15.2.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 43/73

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: “Εμπόριο, ανάπτυξη και παγκόσμιες υποθέσεις — Η εμπορική πολιτική ως βασική συνιστώσα της στρατηγικής ‘Ευρώπη 2020’ της ΕΕ”»

[COM(2010) 612 τελικό]

2012/C 43/17

Εισηγήτρια: η κα PICHENOT

Στις 9 Νοεμβρίου 2010 και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

Εμπόριο, ανάπτυξη και παγκόσμιες υποθέσεις — Η εμπορική πολιτική ως βασική συνιστώσα της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» της ΕΕ

COM(2010) 612 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 22 Νοεμβρίου 2011.

Κατά την 476η σύνοδο ολομέλειας, της 7ης και 8ης Δεκεμβρίου 2011 (συνεδρίαση της 7ης Δεκεμβρίου 2011), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 185 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 5 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Προς τα τέλη του 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μια νέα ανακοίνωση ενώ το διεθνές εμπόριο υφίσταται βαθιές αλλαγές οι οποίες διαφοροποιούν την τρέχουσα διαδικασία από την προηγούμενη φάση της παγκοσμιοποίησης. Εξωτερική συνιστώσα της στρατηγικής Ευρώπη 2020 (1), η εμπορική πολιτική της ΕΕ θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι το εμπόριο συμβάλλει τα μάλα στη βιώσιμη ανάπτυξη- η οποία στερείται επί του παρόντος εξόδου από την κρίση- και παράλληλα διασφαλίζει τη βιωσιμότητα της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και στηρίζει τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

1.2   Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ενδιαφέρον ότι η «αναθεωρημένη εμπορική πολιτική» όπως εκτίθεται στην ανακοίνωση με τίτλο «Εμπόριο, ανάπτυξη και παγκόσμιες υποθέσεις» (2) αποτελεί ένα βήμα και παρέχει χρήσιμες διευκρινίσεις όσον αφορά τις ακόλουθες εμπορικές προτεραιότητες σε σχέση με τη στρατηγική Ευρώπη 2020:

—	το εμπορικό άνοιγμα προσαρμοσμένο στη γεωγραφική μετατόπιση των συναλλαγών προς την Ασία,

—	την καθοριστικής σημασίας σχέση με την ασφάλεια του εφοδιασμού πρώτων υλών και ενέργειας,

—	την μείζονα σημασία των φραγμών (μη δασμολογικών και ρυθμιστικών) στο εμπόριο και τις επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στις δημόσιες συμβάσεις,

—	την απαίτηση για αμοιβαιότητα στις πολυμερείς και διμερείς διαπραγματεύσεις με τους στρατηγικούς οικονομικούς εταίρους της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών που αφορούν την πνευματική ιδιοκτησία,

—	τη χρήση των εμπορικών μηχανισμών άμυνας.

1.3   Σε ορισμένα θέματα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να διασαφηνισθεί το ισχύον δίκαιο, ιδίως όσον αφορά τις επιδοτήσεις και τις κρατικές ενισχύσεις, και να προβληθούν οι αξίες και τα πρότυπά του με την προσφυγή, εάν παραστεί ανάγκη, στη χρήση των μηχανισμών του Οργάνου επίλυσης των διαφορών του ΠΟΕ (ΟΕΔ) προκειμένου να διαμορφωθεί μια νομολογία πιο συμβατή με το όραμα του θεμιτού ανταγωνισμού, ιδίως ως προς τις χώρες με αναδυόμενες οικονομίες.

1.4   Ο πολλαπλασιασμός και οι δύσκολες διμερείς διαπραγματεύσεις δεν πρέπει να οδηγήσουν την ΕΕ να μειώσει τις απαιτήσεις της για τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα. Τα δύο αυτά στοιχεία θα πρέπει να συνεκτιμώνται στην οικονομική πτυχή των διαπραγματεύσεων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το περιεχόμενο της αειφόρου ανάπτυξης. Τονίζει ότι η προετοιμασία αυτού του κεφαλαίου είναι στενά συνδεδεμένη με την ποιότητα των μελετών αντίκτυπου και με την ορθότητα των συνοδευτικών μέτρων.

1.5   Η ΕΟΚΕ προτείνει στον ΟΗΕ να σχεδιάσει έναν παγκόσμιο χάρτη που θα ορίζει τα ελάχιστα δικαιώματα βάσει των αρχών της κοινωνικής προστασίας της Διεθνούς Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) και ο οποίος θα μπορούσε να επισυναφθεί ως παράρτημα στην προγραμματισμένη για το 2015 αναθεώρηση των Αναπτυξιακών στόχων της Χιλιετίας. Ο χάρτης αυτός θα αποτελέσει με τον τρόπο αυτό σημείο αναφοράς σχετικά με τις δεσμεύσεις για το εμπόριο και την ανάπτυξη. Κατά προτεραιότητα, η ΔΟΕ θα πρέπει να αναγνωρίζεται ως παρατηρητής στον ΠΟΕ και σταδιακά να συνδεθεί με τον μηχανισμό εξέτασης των εμπορικών πολιτικών.

1.6   Η ΕΟΚΕ ζητά να αποδοθεί μεγαλύτερη προσοχή στο ζήτημα της αναπτυξιακής συνεργασίας, στην παγκόσμια αλληλεγγύη και στον προβληματισμό σχετικά με τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας. Προτείνει την ιδέα να κηρυχθεί το 2015 «έτος ανάπτυξης και συνεργασίας» (προσωρινός τίτλος). Δεδομένου ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν ήδη αποφασίσει να επιτύχουν τους στόχους αυτούς έως το 2015, η ΕΟΚΕ προτείνει να αξιοποιηθεί το εν λόγω ευρωπαϊκό έτος ώστε να εμφυσηθεί, στον κάθε πολίτη, στην κοινωνία πολιτών και στις εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές, μια ευαισθητοποίηση και ένα αίσθημα κοινής ευθύνης για την υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί, καθώς και των νέων στόχων, που θα τεθούν μετά το 2015.

1.7   Το διεθνές εμπόριο αποτελεί σκέλος του προβλήματος, αλλά και σκέλος της λύσης των ζητημάτων της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας. Οι κανόνες του διεθνούς εμπορίου πρέπει να ευνοούν την επισιτιστική ασφάλεια, ιδίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και να τους εξασφαλίσουν την αδασμολόγητη πρόσβαση στις αγορές των ανεπτυγμένων χωρών, αλλά και των αναδυόμενων χωρών σύμφωνα με την αρχή ειδικής και διαφοροποιημένης μεταχείρισης.

1.8   Για να αναπτυχθεί μια πράσινη οικονομία σε ένα ανταγωνιστικό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον και να διατηρήσει την ηγετική της θέση στο θέμα αυτό, η Ευρώπη θα πρέπει, προς όφελος τόσο δικό της όσο και του κλίματος, να επιμείνει στους υψηλούς στόχους της όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η ΕΟΚΕ προτείνει την εκπόνηση αναλύσεων αντικτύπου (για την ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση και το περιβάλλον) και τη διεξαγωγή διαλόγου προκειμένου, αφενός μεν, να σχεδιαστεί η μετάβαση από το 2020 μέχρι το 2050, αφετέρου δε, να σταθμιστούν οι προσδοκίες των πολιτών και των διαφόρων οικονομικών φορέων.

1.9   Μακροπρόθεσμα, η ΕΕ οφείλει να επιδιώξει να συμβάλει στη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ ως φορέα πολυμερούς διακυβέρνησης σε παγκόσμια κλίμακα, στο πνεύμα του αρχικού σχεδιασμού του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου (όπως αυτός ορίζεται στον Χάρτη της Αβάνας του 1948), κάνοντας, συνεπώς, σαφή αναφορά στα ζητήματα της απασχόλησης και των επενδύσεων.

1.10   Η ΕΟΚΕ τονίζει την αυξανόμενη σημασία της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή και την παρακολούθηση των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την αειφόρο ανάπτυξη, όπως και στην πρόσφατη συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών με την Νότια Κορέα. Η ΕΟΚΕ είναι πρόθυμη να συμβάλει ενεργά στην εφαρμογή των διατάξεων της συμφωνίας αυτής καθώς και στις μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες. Προτείνει να συνεισφέρει στον μηχανισμό παρακολούθησης με τη συλλογή των παρατηρήσεων της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών διευρυμένης σε όλα τα μέρη που συμμετέχουν στην ετήσια έκθεση. Προτείνει, επίσης, να διευκολύνει τις κοινές εργασίες με την κοινωνία των πολιτών της χώρας εταίρου ώστε να γίνουν κατανοητές οι πρακτικές συνέπειες των εν λόγω συμφωνιών. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μια ταχεία έναρξη των μηχανισμών παρακολούθησης των πρώτων συμφωνιών θα στήριζε πολύ την εξέλιξη της αναθεωρημένης εμπορικής πολιτικής. Αυτό θα συμβάλει στη δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ των εταίρων χωρών και θα διευκολύνει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις τρέχουσες εμπορικές διαπραγματεύσεις.

2.   Η προετοιμασία ενόψει των μεγάλων μεταβολών της παγκοσμιοποίησης

2.1   Το διεθνές δίκαιο και ανοικτό σε όλους εμπόριο αποτελούν παγκόσμιο δημόσιο αγαθό που πρέπει να διαφυλαχθεί και να ενισχυθεί. Εναπόκειται σε κάθε κράτος ή ένωση κρατών να συμβάλουν στη βιώσιμη διαχείριση αυτού του αγαθού με βάση την αμοιβαιότητα των πλεονεκτημάτων ανάλογα προς τις παραχωρήσεις του καθενός. Αυτό είναι το θεμέλιο της δέσμευσης της ΕΕ για την ελευθέρωση του εμπορίου σε πολυμερές πλαίσιο, που υλοποιείται σήμερα από τον ΠΟΕ. Στο πνεύμα αυτό, η ΕΟΚΕ στηρίζει από το 2006 την εμπορική πολιτική της Ένωσης (3).

2.2   Τέλη του 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει μια νέα ανακοίνωση τη στιγμή που το διεθνές εμπόριο υφίσταται βαθιές αλλαγές οι οποίες διακρίνουν την τρέχουσα διαδικασία από την προηγούμενη φάση της παγκοσμιοποίησης. Η πρόκληση για την εμπορική πολιτική της ΕΕ ως συνιστώσα της στρατηγικής Ευρώπη 2020, είναι να διασφαλιστεί ότι το εμπόριο μπορεί να συμβάλει στην αειφόρο ανάπτυξη και στη βιωσιμότητα της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, με την παράλληλη υποστήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

2.3   Στην προσπάθειά της να αναλύσει τους σημερινούς μετασχηματισμούς λόγω της παγκοσμιοποίησης, η ΕΟΚΕ δίνει έμφαση στις ακόλουθες πέντε βασικές τάσεις της δεκαετίας, γύρω από τις οποίες θα πρέπει να περιστραφούν οι συζητήσεις στους κόλπους των φόρουμ της κοινωνίας πολιτών τόσο του ΠΟΕ όσο και της ΓΔ Εμπορίου, με στόχο την απόδοση ενός πιο στρατηγικού και πιο μακροπρόθεσμου χαρακτήρα στην εμπορική πολιτική της ΕΕ:

—

Επέκταση του ανταγωνισμού· Οι νέες τεχνολογίες –από αυτές που εφαρμόζονται στην επικοινωνία ή στις μεταφορές, μέχρι τις επόμενες οικολογικές τεχνολογίες– οδηγούν στη μετάλλαξη τόσο των μεθόδων δημιουργίας πλούτου όσο και της κατανομής της προστιθέμενης αξίας και ενισχύουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των χωρών. Χάρη σε αυτές τις τεχνολογίες διευρύνεται η διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών και συντελεστών παραγωγής (κυρίως κεφαλαίου) (4), με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αριθμός των οικονομικών και κοινωνικών τομέων που ακολουθούν τους νόμους του διεθνούς ανταγωνισμού.

—

Η γνώση και η καινοτομία εξακολουθούν να αποτελούν καταλύτες για την ανάπτυξη, αλλά συνάμα ανατρέπουν πλέον την προερχόμενη από τις κλασικές θεωρίες αντίληψη περί διεθνών συναλλαγών. Και τούτο διότι οι χώρες δεν ανταλλάσσουν λ.χ. πια κρασί με λινάρι όπως στην εποχή του Ricardo. Εδώ και περίπου μια δεκαετία η κάθε χώρα ειδικεύεται ως προς το εργατικό δυναμικό της σε εργασίες στις οποίες διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι των ανταγωνιστών της, ενίοτε δε με τίμημα το κοινωνικό ή φορολογικό ντάμπιγκ. Το «εμπόριο των εργασιών» έρχεται προοδευτικά να αντικαταστήσει το εμπόριο βιομηχανικών προϊόντων, μολονότι το τελευταίο εξακολουθεί να είναι κυρίαρχο. Το μερίδιο των υπηρεσιών στις συναλλαγές (20 %) προσλαμβάνει συνεχώς μεγαλύτερη σημασία και αντιστοιχία με τη βαρύτητά του για τις εθνικές οικονομίες (70 % του ευρωπαϊκού ΑΕγχΠ).

—

Χάρη στην αύξηση του ανταγωνισμού σε ολοένα και περισσότερους επαγγελματικούς κλάδους και οικονομικούς παράγοντες, τονώνεται η καινοτομία, πολλαπλασιάζονται οι οικονομικές προοπτικές και, κατά συνέπεια, η αποτελεσματικότητα της παγκόσμιας οικονομίας. Εντούτοις, αυτό το «άνοιγμα» στον ανταγωνισμό τείνει να γεννά ανισότητες στο εσωτερικό των χωρών· ανισότητες ως προς τις ευκαιρίες και τις αμοιβές σταθερών και μετακινούμενων εργαζομένων, ειδικευμένων και μη, κεφαλαιούχων και απλών εργαζομένων με μόνο διαθέσιμο μέσο την εργασία τους, ανισότητες μεταξύ εργαζομένων σε κλάδους με ανταλλάξιμα αγαθά και υπηρεσίες, και εργαζομένων σε άλλους κλάδους.

—

Μέσω της μετατόπισης των οικονομικών δραστηριοτήτων και των διάφορων πόρων σε συνάρτηση με το κόστος και την τιμή τους, το διεθνές εμπόριο λειτουργεί ως μεγεθυντικός φακός, μεγεθύνοντας τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τις αδυναμίες μιας χώρας. Ως εκ τούτου, η εμπορική πολιτική δεν μπορεί να χαραχθεί μεμονωμένα από τις άλλες πολιτικές της ΕΕ (κυρίως πολιτικές μετάβασης και αναπροσαρμογής στην αγορά εργασίας, πολιτικές μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, πολιτική κοινωνικής και εδαφικής συνοχής ή πολιτική της ενιαίας αγοράς, πολιτική ανάπτυξης και συνεργασίας).

—

Σε ένα κόσμο που ανακαλύπτει εκ νέου τη σπανιότητα των πόρων, το ζητούμενο της ασφάλειας εφοδιασμού  (5) έρχεται να προστεθεί στο παλαιότερο ζήτημα της σταθερής πρόσβασης στις εξωτερικές αγορές. Η συνεχής πίεση στην οποία υποβάλλονται οι πηγές ενέργειας και η παραγωγή τροφίμων, καθώς και ο αυξανόμενος ανταγωνισμός για την πρόσβαση στους φυσικούς πόρους αποτελούν καθοριστικά στοιχεία για τη διαμόρφωση της πολιτικής εμπορίου και ασφάλειας.

3.   Τα βήματα προς την αναδιαμόρφωση ενός εμπορικού συστήματος συμβατού με μια δίκαια μετάβαση

3.1   Έμφαση στη μελλοντική αναδιάρθρωση του ΠΟΕ

3.1.1   Οι ριζικοί μετασχηματισμοί λόγω της παγκοσμιοποίησης και οι συνέπειές τους για την ΕΕ δεν εξαντλούνται στην εμπορική πολιτική, αλλά ανάγονται σε πλήθος ζητημάτων που αφορούν το σύνολο της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα πρέπει να ενθαρρύνει την εκπόνηση μελετών προοπτικής και να διεξάγει δημόσιο διάλογο με θέμα τις συνθήκες μιας δίκαιας μετάβασης. Υπό αυτή την έννοια, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την προσφορά της ομάδας μελέτης του Συμβουλίου για το μέλλον της ΕΕ με ορίζοντα το 2030 (6), η οποία προσδιόρισε και αναθεώρησε τη στρατηγική και τις προτεραιότητες της μακροπρόθεσμης εξωτερικής δράσης της ΕΕ.

3.1.2   Η Ευρώπη καλείται να διαμορφώσει την εμπορική πολιτική της ως μοχλό της μελλοντικής αναδιάρθρωσης του ΠΟΕ. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη σύσταση μιας ομάδας διαπρεπών εμπειρογνωμόνων από τις ανεπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η συγκεκριμένη ομάδα είναι επιφορτισμένη με το καθήκον να διατυπώσει ανεξάρτητες συστάσεις που θα βοηθήσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαμορφώσει την ευρωπαϊκή της άποψη σχετικά με τις μελλοντικές προτεραιότητες και τη λειτουργία του ΠΟΕ μετά τη Ντόχα. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την επιθυμία της να συμμετάσχει σε αυτό το εγχείρημα και ζητά την εκπόνηση διερευνητικής γνωμοδότησης επ’ αυτού.

3.1.3   Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, η ΕΕ πρέπει να θέσει ως μακροπρόθεσμο στόχο τη συμβολή της στην αναδιαμόρφωση του ΠΟΕ και τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας της πολυμέρειας με γνώμονα την αρχική σύλληψή της. Ο Διεθνής Οργανισμός Εμπορίου –όπως αυτός ορίζεται στον Χάρτη της Αβάνας του 1948– προοριζόταν να αποτελέσει έναν πολυμερή οργανισμό με αρμοδιότητα σε όλα ανεξαιρέτως τα ζητήματα διεθνούς εμπορίου, συμπεριλαμβανομένων αυτών της απασχόλησης και των επενδύσεων.

3.1.4   Το αδιέξοδο του Γύρου της Ντόχα και οι χρονοτριβές στις διαπραγματεύσεις των συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) υποχρεώνουν την ΕΕ να επαναπροσδιορίσει τη σχέση ανάπτυξης και εμπορίου. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στον απολογισμό της πρωτοβουλίας «Όλα εκτός από όπλα» και των ΣΟΕΣ, για την εκ νέου χάραξη της εμπορικής και αναπτυξιακής στρατηγικής της ΕΕ. Η εμπορική πολιτική έχει σχεδιαστεί ως ένα σύνολο και η ΕΟΚΕ επικροτεί τις πρόσθετες εργασίες που έχουν αναληφθεί στα πλαίσια της παρούσας ανακοίνωσης για τη μεταρρύθμιση του συστήματος γενικευμένων προτιμήσεων (ΣΓΠ) και μιας μελλοντικής ανακοίνωσης σχετικά με το μέλλον του εμπορίου και της ανάπτυξης.

3.2   Η επισιτιστική ασφάλεια ως προτεραιότητα

3.2.1   Σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της (7), η ΕΟΚΕ κατέθεσε τις προτάσεις της για την αποκρυστάλλωση πιο στρατηγικών βλέψεων ως προς την εμπορική πολιτική. Επιπροσθέτως, κατά την ολοκλήρωση των εργασιών της διάσκεψης με θέμα την επισιτιστική ασφάλεια, που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του τρέχοντος έτους, η ΕΟΚΕ παρουσίασε τις συστάσεις της θέτοντάς τες υπόψη της Ομάδας των 20. Θεωρεί ότι το διεθνές εμπόριο συνιστά έναν από τους πλέον καθοριστικούς παράγοντες διασφάλισης της επισιτιστικής ασφάλειας και κατοχύρωσης του δικαιώματος στη σίτιση. Στα συμπεράσματα αυτής της διάσκεψης (8) διευκρινίζεται ο αντίκτυπος του εμπορίου στην επισιτιστική ασφάλεια και στην ανάπτυξη:

3.2.2   Διασφάλιση του ότι οι κανόνες του διεθνούς εμπορίου ευνοούν την επισιτιστική ασφάλεια

3.2.3   Θα πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου οι μεταρρυθμίσεις ως προς το εμπόριο και τις συναφείς διαπραγματεύσεις να συντείνουν στον περιορισμό της επισιτιστικής και διατροφικής επισφάλειας στις πλέον ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού των αναπτυσσόμενων χωρών.

3.2.4   Θα πρέπει να περικοπούν σε μεγάλο βαθμό οι εθνικές ενισχύσεις που προκαλούν εμπορικές στρεβλώσεις και να εξαλειφθούν εντελώς οι εξαγωγικές επιδοτήσεις:

—

Θα πρέπει να προσδιοριστεί σαφέστερα πότε και πώς θα ήταν δυνατόν να λαμβάνονται μέτρα για τον περιορισμό των εξαγωγών και την ταυτόχρονη ενίσχυση της διαδικασίας διαβούλευσης και κοινοποίησης. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να σταθμιστεί ο αρνητικός αντίκτυπος αυτών των μέτρων στην επισιτιστική ασφάλεια άλλων χωρών.

—	Θα πρέπει να εξαλειφθούν οι φραγμοί που παρεμβάλλονται στις εξαγωγές, στις μεταφορές και στις εισαγωγές επισιτιστικής βοήθειας ανθρωπιστικού χαρακτήρα στις χώρες-αποδέκτες και στις γειτονικές χώρες.

3.2.5   Να ληφθεί μέριμνα έτσι ώστε οι αναπτυσσόμενες χώρες να εξασφαλίσουν περισσότερα οφέλη από τις εμπορικές κανονιστικές ρυθμίσεις:

—

Θα πρέπει όχι μόνο να επιτραπεί, αλλά και να παρασχεθούν κίνητρα στις αναπτυσσόμενες χώρες να εκμεταλλευτούν επαρκώς τις διατάξεις που τους επιφυλάσσουν ειδική και διακριτική μεταχείριση, προκειμένου να βοηθηθούν να προστατεύσουν τις αγορές τροφίμων τους. Είναι δε απαραίτητο, σε πολυμερές, διμερές και περιφερειακό πλαίσιο, να καταστεί ευκολότερο γι’ αυτές τις χώρες να λαμβάνουν μέτρα προστασίας σε περίπτωση σημαντικής ανόδου των εισαγωγών, η οποία θα μπορούσε να απειλήσει την τοπική παραγωγή ειδών διατροφής.

—

Θα πρέπει να εξασφαλιστεί στα γεωργικά προϊόντα με προέλευση από τις αναπτυσσόμενες χώρες ευκολότερη πρόσβαση στις αγορές των αναπτυγμένων χωρών. Οι υπόλοιπες αναπτυγμένες χώρες θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμα της ΕΕ υιοθετώντας ένα σύστημα ανάλογο με την πρωτοβουλία «Όλα εκτός από όπλα». Επίσης, θα ήταν σκόπιμο να περιοριστούν σε μεγάλο βαθμό οι τελωνειακοί δασμοί επί των προερχόμενων από αναπτυσσόμενες χώρες μεταποιημένων προϊόντων, στην προσπάθεια να διευκολυνθεί η δημιουργία τοπικών υποδομών μεταποίησης.

—

Θα πρέπει να διατεθούν επιπλέον πόροι για την πρωτοβουλία «Βοήθεια για το εμπόριο», κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι αναπτυσσόμενες χώρες να μπορούν να συμμετάσχουν ευκολότερα στο διεθνές εμπόριο ειδών διατροφής και να αποκομίσουν περισσότερα σχετικά οφέλη. Εξάλλου, θα ήταν σκόπιμο να παρασχεθεί μεγαλύτερη τεχνική υποστήριξη στις αναπτυσσόμενες χώρες, έτσι ώστε αυτές να μπορούν να συμμορφώνονται με τους ισχύοντες κανόνες και πρότυπα στον τομέα των γεωργικών προϊόντων και των ειδών διατροφής.

—	Θα πρέπει να ενθαρρυνθούν η περιφερειακή ολοκλήρωση, το αντίστοιχο εμπόριο και η σύμπραξη Νότου-Νότου μέσω της συγκρότησης περιφερειακών οικονομικών συνασπισμών. Χάρη στην πολύτιμη πείρα τους στα εν λόγω ζητήματα, τόσο η διεθνής κοινότητα όσο και η ΕΕ, θα πρέπει να ενισχύσουν αυτή τη διαδικασία.

3.2.6   Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί οι προτάσεις αυτές να ληφθούν υπόψη από την Επιτροπή κατά την προετοιμασία της ανακοίνωσης για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη.

3.2.7   Προκειμένου να προβληθούν αυτές οι συστάσεις και να αποδοθεί μεγαλύτερη προσοχή στο ζήτημα της αναπτυξιακής συνεργασίας, στην παγκόσμια αλληλεγγύη και στον προβληματισμό σχετικά με τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας, η ΕΟΚΕ εισηγείται να κηρυχθεί το 2015 «έτος ανάπτυξης και συνεργασίας» (προσωρινός τίτλος). Δεδομένου ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν ήδη αποφασίσει να επιτύχουν τους στόχους αυτούς έως το 2015, η ΕΟΚΕ προτείνει να αξιοποιηθεί το εν λόγω ευρωπαϊκό έτος ώστε να εμφυσηθεί, στον κάθε πολίτη, στην κοινωνία πολιτών και στις εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές, μια ευαισθητοποίηση και ένα αίσθημα κοινής ευθύνης για την υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί, καθώς και των νέων στόχων, που θα τεθούν μετά το 2015.

4.   Δημιουργία αποτελεσματικών μέσων για την επίτευξη ενός πιο θεμιτού ανταγωνισμού

4.1   Όσον αφορά στον ανταγωνισμό, η παγκόσμια διακυβέρνηση έχει πολλές ελλείψεις. Ο ΠΟΕ εξακολουθεί να αντιμετωπίζει το θέμα του ανταγωνισμού κατά τρόπο αποσπασματικό και πάντως μη ικανοποιητικό. Ειδικότερα, τα προβλήματα των ιδιωτικών μονοπωλίων, της κατάχρησης λόγω δεσπόζουσας θέσης στην αγορά και αυτά των μη δασμολογικών εμποδίων που συνδέονται με ιδιωτικές πρωτοβουλίες (πρότυπα και προδιαγραφές) δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του ΠΟΕ. Το εμπορικό δίκαιο που ρυθμίζει περιπτώσεις ντάμπιγκ, κρατικών επιδοτήσεων και ενισχύσεων συνεχίζει να επιδέχεται ποικίλες ερμηνείες αναλόγως με την εκάστοτε νομολογία του οργάνου επίλυσης διαφορών.

4.2   Εφόσον η ΕΕ αδυνατεί από μόνη της να καλύψει τις αδυναμίες της παγκόσμιας διακυβέρνησης, οφείλει να φροντίσει να διευκρινίσει την ισχύουσα οικεία νομοθεσία και να προωθήσει τους ενωσιακούς κανόνες και αξίες που κατοχυρώνουν και εγγυώνται τον θεμιτό ανταγωνισμό. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί ως εξής:

—	σε συνεργασία με τη Γραμματεία του ΠΟΕ με σκοπό την ολοκλήρωση της αξιολόγησης των όρων εξαγωγικού ανταγωνισμού, στο πλαίσιο του μηχανισμού εξέτασης των εμπορικών πολιτικών (ΜΕΕΠ)·

—	στηρίζοντας το εγχείρημα της εκπόνησης ετήσιας έκθεσης με αντικείμενο τα εμπόδια που ορθώνονται στο εμπόριο και στις επενδύσεις·

—

στηρίζοντας τις διάφορες πρωτοβουλίες για τη συμπερίληψη του λεγόμενων «θεμάτων της Σιγκαπούρης» (επενδύσεις, δημόσιες συμβάσεις, ανταγωνισμός) και τη διευκόλυνση των συναλλαγών σε ένα νέο πολυμερές θεματολόγιο. Ειδικότερα, θα πρέπει να τονιστεί εκ νέου η σημασία σύναψης μιας πολυμερούς συμφωνίας για τις δημόσιες συμβάσεις και να προωθηθεί, αν χρειαστεί, μέσω μιας πολιτικής καρότου (π.χ. μεταφορά τεχνογνωσίας) και μαστιγίου (π.χ. περιορισμός της πρόσβασης στις δημόσιες συμβάσεις της ΕΕ).

—

περιορίζοντας τις στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, όταν οι εταιρείες τους επιδιώκουν να κατακτήσουν τις αγορές εκτός ΕΕ. Τούτο μπορεί να πραγματοποιηθεί αφενός μεν χάρη στην εναρμόνιση των πολιτικών και των μέτρων για τη χορήγηση κινήτρων, εγγυήσεων και πιστώσεων προς τις εξαγωγές, αφετέρου δε μέσω της προοδευτικής ενοποίησης των επιμέρους εμπορικών επιμελητηρίων και των αντιπροσωπειών τους στις τρίτες χώρες. Η ενίσχυση και η ανάπτυξη ευρωπαϊκών κέντρων για την υποστήριξη των ΜΜΕ σε τρίτες χώρες («European Business Centre») (9) καθώς και η πλήρης λειτουργία των ομάδων πρόσβασης στην αγορά (ομάδες πρόσβασης στην αγορά) (10), συμβάλλουν ώστε να αποκτήσει η ΕΕ τα σχετικά αποτελεσματικά εργαλεία ·

—	μεριμνώντας για τον σεβασμό της διανοητικής ιδιοκτησίας, στο πλαίσιο της σχετικής συμφωνίας του ΠΟΕ (Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου), της συμφωνίας για την καταπολέμηση της παραποίησης και των διμερών συμφωνιών.

—	προσφεύγοντας στους μηχανισμούς του οργάνου επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ, εφόσον αυτό καθίσταται αναγκαίο, προκειμένου να παγιωθεί μια νομολογία συμβατή με το όραμα και τις αξίες της ΕΕ.

5.   Αποτελεσματική υποστήριξη του εμπορίου σε μια χωρίς αποκλεισμούς στρατηγική και προώθηση της κοινωνικής διάστασης του εμπορίου

5.1   Η κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης δεν έχει παύσει να αποτελεί βασικό ζήτημα και, άρα, μακροπρόθεσμα χρήζει μιας συμπεφωνημένης διευθέτησης στους κόλπους των πολυμερών οργάνων και δη του ΠΟΕ. Στο άμεσο μέλλον, ο μεν ΠΟΕ επιβάλλεται να αναγνωρίσει την ιδιότητα της ΔΟΕ ως παρατηρητή, η δε ΕΕ οφείλει να συνεχίσει τις προσπάθειές της για να μεταπείσει τις χώρες που εξακολουθούν να προβάλλουν αντιρρήσεις επ’ αυτού. Επιπλέον, η ΔΟΕ θα μπορούσε σταδιακά να συνδεθεί με τις εργασίες του μηχανισμού εξέτασης των εμπορικών πολιτικών των μελών του ΠΟΕ, συμβάλλοντας στην κοινωνική πολιτική των χωρών.

5.2   Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ΕΕ έχει ήδη πολύτιμη πείρα από τη συμπερίληψη της κοινωνικής διάστασης στις συναλλαγές και τούτο μπορεί να αποτελέσει συγκεκριμένο σημείο αναφοράς παγκοσμίως, χωρίς να δίνει λαβή για κριτικές περί συγκαλυμμένου προστατευτισμού. Επομένως, συνεχές μέλημα της ΕΟΚΕ είναι να αξιοποιήσει την παράμετρο της αειφόρου ανάπτυξης, συμπεριλαμβάνοντας την κοινωνική διάσταση σε όλες τις εμπορικές συμφωνίες, λαμβάνοντας υπόψη τις θεμελιώδεις συνθήκες της ΔΟΕ στο κοινωνικό κεφάλαιο, στην επιβολή προϋποθέσεων στο σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων και στην ύπαρξη ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση.

5.3   Σε αυτή την πρόσφατη δυναμική, προστίθεται η προσφυγή σε μελέτες αντικτύπου, οι οποίες χάρη στην αναθεωρημένη μεθοδολογία τους, θα επιτρέψουν την ακριβέστερη πρόβλεψη των προεκτάσεων στον τομέα της απασχόλησης και την καλύτερη λήψη συνοδευτικών μέτρων (11). Η ΕΟΚΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στη σύσταση επιτροπών παρακολούθησης, όπως προβλέπεται στις εμπορικές συμφωνίες που έχει υπογράψει η ΕΕ, οι οποίες θα διασφαλίζουν την κοινωνική και περιβαλλοντική διάστασή τους.

5.4   Θα πρέπει η ΕΕ και τα κράτη μέλη της να τηρήσουν τις οικονομικές δεσμεύσεις τους για την προώθηση και εφαρμογή των 8 βασικών συμφωνιών της ΔΟΕ, χωρίς ωστόσο να παραγνωρίζουν ότι αποστολή αυτού του μηχανισμού δεν είναι η άμεση εξάλειψη των προβλημάτων ως προς την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση στην ΕΕ. Επιπροσθέτως, η εκ του σύνεγγυς παρακολούθηση της πρωτοβουλίας της ΔΟΕ να θεμελιώσει μια βάση κοινωνικής προστασίας και να στηρίξει προγράμματα υπέρ της αξιοπρεπούς εργασίας προσφέρει νέες ευκαιρίες για τη σύζευξη του εμπορίου με την απασχόληση. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η Ομάδα των 20, σε συνεργασία με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, θα εξετάσουν τους δυνατούς τρόπους χρηματοδότησης της βάσης παγκόσμιας κοινωνικής προστασίας.

5.5   Η ΕΕ πρέπει να αξιοποιήσει τους τομεακούς κοινωνικούς διαλόγους κατά την πραγματοποίηση των μελετών επιπτώσεων με αντικείμενο τον προσδιορισμό μέτρων προσαρμογής στα αποτελέσματα των εμπορικών επιλογών της. Θα πρέπει επίσης να μεταφέρει ρητώς τα αποτελέσματα της οριζόντιας κοινωνικής ρήτρας (12) της Συνθήκης της Λισαβόνας στην εμπορική πολιτική της. Κατά τις διαπραγματεύσεις με θέμα τις μελλοντικές χρηματοοικονομικές προοπτικές, θα πρέπει να διατηρηθεί το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και να προσανατολιστεί σε ζητήματα μετασχηματισμού της βιομηχανίας, που άπτονται της μετάβασης και της αναδιάρθρωσης. Οι όροι για την άντληση πόρων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση θα πρέπει να καταστούν πιο ελαστικοί, προκειμένου να επωφεληθούν όσο το δυνατόν περισσότερα θύματα των εξελίξεων στον βιομηχανικό και στον γεωργικό τομέα. Εξάλλου, το ταμείο αυτό θα μπορούσε να ευνοήσει και τον κοινωνικό πειραματισμό.

5.6   Η ΕΟΚΕ εισηγείται την ενσωμάτωση της παραμέτρου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο κεφάλαιο περί αειφόρου ανάπτυξης των συμφωνιών, καθώς και την εναρμόνιση των συνοδευτικών μέτρων της συμφωνίας με το Ευρωπαϊκό μέσο για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου (IEDDH). Η αρτιότερη εφαρμογή των κατευθυντήριων αρχών των Ηνωμένων Εθνών θα συντελέσει στην υλοποίηση των στόχων της ΕΕ όσον αφορά τα ειδικά θέματα που άπτονται των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Σύμφωνα και με την ανακοίνωση για την κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων (Οκτώβριος 2011) (13), οι αρχές αυτές αποτελούν καθοριστική πρόκληση για το εμπόριο και την ανάπτυξη.»

6.   Η υλοποίηση των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων στην εμπορική πολιτική

6.1   Οι διαπραγματεύσεις για τα περιβαλλοντικά αγαθά και υπηρεσίες στο πλαίσιο του Γύρου της Ντόχα μπορούν να διευκολύνουν την πρόσβαση σε φιλικά προς το περιβάλλον αγαθά και τεχνολογίες. Πάντως, ενώ για ένα ευρύ φάσμα προϊόντων –και δη για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας–, οι δασμολογικοί φραγμοί είναι χαμηλοί ή μέτριοι, οι αντίστοιχοι μη δασμολογικοί αποτελούν σημαντική τροχοπέδη για τη διάδοσή τους. Η σύναψη μιας έγκαιρης και επιμέρους συμφωνίας στο πλαίσιο του ΠΟΕ σχετικής με τα περιβαλλοντικά αγαθά και υπηρεσίες, συμπεριλαμβάνοντας ρήτρες για τους δασμολογικούς και μη φραγμούς, αποτελεί μια νέα πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την οποία η ΕΟΚΕ προσυπογράφει.

6.2   Προκειμένου να αναπτυχθεί μια πράσινη οικονομία σε ένα ανταγωνιστικό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον και να διατηρήσει την ηγετική της θέση στο θέμα αυτό, η Ευρώπη θα πρέπει, προς όφελος τόσο δικό της όσο και του κλίματος, να μην παρεκκλίνει από τον στόχο της προοδευτικής μείωσης κατά 80 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2050, με π.χ. έναν ενδιάμεσο στόχο 40 % μεταξύ 2020 και 2030. Η ΕΟΚΕ προτείνει την κατάρτιση εκτιμήσεων αντικτύπου (για την ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση και το περιβάλλον) και τη διεξαγωγή διαλόγου προκειμένου αφενός μεν να σχεδιαστεί η μετάβαση από το 2020 μέχρι το 2050, αφετέρου δε να σταθμιστούν οι προσδοκίες των πολιτών και των διαφόρων οικονομικών φορέων.

6.3   Ο καθορισμός του ενδιάμεσου αυτού στόχου πρέπει να συνοδεύεται από κανονιστικά και φορολογικά μέτρα που να ευνοούν την αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και στην ανάπτυξη καθαρών τεχνολογιών. Η προσφυγή σε μέτρα διασυνοριακής «προσαρμογής του άνθρακα» πρέπει να περιοριστεί αυστηρά σε ορισμένες περιπτώσεις απώλειας της ανταγωνιστικότητας και διαπιστωμένης «διαρροής άνθρακα», σύμφωνα πάντα με τους κανόνες του ΠΟΕ και την ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (14).

6.4   Λόγω της βραδείας και αβέβαιης προόδου των σχεδίων για τη δημιουργία μιας παγκόσμιας αγοράς εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, για μερικά ακόμη χρόνια, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα είναι ακόμη μεταξύ των ελαχίστων που θα έχουν καθορίσει τιμή για το διοξείδιο του άνθρακα. Ενόψει του επερχόμενου κινδύνου «διαρροής άνθρακα» σε ορισμένους ευρωπαϊκούς τομείς που υπόκεινται στο σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ, η ΕΟΚΕ συνιστά, εκτός από την τρέχουσα δωρεάν κατανομή των δικαιωμάτων εκπομπής που καθορίζονται από την Επιτροπή, να αυξηθεί σημαντικά ο όγκος των μακροπρόθεσμων επενδύσεων που προορίζονται για την απεξάρτηση της οικονομίας από τον άνθρακα, καθώς και τη δημιουργία προβλέψιμου και σταθερού πλαισίου παροχής κινήτρων υπέρ της καινοτομίας, της έρευνας και της ανάπτυξης στον τομέα των καθαρών τεχνολογιών που δεν έχουν ακόμη εισαχθεί στο εμπόριο.

6.5   Όσον αφορά στις μεταφορές, η ΕΟΚΕ στηρίζει την υιοθέτηση παγκόσμιων στόχων βάσει της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος, όπως ο περιορισμός κατά 10 % των εκπομπών από τις εναέριες μεταφορές και κατά 20 % από τις θαλάσσιες. Η απόφαση καταμερισμού των προσπαθειών μείωσης συμπεριλαμβάνει τον τομέα των μεταφορών, διότι από το 2012, οι αερομεταφορές θα ενσωματωθούν προοδευτικά στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ. Μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τον καθορισμό στόχων ενεργειακής απόδοσης στις μεταφορές ανοιχτής θάλασσας θα συνέβαλε στην προσπάθεια αυτή.

6.6   Ως προς τις εκτιμήσεις αντικτύπου στην αειφορία, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις συστάσεις που είχε διατυπώσει σε παλιότερη γνωμοδότησή της σχετικά με την αναθεώρηση του ισχύοντος μηχανισμού (15). Ενδείκνυται ιδίως να βελτιωθεί η πληροφόρηση σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των εμπορικών πολιτικών με στενότερη συνεργασία των γραμματειών των πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών.

6.7   Τέλος, εφόσον μια πρωτοβουλία για τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές και επισήμανση «φιλικός προς το περιβάλλον» ή «αειφόρος» στο εσωτερικό της ΕΕ πρέπει να παραμείνει ιδιωτική και αποκεντρωμένη, κρίνεται απαραίτητη η καθιέρωση ενός κοινού πλαισίου μέτρησης και αξιολόγησης κατ’ αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή ενός ειδικευμένου φορέα.

---

(1)  «ΕΥΡΩΠΗ 2020» - Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, κεφάλαιο 3.3 Πλήρης ανάπτυξη των μέσων εξωτερικής πολιτικής που διαθέτουμε, COM(2010) 2020 της 3.3.2010.

(2)  «Εμπόριο, ανάπτυξη και παγκόσμιες υποθέσεις - Η εμπορική πολιτική ως βασική συνιστώσα της στρατηγικής “Ευρώπη 2020” της ΕΕ» COM(2010) 612.

(3)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ: ΕΕ C 211 της 19/08/2008, σ. 82, ΕΕ C 318 της 29/10/2011, σ. 150, ΕΕ C 255 της 22/09/2010, σ. 1.

(4)  ΕΕ C 318 της 29/10/2011, σ. 150.

(5)  ΕΕ C 132 της 3/05/2011, σ. 15, ΕΕ C 54 της 19/02/2011, σ. 20.

(6)  « “Εγχείρημα 2030” - Προκλήσεις και ευκαιρίες», έκθεση που υπέβαλε η ομάδα μελέτης για το μέλλον της ΕΕ με ορίζοντα το 2030 στις 9 Μαΐου 2011 προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και τον Πρόεδρό του κ. Herman Van Rompuy: http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/el_web.pdf.

(7)  ΕΕ C 318 της 29/10/2011, σ. 150, ΕΕ C 248 της 25/08/2011, σ. 55, ΕΕ C 218 της 23/07/2011, σ. 25, ΕΕ C 21 της 21/01/2011, σ. 15, ΕΕ C 255 της 22/09/2010, σ. 1, ΕΕ C 128 της 18/05/2010, σ. 41, ΕΕ C 211 της 19/08/2008, σ. 82.

(8)  http://www.eesc.europa.eu/resources/docs/food-for-everyone-conclusions-en.pdf.

(9)  Στην Κίνα, στην Ταϊλάνδη, στην Ινδία και στο Βιετνάμ.

(10)  ΕΕ C 218 της 23/07/2011, p. 25.

(11)  ΕΕ C 218 της 23/07/2011, σ. 19.

(12)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Ενίσχυση της συνοχής της ΕΕ και του συντονισμού της κοινωνικής της πολιτικής» (δεν έχει δημοσιευθεί ακόμα στην ΕΕ).

(13)  COM(2011) 681 τελικό – Μια ανανεωμένη στρατηγική ΕΕ 2011-2014 για την εταιρική κοινωνική ευθύνη.

(14)  «Trade as a driver of prosperity» (Το εμπόριο ως παράγοντας ευημερίας, διαθέσιμο μόνο στα αγγλικά) SEC(2010) 269 http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2010/november/tradoc_146940.pdf.

(15)  ΕΕ C 218 της 23/07/2011, σ. 19.

---