Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Το διαστημικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το διαστημικό πρόγραμμα»

(2019/C 86/20)

Εισηγητής: Andres JAADLA (ET/ALDE), Δημοτικός σύμβουλος Rakvere (Rakvere linnavolikogu liige) Έγγραφο αναφοράς: Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του διαστημικού προγράμματος της Ένωσης και του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το διαστημικό πρόγραμμα, και για την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 912/2010, (ΕΕ) αριθ. 1285/2013 και (ΕΕ) αριθ. 377/2014 και της απόφασης αριθ. 541/2014/ΕΕ COM(2018) 447 final

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

1.

αναγνωρίζει τη σημασία του διαστήματος ως τεχνολογίας γενικής εφαρμογής που υποστηρίζει πολλές πολιτικές της ΕΕ σε τομείς όπως οι λύσεις «έξυπνης πόλης», η γεωργία, το περιβάλλον, το κλίμα, η μείωση των κινδύνων καταστροφών και η ανταπόκριση σε αυτές, η μετανάστευση, η ασφάλεια, ο χωροταξικός σχεδιασμός κ.ά. και υπογραμμίζει τις δυνατότητες που παρέχει η πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας και επικαιροποιημένα δεδομένα για τις υφιστάμενες και τις μελλοντικές ανάγκες, ενισχύοντας την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, παρέχοντας εκτεταμένα κοινωνικοοικονομικά οφέλη και βελτιώνοντας την ευρωπαϊκή ασφάλεια·

2.

υποστηρίζει το όραμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά τη στρατηγική της ΕΕ για το διάστημα και την εφαρμογή της μέσω της καθιέρωσης του διαστημικού προγράμματος της ΕΕ. Ένα ενοποιημένο και ολοκληρωμένο διαστημικό πρόγραμμα θα οδηγήσει σε αυξανόμενες συνέργειες μεταξύ των συνιστωσών του, σε αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα·

3.

διαπιστώνει ότι η συγκέντρωση των διαστημικών δραστηριοτήτων της ΕΕ σε έναν κανονισμό παρέχει συνεκτικό πλαίσιο και αυξημένη προβολή σε αυτόν τον στρατηγικό τομέα·

4.

θεωρεί την παρούσα μεταρρύθμιση της διαστημικής πολιτικής της ΕΕ ως πραγματική ευκαιρία για να «πέσουν τα τείχη» και να μπορέσει ένα ευρύ φάσμα τομέων να επωφεληθεί από τις διαστημικές δραστηριότητες, τόσο ήδη υφιστάμενες όσο και νέες·

5.

επισημαίνει ότι η αξιοποίηση των συνεργειών μεταξύ ενεργειακών και διαστημικών ζητημάτων είναι σημαντική για την ορθή εφαρμογή της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές συμμετέχουν όλο και πιο ενεργά στον τομέα της ενέργειας και, ως εκ τούτου, τομείς όπως η εναρμόνιση των ενεργειακών υποδομών με τη χρήση της δορυφορικής τεχνολογίας θα πρέπει να προωθηθούν·

6.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διευκρινίσει και να επεξεργαστεί περαιτέρω την ιδέα και τη δημιουργία διαστημικών κόμβων και συμπράξεων καινοτομίας, ειδικότερα όσον αφορά τις οικονομικές και τις διαχειριστικές ευθύνες των διαφόρων παραγόντων· υπογραμμίζει δε ότι τέτοιου είδους πρωτοβουλίες μπορούν να έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις περιφέρειες, με την ανάμειξη περισσοτέρων του ενός κρατών μελών·

7.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προσθέσει σαφέστερες προτάσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να εξασφαλιστεί η αυξημένη χρήση δεδομένων και τεχνολογιών γεωσκόπησης από τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τους επιστήμονες, τους ερευνητές και τα ειδικά δίκτυα διανομής των δεδομένων του Copernicus, ούτως ώστε οι προαναφερόμενοι φορείς, αφενός, να είναι σε θέση και, αφετέρου, να έχουν τη δυνατότητα να ανακτούν από αυτά τα δεδομένα χρήσιμες πληροφορίες για τους πολίτες·

8.

αναγνωρίζει ότι στην πρόταση αναφέρεται μεν η προώθηση, σε όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού, της ευρύτερης και πιο ανοικτής δυνατής συμμετοχής νεοφυών επιχειρήσεων, νεοεισερχομένων, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και άλλων οικονομικών φορέων, καθώς και των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, συμπεριλαμβανομένης της απαίτησης υπεργολαβίας από τους προσφέροντες, όμως επιθυμεί μεγαλύτερη σαφήνεια ως προς τον τρόπο με τον οποίο το διαστημικό πρόγραμμα προτίθεται να στηρίξει την αρχική επένδυση για τις εν λόγω τοπικές και περιφερειακές αρχές κατά την εισαγωγή της χρήσης δορυφορικών δεδομένων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ανταποκρίνονται στις ευθύνες τους όταν αντιμετωπίζουν τεχνικά και χρηματοοικονομικά εμπόδια ή εμπόδια σε θέματα εμπειρογνωμοσύνης·

9.

διαπιστώνει ότι ο κανονισμός θα πρέπει να εξηγεί καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ σκοπεύει να αντιμετωπίσει τους εμπορικούς φορείς στο διάστημα προκειμένου να στηριχθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανία σε έναν τομέα εξειδικευμένο από πολλές απόψεις λόγω του συγκεντρωτικού χαρακτήρα του, των χαρακτηριστικών διπλής χρήσης και των σημαντικών φραγμών εισόδου, λόγω υψηλών αρχικών επενδύσεων και συναφών παραγόντων· διαπιστώνει, επίσης, ότι χρειάζεται να ενισχυθούν οι διατάξεις σχετικά με τον τρόπο εξασφάλισης της ανεξάρτητης πρόσβασης στο διάστημα·

10.

τονίζει ότι η έμφαση που δίδεται στην πρόταση όσον αφορά τις διαδικασίες διαχείρισης για τη συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το διαστημικό πρόγραμμα, των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος θα πρέπει να διασφαλίζει ότι δεν υπάρχει αλληλεπικάλυψη των εργασιών και ότι δεν δημιουργούνται διπλές δομές μέσω της διεύρυνσης του νέου Οργανισμού. Η μεταβίβαση επιπλέον καθηκόντων στον νέο Οργανισμό δεν θα πρέπει να επιτελεστεί μόνο μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά αποκλειστικά σε συνεννόηση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο·

11.

χαιρετίζει την αυξημένη χρηματοδότηση του διαστημικού προγράμματος με στόχο τη διασφάλιση της συνέχισης και της περαιτέρω ανάπτυξης των ευρωπαϊκών εμβληματικών διαστημικών προγραμμάτων Copernicus, Galileo και EGNOS, προσθέτοντας ταυτόχρονα δύο νέες πρωτοβουλίες, και συγκεκριμένα το SST και την GOVSATCΟΜ·

12.

εκφράζει τη λύπη της για την έλλειψη ειδικής χρηματοδότησης εστιασμένης στη διαστημική έρευνα στο πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», δεδομένου ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να παρασχεθούν περισσότερα κίνητρα και μεγαλύτερη ασφάλεια στην ευρωπαϊκή βιομηχανία για να αναπτυχθεί περαιτέρω στον συγκεκριμένο τομέα και να διασφαλιστούν οι καλύτερες δυνατές συνέργειες μεταξύ βιομηχανίας και έρευνας·

Γενικές παρατηρήσεις και αναλύσεις

13.

Στις 26 Οκτωβρίου 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη «διαστημική στρατηγική για την Ευρώπη». Στόχος της διαστημικής στρατηγικής είναι να καθοριστεί το συνολικό στρατηγικό όραμα για τις δραστηριότητες της Ένωσης στο διάστημα, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τον κατάλληλο συντονισμό και τη δέουσα συμπληρωματικότητα με τις δραστηριότητες των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ). Το σχέδιο κανονισμού προάγει τους στόχους της διαστημικής στρατηγικής με συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση των υφιστάμενων προγραμμάτων, τη δημιουργία νέων και τη διάθεση 16 δισεκατ. ευρώ για τη διαστημική πολιτική.

14.

Η Επιτροπή των Περιφερειών υποστηρίζει τον στόχο της διαστημικής στρατηγικής της ΕΕ και αναγνωρίζει τη σημασία της για τις περιφέρειες. Το σχέδιο κανονισμού ενισχύει τους συγκεκριμένους στόχους, όμως σε ορισμένες περιπτώσεις δεν επαρκεί ή δεν είναι αρκετά σαφές ως προς τον τρόπο επίτευξης αποτελεσμάτων. Οι Ευρωπαίοι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι ερευνητικές κοινότητες δραστηριοποιούνται ολοένα και περισσότερο στον τομέα του διαστήματος. Στο πλαίσιο αυτό, η καθιέρωση και η προώθηση της χρήσης διαστημικών δεδομένων και υπηρεσιών είναι ζωτικής σημασίας ούτως ώστε να διασφαλίζεται ότι η κοινωνία, τα υποεθνικά επίπεδα διακυβέρνησης και οι επιχειρήσεις απολαμβάνουν τα συνακόλουθα οφέλη. Δεδομένου του στρατηγικού της αντικτύπου για τη διαστημική πολιτική της ΕΕ, η καθιέρωση και η προώθηση της χρήσης διαστημικών δεδομένων και υπηρεσιών θα πρέπει να είναι αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία υποβάλλει τακτικά εκθέσεις σχετικά με τις προσπάθειές της για την επίτευξη αυτού του στόχου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

15.

Η χρήση διαστημικών τεχνολογιών για την υποστήριξη επίγειων υπηρεσιών αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Υπάρχουν επίσης περισσότεροι ιδιωτικοί φορείς που δραστηριοποιούνται στο διάστημα. Η χρήση του απώτερου διαστήματος έχει καταστεί αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητάς μας, κατά τρόπο που θα ήταν αδιανόητος στην αρχή της διαστημικής εποχής πριν από 60 χρόνια, με διαστημικές πληροφορίες και υπηρεσίες που επηρεάζουν πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής. Οι διαστημικές τεχνολογίες είναι απαραίτητες για την ψηφιακή οικονομία, αποτελούν ζωτικό συστατικό για να καταστούν οι δημόσιες υπηρεσίες αποτελεσματικότερες και, επιπλέον, προσφέρουν νέες ευκαιρίες έρευνας. Η ΕΕ αποτελεί επί δεκαετίες σημαντικό χρήστη διαστημικών τεχνολογιών και έχει αναπτύξει ζωτικές διαστημικές συνιστώσες όπως τα προγράμματα Galileo και Copernicus. Η ΕΕ μπορεί να επιτύχει αυτό που θα ήταν σε μεγάλο βαθμό αδύνατο για κάθε μεμονωμένο κράτος μέλος: η συνεργασία είναι σημαντική εφόσον η Ευρώπη επιθυμεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στο διάστημα.

16.

Κρίνεται σκόπιμο να τονιστεί η σημασία του στενότερου συντονισμού μεταξύ των επιστημονικών και διαστημικών προγραμμάτων στην ΕΕ, καθώς και ο ρόλος των περιφερειών και των τοπικών αρχών όσον αφορά την προώθηση της καλύτερης ενσωμάτωσης της επιστήμης και των διαστημικών δραστηριοτήτων στην επιχειρηματικότητα. Η ανάπτυξη των ψηφιακών και διαστημικών τεχνολογιών θα πρέπει να υποστηριχθεί περισσότερο από την ΕΕ και με στενότερο συντονισμό των ερευνητικών και διαστημικών προϋπολογισμών, δεδομένου ότι αυτές οι τεχνολογίες αναγνωρίζονται ως βασικοί κινητήριοι μοχλοί καινοτομίας σε διάφορους τομείς της βιώσιμης ανάπτυξης (όπως η ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη, η ενέργεια, το περιβάλλον, η διαχείριση των κινδύνων καταστροφών και η κλιματική αλλαγή). Η πρόσβαση σε επιστημονικά έργα υψηλής έντασης τεχνολογίας και γνώσης είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον του διαστημικού τομέα στην ΕΕ. Προκειμένου να ενισχυθεί η ικανότητα της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας, είναι σημαντικό να συνεχιστεί παράλληλα η συμμετοχή ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και πανεπιστημίων ή ερευνητικών ιδρυμάτων στα προγράμματα του ΕΟΔ για την προετοιμασία τεχνολογιών αιχμής όσον αφορά τις διαστημικές αποστολές και συστήματα. Τα οφέλη για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων πρέπει να ενισχυθούν με τη χρήση του μηχανισμού της ΕΕ για τις ΜΜΕ ώστε να αναβαθμιστεί η επιχειρηματικότητα και να αυξηθούν οι επιχειρηματικές ευκαιρίες σε προϊόντα και υπηρεσίες που βασίζονται στο διάστημα στα μελλοντικά προγράμματα πλαίσια.

17.

Η πρόταση ενοποιεί τις υφιστάμενες διαστημικές δραστηριότητες και δημιουργεί νέες, όπως η «ακριβής γνώση της κατάστασης στο διάστημα» (SSA), η οποία θα συνέβαλε στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση διαστημικών κινδύνων, όπως τα διαστημικά απόβλητα, τα ατυχήματα σε τροχιά, τα διαστημικά καιρικά φαινόμενα και ούτω καθεξής. Υπάρχουν επίσης σχέδια για τη δημιουργία δικτύου κυβερνητικών δορυφορικών επικοινωνιών (GOVSATCOM), το οποίο θα διευκολύνει την επικοινωνία σε τοποθεσίες ή συνθήκες όπου οι συνήθεις δυνατότητες επικοινωνίας δεν είναι διαθέσιμες.

Βιομηχανική πολιτική και δημόσιες συμβάσεις

18.

Οι διαστημικές τεχνολογίες είναι δαπανηρές και υψηλής έντασης γνώσης, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν σημαντικά εμπόδια για την είσοδο των επιχειρήσεων στην αγορά. Συγχρόνως, η κατανόηση της σημασίας του διαστήματος ως τεχνολογίας γενικής εφαρμογής παραμένει ανεπαρκής. Παρότι οι επιχειρήσεις όλων των μεγεθών θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το διάστημα με διάφορους τρόπους σε όλες τις περιφέρειες, είναι ιδίως οι μικρότερες επιχειρήσεις, οι πιο απομακρυσμένες περιφέρειες ή τα μικρότερα κράτη που χρειάζονται επιπλέον πληροφορίες ή υποστήριξη για την ανάπτυξη ιδεών σχετικά με τον τρόπο αξιοποίησης του δυναμικού των διαστημικών τεχνολογιών.

19.

Η αναφορά σε διαστημικούς κόμβους, σε συμπράξεις καινοτομίας και σε άλλα μέσα στήριξης της καινοτομίας είναι θετική και η πρόταση αναφέρει ρητά το περιφερειακό επίπεδο. Ωστόσο, δεν υπάρχουν λεπτομερή στοιχεία ως προς τον τρόπο επίτευξής τους.

20.

Παρά τις διατάξεις που προβλέπονται στην πρόταση, ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας των δημοσίων συμβάσεων της ΕΕ, σε συνδυασμό με τις δεξιότητες και τους πόρους που απαιτούνται για τη συμμετοχή στις εν λόγω συμβάσεις, μπορούν να οδηγήσουν σε συνθήκες που είναι ευνοϊκές για τις μεγάλες εταιρείες. Η εν λόγω ανισορροπία υπάρχει περίπτωση, με την πάροδο του χρόνου, να προκαλέσει στρεβλώσεις της αγοράς που θα μπορούσαν να θέσουν σε μειονεκτική θέση τις νεοφυείς, τις νεοεισερχόμενες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), καθώς και τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές όσον αφορά την πρόσβαση στις οικονομικές ευκαιρίες που ενδέχεται να προκύψουν από το διαστημικό πρόγραμμα.

21.

Οι μικρές επιχειρήσεις ενδέχεται να είναι πιο ευέλικτες και ευπροσάρμοστες εφόσον βρίσκονται εγγύτερα στους χρήστες και επομένως, να παρέχουν σημαντικούς κρίκους στην αλυσίδα αξίας και να έχουν συγκεκριμένο ρόλο στο διάστημα. Οι επιχειρήσεις σε όλες τις περιφέρειες θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν το διάστημα με διάφορους τρόπους και σε ποικίλη κλίμακα. Οι μικρότερες επιχειρήσεις, οι απομακρυσμένες περιφέρειες και τα μικρά κράτη μέλη μπορούν να συμβάλουν εξίσου στην επεξεργασία του τεράστιου όγκου παραγόμενων δεδομένων, βρίσκοντας νέους και καινοτόμους τρόπους χρησιμοποίησής τους. Οι περιφερειακές αρχές θα πρέπει να αξιοποιήσουν τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά μέσα και να καταβάλουν προσπάθειες μέσω δράσεων προώθησης με σκοπό να αυξήσουν το ενδιαφέρον για τη χρήση των διαστημικών τεχνολογιών για εμπορικούς σκοπούς, λόγου χάρη, μέσω συστημάτων παροχής στήριξης σε εκκολαπτήρια νεοσύστατων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο κλάδο.

22.

Οι αρχές που διέπουν την ανάθεση συμβάσεων στο προτεινόμενο σχέδιο κανονισμού κάνουν μνεία στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στην ευρεία γεωγραφική επιλογή, καθώς και στη χρήση πολλών προμηθευτών και στην ανάγκη συμμετοχής όλων των κρατών μελών και αποτροπής της συγκέντρωσης. Οι προτάσεις για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας δεν συγκεκριμενοποιούνται στο κείμενο του κανονισμού.

23.

Υπάρχει ανάγκη ευαισθητοποίησης σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στην αγορά τόσο για την ευρωπαϊκή βιομηχανία όσο και για τις περιφέρειες. Η διαδικασία σύναψης δημοσίων συμβάσεων της ΕΕ δίδει διαφορετική έμφαση στις διαδικασίες του ΕΟΔ όσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή ή τη δίκαιη ανταπόδοση («juste retour»). Η επίδραση της μετατόπισης του συστήματος σύναψης δημοσίων συμβάσεων στις περιφέρειες πρέπει να ληφθεί υπόψη, δεδομένου ότι οι δημόσιες συμβάσεις του ΕΟΔ έχουν μεγάλη σημασία για πολλές περιφέρειες.

24.

Παρατηρείται έλλειψη ισότιμων όρων ανταγωνισμού στον τομέα του διαστήματος, καθώς άλλες χώρες διαθέτουν μεγάλους αμυντικούς τομείς που διασφαλίζουν επενδύσεις και μπορούν να χρηματοδοτούν μη στρατιωτικές χρήσεις, εφόσον οι περισσότερες δραστηριότητες στο διάστημα είναι διπλής χρήσης. Η Ευρώπη πρέπει να διασφαλίσει στενή συνεργασία και να φροντίσει να λαμβάνονται όλα τα δυνατά μέτρα για την αντιστάθμιση της έλλειψης ισότιμων συνθηκών και την υποστήριξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

25.

Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές θα πρέπει να συμμετέχουν σε σχετικούς με το διάστημα συνεργατικούς σχηματισμούς σε διάφορους τομείς στους οποίους το διάστημα μπορεί να προσφέρει σημαντικά δεδομένα (όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η περιβαλλοντική παρακολούθηση, η γεωργία και οι λύσεις «έξυπνης πόλης»). Οι περιφερειακοί συνεργατικοί σχηματισμοί που περιλαμβάνουν τη συμμετοχή περισσότερων του ενός κρατών μελών, μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο εργαλείο βιομηχανικής πολιτικής στον τομέα της διαστημικής πολιτικής, μεγιστοποιώντας την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ και υποστηρίζοντας την περιφερειακή ανάπτυξη.

26.

Ο κανονισμός θα πρέπει να εξηγεί καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ σκοπεύει να αντιμετωπίσει τους εμπορικούς προμηθευτές, ιδίως στο πλαίσιο των δεδομένων που αφορούν την ασφάλεια. Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να διευκρινίζονται καλύτερα οι προτεραιότητες και τα μέσα αντιμετώπισης των ιδιωτικών φορέων και να αναγνωρίζονται οι δυνατότητες σύναψης κοινών δημοσίων συμβάσεων με ιδιωτικούς φορείς.

Ευαισθητοποίηση και διαστημική πολιτική χωρίς αποκλεισμούς

27.

Η χρήση του διαστήματος προσφέρει πολλά δυνητικά πλεονεκτήματα για δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης και, εφόσον προαχθεί και παρουσιαστεί ικανοποιητικά και εισαχθεί σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, μπορεί να δώσει κίνητρα και να εμπνεύσει νέες γενιές ερευνητών και επιχειρηματιών στην Ευρώπη. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για να μπορέσει η Ευρώπη να παραμείνει στην πρώτη γραμμή των διαστημικών δραστηριοτήτων σε ένα ολοένα και πιο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές θα πρέπει να στηρίξουν (τυπικές και άτυπες) εκπαιδευτικές δράσεις προκειμένου να ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς σχετικά με τα πλεονεκτήματα της αξιοποίησης των διαστημικών τεχνολογιών στην πολιτική οικονομία και στην καθημερινή ζωή των πολιτών, μεταξύ άλλων στον τομέα της διαχείρισης της τοπικής και της περιφερειακής ασφάλειας.

28.

Η ΕΕ είναι απολύτως σε θέση να υποστηρίξει ερευνητικές δραστηριότητες, ανταλλαγές και παρεμφερή εγχειρήματα. Η πρόταση δεν δίδει ιδιαίτερη προσοχή σε αυτήν την πλευρά της διαστημικής πολιτικής. Η έρευνα και ανάπτυξη θα μπορούσαν να αναφέρονται περισσότερο και με συγκεκριμένους όρους. Υπό τις παρούσες συνθήκες, φαίνεται ότι η συνέργεια μεταξύ βιομηχανίας και έρευνας δεν τονίζεται αρκετά.

29.

Θα πρέπει να βρεθούν συνέργειες στον τομέα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο δεδομένου ότι αποτελεί ζήτημα που σχετίζεται με όλες τις πτυχές των διαστημικών δραστηριοτήτων (επίγειο τμήμα, δορυφόρος, ανερχόμενη/κατερχόμενη ζεύξη και δεδομένα).

Galileo και Copernicus

30.

Το Galileo, το παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα πλοήγησης της ΕΕ (GNSS), παρέχει δωρεάν δεδομένα εντοπισμού θέσης που εξασφαλίζουν στρατηγική αυτονομία στην Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υπέρθεσης για τη Γεωστατική Πλοήγηση (EGNOS) προσφέρει ένα περιφερειακό ευρωπαϊκό σύστημα. Η ευρωπαϊκή αυτονομία είναι ζωτικής σημασίας στο σημερινό περίπλοκο και απρόβλεπτο γεωπολιτικό περιβάλλον. Η σημασία των δορυφορικών δεδομένων αυξάνεται συνεχώς. Οι τεχνολογίες του μέλλοντος, όπως τα αυτοοδηγούμενα οχήματα, αποτελούν ένα μόνο παράδειγμα. Το σύστημα Galileo παρέχει δυνατότητα ανάπτυξης νέων υπηρεσιών και προϊόντων, μεταξύ άλλων και στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και σε όλα τα κράτη μέλη. Οι εν λόγω δυνατότητες και οι διάφοροι τρόποι επωφελούς αξιοποίησής τους πρέπει να παρουσιαστούν με εύληπτο τρόπο προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ευρεία χρήση τους.

31.

Η χρήση των δεδομένων που λαμβάνονται μέσω του προγράμματος Copernicus δεν είναι τόσο ευρέως διαδεδομένη όσο θα μπορούσε να είναι, παρότι τα εν λόγω δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα. Απαιτούνται μέτρα για την προώθηση της χρήσης των δεδομένων σε μια ευρύτερη κοινότητα. Στον κανονισμό υποδεικνύεται η αλυσίδα των δεδομένων που θα μπορούσαν να προωθήσουν μια πιο διαδεδομένη χρήση. Ενόψει του μεγάλου αριθμού χρηστών και του μεγάλου όγκου δεδομένων, η ταχεία και ασφαλής πρόσβαση είναι θεμελιώδους σημασίας. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για τις περιφέρειες διότι οι επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων, μπορούν να αναπτύξουν παντού νέες υπηρεσίες με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα.

32.

Το γεγονός ότι προτείνονται μέτρα με στόχο την παροχή υπηρεσιών πρόσβασης σε δεδομένα και πληροφορίες (DIAS) θεωρείται θετικό. Η πιο στοχοθετημένη στήριξη της ανάπτυξης του κατάντη τομέα για τις δορυφορικές υπηρεσίες και εφαρμογές, εκ μέρους τόσο της ΕΕ όσο και εθνικών πηγών, κρίνεται σημαντική. Η ανάγκη προώθησης και διευκόλυνσης της χρήσης των δεδομένων και των τεχνολογιών γεωσκόπησης από τις τοπικές αρχές, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τους επιστήμονες, τους ερευνητές, τα ειδικά δίκτυα διανομής των δεδομένων του Copernicus και διάφορους εθνικούς και περιφερειακούς φορείς, έχει μεν αναγνωριστεί στην πρόταση, αλλά παραμένει ασαφές πώς ακριβώς θα επιτευχθεί ο εν λόγω στόχος.

SST

33.

Η πρόταση για τη θέσπιση συστήματος επιτήρησης και παρακολούθησης του διαστήματος (SST) συνιστά σημαντική και χρήσιμη προσθήκη λόγω της διαρκώς εντατικότερης χρήσης του διαστήματος.

34.

Στις διατάξεις σχετικά με το πεδίο εφαρμογής του SST, θα πρέπει να καταστεί σαφής η ευρεία συμμετοχή των ενδιαφερομένων σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ήδη υφιστάμενων λύσεων, στις οποίες μπορούν να περιλαμβάνονται και εμπορικές λύσεις, ώστε να παρέχονται υπηρεσίες γρήγορα και αποτελεσματικά στους χρήστες του SST.

GOVSATCOM

35.

Το GOVSATCOM θα καλύψει άμεσα τις ανάγκες των κρατών μελών που δεν ήταν σε θέση να αναπτύξουν δικά τους διαστημικά συστήματα, δημιουργώντας έτσι άμεση προστιθέμενη αξία για τη δράση της ΕΕ.

36.

Το δίκτυο GOVSATCOM μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα σημαντικό για ορισμένες περιφέρειες, όπως παραδείγματος χάρη για τις παραμεθόριες. Αυτό γίνεται αρχικά κυρίως μέσω των κρατών μελών, ίσως όμως αργότερα (μετά την αξιολόγηση του 2024) άμεσα για τις περιφέρειες που ενδέχεται να είναι σε θέση να συμβάλουν στο έργο του Οργανισμού.

Πρόσβαση στο διάστημα

37.

Η πρόσβαση στο διάστημα είναι σημαντική για δραστηριότητες όπως το σύστημα GNSS και τα προγράμματα Galileo και Copernicus. Η Ευρώπη θα πρέπει να διαθέτει αυτόνομη και ανεξάρτητη πρόσβαση στο διάστημα για τη διασφάλιση βιωσιμότητας. Είναι δαπανηρό και περίπλοκο να δρομολογούνται δραστηριότητες με σημαντικούς φραγμούς εισόδου, γεγονός που σημαίνει ότι θα πρέπει να εξεταστούν τρόποι στήριξης σύγχρονων, αποδοτικών και ευέλικτων υποδομών εκτόξευσης.

38.

Στα μέσα αυτά μπορεί να περιλαμβάνεται, παραδείγματος χάρη, η θέσπιση κατάλληλα προσαρμοσμένης πολιτικής δημοσίων συμβάσεων για τις ευρωπαϊκές θεσμικές εκτοξεύσεις, καθώς και συνεκτικής πολιτικής για τη βιωσιμότητα των υποδομών ζωτικής σημασίας. Η δυνατότητα ομαδοποίησης των εκτοξεύσεων, η ανάπτυξη εναλλακτικών τεχνολογιών εκτόξευσης και η υποστήριξη των επίγειων υποδομών θα πρέπει να αναφέρονται σαφώς στον κανονισμό.

Οργανωτικά ζητήματα

39.

Η βασική οργανωτική πρόταση που διατυπώνεται αφορά την ενίσχυση του ρόλου του οργανισμού των παγκόσμιων δορυφορικών συστημάτων πλοήγησης (GSA), ο οποίος αντί να είναι αρμόδιος για ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα (δηλαδή το Galileo) προτείνεται να μετατραπεί σε Οργανισμό Διαστήματος της ΕΕ, ο οποίος θα αναπτυχθεί παράλληλα με τον ΕΟΔ με υψηλό κίνδυνο αλληλεπικάλυψης των εργασιών και δημιουργίας διπλών δομών. Αυτό πρέπει να αποφευχθεί με τη διεξαγωγή υποχρεωτικού και ενδελεχούς ελέγχου πριν τη μεταβίβαση καθηκόντων στον οργανισμό των παγκοσμίων δορυφορικών συστημάτων πλοήγησης (GSA), ούτως ώστε να διαπιστωθεί εάν ο ΕΟΔ ασκεί ήδη τα ίδια καθήκοντα. Η συνάφεια των πολιτικών της ΕΕ θα πρέπει, εκτός από την προστιθέμενη αξία έναντι των δραστηριοτήτων των κρατών μελών, να προσφέρει επίσης προστιθέμενη αξία σε σχέση με τις δραστηριότητες του ΕΟΔ.

40.

Μεγάλο μέρος του σχεδίου κανονισμού αφορά οργανωτικά ζητήματα του προτεινόμενου Οργανισμού, τα οποία απορρέουν κυρίως από τον κανονισμό για τον GSA. Η εστίαση στα θέματα αυτά ενέχει τον κίνδυνο υπερβολικής επικέντρωσης στη δημιουργία διοικητικών δομών, με αποτέλεσμα να μην διατίθενται επαρκείς ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι για τα βασικά ζητήματα, όπως μια πιο φιλόδοξη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ στον τομέα του διαστήματος.

41.

Ειδικότερα, οι μικρές χώρες έχουν ήδη προβλήματα επί του παρόντος όσον αφορά την εύρεση ανθρώπινων πόρων για τη συμμετοχή σε πολλές και διάφορες δραστηριότητες. Οι εν λόγω δυσκολίες θα μπορούσαν να αυξηθούν κι άλλο και να επιφέρουν ακόμη μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την ικανότητα ενεργού συμμετοχής τους. Η βέλτιστη χρήση των πόρων θα πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά, δεδομένου ότι υφίστανται ήδη πλαίσια συνεργασίας μεταξύ του ΕΟΔ και της ΕΕ.

42.

Κρίνεται σκόπιμο να συνεχιστεί και να ενισχυθεί η υφιστάμενη εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ των διαφόρων ευρωπαϊκών διαστημικών οργανώσεων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η EUMETSAT ή το ECMWF. Θα πρέπει δε να αξιοποιηθούν πλήρως οι υφιστάμενες γνώσεις και δομές.

Προϋπολογισμός

43.

Το προβλεπόμενο κονδύλιο του προϋπολογισμού θεωρείται ευπρόσδεκτο. Το διαστημικό πρόγραμμα υποστηρίζει πολλές πολιτικές της ΕΕ, κάτι που σημαίνει ότι το κόστος δεν είναι απλώς κόστος για συγκεκριμένες δραστηριότητες, αλλά αποτελεί επίσης μέσο για την εξασφάλιση μιας ουσιαστικής συνιστώσας και άλλων πολιτικών της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να επισημανθεί ότι οι προβλεπόμενοι οικονομικοί πόροι για την καθιέρωση και την προώθηση της χρήσης θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη συμμετοχή των πολιτών και των επιχειρήσεων. Για τον λόγο αυτό, δεν θα πρέπει να είναι χαμηλότεροι σε σχέση με την τρέχουσα περίοδο, π.χ. για το Copernicus τουλάχιστον 5 % του συνολικού προϋπολογισμού του προγράμματος. Ο προϋπολογισμός για την υιοθέτηση του EGNOS/Galileo δεν θα πρέπει να περιλαμβάνει τα έξοδα για τη δημιουργία νέων διοικητικών δομών, αλλά να εστιάζει αποκλειστικά στην προώθηση και την ανάπτυξη της αγοράς. Δραστηριότητες που έχουν ήδη αναληφθεί ενδέχεται, σε περίπτωση μη επαρκούς χρηματοδότησής τους, να αποτύχουν ή να χάσουν το νόημά τους, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τις πραγματοποιηθείσες επενδύσεις.

44.

Είναι λυπηρό το γεγονός ότι το πρόγραμμα Ορίζων δεν περιλαμβάνει ειδική χρηματοδότηση για το διάστημα.

45.

επισημαίνει ότι η καθιέρωση των διαστημικών τεχνολογιών απαιτεί υψηλές αρχικές επενδύσεις και συνιστά να διερευνήσουν οι δημόσιες αρχές τη δυνατότητα δημιουργίας νέων, προσανατολισμένων στην αγορά και ελκυστικών χρηματοδοτικών μέσων για τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις που ασχολούνται με την ανάπτυξη διαστημικών τεχνολογιών·

Πρόσθετα ζητήματα

46.

Όσον αφορά κάποια πρόσφατα επίμαχα ζητήματα στον τομέα του διαστήματος, όπως η χρήση των διαστημικών πόρων (περιλαμβανομένης της διαστημικής εξόρυξης) —τα οποία ρυθμίζονται νομοθετικά σε κάποια κράτη μέλη, όπως το Λουξεμβούργο— η ΕΕ μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη ευρύτερης διεθνούς συναίνεσης ως προς τον τρόπο με τον οποίο η συναφής εθνική νομοθεσία σχετίζεται με το διεθνές δίκαιο, όπως προκύπτει από πολυάριθμες συμβάσεις.

47.

Όσον αφορά τη δυνατότητα προσχώρησης της ΕΕ στις συμβάσεις περί διαστήματος, η δυνατότητα αυτή αναφέρεται μεν στην πρόταση, αλλά χρήζει αξιολόγησης κατά περίπτωση.