεσης είναι πολύ καλές, υπάρχουν δυσκολίες όσον αφορά την εύρεση του αρχικού κεφαλαίου, ιδίως κατά τη μετάβαση σε πηγή θέρμανσης με ανανεώσιμες πηγές όπως ηλιακή ή γεωθερμική ενέργεια ή αντλίες θερμότητας. Τον 21ο αιώνα, η βιομηχανία πέτυχε μεγάλη εξοικονόμηση ενεργειακής απόδοσης, όμως οι ΜΜΕ, ιδίως, αντιμετωπίζουν προβλήματα όσον αφορά την ιεράρχηση και τη χρηματοδότηση βελτιώσεων.

3.7.

Η τηλεθέρμανση, που παρέχει επί του παρόντος το 9 % της θέρμανσης στην ΕΕ, θα μπορούσε να επεκταθεί σημαντικά και, μέσω της χρήσης της απορριπτόμενης θερμότητας, να μεταβεί σε ανανεώσιμες ή μεικτές πηγές θέρμανσης, περισσότερο από τα νοικοκυριά. Η συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας είναι επίσης υπανάπτυκτη και οι δυνατότητες των έξυπνων κτιρίων —κατοικίες, κτίρια υπηρεσιών ή βιομηχανικές μονάδες— όταν συνδυάζονται με ένα έξυπνο δίκτυο προσφέρουν επίσης δυνατότητες απόδοσης, καθώς και ευκαιρίες για μεγαλύτερη συμμετοχή των νοικοκυριών ως «παραγωγοί-καταναλωτές». Η στρατηγική προτείνει εμμέσως την ανάπτυξη της «παραγωγής-κατανάλωσης» σε επίπεδο μεμονωμένων νοικοκυριών μέσω νέων τεχνολογιών θέρμανσης και αύξησης της ευαισθητοποίησης.

3.8.

Προτείνονται εργαλεία και λύσεις. Η συνεπής ολοκλήρωση, αναθεώρηση και εφαρμογή των ενωσιακών μέσων στο πλαίσιο του αναπτυσσόμενου προγράμματος της Ενεργειακής Ένωσης θα παράσχει τα δομικά στοιχεία της στρατηγικής. Πιο συγκεκριμένα, επισημαίνονται η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση, η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, το πλαίσιο εργασίας της ΕΕ για τον οικολογικό σχεδιασμό και την επισήμανση της ενεργειακής απόδοσης, η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ). Η στρατηγική θα πρέπει να είναι καθοριστικής σημασίας για τον αποτελεσματικότερο συντονισμό των εν λόγω μέτρων.

3.9.

Παρουσιάζονται αναλυτικά συγκεκριμένες δράσεις που θα αναλάβει η Επιτροπή για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που περιγράφονται και την υποστήριξη των νομοθετικών μέτρων που βρίσκονται ήδη σε ισχύ. Μεταξύ αυτών είναι η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η παροχή κινήτρων για τη συμμετοχή των πολιτών, η αύξηση της συνεργασίας με τις ενώσεις καταναλωτών, η ενίσχυση της δέσμευσης για καινοτομία μέσω, παραδείγματος χάρη, του στρατηγικού σχεδίου ενεργειακών τεχνολογιών, και η ενθάρρυνση νέων προσεγγίσεων για τη χρηματοδότηση των μέτρων. Η στρατηγική πρέπει να είναι επικεντρωμένη στους καταναλωτές και να τονίζει τη μετάβαση προς συστήματα μηδενικών ανθρακούχων εκπομπών βασισμένα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην απορριπτόμενη ενέργεια.

4.1.

Η θέρμανση και η ψύξη διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη βιομηχανία, στην επεξεργασία και στην αποθήκευση των τροφίμων και στον τριτογενή τομέα. Επηρεάζουν επίσης κάθε πολίτη της ΕΕ μέσω της καθολικής επιθυμίας για άνετες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας. Το κόστος και η διαθεσιμότητα της θέρμανσης και της ψύξης καθορίζουν όχι μόνο τον βαθμό στον οποίο εμφανίζεται το φαινόμενο της ενεργειακής ένδειας σε μια κοινωνία, αλλά και την ανταγωνιστικότητα ολόκληρων επιχειρηματικών τομέων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρώτη στρατηγική επισκόπηση για τη θέρμανση και την ψύξη στην ΕΕ.

4.2.

Απώτερος σκοπός του εγγράφου είναι η υλοποίηση των στρατηγικών που περιγράφονται να είναι καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη χαμηλότερου κόστους, τη βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας, τη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές και την επίτευξη των κλιματικών στόχων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως το όραμα αυτό, αλλά επισημαίνει τον βαθμό και την πολυπλοκότητα των προκλήσεων που περιγράφονται στη στρατηγική, ορισμένες από τις οποίες ενδέχεται να υποτιμώνται, όπως οι ουσιαστικές απαιτήσεις που θα τεθούν για τα κράτη μέλη, οι αλλαγές που απαιτούνται στη συμπεριφορά των πολιτών, η αποτελεσματικότητα των συστημάτων χρηματοπιστωτικής στήριξης, η αντιμετώπιση της αβεβαιότητας στις τιμές της ενέργειας, και ο προσδιορισμός και η εφαρμογή των αποτελεσματικότερων τεχνικών λύσεων.

4.3.

Οι καταναλωτές σε πολλά κράτη μέλη εξυπηρετούνται από συστήματα τηλεθέρμανσης τα οποία έχουν δυνητικά σημαντικά οφέλη από άποψη κόστους, αποδοτικότητας και χρήσης της απορριπτόμενης ενέργειας. Η ΕΟΚΕ καλεί επιτακτικά τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αναγνωρίσουν τη σαφή και θετική έμφαση που αποδίδει η στρατηγική στον τομέα αυτό και να υποστηρίξουν την ανάπτυξη και βελτίωση των δημοτικών συστημάτων τηλεθέρμανσης μέσω οικονομικών μέτρων και προβλέψεων για ανακαινίσεις και τεχνικές βελτιώσεις. Ο εκσυγχρονισμός των θερμικών εργοστασίων μπορεί να επιφέρει σημαντικά οφέλη από άποψη χρήσης της ενέργειας και εκπομπών και οι νέοι κανόνες σχεδιασμού της αγοράς θα πρέπει να απαιτούν την εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνολογιών. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να εξεταστούν πιθανές συνέργειες μεταξύ των διεργασιών μετατροπής αποβλήτων σε ενέργεια (με τις σημαντικές δυνατότητές τους) και της τηλεθέρμανσης.

4.4.

Μεγαλύτερη βαρύτητα θα μπορούσε να δοθεί στη στρατηγική στον ρόλο των καταναλωτών και δη στη σημασία της εκπαίδευσης και της κατάρτισης όσον αφορά την αλλαγή συμπεριφοράς. Η ευαισθητοποίηση σχετικά με τη χρήση και το κόστος της θέρμανσης στις πολυκατοικίες αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση. Τα έξυπνα κτίρια και η έξυπνη θέρμανση χρειάζονται έξυπνους ενοίκους με πραγματικές δεξιότητες ψηφιακού γραμματισμού. Η στρατηγική δεν τονίζει επαρκώς τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίσουν οι καταναλωτές προκειμένου να καταστεί αποτελεσματική οποιαδήποτε γενική στρατηγική. Η τάση ανταλλαγής των εξοικονομήσεων ως προς την απόδοση με την «άνεση» και η απροθυμία των καταναλωτών να αλλάξουν σημαντικά τον τρόπο ζωής τους προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη της νέας τεχνολογίας πρέπει να αναγνωριστούν με τη διεξαγωγή περαιτέρω σε βάθος ερευνών σχετικά με τα σημεία ενεργοποίησης της αλλαγής στη συμπεριφορά.

4.5.

Η στρατηγική καθιστά σαφές ότι, για την ενθάρρυνση των απαραίτητων δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, ουσιώδους σημασίας είναι η παροχή στοχευμένων πακέτων χρηματοδότησης. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό της εγκεκριμένης από την ΕΤΕπ χρηματοδότησης για τον τομέα της ενέργειας μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων χορηγείται σε συναφή με τη θέρμανση και την ψύξη έργα. Το έγγραφο εργασίας δεν περιλαμβάνει παραδείγματα ή αναλύσεις των σχετικών προγραμμάτων στα κράτη μέλη, από τα οποία μόνο ορισμένα έχουν κατορθώσει να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις.

4.6.

Δεδομένης της μεγάλης σημασίας της θέρμανσης και της ψύξης για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια, η ΕΟΚΕ προτείνει η ετήσια έκθεση σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης να περιλαμβάνει μια ειδική ενότητα για την πρόοδο που σημειώνεται και την πορεία που θα ακολουθηθεί βάσει των προκλήσεων που προσδιορίζονται στην τρίτη ενότητα της στρατηγικής. Αυτό θα έχει δύο σημαντικά πλεονεκτήματα:

5.1.

Το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας χρησιμοποιεί στοιχεία από διάφορες πηγές για να απεικονίσει τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται η ενέργεια στον τομέα της θέρμανσης και της ψύξης στην ΕΕ. Γίνονται εκτιμήσεις και εύλογες αναφορές, όμως η εικόνα που παρουσιάζεται αφορά τον τομέα όπως ήταν κατά την περίοδο 2012/13. Θα ήταν χρήσιμο να υπήρχαν περισσότερα δεδομένα που να υποδεικνύουν τις τάσεις της τελευταίας δεκαετίας. Η Eurostat θα πρέπει να θέσει σε προτεραιότητα τη διεξαγωγή εργασιών για τη συγκέντρωση πιο ολοκληρωμένων δεδομένων, ιδίως όσον αφορά την ενέργεια που χρησιμοποιείται για θέρμανση (3).

5.2.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι αν το 90 % της υποτιθέμενης αύξησης της ενέργειας από ΑΠΕ που θα χρησιμοποιηθεί για σκοπούς θέρμανσης μέχρι το 2020 προέρχεται από βιομάζα, τότε η μείωση των εκπομπών σωματιδίων και διοξειδίου του άνθρακα από την καύση βιομάζας θα εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Τα συμπεράσματα της επικαιροποιημένης πολιτικής της ΕΕ για τη βιώσιμη βιοενέργεια για την περίοδο 2020-2030 θα είναι ιδιαιτέρως σημαντικά (για να συμπεριληφθούν στη δέσμη μέτρων της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που προβλέπεται να εγκριθεί πριν από το τέλος του 2016) και θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία κάποιων τύπων βιομάζας, καθώς και άλλα ζητήματα.

5.3.

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τα συστήματα ενέργειας, τις νομικές δομές, την κτιριακή τεχνολογία και τα επιχειρηματικά μοντέλα. Οι επικείμενες δέσμες νομοθετικών μέτρων σχετικά με τη στρατηγική θα πρέπει να αφήνουν περιθώριο για εθνικές προσαρμογές.

5.4.

Εφόσον αναγνωριστεί αυτή η διαφορετικότητα μεταξύ των κρατών μελών, είναι σημαντικό να διατηρηθεί η τεχνολογική ουδετερότητα ως προς τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνονται καλύτερα σε εθνικό και τοπικό επίπεδο οι απαιτούμενοι στόχοι, μετά τη θέσπισή τους. Η εκτενής εμπειρία των πόλεων και των τοπικών αρχών στην ανάπτυξη βιώσιμων ενεργειακών σχεδίων, όπως ορίζεται στο σύμφωνο των Δημάρχων, προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες.

5.5.

Σύμφωνα με τη στρατηγική, οι τράπεζες που παρέχουν λιανικές τραπεζικές υπηρεσίες καθιστούν διαθέσιμη ειδική δανειακή χρηματοδότηση για την ανακαίνιση των εκμισθωμένων από ιδιώτες κτιρίων, αλλά οι Ευρωπαίοι ενυπόθηκοι δανειστές (European Mortgage Federation — European Covered Bond Council/Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενυπόθηκων Δανείων — Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καλυμμένων Ομολόγων) σχεδιάζουν να δώσουν τη δυνατότητα στους ιδιοκτήτες ακινήτων να μπορούν να υποβάλλουν αίτηση για μειωμένους συντελεστές αποπληρωμής στα στεγαστικά τους δάνεια εφόσον δεσμευτούν να προβούν σε ανακαινίσεις ενεργειακής απόδοσης, και χαμηλότερα επιτόκια για δάνεια που θα πληρώσουν για αυτούς. Η ΕΟΚΕ καλεί τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές να εξετάσουν επειγόντως και με θετική προδιάθεση αυτή την πρωτοβουλία.

5.6.

Η ΕΟΚΕ επεσήμανε σε διάφορες γνωμοδοτήσεις την ανάπτυξη εταιρειών ενεργειακών υπηρεσιών (ΕΕΥ) (4) και τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στην προώθηση της ενεργειακής επιλογής και αποδοτικότητας για τους καταναλωτές. Παρότι επικροτεί τη συμβολή αυτή, η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν κατάλληλη εποπτεία και παρακολούθηση των ΕΕΥ ή παρόμοιων ιδιωτικών φορέων για την προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών στις εν λόγω υπηρεσίες και άλλα συμβουλευτικά προγράμματα ενέργειας αποτελεί καίριο ζήτημα (5).

5.7.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ιδιαιτέρως την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με το Ενεργειακό φόρουμ Πολιτών στο Λονδίνο και ζητεί να αυξηθεί η συμμετοχή των πολιτών μέσω της αύξησης της συνεργασίας με τις ευρωπαϊκές ενώσεις καταναλωτών. Οι σύνθετες νομοθετικές, κανονιστικές, τεχνολογικές, κοινωνικές και συμπεριφορικές εξελίξεις που υποστηρίζουν την ενεργειακή μετάβαση θα απαιτήσουν δημόσια κατανόηση και αυτοδιάθεση για να πετύχουν το πλήρες δυναμικό τους. Το αίτημα να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη συμμετοχή των πολιτών διατυπώνεται στην πρόταση της ΕΟΚΕ για καθιέρωση ευρωπαϊκού ενεργειακού διαλόγου που πληροί αυτές τις φιλοδοξίες.

5.8.

Η στρατηγική ζητεί να τεθεί σε ύψιστη προτεραιότητα μια ριζική, συντονισμένη προσέγγιση για τη θέρμανση και την ψύξη. Μια τέτοια προσέγγιση πρέπει να ενσωματωθεί στις τρέχουσες αναθεωρήσεις και δέσμες μέτρων. Ως εκ τούτου, η αναθεώρηση της οδηγίας 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση, της οδηγίας 2010/31/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, η νέα οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την περίοδο 2020-2030 και η επικαιροποιημένη πολιτική για τη βιωσιμότητα της βιοενέργειας της ΕΕ πρέπει να αναφέρονται συγκεκριμένα στον κεντρικό ρόλο της θέρμανσης και της ψύξης και να εγκρίνουν τα μέτρα συντονισμού που προτείνονται στην παρούσα στρατηγική.

5.9.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ανησυχία πως χάθηκε η ευκαιρία να τεθεί η ενεργειακή απόδοση σε προτεραιότητα στον κανονισμό που δημοσιεύτηκε πρόσφατα για τον επιμερισμό των προσπαθειών [COM(2016) 482 final]. Τα κράτη μέλη της Ανατολικής Ευρώπης θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν περισσότερο την ανακαίνιση των κτιρίων ως λύση για προβλήματα ρύπανσης, ενεργειακής εξάρτησης και ενεργειακής ένδειας και ο εν λόγω κανονισμός θα μπορούσε να διοχετεύσει πόρους ώστε να καταστεί αυτό δυνατό.