11.2.2011

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 44/1

---

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Kif jistgħu jitħeġġu sħubijiet effikaċi fil-ġestjoni tal-programmi tal-politika ta’ koeżjoni, fuq il-bażi ta’ prattiki tajbin miċ-ċiklu 2007-2013” (Opinjoni esploratorja)

2011/C 44/01

Relatur: is-Sur OLSSON

Nhar it-23 ta' Frar 2009, is-Sinjura Wallström, Viċi President tal-Kummissjoni Ewropea, talbet lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew ifassal opinjoni esploratorja dwar

Kif jitħeġġu sħubijiet effikaċi fil-ġestjoni tal-programmi tal-politika ta' koeżjoni, fuq il-bażi ta' prattiki tajbin miċ-ċiklu 2007-2013

Is-Sezzjoni Speċjalizzata għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali, inkarigata sabiex tipprepara l-ħidma tal-Kumitat dwar is-suġġett, adottat l-opinjoni tagħha nhar it-23 ta' Ġunju 2010.

Matul l-464 sessjoni plenarja tiegħu li saret fl-14 u l-15 ta' Lulju 2010 (seduta tal-14 ta' Lulju ), il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew adotta din l-opinjoni b’141 vot favur, vot wieħed kontra u 3 astensjonijiet.

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1   Il-KESE jemmen bil-qawwi li sħubija ġenwina u li tidħol fil-fond ittejjeb sostanzjalment l-effettività u s-suċċess ġenerali tal-politika ta' koeżjoni tal-UE. Is-sħubija hija għodda għall-iżvilupp sostenibbli, ekonomiku u soċjali: permezz tagħha l-fondi tal-UE jwieġbu għall-bżonnijiet tal-atturi fil-prattika; hija ttejjeb il-profil tal-UE; u ssaħħaħ id-demokrazija. Sħubija li tirnexxi għandha tkun ibbażata fuq perspettiva fit-tul ta' parteċipazzjoni ġenwina li tipprovdi opportunitajiet indaqs biex l-imsieħba privati jkun jista’ jkollhom rwol attiv maġenb l-awtoritajiet pubbliċi. HEMM BŻONN TAŻ-ŻEWĠ NAĦAT.

1.2   Ir-regolamenti attwali jħallu wisq lok għal interpretazzjoni nazzjonali tal-kunċett ta' sħubija. Hemm bżonn li dawn ir-regoli jissaħħu, speċjalment l-Artikolu 11 tar-Regolament Ġenerali 1083/2006. Għall-ġejjieni, il-KESE qed jipproponi għadd ta' tibdil għall-mod kif inhu mqiegħed il-kliem f’dak l-Artikolu, biex b’hekk jiġu stabbiliti rekwiżiti minimi għas-sħubija.

1.3   Il-KESE jiddispjaċih li r-rwol tal-Kummissjoni Ewropea dan l-aħħar sar wieħed iffukat aktar fuq il-proċeduri, u għalhekk, inqas fuq ir-riżultati. Il-KESE jemmen bis-sħiħ li l-Kummissjoni għandu jkollha rwol aktar b’saħħtu u ħafna aktar proattiv bħala l-għassies tal-prinċipju tas-sħubija. Flimkien mal-Istati Membri, ir-reġjuni kif ukoll is-soċjetà ċivili, il-Kummissjoni għandha ssaħħaħ it-tixrid tal-prinċipju bbażat fuq il-Metodu Miftuħ ta' Koordinazzjoni.

1.4   Il-bini tal-kapaċità kontinwu tal-imsieħba huwa kruċjali: ir-riżorsi tal-għajnuna teknika għandhom ikunu disponibbli għall-imsieħba soċjali u s-soċjetà ċivili fil-programmi operattivi kollha.

1.5   Il-KESE jisħaq li l-għotjiet globali huma strument effikaċi ħafna biex tintlaħaq parteċipazzjoni ġenwina mill-imsieħba - b’mod partikolari l-intrapriżi ż-żgħar u l-ekonomija soċjali - u għalhekk għandhom jintużaw b’mod wiesa’ mill-Istati Membri kollha, kemm fil-programmi tal-Fond Soċjali Ewropew (FSE) kif ukoll tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR).

1.6   Il-KESE jirrakkomanda wkoll li mmorru lura għal programmi ta' inizjattiva Komunitarja semplifikati mmirati lejn l-innovazzjoni soċjali u l-iżvilupp lokali.

1.7   Għall-politika ta' koeżjoni tal-UE ta' wara l-2013, l-istrutturi tal-programmi u r-regolamenti għandhom jiffaċilitaw l-implimentazzjoni tal-prinċipju ta' sħubija. Dan huwa konformi mar-Rapport ta' Barca, li jiffoka sew fuq ir-rabta bejn “approċċ ibbażat fuq il-post” u s-sħubija, u li huwa partikolarment rilevanti għall-FEŻR u għandu jagħmel parti mill-istrateġija tal-Ewropa 2020.

1.8   Sabiex jiġi żgurat involviment ikbar mis-soċjetà ċivili fil-fażijiet kollha tal-politika ta' koeżjoni, fil-livell Ewropew għandha tiġi stabbilita Kodiċi ta' Prattika Tajba, bi ftehim bejn l-imsieħba Ewropej adatti.

1.9   Is-semplifikazzjoni hija essenzjali sabiex jittejjeb l-impatt pożittiv tal-programmi, speċjalment tal-proġetti li jinvolvu atturi żgħar. Il-kontrolli fuq il-proġetti jridu jkunu bil-qies. Il-pagamenti finanzjarji lil dawn it-tip ta' atturi għandhom ikunu ffaċilitati aħjar u jitħaffu permezz ta' prefinanzjament u pagamenti li jsiru fil-ħin.

1.10   Il-KESE huwa konxju ħafna li ma jistax ikun hemm soluzzjoni waħda li taqbel għal kulħadd. Madanakollu, il-prattika tajba tista’ u għandha tixxerred b’mod wiesa’. Din il-prattika tajba ġiet identifikata u deskritta fl-anness għal din l-opinjoni. Il-Kummissjoni Ewropea għandha tappoġġja t-tixrid tagħha.

1.11   F’ħafna Stati Membri, ir-reġjuni għandhom rwol kruċjali fl-implimentazzjoni tal-prinċipju tas-sħubija. Għalhekk, il-KESE qed jipproponi li r-reġjuni li jkunu jixtiequ jaqsmu l-esperjenza tagħhom u jxerrdu l-prattika tajba, iwaqqfu netwerk ta' “reġjuni ta' eċċellenza fis-sħubija” u jemmen li l-Kumitat tar-Reġjuni jkun il-mentor adegwat għal dan in-netwerk.

2.   Daħla

2.1   Fi Frar 2009, il-Kummissjoni Ewropea talbet lill-KESE biex ifassal opinjoni esploratorja dwar “Kif jistgħu jitħeġġu sħubijiet effikaċi fil-ġestjoni tal-programmi tal-politika ta' koeżjoni, fuq il-bażi ta' prattiki tajbin miċ-ċiklu 2007-2013”; l-opinjoni għandha wkoll “tgħin fit-tħejjija tal-politika ta' koeżjoni futura”. Il-KESE ntalab jagħti ħarsa b’mod speċjali lejn l-aspetti tas-sħubija u tal-parteċipazzjoni tas-soċjetà ċivili fl-iżvilupp tal-politika ta' koeżjoni. Madanakollu, din l-opinjoni ma tkoprix is-sħubija “vertikali” fis-settur pubbliku, jiġifieri bejn il-Kummissjoni tal-UE, l-Istati Membri, l-awtoritajiet reġjonali, lokali u awtoritajiet pubbliċi oħra.

2.2   Din l-opinjoni bbenefikat mill-kollaborazzjoni mill-qrib mas-servizzi tal-Kummissjoni. Sar ħafna xogħol fuq il-post mir-relatur, bl-involviment tal-membri tal-KESE, il-kumitati ekonomiċi u soċjali nazzjonali, l-imsieħba soċjali u organizzazzjonijiet oħra tas-soċjetà ċivili sabiex jiġu identifikati u dokumentati l-prattiki tajbin. Saru seduti f’Katowice, Porto u Schwerin, u ġew organizzati żjarat f’diversi Stati Membri oħrajn. Ingħatat ukoll għajnuna imprezzabbli mill-Parlament Ewropew u mill-Kumitat tar-Reġjuni.

3.   Il-prinċipju tas-sħubija u kif żviluppa

3.1   Il-prinċipju tas-sħubija huwa wieħed mill-pilastri ewlenin tal-politika ta' koeżjoni tal-UE. L-ewwel għeruq jinsabu fit-Trattat ta' Ruma tal-1957, meta twaqqaf il-Fond Soċjali Ewropew. Fl-1988, sar pass ieħor meta l-prinċipju ġie stabbilit bħala strument komuni għall-fondi strutturali. Fil-bidu, is-sħubija ffukat biss fuq l-atturi soċjali u ekonomiċi tradizzjonali; illum tinkludi “kwalunkwe korp ieħor kompetenti li jirrappreżenta s-soċjetà ċivili, imsieħba ambjentali, organizzazzjonijiet mhux governattivi, u korpi responsabbli għall-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn l-irġiel u n-nisa” (1). Din l-evoluzzjoni tirrifletti l-għan strateġiku tal-UE għal governanza tajba, li dan l-aħħar ittenniet fil-viżjoni Ewropa 2020.

3.1.1   L-Artikolu 11 tar-regolament ġenerali huwa importanti ħafna fid-definizzjoni tal-ambitu u l-applikazzjoni tal-prinċipju tas-sħubija. L-Istati Membri għandhom jinvolvu lill-imsieħba rilevanti fl-istadji differenti tal-programmazzjoni. Barra minn hekk, huma għandhom jaħtru lill-aktar imsieħba rappreżentattivi fil-livelli nazzjonali, reġjonali u lokali fis-setturi ekonomiċi, soċjali, ambjentali jew setturi oħra “skont ir-regoli u l-prattika nazzjonali”. Kull sena l-Kummissjoni għandha tikkonsulta lill-organizzazzjonijiet li jirrappreżentaw lill-imsieħba ekonomiċi u soċjali fil-livell Ewropew.

3.2   Ir-regolament jipprevedi “għotjiet globali”; l-amministrazzjoni ta' fondi bħal dawn tista’ tiġi fdata f’idejn korpi intermedji, inklużi korpi għall-iżvilupp reġjonali jew organizzazzjonijiet mhux governattivi (Artikolu 42).

3.2.1   Il-miżuri għall-għajnuna teknika jistgħu jiġu mmirati għall-imsieħba kollha, il-benefiċjarji tal-fondi u l-pubbliku ġenerali. L-informazzjoni, in-netwerking, is-sensibilizzazzjoni, il-promozzjoni tal-kooperazzjoni u l-iskambju tal-esperjenzi huma tali miżuri (Artikoli 45-46).

3.3   L-Artikolu 163 tat-TFUE u l-Artikolu 104 tar-Regolament tal-Kunsill li ssemma qabel jagħtu rwol partikolari lill-imsieħba soċjali għall-Fond Soċjali Ewropew (FSE). Fl-amministrazzjoni tal-FSE, il-Kummissjoni hija megħjuna minn kumitat magħmul minn rappreżentanti mill-gvernijiet, it-trejdjunjins u l-organizzazzjonijiet ta' min iħaddem.

3.4   Għall-FSE, is-sħubija tiġi żviluppata fir-Regolament (KE) 1081/2006.

3.4.1   Saret enfasi partikolari fuq il-governanza tajba, is-sħubija, it-tisħiħ tal-kapaċità u l-lezzjonijiet li ħadna mill-programm EQUAL, u dawn għandhom jiġu promossi bl-involviment tal-imsieħba soċjali u l-partijiet ikkonċernati l-oħra (Preambolu u Artikolu 5).

3.4.2   Il-FSE għandu jippromovi s-sħubijiet, il-patti u l-inizjattivi permezz ta' netwerking tal-partijiet interessati rilevanti, bħalma huma l-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet mhux governattivi, fil-livelli transnazzjonali, nazzjonali, reġjonali u lokali (Artikolu 3.1e). Dan għandu jkun appoġġjat bit-tisħiħ tal-kapaċità (Artikolu 3.2b).

3.4.3   Il-FSE jimmira partikolarment li jsaħħaħ l-imsieħba soċjali u d-djalogu soċjali fir-reġjuni ta' konverġenza. L-NGOs b’mod speċjali għandu jkollhom rwol attiv fil-programmi għall-inklużjoni soċjali, l-ugwaljanza bejn is-sessi u l-opportunitajiet indaqs (Artikolu 5).

3.4.4   Għandha tingħata attenzjoni partikolari lill-attivitajiet innovattivi fil-kuntest tas-sħubija (Artikolu 7).

3.5   Għall-kuntrarju tar-regolamenti tal-FSE jew tal-FAEŻR, ir-Regolament (KE) 1080/2006 dwar il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR) ma fih l-ebda dispożizzjonijiet speċifiċi dwar is-sħubija. Il-KESE jħoss li l-FEŻR għandu jbiddel id-direzzjoni tiegħu biex jikkonċentra iktar fuq l-intrapriżi ż-żgħar, l-innovazzjoni u l-iżvilupp lokali li jkun juża l-istrumenti li jiffavorixxu s-sħubija (bħal miżuri mmirati, għotjiet globali) għal dan.

4.   Is-sħubijiet fil-prattika

4.1   Il-fatturi għas-suċċess u l-effettività tal-politika ta' koeżjoni attribwiti lill-prinċipju tas-sħubija jistgħu jitqassru hekk:

—	Jinġabru fehmiet u għarfien differenti biex jitfgħu d-dawl fuq ir-realtajiet tal-post.

—	Hemm rispons aħjar għall-ħtiġijiet u l-perspettivi tal-imsieħba.

—	Bis-saħħa tal-ħidma fil-livell lokali, l-azzjonijiet jistgħu jiġu adattati aħjar għar-realtajiet tan-negozji, il-ħaddiema u ċ-ċittadini inġenerali.

—	L-ambjent, l-ugwaljanza bejn is-sessi u l-miżuri għall-ġlieda kontra l-esklużjoni soċjali ser jingħataw iktar importanza fil-programmi.

—	Il-valur miżjud mill-politiki integrati ser joħroġ iktar fid-dieher.

—	Is-sħubija hija strument ċentrali ta' impenn kollettiv u tikkontribwixxi għal effiċjenza aħjar tal-infiq pubbliku u tal-politiki pubbliċi.

—	L-imsieħba ser iressqu l-politika ta' koeżjoni tal-UE eqreb taċ-ċittadini.

4.2   Minkejja dan, sħubija li tirnexxi tistrieħ ħafna fuq kemm it-tradizzjoni tal-konsultazzjoni u l-parteċipazzjoni hija parti mill-kultura nazzjonali u politika. Meta dan ikun il-każ, l-imsieħba jkunu involuti aktar u jkunu kapaċi jsawru, u saħansitra jimplimentaw, programmi u proġetti.

4.3   L-esperjenza turi li b’mod ġenerali l-implimentazzjoni tal-prinċipju tas-sħubija tidher li tjiebet matul is-snin, anki jekk il-valutazzjoni tiegħu tvarja bejn l-imsieħba. Għad hemm ostakli li jvarjaw minn pajjiż għal ieħor, u xi kultant anke fi ħdan l-istess pajjiż. Minkejja dan, f’xi Stati Membri l-perċezzjoni tas-soċjetà ċivili hija li kien hemm xi xkiel meta mqabbel mal-perijodu ta' programmazzjoni 2000-2006.

4.4   F’dawn l-aħħar snin, il-Kummissjoni saret aktar iffukata aktar minn qatt qabel fuq il-formalitajiet u r-rekwiżiti tal-awditjar. Hemm inqas lok għall-intrapriżi ż-żgħar u l-organizzazzjonijiet biex iwettqu proġetti. Ir-riżorsi adegwati għall-appoġġ ta' proġetti żgħar tista’ tgħid li sparixxew. Programmi ta' inizjattiva Komunitarja tneħħew u l-biċċa l-kbira tal-Istati Membri ma rnexxilhomx jintegrawhom.

4.5   Għadna naħsbu fis-sħubija b’mod formali: ta' sikwit ikun hemm nuqqas ta' fiduċja bejn l-awtoritajiet u l-imsieħba għax ma jkollhomx viżjoni komuni jew ċara dwar l-użu tas-sħubija tagħhom. M’hemmx fehim ċar ta' x’inhi soċjetà ċivili organizzata u tar-rwol tagħha; dan huwa msaħħaħ permezz tar-regoli mċajpra tar-Regolament u tal-awtoritajiet li jħarsu lejn is-sħubija bħala piż żejjed. Jinxteħet id-dubju fuq il-leġittimità u r-rappreżentattività tal-imsieħba u tqum il-biża’ li konsultazzjonijiet żejda u li jaħlu ħafna ħin jistgħu jnaqqsu r-ritmu tal-implimentazzjoni tal-programmi.

4.6   Għaldaqstant, il-proċeduri ta' konsultazzjoni ta' spiss ma jkunux adegwati, ikunu burokratiċi ż-żejjed, tekniċi wisq u l-imsieħba ma jingħatawx biżżejjed ħin. Hemm lakuna kbira ta' informazzjoni bejn l-awtoritajiet kompetenti u l-imsieħba. Ta’ spiss, l-imsieħba ma jiġux involuti ħlief parzjalment fil-mod kif titfassal u kif tiġi implimentata l-politika. Jekk l-imsieħba ma jingħatawx attenzjoni, dan ikun ifisser li ħadd mhu qed jismagħhom. Hemm ukoll ċerta reżistenza lejn modi ta' ħsieb ġodda u ideat innovattivi. Ir-regoli attwali u l-implimentazzjoni tagħhom ma ġewx adattati għall-promozzjoni tas-sħubija. Minħabba f’hekk, l-imsieħba jaqtgħu qalbhom milli jieħdu sehem u milli jimpenjaw lilhom infushom.

4.7   Sabiex jaqdu r-rwol tagħhom ta' msieħba, għadd kbir ta' imsieħba soċjoekonomiċi u NGOs għandhom bżonn ta' għarfien, organizzazzjoni, kapaċità professjonali u riżorsi finanzjarji adegwati. Huwa partikolarment diffiċli għall-organizzazzjonijiet iż-żgħar biex jieħdu sehem b’mod sħiħ.

4.8   Stħarriġ tal-BusinessEurope juri titjib sostanzjali għall-perijodu ta' programmazzjoni 2007-2013 meta mqabbel ma' dak ta' qablu, minħabba li l-imsieħba soċjali u l-awtoritajiet kellhom aktar esperjenza, kien hemm aktar trasparenza fid-diskussjonijiet, il-konsultazzjoni ġiet organizzata aħjar u l-proċeduri ta' implimentazzjoni kienu aħjar ukoll. Ġeneralment l-involviment jinħass li huwa aktar sodisfaċenti fil-livell nazzjonali milli fil-livell reġjonali. Żgur li hemm bżonn ta' titjib f’dawk l-Istati Membri li saru membri tal-UE dan l-aħħar, iżda dan jgħodd ukoll għal pajjiżi li ilhom ħafna membri fl-UE. Il-BusinessEurope jenfasizza l-lakuna li jħalli proċess ta' konsultazzjoni qasir u d-dewmien kbir fl-implimentazzjoni tal-programm u qed jitlob feedback aħjar mill-proċess ta' konsultazzjoni.

4.9   L-UEAPME tiffavorixxi approċċ minn isfel għal fuq u ta' “aħseb fiż-żgħir l-ewwel”, adattat għall-ħtiġijiet tal-intrapriżi u l-komunitajiet lokali. Is-sħubija għandha tiġi żviluppata fi ħdan qafas ta' governanza f’diversi livelli u b’diversi atturi. Il-UEAPME tenfasizza l-kunċett ta' sussidjarjetà orizzontali bħala fattur għas-suċċess jiġifieri, li l-imsieħba soċjoekonomiċi jiġu involuti b’mod simultanju fil-livell Ewropew, nazzjonali u lokali. Ir-regoli amministrattivi u finanzjarji jridu jiġu ssemplifikati, u hemm bżonn li l-pagamenti li jingħataw minn qabel ikunu ikbar, l-istess bħall-għotjiet globali, li huma ferm effettivi. Skont il-UEAPME, hemm reġjuni li l-intrapriżi żgħar tagħhom jieħdu biss 1-2 % tal-fondi disponibbli tal-UE. Biex ikollhom aċċess għall-fondi, l-SMEs iridu jaħdmu fi sħubija u permezz ta' organizzazzjonijiet intermedji. L-għajnuna teknika hawnhekk hija indispensabbli. Il-UEAPME qed titlob li l-Kummissjoni tippubblika vademecum dwar kif jistgħu jintużaw il-fondi.

4.10   Il-Konfederazzjoni Ewropea tat-Trejdjunjins (ETUC) temmen li ma tantx sar progress fl-aħħar perijodu ta' programmazzjoni. Hija tappella li jsiru regoli ċari għad-definizzjoni ta' sħubija fir-Regolament u titlob għal rekwiżiti minimi. Il-kwalità tas-sħubijiet tiddependi ħafna mir-rieda tal-awtoritajiet li jimplimentaw il-prinċipju. L-ETUC taqbel li s-sħubijiet nazzjonali u reġjonali qed jaħdmu aħjar mis-sħubijiet lokali. Huwa importanti li tinqasam l-esperjenza. Il-programmi ta' kooperazzjoni interreġjonali għandhom jissaħħu b’mod partikolari permezz tal-involviment tal-Kunsilli tat-Trejdjunijns Interreġjonali. L-ETUC ippubblikat ktejjeb ibbażat fuq l-esperjenzi prattiċi tal-membri tagħha dwar kif it-trejdjunjins jistgħu jaħdmu bil-Fond Soċjali Ewropew.

4.11   Fi Frar 2010, l-imsieħba soċjali Ewropej (ETUC, BE, CEEP) ippubblikaw rapport konġunt dwar il-FSE. Il-konklużjoni ewlenija kienet li t-tisħiħ tal-kapaċità huwa kruċjali biex tittejjeb l-effettività tal-Fond. Ostakli oħra li ssemmew kienu r-riġiditajiet amministrattivi u n-nuqqas ta' fehim tal-kunċett tas-sħubija f’ċerti Stati Membri. L-imsieħba soċjali jappellaw għal sħubija aktar b’saħħitha bejniethom u l-awtoritajiet reġjonali/lokali.

4.12   In-Netwerk Ewropew Kontra l-Faqar (EAPN) jissuġġerixxi li l-konsultazzjoni għandha tkun wiesgħa u tidħol fil-fond, u tkopri tipi differenti ta' organizzazzjonijiet bl-użu ta' diversi metodi. L-ispejjeż għall-parteċipazzjoni għandhom jinġabru kollha u l-laqgħat għandhom isiru b’mod frekwenti biżżejjed. Għall-EAPN huwa importanti li jiġu integrati l-lezzjonijiet mill-EQUAL fil-Fond Soċjali Ewropew, b’enfasi fuq il-prinċipji tal-innovazzjoni, is-sħubija, l-integrazzjoni tal-ugwaljanza bejn is-sessi u t-transnazzjonalità. Għandu jinstab aktar spazju għal proġetti żgħar bħal fil-perijodu ta' programmazzjoni ta' qabel.

4.13   Il-European Citizens Action Service (ECAS) jipproponi li l-Istati Membri u r-reġjuni jfasslu pjan għall-informazzjoni, il-konsultazzjoni u l-parteċipazzjoni li jkopri l-fażijiet kollha tal-programmi u l-proġetti tagħhom. Dawn il-pjani għandhom jiġu ppubblikati u evalwati fil-qafas tal-governanza f’diversi livelli u s-sħubija li tgħaqqad flimkien lill-mexxejja lokali. L-ECAS jissuġġerixxi li għandha titwaqqaf komunità ta' prattiki mir-reġjuni li jridu jassumu rwol ta' mexxejja fir-rigward tal-qsim tal-esperjenzi.

4.14   F’rapport ippubblikat fl-2008 mis-CpKP tar-Repubblika Ċeka, l-NGOs mill-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant analizzaw is-sħubija tal-gruppi tal-pjattaforma Futur Sostenibbli f’sitt pajjiżi (il-Bulgarija, l-Ungerija, il-Litwanja, il-Polonja, ir-Rumanija u s-Slovakkja) u kkonkludew li l-ikbar kwistjoni hija l-kapaċità limitata tal-NGOs. Is-CpKP sab ukoll li m’hemmx wisq appoġġ għas-sħubija. L-NGOs għandhom bżonn jedukaw lill-esperti u lill-maniġers tagħhom permezz ta' għajnuna teknika għall-programmi. Din l-għajnuna normalment tintuża direttament mill-amministrazzjoni pubblika. Il-proċess tal-għażla għall-parteċipazzjoni fil-kumitati għall-monitoraġġ u korpi oħra għandu jsir b’aktar għaqal.

4.15   Rapport tal-Parlament Ewropew (2) ibbażat fuq studju tal-każijiet jgħid li huwa importanti li l-governanza titressaq f’livelli territorjali aktar ’l isfel, kif inhu importanti wkoll li jinħolqu pjattaformi intermedji jew korpi għall-koordinazzjoni u netwerks informali. Huwa jirrakkomanda wkoll li titnaqqas il-kumplessità tal-programmi. It-tagħlim dwar il-politiki u t-tisħiħ tal-kapaċità għandhom jiġu organizzati permezz ta' miżuri speċifiċi bħad-diskussjonijiet strateġiċi, l-azzjonijiet transnazzjonali, l-istrutturi ta' appoġġ u t-tixrid tal-prattiki tajbin.

5.   Kummenti ġenerali

5.1   Il-KESE huwa konvint, u fil-fatt ressaq l-argument iktar minn darba fl-opinjonijiet tiegħu, li s-sħubija li jkollha karattru ġenwin u profond twassal għal użu iktar immirat u effettiv tal-fondi strutturali u b’hekk għal proġetti li jirnexxu. Is-sħubija għandha tkun ibbażata fuq perspettiva fit-tul ta' parteċipazzjoni ġenwina li tipprovdi opportunitajiet indaqs għall-imsieħba privati biex jieħdu sehem flimkien mal-awtoritajiet pubbliċi. Is-sħubija ġenwina toħloq sitwazzjoni ta' benefiċċju reċiproku għall-partijiet interessati kollha.

5.2   Iċ-ċittadin għandu jkun fil-qalba ta' kull politika Komunitarja. Għalhekk, is-sħubija fil-kuntest tal-fondi strutturali għandha tirrifletti approċċ minn isfel għal fuq u tipprovdi opportunitajiet għaċ-ċittadini kollha u l-organizzazzjonijiet tagħhom biex isiru involuti fil-politika ta' koeżjoni u l-proġetti li tiffinanzja. Fejn il-prinċipju tas-sħubija jiġi applikat b’mod mifrux fil-programmazzjoni u l-implimentazzjoni, dan iwassal għall-parteċipazzjoni attiva taċ-ċittadini u tas-soċjetà ċivili organizzata fil-politika ta' koeżjoni, u b’hekk tissaħħaħ id-demokrazija.

5.3   Il-proċess biex tinkiseb kultura ta' sħubija ġenwina huwa proċess ta' tagħlim. Dan ifisser li l-imsieħba jingħataw is-setgħa u li jinħolqu opportunitajiet indaqs għall-imsieħba kollha biex ikunu jistgħu jieħdu sehem fl-istadji kollha tal-implimentazzjoni tal-politika ta' koeżjoni. L-evidenza turi li r-riżorsi għat-tisħiħ tal-kapaċitajiet kellhom rwol kruċjali biex is-sħubija ssir iktar effiċjenti. Għalhekk, riżorsi bħal dawn għandhom jintużaw għall-imsieħba kollha, kemm privati u kemm pubbliċi u fil-programmi operattivi kollha – mhux biss fir-reġjuni tal-konverġenza. Hemm bżonn qawwi li jsir iktar “taħriġ konġunt” bejn l-imsieħba pubbliċi u privati.

5.4   Jeżisti żbilanċ bejn l-imsieħba fil-kuntest tal-influwenza u l-poter, l-aċċess għall-informazzjoni, il-mezzi finanzjarji, il-kapaċità professjonali, eċċ. Hemm bżonn kbir li wara l-2013 jiġi stabbilit qafas li joħloq bilanċ ġdid bejn l-awtoritajiet pubbliċi u s-settur privat permezz ta' mudell ta' governanza li jissejjes fuq il-prinċipju tas-sħubija fejn id-dimensjoni reġjonali u lokali, u l-atturi privati soċjali u ekonomiċi, ikunu s-sisien.

5.5   L-imsieħba privati u pubbliċi lkoll għandhom jafdaw lil xulxin u jmorru lil hinn mill-interessi partikolari tagħhom; dan jirrikjedi bidla fil-mentalità. Hemm bżonn kultura ġdida ta' djalogu, ibbażata fuq il-prinċipju “aħseb fiż-żgħir l-ewwel”, adattata għall-ħtiġijiet tal-intrapriżi u l-organizzazzjonijiet lokali. L-awtoritajiet pubbliċi għandhom ikunu miftuħa għall-kontributi pprovduti; għandhom jiġu involuti msieħba mis-settur privat, li jistgħu jiġu stimolati billi jitħalla jsir iktar kofinanzjament privat fil-proġetti. Il-parteċipazzjoni tal-imsieħba għandha tintalab sa minn stadju bikri, u b’hekk jingħataw is-setgħa li jaqdu rwol deċiżiv u kostruttiv.

5.6   L-imsieħba soċjali, bħala atturi soċjoekonomiċi essenzjali, għandhom ikunu involuti flimkien ma' organizzazzjonijiet tal-ekonomija soċjali u l-NGOs. Huwa importanti li jitħeġġeġ il-pluraliżmu billi jiddaħħlu intrapriżi żgħar innovattivi, organizzazzjonijiet u atturi oħrajn li jkunu jistgħu jsiru l-protagonisti tal-ġejjieni. Madankollu, is-sħubija għandha ssir flessibbli u mmirata skont il-bżonnijiet speċifiċi tad-diversi programmi.

5.7   Kif issemma hawn fuq, il-kultura politika, it-tradizzjoni u l-esperjenza jiddeterminaw kif il-prinċipju tas-sħubija jiġi implimentat fil-prattika fl-Istati Membri. Billi dawn ivarjaw ħafna f’27 Stat Membru, m’hemm l-ebda mudell uniku omoġenju adattat għall-kuntesti kollha. Għalhekk, għandu jsir skambju tal-prattiki fi proċess ta' tagħlim reċiproku. Il-partijiet interessati kollha jaqsmu responsabbiltà komuni għat-tixrid tal-prattiki tajbin u b’hekk il-fondi jkunu iktar effiċjenti.

5.8   Ir-responsabbiltajiet, id-drittijiet u l-obbligi fi ħdan is-sħubija jvarjaw skont ir-rwol u l-istatus rispettiv tal-imsieħba. Dan huwa l-każ b’mod partikolari meta d-dritt tal-parteċipazzjoni jiġi kkonfrontat mill-poteri tat-teħid tad-deċiżjonijiet rigward il-baġits. Minkejja dan, din id-dikotomija tista’ tingħeleb jekk l-imsieħba kollha jadottaw approċċ ta' kunsens għall-istrateġija u l-finanzjament.

5.9   Fir-Regolament attwali, huwa l-Istat Membru li jorganizza s-sħubija skont l-applikazzjoni tal-prinċipju tas-sħubija b’konformità mar-regoli u l-prattiki nazzjonali. Fil-fehma tal-KESE, hemm bżonn qawwi u urġenti biex jiġu stabbiliti rekwiżiti minimi Ewropej dwar kif għandha tiġi organizzata sħubija ta' standard għoli. Għalhekk, il-KESE jħoss li l-FEŻR għandu jbiddel il-fokus tiegħu biex jikkonċentra iktar fuq l-intrapriżi ż-żgħar, l-innovazzjoni u l-iżvilupp lokali, biex juża l-istrumenti li jiffavorixxu u jibbenefikaw lis-sħubija bħall-programmi mmirati, l-għotjiet globali, eċċ.

5.10   B’mod ġenerali, fil-programmazzjoni jistgħu jsiru r-riformi u dawn għandhom isiru biex tissaħħaħ is-sħubija. Dan jista’ jsir billi l-programmi jsiru iktar immirati u orjentati lejn il-problema fl-objettiv u l-iskop (pereżempju, iż-żona ġeografika, is-settur, il-kompitu).

5.11   Il-kunċett li l-istrutturi tal-programmi jiddeterminaw direttament il-prospetti għal sħubija ta' suċċess kien ċar fl-inizjattivi Komunitarji, bħal EQUAL u URBAN II, fejn is-sħubija kienet meħtieġa b’mod espliċitu. Il-fatt li dawn l-inizjattivi tneħħew jista’ jitqies bħala pass lura tal-prinċipju ta' sħubija meta mqabbel mal-perijodu ta' programazzjoni 2000-2006. Ħafna Stati Membri ma rnexxilhomx jintegraw l-esperjenza ta' EQUAL fil-perijodu attwali ta' programmazzjoni minkejja li teżisti dispożizzjoni għaliha fir-regolament tal-FSE.

5.12   Immirat lejn iż-żoni rurali, mill-bidu nett, LEADER kien minn ta' quddiem fl-implimentazzjoni tal-prinċipju ta' sħubija. Anke jekk m’għadux inizjattiva Komunitarja, għandu jiġi nnotat li l-metodu ta' LEADER huwa inkorporat kompletament bħala linja obbligatorja tal-programmi għall-iżvilupp rurali fil-perijodu attwali, kemm bis-saħħa tas-suċċess tal-inizjattiva kif ukoll għad-dispożizzjonijiet iktar stretti tar-regolament tal-FAEŻR (KE) 1698/2005, Artikolu 6. L-għan tiegħu huwa li jinvolvi u li jimmobilizza l-atturi lokali billi joħloq alleanzi territorjali għall-iżvilupp lokali endoġenu. It-twaqqif ta' sħubija lokali magħrufa bħala “grupp ta' azzjoni lokali” (GAL) huwa karatteristika oriġinali. Fil-livell lokali tat-teħid tad-deċiżjonijiet, l-imsieħba soċjoekonomiċi u s-soċjetà ċivili huma fil-maġġoranza. LEADER huwa sostnut minn netwerks nazzjonali rurali, magħmula minn sħubija mifruxa li torbot il-proġetti lokali mal-livell nazzjonali u tal-UE.

5.13   Il-KESE jiddispjaċih li r-rwol tal-Kummissjoni Ewropea dan l-aħħar sar wieħed iktar proċedurali u formali u b’hekk jiffoka iktar fuq awditjar u inqas fuq ir-riżultati ta' veru. Il-KESE jtenni li r-rwol tal-Kummissjoni għandu jkun iktar b’saħħtu u proattiv fl-implimentazzjoni tal-prinċipji tas-sħubija. Biex tmur lura għall-filosofija tal-politika ta' koeżjoni tal-passat, il-Kummissjoni għandha tittrasforma lila nnifisha minn sempliċement osservatur biex issir “imsieħba” ġenwina u involuta.

5.14   Il-KESE jaħseb li l-proċeduri finanzjarji u amministrattivi kumplessi relatati mal-programmi u l-proġetti tal-fondi strutturali għandhom effett li joħonqu, jiskoraġġixxu u anke jiddisswadu l-iktar lill-SMEs, il-mikrointrapriżi u l-organizzazzjonijiet tal-ekonomija soċjali milli jibbenefikaw mill-fondi strutturali. Għalhekk għall-KESE, is-semplifikazzjoni ta' proċeduri bħal dawn, kemm fil-livell tal-UE kif ukoll dak nazzjonali, hija riżultat loġiku tal-bżonn li tintlaħaq sħubija ta' suċċess kif ukoll li jitħaffu l-ħlasijiet. Din hi kwistjoni ta' urġenza assoluta.

5.15   L-għotjiet globali wrew l-effiċjenza tagħhom biex l-amministrazzjoni tal-fondi tindirizza aħjar lill-benefiċjarji u l-bżonnijiet tagħhom. Għotjiet bħal dawn kienu strumentali fil-finanzjament ta' proġetti żgħar. Il-KESE jiddispjaċih li din is-sistema ixxekklet sew fiċ-ċiklu attwali meta mqabbla mal-perijodu 2000-2006. Fil-fehma tiegħu, l-Istati Membri kollha jagħmlu użu estensiv tal-għotjiet globali fiż-żewġ fondi b’responsabbiltà ġenwina mill-benefiċjarji sabiex jitwettaq il-potenzjal enormi tal-SME u l-ekonomija soċjali.

5.16   Attività iktar b’saħħitha u iktar estensiva min-naħa tal-BEI tkun kontribut pożittiv f’dan ir-rigward. Il-KESE jappella wkoll għat-tisħiħ tal-programm JEREMIE, bil-għan li jiġi xprunat l-appoġġ għall-intrapriżi ż-żgħar u l-organizzazzjonijiet tagħhom.

5.17   Il-KESE jtenni t-talba tiegħu għall-integrazzjoni u l-koordinazzjoni tal-fondi kollha assoċjati mal-politika ta' koeżjoni tal-Unjoni, inklużi l-FAEŻR u l-Fond Ewropew għas-Sajd fil-Programmi Operattivi Uniċi. Integrazzjoni bħal din issaħħaħ is-sħubija effiċjenti billi l-imsieħba ġeneralment ikollhom perspettiva olisitika tal-iżvilupp. Il-KESE jemmen li hemm skop ukoll li jsiru sforzi biex ikun hemm integrazzjoni mal-politiki nazzjonali, u b’hekk ikun hemm benefiċċju doppju minn approċċ integrat fil-livell Ewropew u dak nazzjonali.

5.18   Din it-talba tikkonforma għalkollox mar-Rapport ta' Barca (3) ta' April 2009 li jenfasizza r-rwol tas-sħubija mas-soċjetà ċivili organizzata sabiex id-dimensjoni territorjali tal-politika ta' koeżjoni tingħata rwol prinċipali fl-integrazzjoni Ewropea. Is-sħubija hija essenzjali għall-użu effettiv u tajjeb tal-fondi. Ir-rapport jenfasizza l-ħtieġa li jiġu mobilizzati l-atturi lokali fit-territorji u li ċ-ċittadini jsiru impenjati permezz tad-dibattitu pubbliku. Ir-rapport ta' Barca jissuġġerixxi li fl-2010-2012 għandu jsir dibattitu strateġiku ġenwin li jinvolvi lis-soċjetà ċivili qabel il-politika futura ta' koeżjoni għal wara l-2013.

6.   Inizjattivi Ewropej għat-titjib

6.1   Il-KESE jisħaq li hemm bżonn sensiela ta' azzjonijiet obbligatorji u volontarji fil-livell Ewropew u nazzjonali sabiex tissaħħaħ u tittejjeb is-sħubija fil-fondi strutturali u sabiex tiġi estiża l-prattika tajba tas-sħubija għall-Istati Membri kollha. Il-KESE jappella sabiex id-diversi regolamenti tal-UE jiġu emendati. Barra minn hekk, hemm bżonn kodiċi ta' prattika tajba, marbuta ma' pariri iktar b’saħħithom min-naħa tal-Kummissjoni Ewropea.

6.2   Il-KESE jipproponi li l-Artikolu 11 li jistabbilixxi l-miżuri ta' sħubija fir-Regolament ġenerali 1083/2006 għandu jiġi rivedut kif ġej (test konsolidat tal-bidliet kollha proposti huwa mehmuż fl-Appendiċi 1) biex jintuża f’Regolament ġdid fil-futur.

6.2.1

Wara l-kliem “skont ir-regoli u l-prattika nazzjonali attwali”, il-paragrafu 1 għandu jagħlaq bil-kliem “skont il-ftehim mal-imsieħba rilevanti”. Huwa biss billi nfittxu qbil mal-imsieħba dwar in-natura ta' dik is-sħubija li l-proċess jista’ jsir verament leġittimu u jwassal għal iktar proġetti li jsibu suċċess. Il-KESE jaqbel mad-dispożizzjonijiet li huma diġà inkorporati fil-qafas tal-Kumitat tal-FSE biex jiġi ddeterminat min huma l-imsieħba rilevanti; din id-dispożizzjoni partikolari għandha tiġi estiża għall-fondi strutturali kollha.

6.2.2

Il-KESE jemmen li huwa indispensabbli li l-Artikolu 11 jinkorpora l-idea li l-implimentazzjoni tal-prinċipju tas-sħubija għandha tiġi mmonitorjata b’mod konġunt mill-Kummissjoni, l-Istati Membri u s-soċjetà ċivili organizzata. Il-Metodu Miftuħ ta' Koordinazzjoni (MMK) iservi bħala mudell eċċellenti għal dan. Il-Kummissjoni, b’kooperazzjoni mal-Istati Membri, tistabbilixxi l-objettivi, twaqqaf l-indikaturi u l-linji gwida, il-punt ta' referenza tal-prestazzjoni u l-iskambji tal-prattika tajba, kif ukoll l-evalwazzjonijiet li jkunu saru minn reviżjoni bejn il-pari.

6.2.3

It-Trattat ta' Lisbona jagħraf l-MMK, li jinsab fl-artikoli TFUE 149, 153, 156, 168, 173 u 181. B’hekk, il-KESE jipproponi li tintuża formulazzjoni simili li għandha tiddaħħal fl-Artikolu 11: “Il-Kummissjoni tista’, f’kuntatt mill-qrib mal-Istati Membri tieħu inizjattivi bil-għan li jitwaqqfu linji gwida u indikaturi, li jiġu organizzati l-iskambju tal-aħjar prattiki u li jitħejjew l-elementi neċessarji għall-monitoraġġ u l-evalwazzjoni perjodiċi.” L-organizzazzjonijiet prinċipali Ewropej li jirrappreżentaw lill-imsieħba soċjali u lis-soċjetà ċivili għandhom jieħdu sehem ukoll.

6.2.4

Il-konsultazzjoni tal-imsieħba ekonomiċi u soċjali fil-livell Ewropew “għandha ssir mill-inqas darbtejn fis-sena” u għandha tinkludi wkoll l-organizzazzjonijiet kkonċernati u rappreżentattivi kkwotati fl-Artikolu 11(1)(c) kif ukoll l-organizzazzjonijiet tal-iżvilupp rurali sabiex tinħoloq rabta mal-FAEŻR. Konsultazzjonijiet bħal dawn diġà għandhom jiġu organizzati bħala parti minn dibattitu strateġiku ġenwin fil-livell Ewropew qabel il-politika ta' koeżjoni futura wara l-2013 (ara r-Rapport ta' Barca).

6.2.5

Bl-istess mod, il-KESE jipproponi li l-proċessi partikolari ta' konsultazzjoni ta' kull fond fil-livell tal-UE għandhom jittejbu. Mingħajr ma jitnaqqas ir-rwol privileġġat tal-imsieħba soċjali, il-Kumitat tal-FSE, wara konsultazzjoni adatta, għandu jaħtar għadd limitat ta' osservaturi minn organizzazzjonijiet rappreżentattivi oħra kkonċernati.

6.2.6

Il-KESE jirrakkomanda bil-qawwa li r-regolamenti tal-FEŻR u l-FAEŻR jiġu emendati biex jinkludu l-kunċett żviluppat fl-Artikolu 5 dwar “tmexxija u sħubija tajbin” mir-regolament tal-FSE. Il-Kumitat jipproponi wkoll li għandu jidher Kumitat ta' Sħubija fir-regolament il-ġdid tal-FEŻR.

6.2.7

Il-KESE jenfasizza b’mod partikolari li “għandhom jiġi allokat (sic) ammont xieraq tar-riżorsi tal-FSE għall-iżvilupp tal-kapaċità” u għaldaqstant jissuġġerixxi li bħala linja gwida, 10 % tal-baġit tal-Assistenza Teknika għandu jitwarrab għall-iżvilupp tal-kapaċità u t-tagħlim fil-programmi kollha operattivi. It-taħriġ Ewropew li jkun ta' benefiċċju għal-livell lokali, u li b’hekk jiffaċilita l-iskambju tal-esperjenza u l-prattiki tajbin, għandu jiġi appoġġjat ukoll.

6.3   Sabiex tinkiseb is-semplifikazzjoni meħtieġa, il-KESE huwa tal-fehma li l-awditjar u l-monitoraġġ tal-proġetti għandu jiġi razzjonalizzat. Il-ħlasijiet, il-garanziji finanzjarji u l-finanzjament minn qabel għandhom jiġu adattati u għandhom jitħaffu skont il-ħtiġijiet tal-benefiċjarji, speċjalment fil-każ tal-atturi ż-żgħar. L-għażliet attwali għall-prefinanzjament, minkejja għadd ta' proposti għat-titjib li tressqu mill-Kummissjoni fl-2009, ġeneralment għadhom inadegwati.

6.4   Sabiex jiġu ssodisfati l-ħtiġijiet minimi li jwasslu għal standard għoli ta' sħubija, il-KESE jipproponi li, flimkien mar-rappreżentanti tal-kategoriji tal-imsieħba msemmija fl-Artikolu 11, tiġi stabbilita “Kodiċi ta' Prattika Tajba” dwar l-eżerċizzju tal-prinċipju tas-sħubija, ibbażata fuq dawn il-linji gwida:

—	mill-bidu nett, l-imsieħba pubbliċi u privati adatti għandhom jilħqu ftehim dwar pjan ta' informazzjoni/konsultazzjoni/parteċipazzjoni għall-ipprogrammar, l-implimentazzjoni u l-evalwazzjoni b’objettivi ċari u pjan direzzjonali li għandu jiġi segwit;

—	l-awtoritajiet kompetenti għandhom jirrapportaw dwar kif ikkunsidraw il-prinċipju tas-sħubija fil-proposti u r-rapporti tagħhom u l-fehmiet tal-imsieħba għandhom jiġu dokumentati b’mod ċar u trasparenti;

—

is-sħubija għandha tiġi fdata bir-responsabbiltà għall-proċeduri biex tagħżel il-membri tagħha stess fil-Kumitati tat-Tmexxija (minn issa ’l quddiem KT) u korpi konsultattivi oħra stabbiliti fi ħdan il-qafas tal-fondi strutturali; l-għażla għandha tkun ibbażata fuq l-interess, ir-rappreżentattività u l-ftuħ lejn atturi ġodda, dedikati u innovattivi;

—	l-assistenza teknika fil-programmi operattivi kollha għandha tkun disponibbli għall-imsieħba kollha għat-tisħiħ tal-kapaċità, il-koordinazzjoni u r-rappreżentanza; billi l-imsieħba stess jifformulaw u jamministraw proġetti bħal dawn;

—	is-sħubija għandha tkun involuta fit-twaqqif ta' kriterji għall-għażla tal-proġetti mill-bidu nett;

—	is-sħubija għandha tkun kriterju għall-proġetti ffinanzjati mill-fondi;

—	is-sħubija transnazzjonali għandha tiġi estiża;

—	għandhom jiġu stabbiliti indikaturi ta' ġestjoni effiċjenti mill-perspettiva tal-benefiċjarji;

—	għandha tiġi implimentata s-semplifikazzjoni tal-proċeduri u l-kontrolli;

—	il-ħlasijiet lill-benefiċjarji għandhom jitħaffu;

—	għandhom jiġu diskussi strateġiji fuq perijodu fit-tul fil-KT jew f’korpi oħra adatti marbuta mal-Oqfsa Nazzjonali Strateġiċi ta' Referenza (NSRF);

6.5   Meta l-Programmi Operattivi jiġu riveduti matul dan il-perijodu, il-prinċipju tas-sħubija għandu jiġu osservat b’mod riġidu u jiġi enfasizzat.

6.6   Il-KESE jipproponi wkoll li r-reġjuni li jixtiequ jaqsmu l-esperjenza tagħhom u jxerrdu l-prattika tajba jwaqqfu netwerk ta' “reġjuni ta' eċċellenza fis-sħubija”. Diġà jeżistu netwerks ta' dan it-tip fi stat embrijoniku (4). Sabiex tiġi promossa inizjattiva bħal din, il-KESE jipproponi li ssir azzjoni konġunta bejnu u l-Kumitat tar-Reġjuni u l-Kummissjoni tal-UE. Il-Kumitat tar-Reġjuni jkun tassew konsulent adatt għal netwerk ta' dan it-tip.

6.7   Fl-aħħar nett, il-KESE jipproponi li l-Kummissjoni tifforma grupp ta' ħidma magħmul mill-imsieħba kollha rilevanti fil-livell Ewropew biex jippromovi l-prinċipju tas-sħubija minn diversi perspettivi u li l-għajnuna tal-istat u r-regoli tal-akkwist pubbliku m’għandux ikollhom effetti negattivi fuq is-sħubija.

7.   Prattika tajba

7.1   Matul it-tħejjija ta' din l-opinjoni, il-prattika tajba ġiet identifikata mill-perspettiva tal-involviment u r-rwol tal- mhux l-awtoritajiet pubbliċi. Il-każijiet miġbura fil-qosor fl-Appendiċi 2 huma biss kampjun. Żgur li hemm oħrajn.

7.2   Il-prattika tajba ġiet evalwata minn erba’ perspettivi: l-aċċess għas-sħubija, l-għoti tas-setgħa lill-imsieħba, is-sħubijiet tat-teħid ta' deċiżjoni u s-sħubijiet immirati.

7.3   Il-prattika tajba f’qasam wieħed ma tfissirx bilfors prattika tajba b’mod ġenerali. Mill-banda l-oħra, l-istess każ jista’ jkun prattika tajba f’żewġ oqsma jew iktar. Jeżistu xi każijiet li għandhom jiġu enfasizzati bħall-approċċ sistemiku għas-sħubija fir-Renju Unit; il-Programm li rnexxa tal-Paċi għar-Rikonċiljazzjoni fl-Irlanda ta' Fuq, fejn is-sħubijiet u l-parteċipazzjoni tal-livell prattiku huma fatturi ewlenin; l-amministrazzjoni fi sħubija tal-fondi kollha (inkluż l-FAEŻR) għall-iżvilupp integrat f’Mecklenburg-Vorpommern (D), l-amministrazzjoni unika tas-soċjetà ċivili (Fundación ONCE u oħrajn) ta' programm operattiv tal-FSE (E), l-istruttura ta' appoġġ għat-tielet settur f’Wales (3-SET).

7.4   L-erba’ perspettivi ta' prattika tajba lkoll jidhru f’xi każijiet interessanti fejn il-fondi strutturali huma mmirati b’mod espliċitu bħala tweġiba għall-bżonnijiet tal-atturi lokali: is-sħubija innovattiva (trejdjunjins/kooperattivi/banek) li jamministraw l-għotja globali Esprit in Tuscany (I); l-użu strateġiku u msaħħaħ tal-għotjiet globali fi Poitou-Charentes (F); il-Patti Territorjali Awstrijaċi għall-Impjiegi u l-amministrazzjoni deċentralizzata tal-FSE f’Baden-Württemberg (D). Il-gruppi ta' azzjoni lokali f’LEADER għandhom jissemmew ukoll f’dan il-kuntest.

7.5   Proċess dinamiku ta' titjib u żvilupp tal-prinċipju ta' sħubija huwa prattika tajba wkoll. Il-Polonja hija każ partikolari fejn l-amministrazzjoni deċentralizzata tal-fondi għall-gruppi ta' ħidma li fihom l-imsieħba għandhom rwol deċiżiv għandha tiġi enfasizzata. Il-ftehim qafas nazzjonali (Protocollo d’Intesa) għar-regoli tas-sħubija fl-Italja kif ukoll is-segwitu tiegħu f’xi reġjuni, pereżempju fil-Puglia huma intenzjonijiet tajba li għandhom jiġu segwiti.

7.6   Il-KESE jinnota li ġeneralment il-kumitati ekonomiċi u soċjali nazzjonali u/jew reġjonali jiġu involuti biss parzjalment, minbarra ċ-CNEL Taljan li għandu rwol sostanzjali fit-tfassil tal-politika reġjonali u l-evalwazzjoni għall-Mezzogiorno (l-Italja t’Isfel). Il-kumitati, pereżempju fil-Portugall, fi Franza (livell reġjonali), u f’Malta, jieħdu sehem fil-fażi tal-ipprogrammar.

7.7   L-aċċess iqajjem mistoqsijiet dwar kif jintgħażlu l-imsieħba u liema jkunu. Hemm bżonn proċeduri ta' trasparenza u leġittimità biex jiġu definiti l-imsieħba. Normalment, l-għażla ma tkunx ta' problema għall-imsieħba soċjali iżda għas-settur tal-organizzazzjonijiet mhux governattivi u b’mod partikolari dwar kif għandhom jiġu integrati l-gruppi vulnerabbli u marġinalizzati, pereżempju, il-persuni b’diżabbiltà, li kienu l-ħabs, ir-Roma u minoritajiet etniċi oħrajn.

7.7.1   Hija prattika tajba li r-responsabbiltà għas-selezzjoni titħalla f’idejn is-soċjetà ċivili. Insibu eżempju interessanti fir-Repubblika Ċeka (is-sistema tal-elezzjoni).

7.8   Instabu bosta eżempji tat-tisħiħ tal-kapaċità u l-għoti tas-setgħa fis-sħubijiet, pereżempju:

—	it-tagħlim dwar id-djalogu soċjali (pereżempju, ir-Repubblika Ċeka);

—	it-tisħiħ tal-kapaċità professjonali fl-organizzazzjonijiet imsieħba (il-Mezzogiorno, il-Ġermanja, Spanja, Poitou-Charentes, is-Slovenja);

—	it-twaqqif ta' ċentri speċifiċi għall-għarfien jew “osservatorji” (“Kompetenzstellen” fil-Ġermanja, 3-SET f’Wales);

—	it-tħejjija ta' manwali u gwidi għall-organizzazzjonijiet tas-sħubija fil-livell nazzjonali (pereżempju, DGB Brandenburg, il-Ġermanja) u Ewropew (ETUC, EAPN, Bankwatch).

7.9   F’xi każijiet it-teħid veru ta' deċiżjonijiet dwar liema proġett għandu jiġi ffinanzjat ġie ddelegat lill-organizzazzjonijiet fi ħdan is-sħubija. L-għotjiet globali huma biss eżempju wieħed (l-Italja, ir-Renju Unit, Franza). Il-mudell Svediż (Västra Götaland u Sħubijiet oħra tal-Fondi Strutturali) u l-programm operattiv tal-Fundación ONCE li ssemma hawn fuq huma oħrajn.

7.10   Xi programmi huma mmirati sew; skont il-ġeografija, il-gruppi, is-setturi, il-komunitajiet, il-kompiti speċifiċi, eċċ. u għalhekk normalment ikunu marbuta mill-qrib ma' grupp speċifiku ta' msieħba li jkollhom il-poter veru li jieħu d-deċiżjonijijet. Il-Programm ta' Paċi fl-Irlanda ta' Fuq u l-Forums għat-Tkabbir (id-Danimarka), iżda wkoll l-inizjattivi lokali li ssemmew fil-punt 7.4 jaqgħu taħt din il-kategorija ta' prattika tajba.

8.   Bidliet proposti għall-Artikolu 11 attwali tar-Regolament tal-Kunsill Nru 1083/2006:

Artikolu 11

Sħubija

1.   L-objettivi tal-Fondi għandhom jitwettqu fil-qafas ta' koperazzjoni mill-qrib (minn hawn ’il quddiem imsejħa “sħubija”), bejn il-Kummissjoni u kull Stat Membru. Kull Stat Membru għandu jorganizza, , sħubija ma' awtoritajiet u korpi bħal:

(a)	l-awtoritajiet kompetenti reġjonali, lokali, urbani u awtoritajiet pubbliċi oħra;

(b)	l-imsieħba ekonomiċi u soċjali;

(ċ)	kwalunkwe korp ieħor kompetenti li jirrappreżenta s-soċjetà ċivili, imsieħba ambjentali, organizzazzjonijiet mhux governattivi, u korpi responsabbli għall-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn l-irġiel u n-nisa.

Kull Stat Membru għandu jinnomina l-imsieħba l-aktar rappreżentattivi fil-livelli nazzjonali, reġjonali u lokali u fis-setturi ekonomiċi, soċjali, ambjentali jew oħrajn (minn hawn ’il quddiem imsejħa “imsieħba”), skond ir-regoli u l-prattika nazzjonali, b’kont meħud tal-ħtieġa tal-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn l-irġiel u n-nisa u l-iżvilupp sostenibbli permezz tal-integrazzjoni tal-ħtiġijiet tal-protezzjoni u t-titjib tal-ambjent.

2.   Is-sħubija għandha titwettaq f’konformità sħiħa mas-setgħat istituzzjonali, legali u finanzjarji rispettivi ta' kull kategorija ta' msieħba kif definiti fil-paragrafu 1. Is-sħubija għandha tkopri t-tħejjija, l-implementazzjoni, il-monitoraġġ u l-valutazzjoni ta' programmi operattivi. L-Istati Membri għandhom jinvolvu, , lil kull wieħed mill-imsieħba relevanti, u b’mod partikolari r-reġjuni, fl-istadji differenti ta' programmazzjoni, fil-limitu ta' żmien stabbilit għal kull stadju.

3.    il-Kummissjoni għandha tikkonsulta lill-organizzazzjonijiet li jirrappreżentaw lill-imsieħba fil-livell Ewropew dwar l-għajnuna mill-Fondi.

---

(1)  Ara l-Artikolu 11 tar-Regolament tal-Kunsill (KE) 1083/2006 dwar il-fondi strutturali.

(2)  “Governanza u sħubija fil-livelli nazzjonali u reġjonali, u l-bażi għal proġetti fil-qasam tal-politika reġjonali”, relatur Jean-Marie Beaupuy, Parlament Ewropew li l-votazzjoni tiegħu saret fil-21.10.2008.

(3)  An Agenda for a Reformed Cohesion Policy. A Place Based Approach to meeting European Union Challenges and expectations – Mejju 2009.

(4)  Pereżempju Reves (sħubija bejn l-awtoritajiet reġjonali/lokali u l-ekonomija soċjali), Bankwatch Network, Iq net (awtoritajiet amministrattivi reġjonali u r-riċerka), l-inizjattiva ECAS u l-Komunità tal-Prattika li tinvolvi lill-awtoritajiet amministrattivi tal-FSE.

---