AN COIMISIÚN EORPACH

An Bhruiséil,28.6.2023

COM(2023) 391 final

TEACHTAIREACHT ÓN gCOIMISIÚN

CHUIG PARLAIMINT NA hEORPA, CHUIG AN gCOMHAIRLE AGUS

CHUIG AN gCÚIRT INIÚCHÓIRÍ



CUNTAIS BHLIANTÚLA CHOMHDHLÚITE AN AONTAIS EORPAIGH

DON BHLIAIN AIRGEADAIS 2022

CLÁR

BROLLACH    

BUAICPHOINTÍ AIRGEADAIS NA BLIANA    

NÓTA A GHABHANN LEIS NA CUNTAIS CHOMHDHLÚITE    

RÁITIS AIRGEADAIS CHOMHDHLÚITE AGUS NÓTAÍ MÍNIÚCHÁIN    

CLÁR COMHARDAITHE    

RÁITEAS MAIDIR LE FEIDHMÍOCHT AIRGEADAIS    

RÁITEAS FAOI SHREABHADH AIRGID    

RÁITEAS MAIDIR LE HATHRUITHE AR GHLANSÓCMHAINNÍ    

NÓTAÍ A GHABHANN LEIS NA RÁITIS AIRGEADAIS    

TUARASCÁIL AR AN gCUR CHUN FEIDHME BUISÉADACH AGUS NÓTAÍ MÍNIÚCHÁIN    

GLUAIS    

LIOSTA GIORRÚCHÁN    

BROLLACH

In 2022, léirigh an tAontas Eorpach a chumhacht aontachta arís ina fhreagairt ar dhúshláin gan choinne. Ba í dlúthpháirtíocht na hEorpa an fhreagairt a thugamar ar chogadh brúidiúil na Rúise. Ar thaobh amháin, sheasamar lenár gcomhpháirtithe Úcránacha agus d’fhéachamar le tionchar an chogaidh neamhdhleathaigh threallaigh sin a mhaolú, cogadh a chuaigh i gcion ar shaol laethúil na milliún Úcránach. Ar an taobh eile, thugamar aghaidh ar na hiarmhairtí díreacha agus indíreacha dár saoránaigh, ár ngnólachtaí agus ár mBallstáit. Sin é an fáth a bhfuil na modhanna uile atá ar fáil i mbuiséad an Aontais agus faoin tSaoráid Eorpach Síochána slógtha againn chun tacaíocht a sholáthraíonn na Ballstáit go díreach a chomhlánú.

Leis an staid gheopholaitiúil reatha, cuirtear i dtábhacht an tábhacht a bhaineann le foinse inbhuanaithe éagsúlaithe soláthair fuinnimh. Sa chomhthéacs sin, bhí ár n–ionstraim théarnaimh thiomnaithe, NextGenerationEU, ina huirlis thábhachtach chun luas a chur faoin gclaochlú glas agus digiteach. An tráth céanna, bhí NextGenerationEU ríthábhachtach i ndáil le forbairt an Aontais ina eisitheoir ceannasach mórscála. Nuair a chuir sé straitéis iasachtaíochta aontaithe Aontais chun feidhme, thug an Coimisiún comhartha an–tábhachtach do na margaí airgeadais: léiríodh ann dlúthpháirtíocht an Aontais agus cruthaíodh muinín in athléimneacht an limistéir euro.

Ina theannta sin lean an clár SURE (Tacaíocht chun Rioscaí Dífhostaíochta a Mhaolú i gcás Éigeandála), ag tacú leis na Ballstáit chun daoine a choimeád ina gcuid oibre agus chun cuidiú le poist a ndearna an phaindéim difear dóibh. Ag deireadh 2022, a bhliain deiridh, bhí comhaontuithe saoráide iasachta EUR 98.4 billiún sínithe ag na Ballstáit, comhaontuithe a eisíocadh ina n–iomláine lenar tacaíodh le breis agus 30 milliún duine agus 2.5 milliún cuideachta ar fud 19 mBallstát éagsúla.

 



Chomh maith le dul i ngleic leis an ngéarchéim le mearfhreagairtí agus coigeartuithe leanúnacha ar an staid pholaitiúil agus airgeadais, sheas an tAontas Eorpach leis an ngealltanas a thug sé agus bhain sé amach a chuspóirí beartais foriomlána . In 2022, an dara bliain de CAI 2021-2027, baineadh an úsáid ab fhearr as buiséad 2022, nuair a bhí EUR 357.1 billiún i gceist le cur chun feidhme gealltanas.

A bhuí le buiséad an Aontais, bhí an tAontas in ann an fód a sheasamh in aghaidh na ndúshlán a bhí roimhe. Dá bhrí sin, táim ríméadach cuntais bhliantúla 2022 de chuid an Aontais Eorpaigh a chur i láthair, ina léireofar an méid sin go sonrach. Soláthraítear forbhreathnú iomlán iontu ar mhaoiniú an Aontais, lena n–áirítear faisnéis maidir le dliteanais theagmhasacha, gealltanais airgeadais agus oibleagáidí eile an Aontais, chomh maith le cur chun feidhme bhuiséad an Aontais le bliain anuas. Is cuid de phacáiste comhtháite tuairiscithe airgeadais agus cuntasachta an Choimisiúin iad cuntais bhliantúla chomhdhlúite an Aontais Eorpaigh agus cuid fhíor-riachtanach dár gcóras ardfhorbartha trédhearcachta agus cuntasachta fioscaí iad.

Johannes Hahn

An Coimisinéir um an mBuiséad agus Acmhainní Daonna

BUAICPHOINTÍ AIRGEADAIS NA BLIANA

Is é is cuspóir don roinn seo Buaicphointí Airgeadais, a ullmhaíodh ar bhonn na bprionsabal atá imlínithe i dTreoirlíne Cleachtais Mholta IPSASB (RPG) 2 ‘Plé agus Anailís ar an Ráiteas Airgeadais’ cuidiú le léitheoirí tuiscint conas a léirítear gníomhaíochtaí oibriúcháin, airgeadais agus infheistíochta an Aontais sna gnéithe difriúla de ráitis airgeadais chomhdhlúite an Aontais. Ní dhearnadh iniúchóireacht ar an bhfaisnéis a chuirtear i láthair sa roinn seo.

Ba cheart a thabhairt ar aird i ngeall ar shlánú na bhfigiúirí go dtí na milliúin euro, go bhféadfadh an chuma a bheith air nach bhfuil roinnt sonraí airgeadais sna táblaí thíos suimithe i gceart.

CLÁR

1.    PRÍOMHFHIGIÚIRÍ AGUS BUAICPHOINTÍ NA BLIANA    

2.    CREAT AIRGEADAIS ILBHLIANTÚIL 2021-2027 AGUS NextGenerationEU    

2.1.    CAI 2021-27 & NextGenerationEU - Príomhfhigiúirí    

2.2.    NextGenerationEU – forbhreathnú    

2.3.    Staid airgeadais NGEU an 31 Nollaig 2022    

3.    ACHOIMRE AR CHUR CHUN FEIDHME AN BHUISÉID    

3.1.    Ioncam    

3.2.    Caiteachas    

4.    IONSTRAIMÍ AIRGEADAIS AGUS RÁTHAÍOCHTAÍ BUISÉADACHA    

4.1.    Ionstraimí airgeadais á maoiniú ag buiséad an Aontais    

4.2.    Ráthaíochtaí buiséadacha: Sócmhainní airgeadais arna sealbhú i gcistí ráthaíochta    

4.3.    Iasachtaí agus iasachtaíochtaí gaolmhara le haghaidh cláir chúnaimh airgeadais    

4.4.    Dliteanais theagmhasacha bhuiséadacha le haghaidh clár cúnaimh airgeadais    

5.    ANAILÍS AR NA RÁITIS AIRGEADAIS    

5.1.    IONCAM    

5.2.    CAITEACHAIS    

5.3.    SÓCMHAINNÍ    

5.4.    DLITEANAIS    

6.    CREAT POLAITIÚIL AGUS AIRGEADAIS AN AONTAIS, RIALACHAS AGUS CUNTASACHT    

6.1.    CREAT POLAITIÚIL AGUS AIRGEADAIS    

6.2.    RIALACHAS AGUS CUNTASACHT    

1.PRÍOMHFHIGIÚIRÍ AGUS BUAICPHOINTÍ NA BLIANA

2.CREAT AIRGEADAIS ILBHLIANTÚIL 2021-2027 AGUS NextGenerationEU

3.CAI 2021-27 & NextGenerationEU - Príomhfhigiúirí

Is fiú EUR 2.018 trilliún i bpraghsanna reatha (EUR 1.8 trilliún i bpraghsanna 2018) buiséad fadtéarmach 2021-2027 an Aontais Eorpaigh, mar aon le hionstraim théarnaimh NextGenerationEU (NGEU).

Is é atá sa phacáiste an buiséad fadtéarmach, creat airgeadais ilbhliantúil (‘CAI’) 2021-2027, dar luach EUR 1.211 trilliún i bpraghsanna reatha (EUR 1.074 trilliún i bpraghsanna 2018), agus an ionstraim shealadach théarnaimh, NGEU, ina bhfuil suas le EUR 806.9 billiún i bpraghsanna reatha (EUR 750 billiún i bpraghsanna 2018).

Dearadh an buiséad chun freagairt do na tosaíochtaí agus na riachtanais is práinne atá ag an Eoraip:

Áiríodh leis sin:

4.NextGenerationEU – forbhreathnú 

Le buiséad EUR 806.9 billiún, tá NGEU deartha chun cuidiú leis an dochar eacnamaíoch agus sóisialta láithreach a rinne paindéim an choróinvíris a chur ina cheart, agus dá réir sin Eoraip a fhorbairt tar éis COVID-19 a bheidh níos glaise, níos digití, níos athléimní agus níos oiriúnaí le haghaidh na ndúshlán atá ann faoi láthair agus do chinn a thiocfaidh chun cinn amach anseo.

Soláthraítear formhór na gcistí tríd an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta (RRF). Soláthraítear cuid de na cistí, suas le EUR 338.0 billiún, i bhfoirm tacaíochta neamh-inaisíoctha, nó deontais. Úsáidtear an chuid eile, suas le EUR 385.8 billiún, chun iasachtaí a sholáthar ón Aontas do Bhallstáit aonair. Ní thosóidh na Ballstáit sin ag aisíoc na n–iasachtaí sin go dtí tar éis na tréimhse CAI reatha agus sínfidh siad thar thréimhse ama fhada, agus ní thiocfaidh deireadh le haibíocht deiridh na n–iasachtaí gan aisíoc an 31 Nollaig 2022 go dtí 2052 (féach roinn 2.3.3).

Ina theannta sin, atreisítear le NGEU roinnt clár agus beartas de chuid an Aontais atá ann cheana, mar a leanas:

Anuas air sin, tar éis chogadh foghach na Rúise in aghaidh na hÚcráine agus an ghéarchéim fuinnimh a lean, chuir an Coimisiún chun cinn REPowerEU, plean an Choimisiúin Eorpaigh chun an Eoraip a dhéanamh neamhspleách ar bhreoslaí iontaise na Rúise i bhfad roimh 2030. Faoi REPowerEU, cuireann na Ballstáit caibidil maidir le REPowerEU lena bPleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta (RRPanna) – na treochláir le haghaidh cistiú faoin tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta – chun comhinfheistíochtaí agus athchóirithe a mhaoiniú d’fhonn soláthairtí fuinnimh a éagsúlú agus an spleáchas ar bhreoslaí iontaise na Rúise a laghdú. Ní mhéadaítear an t–imchlúdach foriomlán do RRF le REPowerEU, ach luathófar cur in úsáid na hacmhainneachta iasachtaíochta atá ann faoi láthair tríd an bhféidearthacht a thabhairt do na Ballstáit iasachtaí breise a iarraidh faoi NGEU le haghaidh chuspóirí REPowerEU. Comhlánaítear REPowerEU le deontais a mhaoinítear le ceantáil liúntas CTA agus aistrithe ó Chúlchiste Coigeartaithe Brexit.

5.Staid airgeadais NGEU an 31 Nollaig 2022

6.Forbhreathnú

Ó seoladh oibríochtaí cistiúcháin NGEU an 15 Meitheamh 2021 go dtí deireadh 2022, thiomsaigh an Coimisiún EUR 170.8 billiún de chistiú fadtéarmach (méid ainmniúil), trí bhannaí a eisiúint in idirbhearta sindeacáite den chuid is mó (2021: EUR 71.0 billiún). Anuas air sin, ó mhí na Nollag 2022, tá EUR 17.0 mbilliún de Bhillí AE gearrthéarmacha fós le híoc ag an gCoimisiún. Suas go dtí deireadh na bliana 2022, bhí luach EUR 162.0 billiún de thacaíocht airgeadais ar an iomlán eisíoctha ag an gCoimisiún (2021: EUR 71.6 billiún). Eisíocadh formhór an mhéid sin, EUR 138.7 billiún, faoi RRF, EUR 93.5 billiún de sin mar thacaíocht neamh-inaisíoctha agus EUR 45.2 billiún mar thacaíocht d’iasachtaí airgeadais. Eisíocadh EUR 23.3 billiún eile (glan ó aisghabhálacha de EUR 0.2 billiún) mar íocaíochtaí CAI faoi chláir reatha. Thairis sin, tá an leachtacht atá fágtha de EUR 20.5 billiún á sealbhú i gcuntas bainc NGEU le BCE agus i gcuntas lárnach státchiste an Choimisiúin, ar feitheamh le heisíocaíocht leis an mbuiséad le haghaidh chláir CAI.

NGEU – Iasachtaí le hÍoc agus Eisíocaíochtaí an 31 Nollaig 2022

*    Bhí EUR 0.6 billiún eile de chistí á sealbhú i gcuntas lárnach státchiste an Choimisiúin ar feitheamh le heisíocaíocht leis an mbuiséad le haghaidh chláir CAI (lena n–áirítear EUR 0.2 billiún de chistí aisghafa NGEU a íocadh roimhe sin).

7.Iasachtaí

Chun freastal ar riachtanais cistiúcháin NGEU, eisíonn an Coimisiún urrúis ar na margaí caipitil idirnáisiúnta. Bunaithe ar chur chuige cistiúcháin aontaithe, comhcheanglaíonn an Coimisiún an úsáid a bhaintear as ionstraimí cistiúcháin difriúla agus as teicnící cistiúcháin le cumarsáid oscailte thrédhearcach le rannpháirtithe an mhargaidh.

Leis an gCinneadh Iasachtaíochta bliantúil in 2022 ceadaíodh don Choimisiún suas le huasmhéid EUR 140 billiún i gcistiú fadtéarmach a eisiúint agus uasmhéid de EUR 60 billiún gan íoc a bheith aige i gcistiú gearrthéarmach 1 .

Cistiú fadtéarmach – Idirbhearta sindeacáite agus bannaí an Aontais a chur ar ceant

Ón 31 Nollaig 2022, bhí méid (ainmniúil) gan íoc an chistiúcháin fhadtéarmaigh cothrom le EUR 170.8 billiún (2021: EUR 71.0 billiún). As an méid sin, bhain EUR 36.4 billiún le bannaí glasa (2021: EUR 12 bhilliún). Rachaidh an iasachtaíocht in aibíocht idir 2025 agus 2052 mar a leanas:

Cistiú gearrthéarmach – Billí an Aontais a chur ar ceant

Le ceantáil Bhillí an Aontais, tugtar solúbthacht bhreise don Choimisiún ina cháil mar eisitheoir, agus tacaítear le leachtacht a n–urrús. Ón 31 Nollaig 2022, ba ionann méid (ainmniúil) an chistiúcháin ghearrthéarmaigh gan íoc, a bailíodh trí bhillí an Aontais a chur ar ceant lenar ghabh aibíocht 3 nó 6 mhí, agus EUR 17.0 billiún (2021: EUR 20.0 billiún).

8.Eisíocaíochtaí

Le linn 2022 rinne an Coimisiún measúnú, ar fuarthas toradh dearfach ina leith, ar phleananna téarnaimh agus athléimneachta na gcúig Bhallstát a bhí fágtha (an Bhulgáir, an Ísiltír, an Pholainn, an tSualainn agus an Ungáir), agus d’fhormheas an Chomhairle iad ina dhiaidh sin. Dá thoradh sin, bhí pleananna téarnaimh agus athléimneachta na 27 mBallstát uile formhuinithe faoi dheireadh na bliana 2022. EUR 335.1 billiún (2021: EUR 291.2 billiún) a bhí sa tacaíocht iomlán neamh-inaisíoctha a formheasadh faoi phleananna na 27 mBallstát, méid a bhí comhfhreagrach, nach mór, le himchlúdach airgeadais iomlán thacaíocht neamh-inaisíoctha NGEU de EUR 338.0 billiún 2 . As an méid sin, cumhdaíodh EUR 234.4 billiún le comhaontuithe maoiniúcháin a síníodh leis na Ballstáit (2021: EUR 195.4 billiún). EUR 165.3 billiún (2021: EUR 153.9 billiún) a bhí sa tacaíocht iasachta airgeadais iomlán a formheasadh faoi na pleananna, agus de sin, cumhdaíodh faoi chomhaontuithe iasachta a bhí sínithe faoi dheireadh na bliana EUR 153.9 billiún (2021: EUR 153.2 billiún).

Tacaíocht neamh-inaisíoctha

Faoi dheireadh na bliana 2022, bhí luach EUR 93.5 billiún de thacaíocht neamh-inaisíoctha ar an iomlán eisíoctha ag an gCoimisiún le 22 Bhallstát (2021: EUR 46.4 billiún le 20 Ballstát). As an méid sin, bhain EUR 36.6 billiún le réamh-mhaoiniú (2021: EUR 36.4 billiún) agus bhain EUR 56.9 billiún le híocaíochtaí a rinneadh tar éis do na Ballstáit garspriocanna agus spriocanna a chomhlíonadh (2021: EUR 10.0 billiún):

Le linn 2022, d’eisíoc an Coimisiún tacaíocht neamh-inaisíoctha EUR 47.2 billiún ar an iomlán. Sa mhéid sin cuimsíodh an chéad íocaíocht garsprice leis an bhFrainc (EUR 7.4 billiún), an chéad íocaíocht garsprice agus an dara híocaíocht garsprice leis an Iodáil (EUR 10.0 billiún i ngach ceann acu), agus an dara híocaíocht garsprice leis an Spáinn (EUR 12.0 billiún).

Iasachtaí

Faoi dheireadh na bliana 2022, bhí luach EUR 45.2 billiún de thacaíocht iasachta airgeadais eisíoctha ag an gCoimisiún le 5 Bhallstát (2021: EUR 18.0 billiún le 4 Bhallstát). As an méid sin, bhain EUR 19.9 billiún le réamh-mhaoiniú (2021: EUR 18.0 billiún) agus bhain EUR 25.2 billiún le tráthchodanna iasachta a rinneadh tar éis do na Ballstáit garspriocanna agus spriocanna a chomhlíonadh (2021: nialas):

Le linn 2022, sholáthair an Coimisiún tacaíocht iasachta airgeadais EUR 27.2 billiún ar an iomlán. Sa mhéid sin cuimsíodh an réamh-mhaoiniú iasachta EUR 1.9 billiún don Rómáin, íoc na chéad tráthchodanna iasachta leis an nGréig (EUR 1.8 billiún), leis an Iodáil (EUR 11.0 billiún), leis an bPortaingéil (EUR 0.6 billiún) agus leis an Rómáin (EUR 0.8 billiún), chomh maith le híoc an dara tráthchuid iasachta leis an Iodáil (EUR 11.0 billiún).

De réir na gcomhaontuithe iasachta, déanfaidh na Ballstáit aisíocaíochtaí bliantúla 5 % de na méideanna a eisíocfar ag tosú 10 mbliana tar éis an dáta eisíocaíochta. Dá réir sin tosóidh an Chipir, an Ghréig, an Iodáil agus an Phortaingéil ag aisíoc na n–iasachtaí ó 2032 agus an Rómáin ó 2033. Is mar a leanas atá an sceideal aisíocaíochta le haghaidh na méideanna ainmniúla a bheidh le híoc ag deireadh na bliana:

Ranníocaíocht NGEU le cláir eile faoi bhuiséad an Aontais

Faoi dheireadh na bliana 2022, is éard a bhí i luach iomlán na nglan–íocaíochtaí a eisíocadh le cláir eile faoi CAI EUR 23.3 billiún (2021: EUR 7.2 billiún). An ranníocaíocht sin, atá glan ó aisghabhálacha EUR 0.2 billiún, bhain sí go príomha le REACT–EU lena maoinítear Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (CFRE) agus Ciste Sóisialta na hEorpa (CSE, lena n–áirítear FEAD):

Le linn 2022, d’eisíoc an Coimisiún íocaíochtaí EUR 16.1 billiún ar an iomlán le cláir CAI eile. Sa mhéid sin cuimsíodh go príomha na híocaíochtaí a bhain le REACT–EU (EUR 11.2 billiún, EUR 8.7 billiún de sin faoi CFRE agus EUR 2.5 billiún eile faoi CSE, lena n–áirítear FEAD), Fís Eorpach (EUR 1.9 billiún), InvestEU (EUR 1.2 billiún) chomh maith le Forbairt Tuaithe (EUR 1.2 billiún).

9.Leachtacht

Ní leanann na hiasachtaí a sholáthraítear faoi NGEU an prionsabal dian droim-le-droim a úsáideadh roimhe seo. In ionad sin, forbraíodh straitéis cistiúcháin éagsúlaithe agus tiomsaithe do NGEU lenar ceanglaíodh bainistíocht éifeachtúil leachtachta a chur chun feidhme. Is é is cuspóir do bhainistíocht leachtachta NGEU a áirithiú gur leordhóthanach na méideanna arna sealbhú ar chuntas bainc NGEU chun na riachtanais eisíocaíochta uile a thiocfaidh chun cinn a chomhlíonadh agus chun maolán sábháilteachta sainithe a choinneáil ar bun, agus aon iarmhéid farasbairr á sheachaint an tráth céanna. Maidir leis an mbainistíocht leachtachta, d’fhorbair an Coimisiún uirlis TF lena mbítear in ann faireachán a dhéanamh ar chuntas NGEU ar bhonn laethúil. Ag deireadh na bliana 2022 ba é EUR 19.9 billiún luach na gcistí a bhí á sealbhú i gcuntas seachbhuiséid NGEU. Anuas air sin, bhí EUR 0.6 billiún de chistí á sealbhú i gcuntas lárnach státchiste an Choimisiúin ar feitheamh le heisíocaíocht leis an mbuiséad le haghaidh chláir CAI (lena n–áirítear EUR 0.2 billiún de chistí aisghafa NGEU a íocadh roimhe sin).

Tar éis rath na straitéise cistiúcháin éagsúlaithe le haghaidh NGEU agus an t–atarlú méadaitheach a bhain le hiasachtaíocht chun cistiú a chinntiú do thosaíochtaí beartais an Aontais, chinn an Coimisiún in 2022 go dtosódh sé ag úsáid an chur chuige aontaithe cistiúcháin mar phríomh-mhodh cistiúcháin ó 2023. Faoin gcur chuige sin, eiseoidh an Coimisiún – thar ceann an Aontais – ‘Bannaí an Aontais’ amháin as seo amach seachas bannaí a ainmneofar ar leithligh le haghaidh cláir aonair. Is iad clár téarnaimh NGEU agus an clár de Chúnamh Macra-Airgeadais+, ar luach EUR 18 mbilliún do 2023, don Úcráin na chéad chláir a thairbheoidh den chur chuige cistiúcháin nua.

10.ACHOIMRE AR CHUR CHUN FEIDHME AN BHUISÉID 

11.Ioncam

I mbuiséad an Aontais a glacadh ar dtús, EUR 170 603 mhilliún a bhí in iomlán na leithreasuithe faoi chomhair íocaíochtaí agus EUR 157 701 mhilliún ar an iomlán a bhí sa mhéid a bhí le maoiniú trí acmhainní dílse. Déantar na meastacháin maidir le hioncam agus caiteachas sa bhuiséad tosaigh a choigeartú de ghnáth le linn na bliana buiséadaí trí bhíthin buiséid leasaitheacha. Áirithítear le coigeartuithe ar acmhainní dílse OIN–bhunaithe gurb ionann go beacht an t–ioncam buiséadaithe agus an caiteachas buiséadaithe. I gcomhréir le prionsabal na cothromaíochta, ní mór d’ioncam agus do chaiteachas an bhuiséid (leithreasuithe faoi chomhair íocaíochtaí) a bheith cothrom.

Le linn 2022, glacadh cúig bhuiséad leasaitheacha. Á gcur sin san áireamh, EUR 170 038 milliún a bhí san ioncam críochnaitheach a glacadh le haghaidh 2022 agus EUR 153 928 milliún ar an iomlán a bhí sa mhéid iomlán a maoiníodh trí acmhainní dílse. In 2022 laghdaíodh ranníocaíochtaí na mBallstát faoi bharrachas na bliain roimhe sin go príomha (EUR 3 227 milliún). Bhí leibhéal na leithreasuithe faoi chomhair íocaíochtaí i gcomhréir leis an mbuiséad bunaidh ar vótáladh ina fhabhar, a bheag nó a mhór.

Tagann ioncam ó sé fhoinse (teidil):

Teideal 1 : Acmhainní dílse

Bhí bailiúchán na n–acmhainní dílse traidisiúnta os cionn na méideanna a tuaradh sa bhuiséad. Bhí sé sin amhlaidh den chuid is mó mar gheall ar bhailiúchán níos airde ná mar a bhí coinne leis sna míonna deiridh den bhliain.

Bhí íocaíochtaí críochnaitheacha CBL, OIN agus íocaíochtaí dramhaíola ó phacáistíocht na mBallstát an–chosúil leo sin sa mheastachán buiséadach críochnaitheach. Tá na difríochtaí idir na méideanna a réamh-mheasadh agus na méideanna a íocadh iarbhír ann i ngeall ar na difríochtaí idir na rátaí euro a úsáideadh chun an buiséad a tharraingt suas agus na rátaí a bhí i bhfeidhm tráth a ndearna na Ballstáit lasmuigh den limistéar euro a n–íocaíochtaí iarbhír.

Teideal 2 : Barrachais, iarmhéideanna agus coigeartuithe

Ba é EUR 3 227 milliún barrachas na bliana airgeadais roimhe sin. Rinneadh an méid sin a inscríobh i mbuiséad 2022 trí bhuiséad leasaitheach agus laghdaíodh dá réir sin na ranníocaíochtaí acmhainní dílse ó na Ballstáit.

Maidir leis na hiarmhéideanna CBL agus OIN tá na rialacha leagtha amach in Airteagal 10b den Rialachán maidir le cur ar fáil (Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 609/2014 ón gComhairle). De réir na rialacha sin ríomhtar suim iomlán na n–iarmhéideanna ionas go mbeidh an tionchar ar bhuiséad an Aontais ag nialas (‘córas glanluachála’) agus nach gcuimseofar leasú buiséadach leis an nós imeachta. Iarrann an Coimisiún, dá bhrí sin, go díreach ar na Ballstáit na glanmhéideanna a íoc i gcomhréir leis na rialacha den Rialachán maidir le cur ar fáil.

Teideal 3 : Ioncam riaracháin

Cuimsítear go príomha leis an teideal seo ioncam ó chánacha agus tobhaigh ar luach saothair foirne.

Teideal 4 : Ioncam airgeadais, ús mainneachtana agus fíneálacha

Baineann an phríomhchuid den teideal seo le fíneálacha a bhaineann le cur chun feidhme rialacha iomaíochta.

Teideal 5 : Ráthaíochtaí buiséadacha, oibríochtaí iasachtaíochta agus iasachtaithe

Méadaíodh an teideal seo go suntasach le teacht NextGenerationEU (NGEU). Sanntar ioncam do chistí NGEU laistigh den teideal seo. Cumhdaíonn Teideal 5 ioncam a bhaineann le ráthaíochtaí, ús agus aisíocaíochtaí ar iasachtaí a deonaíodh. Sannann sé cistí freisin (le haghaidh tacaíocht neamh-inaisíoctha NGEU faoin tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta agus chun cláir CAI a atreisiú) ó ioncam a chuirtear i leataobh do Bhallstáit agus a fhaigheann siad faoi Ionstraim Théarnaimh an Aontais Eorpaigh (EURI).

Teideal 6 : Ioncam, ranníocaíochtaí agus aisíocaíochtaí a bhaineann le beartais an Aontais

Baineann an teideal seo go príomha le hioncam ó cheartúcháin airgeadais a bhaineann le cistí struchtúracha agus talmhaíochta (Cistí SIE, CERT agus CETFT). Áirítear leis freisin rannpháirtíocht tríú tíortha i gcláir thaighde, imréiteach cuntas i gcistí talmhaíochta agus ranníocaíochtaí agus aisíocaíochtaí eile le cláir/gníomhaíochtaí an Aontais
. Tá ioncam atá curtha in áirithe ina chuid shubstaintiúil den iomlán sin, rud as a ndéantar leithreasuithe breise a chur isteach ar thaobh an chaiteachais.

Ba é EUR 245 265 milliún an t–ioncam buiséid iomlán in 2022:

12.Caiteachas

13.Cur chun feidhme an bhuiséid

In 2022, an dara bliain de CAI 2021-2027, EUR 182.2 billiún de leithreasuithe faoi chomhair gealltanas agus EUR 170.0 billiún de leithreasuithe faoi chomhair íocaíochtaí ar an iomlán a bhí sa bhuiséad críochnaitheach a glacadh. Anuas air sin, bhí EUR 295.0 billiún i leithreasuithe faoi chomhair gealltanas ar fáil mar ioncam sannta, agus bhain EUR 277.8 billiún de sin le NGEU 3 , agus tugadh EUR 4.5 billiún i leithreasuithe faoi chomhair gealltanas ó 2021 anonn. EUR 87.0 billiún a bhí sna leithreasuithe faoi chomhair íocaíochtaí a bhain le hioncam sannta 2022, agus de sin bhain EUR 64.3 billiún le NGEU agus tugadh EUR 4.3 billiún i leithreasuithe faoi chomhair íocaíochtaí ó 2021 anonn.

Maidir le cur chun feidhme bhuiséad 2022, rinneadh difear beag dó fós de bharr ghlacadh mall Rialachán CAI (Nollaig 2020), agus mar gheall air sin níor glacadh gníomhartha dlí na glúine nua clár go dtí 2021. Thairis sin, rinneadh an–difear do bhuiséad 2022 de bharr ionradh na Rúise ar an Úcráin agus an gá a bhí ann gníomhaíochtaí daingne a dhéanamh chun tacaíocht chasta dhaonnúil agus airgeadais a sholáthar don Úcráin, cabhair a thabhairt do dhídeanaithe chomh maith leis na tíortha a bhí dá n–óstáil, agus freagairt do ghéarchéim a raibh a hiarmhairtí le brath lasmuigh de theorainneacha na hÚcráine freisin.

An méid iomlán a bhain le cur chun feidhme na leithreasuithe iomlána faoi chomhair gealltanas in 2022 ná EUR 357.1 billiún:

An méid iomlán a bhain le cur chun feidhme na leithreasuithe iomlána faoi chomhair íocaíochtaí in 2022 ná EUR 243.3 billiún:

I gcásanna inar ceadaíodh sin leis an Rialachán Airgeadais agus/nó bunúis nua dlí, tugadh leithreasuithe an bhuiséid, ar vótáladh ina fhabhar, nár cuireadh chun feidhme in 2022 anonn go 2023: EUR 1.5 billiún de leithreasuithe faoi chomhair gealltanas agus EUR 2.5 billiún de leithreasuithe faoi chomhair íocaíochtaí.

Ar an dul céanna, maidir le EUR 121.5 billiún de leithreasuithe faoi chomhair gealltanas d’ioncam sannta, ar bhain EUR 115.1 billiún de sin le NGEU, agus EUR 15.2 billiún de leithreasuithe faoi chomhair íocaíochtaí d’ioncam sannta, ar bhain EUR 0.8 billiún de sin le NGEU, tugadh na méideanna sin anonn go 2023 i gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais.

Bhí iomlán na leithreasuithe faoi chomhair gealltanas a cuireadh chun feidhme in aghaidh chuspóirí beartais an Aontais in 2022 mar a léirítear thíos:

Ba é 74 % le haghaidh gealltanas agus 93 % le haghaidh íocaíochtaí cur chun feidhme 2022 le haghaidh gach cineál leithreasuithe (buiséad, tabhairt ar aghaidh ó bhlianta roimhe agus ioncam sannta). Maidir le rátaí cur chun feidhme lena n–áirítear na leithreasuithe a tugadh anonn go 2023 (i gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais agus/nó bunúis dlí), bhain siad 99 % amach i gcás leithreasuithe faoi chomhair gealltanas agus 100 % i gcás leithreasuithe faoi chomhair íocaíochtaí den bhuiséad ar vótáladh ina fhabhar le haghaidh 2022.

In 2022, EUR 144.6 billiún a bhí sa tráinse bliantúil gealltanas faoi NGEU 4 . Anuas air sin, tugadh EUR 21.1 billiún i leithreasuithe ó 2021 anonn. San iomlán bhí EUR 165.7 billiún ar fáil le haghaidh gealltanas in 2022, agus de sin ídíodh 162.7 billiún nó 98 %. Tá sé beartaithe EUR 144 bhilliún d’imchlúdach iomlán NGEU, an méid atá fágtha, a chur chun feidhme in 2023 (agus sna blianta amach anseo le haghaidh leithreasuithe riaracháin is féidir a chur chun feidhme go dtí 2027). I gcomhréir le hAirteagal 3(4) de Rialachán EURI 5 2020/2094, bhí breis agus 60 % de na gealltanais dhlíthiúla le haghaidh na gclár ábhartha faoi NGEU (cé is moite d’iasachtaí InvestEU agus iasachtaí na Saoráide Téarnaimh agus Athléimneachta (RRF)) glactha ar láimh faoin 31 Nollaig 2022. Shroich cur chun feidhme leithreasuithe NGEU 99 %.

14.Gealltanais gan íoc

Ba ionann na gealltanais le híoc (dá dtagraítear go coiteann mar RAL – reste à liquider), a chomhfhreagraíonn do mhéideanna a gealladh ach nár íocadh astu go fóill, agus EUR 452.8 billiún ag deireadh 2022. Tháinig méadú ar na gealltanais le híoc i gcomparáid le 2021 (faoi EUR 111.2 billiún).

Bhí cur chun feidhme NGEU (an chuid neamh-inaisíoctha) mar phríomhspreagthóir an mhéadaithe ar RAL in 2022, lenar cuireadh EUR 189.1 billiún (42 %) le RAL iomlán ag deireadh 2022. Toisc go ngeallfar leithreasuithe NGU go dtí an 31 Nollaig 2023 agus go n–íocfar iad faoin 31 Nollaig 2026, i gcomhréir le hAirteagail 3(4) agus 3(9) de Rialachán EURI, leanfaidh an treocht de RAL a fhásann go hainmniúil atá nasctha le NGEU in 2023.

15.Toradh buiséid

Tháinig laghdú ar thoradh an bhuiséid (barrachas) ó EUR 3.2 billiún in 2021 go EUR 2.5 billiún in 2022. Ba rud mór a chuir le toradh an bhuiséid (barrachas) in 2022 an t–ioncam níos airde ná mar a bhí coinne leis ó na dleachtanna custaim.

16.IONSTRAIMÍ AIRGEADAIS AGUS RÁTHAÍOCHTAÍ BUISÉADACHA

17.Ionstraimí airgeadais á maoiniú ag buiséad an Aontais

Is ann d’ionstraimí airgeadais á maoiniú ag buiséad an Aontais i bhfoirm ionstraimí ráthaíochta, ionstraimí cothromais agus ionstraimí iasachta. Faoi CAI 2021-2027 tá coinne leis go méadófar ar an úsáid a bhaintear as ráthaíochtaí buiséadacha i gcomparáid leis an úsáid a bhaintear as ionstraimí airgeadais atá á maoiniú nó á soláthar go hiomlán ó bhuiséad an Aontais. Go háirithe, faoi Chlár InvestEU, soláthrófar EUR 26.2 billiún de ráthaíochtaí an Aontais don ghrúpa BEI agus d’institiúidí airgeadais eile, chun tacú le cuspóirí beartais éagsúla de chuid an Aontais trí oibríochtaí infheistíochta a mhaoiniú. An bun–choincheap a bhfuil an cur chuige seo bunaithe air, i gcodarsnacht leis an modh traidisiúnta chun buiséad a chur chun feidhme, modh ina dtugtar deontais agus fóirdheontais, ná i gcás gach euro a chaitear ón mbuiséad trí ionstraimí airgeadais, go bhfaigheann an tairbhí deiridh níos mó ná EUR 1 mar thacaíocht airgeadais i ngeall ar an éifeacht ghiarála.

Faoin gcineál seo cur chun feidhme buiséid, eisíoctar cistí cheana féin leis na cuntais mhuiníneacha arna mbainistiú ag na heintitis a gcuirfear cúram orthu agus bíonn siad fós ar fáil (mar airgead tirim agus coibhéisí airgid, urrúis fiachais nó infheistíochtaí i gcistí margaí airgid nó punanna tiomsaithe sócmhainní) chun glaonna ar ráthaíochtaí a chumhdach sa todhchaí nó infheistíodh iad i gcothromas. Tá méid agus toirt na n–ionstraimí airgeadais arna maoiniú ag buiséad an Aontais faoi bhainistíocht dhíreach agus indíreach ag méadú le blianta beaga anuas.

18.Ráthaíochtaí buiséadacha: Sócmhainní airgeadais arna sealbhú i gcistí ráthaíochta

Faoin gcineál seo cur chun feidhme buiséid soláthraíonn an tAontas ráthaíochtaí do chontrapháirtithe dá soláthraítear an cistiú i bpáirt trí chistí ráthaíochta arna mbunú ag an gCoimisiún. Cruthaítear leis sin dliteanais theagmhasacha le haghaidh bhuiséad an Aontais, i gcás nach leordhóthanach an soláthar chun na glaonna a chumhdach. Tá ráthaíochtaí tugtha ag an Aontas do Ghrúpa BEI ar iasachtaí a deonaíodh lasmuigh den Aontas (Sainordú Iasachtaithe Sheachtraigh mar a thugtar air, nó ELM) agus ar oibríochtaí fiachais agus cothromais a chumhdaítear faoi ráthaíocht CEIS. Tá ráthaíochtaí tugtha ag an Aontas do Ghrúpa BEI agus institiúidí airgeadais eile freisin ar oibríochtaí a chumhdaítear faoi CEFI, Ráthaíocht ICFCI do Ghníomhaíochtaí Seachtracha agus InvestEU.

Ó 2021, tá an soláthar á shealbhú sa Chiste don Soláthar Coiteann (CPF). Bunaítear CPF leis an Rialachán Airgeadais 6 chun na forálacha arna ndéanamh (i.e. cistí arna sealbhú) a shealbhú chun na dliteanais airgeadais a eascraíonn as ionstraimí airgeadais, ráthaíochtaí buiséadacha agus iasachtaí cúnaimh airgeadais a chumhdach ó CAI 2021-2027. Áirítear leis freisin roinnt sócmhainní maidir le soláthar le haghaidh dliteanais airgeadais ó CAInna roimhe sin.

Cruthaítear agus feidhmítear CPF mar phunann aonair, ag comhcheangal soláthair i láthair na huaire le haghaidh ráthaíochtaí buiséadacha uile an Aontais agus cuid de na cláir chúnaimh airgeadais. Leithdháiltear acmhainní CPF i ndeighleoga chun na méideanna a bhaineann leis na ráthaíochtaí buiséadacha agus cláir chúnaimh airgeadais a rianú.

An 31 Nollaig 2022, sealbhaíonn an Coimisiún sócmhainní airgeadais sa CPF le haghaidh na ndeighleog seo a leanas:

Ina theannta sin, sealbhaítear EUR 342 mhilliún i gciste lárnach an Choimisiúin mar mhaolán leachtachta chun cumhdach a sholáthar le haghaidh ráthaíochtaí a ghlaoitear isteach láithreach.

19.Iasachtaí agus iasachtaíochtaí gaolmhara le haghaidh cláir chúnaimh airgeadais

Is oibríochtaí neamh-bhuiséid iad gníomhaíochtaí iasachtaíochta agus iasachtaithe an Aontais le haghaidh an gclár cúnaimh airgeadais. Cé is moite de NGEU, déantar cistí a ardaítear a thabhairt ar iasacht arís, droim-le-droim, don tír is tairbhí, i.e. leis an gcúpón, aibíocht agus méid céanna. Dá thoradh sin, seirbhísíonn an tAontas an iasachtaíocht leis an airgead a fhaigheann sé ó na hiasachtaí. Mar sin féin, is oibleagáid dhlíthiúil den Aontas é seirbhísiú na hiasachtaíochta, lena n–áiritheofar go ndéanfar gach íocaíocht ina hiomláine agus go tráthúil. Chuir an Coimisiún nósanna imeachta i bhfeidhm chun aisíocaíocht iasachtaíochtaí a áirithiú fiú i gcás iasacht ar mainneachtain.

An tacaíocht airgeadais do na Ballstáit agus do thríú tíortha, i bhfoirm iasachtaí déthaobhacha arna maoiniú ó na margaí caipitil le ráthaíocht bhuiséad an Aontais, soláthraíonn an Coimisiún an tacaíocht sin faoi chinntí ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle. In 2022 feidhmíonn an Coimisiún, ag gníomhú dó thar ceann an Aontais, sé phríomhchlár faoinar féidir leis iasachtaí a dheonú:

An 31 Nollaig 2022, ba iad seo méid ainmniúil na n–iasachtaí a deonaíodh le haghaidh cúnamh airgeadais, gan NGEU san áireamh (féach roinn 2):

Tá an sceideal aisíocaíochta le haghaidh na méideanna le híoc ag deireadh bliana mar a leanas:

SURE

Bunaíodh SURE in 2020 chun cúnamh airgeadais a sholáthar do Bhallstáit a bhfuil suaitheadh tromchúiseach eacnamaíoch ag cur isteach orthu, nó a bhfuil sé ag bagairt go tromchúiseach orthu, i ngeall ar phaindéim COVID-19 ina gcríoch. Comhlánaíonn an ionstraim na bearta náisiúnta arna ndéanamh ag na Ballstáit dá ndearnadh difear. Ní bheidh an uasmhéid de chúnamh airgeadais níos mó ná EUR 100 billiún le haghaidh na mBallstát uile.

Ag deireadh 2022, bhí comhaontuithe saoráide iasachta EUR 98.4 billiún sínithe ag Ballstáit, agus na comhaontuithe uile sin eisíoctha faoi dheireadh na bliana 2022. In 2022, d’eisíoc an Coimisiún iasachtaí nua ar luach EUR 8.7 billiún. Tá éagsúlacht idir aibíocht na n–iasachtaí idir 5 agus 30 bliain.

EFSM

Cruthaíodh EFSM chun cúnamh airgeadais a sholáthar do gach Ballstát a bhfuil suaitheadh eacnamaíoch airgeadais tromchúiseach ag cur isteach orthu nó a bhfuil sé ag bagairt orthu i ngeall ar tharlúintí eisceachtúla nach bhfuil aon smacht acu orthu. Úsáideadh EFSM chun cúnamh airgeadais a sholáthar, ar choinníoll go gcuirfí athchóirithe chun feidhme, d’Éirinn agus don Phortaingéil idir 2011 agus 2014. Tá an clár sin imithe in éag agus ní féidir aon iasacht bhreise a tharraingt, cé go bhfuil feidhm leis fós le haghaidh cúraimí sonracha amhail fadú aibíochtaí na n–iasachtaí atá ann cheana agus iasachtaí idirlinne a sholáthar. In 2022, cuireadh síneadh de 4.5 bliain le hiasachtaí EUR 2.2 billiún don Phortaingéil, iasachtaí a tháinig in aibíocht in Aibreán 2022, fad a aisíocadh EUR 0.5 billiún.

MFA

Is cineál cúnaimh airgeadais é an clár MFA a leathnaigh an tAontas chuig tíortha comhpháirtíochta lasmuigh den Aontas ina raibh géarchéim maidir le comhordú íocaíochtaí. Bíonn sé i bhfoirm iasachtaí nó deontas meán/fadtéarmach, nó meascán díobh sin, agus ní bhíonn sé ar fáil ach amháin do thíortha a thairbhíonn de chlár de chuid an Chiste Airgeadaíochta Idirnáisiúnta a dhéanann eisíocaíocht.

An Úcráin

In 2022, chomhaontaigh Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle trí phacáiste de chúnamh airgeadais don Úcráin 7 , EUR 7.2 billiún san iomlán, chun athléimneacht láithreach na tíre a neartú tar éis an chogaidh fhoghaigh gan chúis gan údar a thug an Rúis fúithi. Bhí na hiasachtaí uile eisíoctha leis an Úcráin faoi dheireadh 2022. Tá éagsúlacht ag baint le haibíocht na n–iasachtaí nua sin don Úcráin, idir 10 agus 30 bliain.

Ag deireadh 2022, EUR 11.6 billiún (méid ainmniúil) san iomlán a bhí in iomlán na n–iasachtaí MFA, gan íoc, don Úcráin.

Chun leanúint de thacaíocht an Aontais don Úcráin in 2023, ghlac Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle pacáiste nua cúnaimh airgeadais ar luach EUR 18 mbilliúin an 14 Nollaig 2022 (Rialachán (AE) 2022/2463). Shínigh an Coimisiún agus an Úcráin Meabhrán Tuisceana agus Comhaontú Saoráide Iasachta go luath in 2023 agus bhí EUR 7.5 billiún in iasachtaí eisíoctha faoin 31 Bealtaine 2023. Tá sé beartaithe ag an gCoimisiún an méid atá fágtha a eisíoc faoi dheireadh 2023 i dtráinsí míosúla ar luach EUR 1.5 billiún.

BOP

Is clár cúnaimh é comhardú na n–íocaíochtaí atá deartha do Bhallstáit lasmuigh den limistéar euro a bhfuil deacrachtaí acu maidir lena gcomhordú íocaíochtaí nó a bhfuil sé ag bagairt orthu. Maidir le cúnamh BOP, foirm iasachtaí meántéarmacha a bhíonn i gceist leis a bhíonn ag brath ar bheartais a chur chun feidhme arna gceapadh chun dul i ngleic le fadhbanna eacnamaíocha bunúsacha. Go hiondúil, tairgtear cúnamh BOP ón Aontas i gcomhar le CAI agus institiúidí nó tíortha idirnáisiúnta eile. Níor tharla aon oibríocht ná ní dhearnadh aon aisíocaíocht nua iasachta in 2022.

Euratom

Tugann an Comhphobal Eorpach do Fhuinneamh Adamhach (Euratom, arna ionadú ag an gCoimisiún) airgead ar iasacht do Bhallstáit agus Stáit nach Ballstáit iad araon, agus d’eintitis an dá cheann, chun tionscadail a mhaoiniú a bhaineann le suiteálacha fuinnimh.

20.Dliteanais theagmhasacha bhuiséadacha le haghaidh clár cúnaimh airgeadais

Cuimsítear le hiasachtaí de chuid an Aontais oibleagáidí díreacha agus neamhchoinníollacha an Aontais agus tá siad ráthaithe ag Ballstáit an Aontais (dliteanais theagmhasacha bhuiséadacha). Tá iasachtaíocht a ghlactar chun iasachtaí do thíortha lasmuigh den Aontas a chistiú cumhdaithe ag CPF. I gcás ina mainníonn Ballstát is tairbhí, tarraingeofar an tseirbhís fiachais ó iarmhéid státchiste an Choimisiúin atá ar fáil, más féidir. Mura mbeidh sé indéanta ag an am sin, tharraingeodh an Coimisiún na cistí is gá ó na Ballstáit. Tá oibleagáid dhlíthiúil ar Bhallstáit an Aontais, de réir reachtaíocht maidir le hacmhainní dílse an Aontais (Airteagal 14 de Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 609/2014 ón gComhairle), chun cistí leordhóthanacha a chur ar fáil chun oibleagáidí an Aontais a chomhlíonadh. Ní bhíonn na hinfheisteoirí neamhchosanta dá réir sin ach ar riosca creidmheasa an Aontais, ní do thairbhí na n–iasachtaí arna gcistiú. Áirithíonn iasachtú ‘droim le droim’ nach nglacann buiséad an Aontais aon riosca ráta úis ná aon riosca malairte eachtraí.

Mar thaca ag iasachtaí arna soláthar do na Ballstáit faoin ionstraim SURE tá córas ráthaíochtaí saorálacha ó Bhallstáit arb ionann iad agus 25 % den uasmhéid de chúnamh airgeadais. Comhfhreagraíonn ranníocaíocht gach Ballstáit do mhéid foriomlán na ráthaíochta dá sciar coibhneasta in ollioncam náisiúnta an Aontais Eorpaigh, bunaithe ar bhuiséad 2020 an Aontais.

Maidir le EUR 6 bhilliún d’iasachtaí a soláthraíodh don Úcráin in 2022 faoi chúnamh airgeadais eisceachtúil MFA, cumhdaítear é faoi chóras ráthaíochtaí ó Bhallstáit le haghaidh 61 % den neamhchosaint agus tá an chéad 9 % d’aon chaillteanas le cumhdach faoi bhuiséad an Aontais (CPF). Féach nóta 2.4.1.1 i gcuntais bhliantúla chomhdhlúite an Aontais.

Le haghaidh gach cláir tíre, cinntear le cinntí Pharlaimint na hEorpa, na Comhairle agus an Choimisiúin an méid foriomlán a dheonaítear, an líon tráthchodanna a bheidh le déanamh, agus (meán) uasmhéid aibíochta an phacáiste iasachta. Ina dhiaidh sin, aontaíonn an Coimisiún agus an tír lena mbaineann, paraiméadair na hiasachta/an chistiúcháin, aibíocht na dtráthchodanna go háirithe. Ina theannta sin, cé is moite den chéad cheann, beidh gach tráthchuid den iasacht ag brath ar choinníollacha an bheartais a chomhlíonadh, i gcomhthéacs chúnamh airgeadais an Aontais, fachtóir eile a mbíonn tionchar aige ar uainiú na n–oibríochtaí cistiúcháin. Tugann sé sin le fios go mbíonn uainiú agus aibíochtaí eisiúintí ag brath ar an ngníomhaíocht iasachtaithe ghaolmhar san Aontas. Ainmnítear cistiú go heisiach in euro agus gabhann an speictream aibíochta ó 3 bliana go 30 bliain.

21.ANAILÍS AR NA RÁITIS AIRGEADAIS

22.IONCAM

Ionchorpraítear in ioncam comhdhlúite an Aontais méideanna a bhaineann le hidirbhearta malairte agus idirbhearta neamh-mhalairte, agus is iad sin na cinn is suntasaí. Tá an treocht 5 bliana de na príomhchatagóirí ioncaim neamh-mhalairte (ina gcuimsítear acmhainní OIN, acmhainní traidisiúnta dílse, acmhainní CBL, acmhainní nua dílse bunaithe ar an dramhaíl ó phacáistíocht, Fíneálacha agus Aisghabháil caiteachas) mar a leanas:

Treocht 5 bliana ioncaim ó phríomhidirbhearta neamh-mhalairte*

*Figiúirí 2020 go 2022: gan ioncam a bhaineann le tarraingt siar na Ríochta Aontaithe ón Aontas Eorpach san áireamh

Toisc gur cheart don ioncam buiséid a bheith cothrom (nó níos mó) ná an caiteachas buiséid, is iad na híocaíochtaí a dhéantar gach bliain an príomhrud a thiomáineann an treocht ioncaim a thaispeántar thuas.

Ioncam comhdhlúite – príomhfhorbairtí in 2022

Ba é EUR 171.2 billiún an t–ioncam comhdhlúite, lena gcuimsítear gach catagóir ioncaim, in 2022, i gcomparáid le EUR 178.9 billiún an bhliain roimhe sin. Ba iad seo a leanas na príomhfhorbairtí lena mínítear an laghdú EUR 7.7 billiún nó 4.3 %:

·Tháinig laghdú EUR 2.5 billiún ar ioncam airgeadais de bharr laghdú ar ús fabhraithe ar riaráistí i gcásanna custaim, go príomha.

23.CAITEACHAIS

Is caiteachais iad an phríomhchuid de na caiteachais a aithnítear sna ráitis airgeadais chomhdhlúite faoin modh bainistíochta comhpháirtí, ina n–áirítear na cistí seo a leanas: (i) An Ciste Eorpach um Ráthaíocht Talmhaíochta (CERT), (ii) An Ciste Eorpach Talmhaíochta um Fhorbairt Tuaithe (CETFT) agus ionstraimí forbartha tuaithe eile, (iii) Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (CFRE) & An Ciste Comhtháthaithe (CC), agus (iv) Ciste Sóisialta na hEorpa (CSE). Bhí EUR 114.8 billiún nó 43.6 % de na caiteachais iomlána de EUR 263.1 billiún a tabhaíodh in 2022 i gceist leis na cistí sin (2021: EUR 119.9 billiún, 54.3 % de na caiteachais iomlána). Cuirtear an deighilt idir chaiteachais faoi modh bainistíochta comhpháirtí agus a n–ualuithe coibhneasta i láthair thíos:

Príomhchaiteachais faoin modh bainistíochta comhpháirtí don bhliain airgeadais 2022

Tharla an laghdú ar chaiteachais faoin modh bainistíochta comhpháirtí go príomha i ngeall ar chaiteachais mhéadaithe a bhaineann le CFRE agus an Ciste Comhtháthaithe (faoi EUR 3.8 billiún) agus CSE (faoi EUR 2.1 billiún). Léirítear leis sin an claochlú ó chlárthréimhse CAI 2014-2020 a bhí i bhfeidhm go dtí clárthréimhse CAI 2021-2027 atá i bhfeidhm faoi láthair: tá na costais a dearbhaíodh don chlárthréimhse a bhí i bhfeidhm ag laghdú fad atá na costais a bhaineann leis an tréimhse atá i bhfeidhm faoi láthair íseal de bharr thús mall a cur chun feidhme. Tháinig méadú EUR 0.6 billiún agus EUR 0.2 billiún, faoi seach, ar chaiteachais a bhaineann le CETFT agus le hionstraimí forbartha tuaithe eile agus CERT.

Tar éis sheoladh NGEU (féach roinn 2) in 2021, tháinig méadú ó EUR 63.0 billiún in 2021 go dtí EUR 94.0 billiún in 2022 ar chaiteachais faoin modh bainistíochta dírí, a léiríonn cur chun feidhme buiséid ag an gCoimisiún, gníomhaireachtaí feidhmiúcháin agus cistí iontaobhais. Tharla an méadú de EUR 31.0 billiún den chuid is mó mar gheall ar an tacaíocht neamh-inaisíoctha a deonaíodh faoi RRF NGEU, arbh ionann é agus EUR 69.5 billiún (2021: EUR 42.9 billiún).

Is éard a léirítear le caiteachais faoin modh bainistíochta indírí cur chun feidhme buiséid ag gníomhaireachtaí an Aontais, comhlachtaí an Aontais, tríú tíortha, eagraíochtaí idirnáisiúnta agus eintitis eile. In 2022, bhí na caiteachais faoin modh bainistíochta indírí cothrom le EUR 13.6 billiún (2021: EUR 10.9 billiún). Baineann an méadú leis na caiteachais mhéadaithe i réimse na nGníomhaíochtaí Seachtracha go príomha.

24.SÓCMHAINNÍ

Ba EUR 445.9 billiún a bhí sna sócmhainní iomlána an 31 Nollaig 2022 (2021: EUR 414.1 billiún) – tharla an méadú i ngeall ar iasachtú breise ó ionstraim SURE agus ar an iasachtú agus na réamhíocaíochtaí a íocadh faoin ionstraim NGEU. Ba shócmhainní airgeadais seachas airgead tirim agus coibhéisí airgid na míreanna ba shuntasaí (EUR 235.4 billiún), réamh-mhaoiniú (EUR 100.5 billiún), méideanna infhaighte agus méideanna in–aisghabhála (EUR 48.2 billiún) agus airgead tirim agus coibhéisí airgid (EUR 46.5 billiún). Áirítear le sócmhainní eile, arbh ionann iad agus EUR 15.2 billiún, réadmhaoin, gléasra agus trealamh agus sócmhainní doláimhsithe den chuid is mó.

Comhdhéanamh na sócmhainní an 31 Nollaig 2022

Is mar gheall ar na héifeachtaí seo a leanas a tháinig an méadú EUR 31.8 billiún nó 7.7 % ar shócmhainní iomlána ón mbliain roimhe sin:

Tarraingt siar na Ríochta Aontaithe ón Aontas Eorpach

An 31 Eanáir 2020, tharraing an Ríocht Aontaithe siar ón Aontas Eorpach. Sainítear téarmaí a himeachta i gComhaontú maidir le Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann a bheith ag tarraingt siar as an Aontas Eorpach agus as an gComhphobal Eorpach do Fhuinneamh Adamhach, ar a dtugtar an ‘Comhaontú um Tharraingt Siar’ freisin. Mar chuid den chomhaontú sin, d’aontaigh an Ríocht Aontaithe go gcomhlíonfadh sí na hoibleagáidí airgeadais go léir a ghlac sí nuair a bhí sí ina ball den Aontas. Tháinig an comhaontú i bhfeidhm an 31 Eanáir 2020. Leanfaidh an Ríocht Aontaithe uirthi ag cur le buiséad an Aontais Eorpaigh agus ag tairbhiú de chláir agus caiteachas an Aontais roimh 2021 amhail is dá mbeadh sí fós ina Ballstát. Gheobhaidh an Ríocht Aontaithe airgead sainithe áirithe ar ais freisin a d’íoc sí isteach i mbuiséad an Aontais nó airgead a fuarthas i mbuiséad an Aontais mar gheall ar thréimhse ballraíochta na Ríochta Aontaithe. Tuairiscíonn an tAontas Eorpach chuig an Ríocht Aontaithe dhá uair sa bhliain ar mhéideanna atá dlite agus íocann an Ríocht Aontaithe na méideanna sin ar bhonn míosúil. Tugtar an tuairisciú sin cothrom le dáta gach bliain bunaithe ar fhigiúirí iarbhír.

Trí bhíthin na n–oibleagáidí faoin gComhaontú um Tharraingt Siar cruthaítear dliteanais agus suimeanna infhaighte don Aontas nach mór iad a ríomh agus a léiriú i gcuntais bhliantúla an Aontais agus cumhdaítear na réimsí seo a leanas go háirithe leo sin:

Réamh-mhaoiniú

In 2022, ba é EUR 94.1 billiún a bhí sa réamh-mhaoiniú (2021: EUR 86.2 billiún), gan réamhíocaíochtaí eile le Ballstáit agus ranníocaíochtaí le cistí iontaobhais Bêkou agus na hAfraice san áireamh, agus bhain formhór an mhéid sin le gníomhaíochtaí an Choimisiúin. Baineann an méadú EUR 7.9 billiún nó 9.2 % leis an méadú ar réamh-mhaoiniú a bhaineann le bainistíocht chomhroinnte ó EUR 31.8 billiún in 2021 go dtí EUR 40.6 billiún in 2022:

Réamh-mhaoiniú ón gCoimisiún de réir an mhodha bainistíochta

Bíonn tionchar suntasach ag an timthriall CAI faoi seach ar leibhéal an réamh-mhaoinithe a dheonaítear faoi chláir CAI – ag tús thréimhse CAI tá coinne leis go n–íocfar réamhíocaíochtaí móra le Ballstáit faoi bheartas comhtháthaithe agus beidh na méideanna sin ar fáil do na Ballstáit go dtí go ndúnfar na cláir, mar shampla. Íoctar réamh-mhaoiniú bliantúil freisin, nach mór é a úsáid laistigh de bhliain nó é a aisíoc an bhliain ina dhiaidh sin mar chuid de dhúnadh bliantúil an timthrialla cuntas. Déanann an Coimisiún gach iarracht chun a áirithiú go gcoinnítear réamh-mhaoiniú ar leibhéal iomchuí. Ní mór cothromaíocht a bhaint amach idir cistiú leordhóthanach a áirithiú le haghaidh tionscadal agus caiteachas a aithint go tráthúil.

25.DLITEANAIS

An 31 Nollaig 2022 bhí na dliteanais iomlána cothrom le EUR 577.2 billiún (2021: EUR 496.4 billiún) – tharla an méadú go príomha de thoradh na hiasachtaíochta a fuarthas in 2022 faoi na hionstraimí SURE agus NGEU. Ar na dliteanais ba shuntasaí bhí iasachtaíocht le haghaidh NGEU agus cúnamh airgeadais (EUR 344.3 billiún), muirir fhabhraithe agus ioncam iarchurtha (EUR 86.2 billiún), oibleagáidí pinsin agus dliteanais sochar iarfhostaíochta eile (EUR 80.6 billiún) agus suimeanna iníoctha le tríú páirtithe (EUR 55.3 billiún).

Comhdhéanamh na ndliteanas an 31 Nollaig 2022

Tharla an méadú EUR 80.8 billiún nó 16.3 % ar an mbliain roimhe de bharr na n–éifeachtaí seo a leanas go príomha:

Costas iomlán na n–éileamh agus na sonrasc a fuarthas agus a aithníodh sa Chlár Comhardaithe faoin gceannteideal ‘Suimeanna iníoctha’

Glansócmhainní

Bhí barrachas na ndliteanas thar shócmhainní an 31 Nollaig 2022 cothrom le EUR 131.3 billiún (2021: EUR 82.3 billiún). Tharla an méadú suntasach EUR 49.0 billiún mar gheall ar an iasachtaíocht i ndáil le tacaíocht neamh-inaisíoctha a fuarthas faoi NGEU in 2022 go príomha (as ar eascair caiteachais bhainistíochta dírí EUR 69.5 billiún, méadú EUR 26.6 billiún i gcomparáid leis an mbliain roimhe). Tugtar faoi deara nach gciallaíonn barrachas na ndliteanas thar shócmhainní go bhfuil deacrachtaí airgeadais ag institiúidí agus comhlachtaí an Aontais, ciallaíonn sé go bhfaighfear cistiú i gcomhair dliteanais áirithe ó bhuiséid bhliantúla amach anseo. Aithnítear go leor caiteachas faoi rialacha cuntasaíochta maidir le fabhrú sa bhliain reatha cé go bhféadfaí iad a íoc i ndáiríre sna blianta ina dhiaidh sin agus go bhféadfaí iad a chistiú ó bhuiséid amach anseo; ní chuirfear na hioncaim lena mbaineann san áireamh ach i dtréimhsí amach anseo. Seachas an iasachtaíocht le haghaidh NGEU, atá le haisíoc idir 2028 agus 2052, agus an dliteanas i leith sochair fostaithe, atá le híoc i gcaitheamh roinnt deacáidí, is iad na méideanna is suntasaí a chuirtear i dtábhacht na gníomhaíochtaí a bhaineann le CERT, a íoctar an chuid is mó díobh sa chéad ráithe den bhliain ina dhiaidh sin de ghnáth.

26.CREAT POLAITIÚIL AGUS AIRGEADAIS AN AONTAIS, RIALACHAS AGUS CUNTASACHT

Is Aontas é an tAontas Eorpach (AE) dá dtugann na Ballstáit inniúlachtaí chun cuspóirí atá i gcoiteann acu a bhaint amach. Tá an tAontas fothaithe ar luachanna an mheasa ar urramú dhínit an duine, na saoirse, an daonlathais, an chomhionannais, an smachta reachta agus an mheasa ar chearta an duine, lena n–áirítear na cearta atá ag daoine ar le grúpaí mionlaigh iad. Is comhluachanna ag Ballstáit na luachanna sin i sochaí arb iad is sainairíonna inti an t–iolrachas, an neamhidirdhealú, an chaoinfhulaingt, an ceartas, an dlúthpháirtíocht agus an comhionannas idir mná agus fir.

27.CREAT POLAITIÚIL AGUS AIRGEADAIS

Saothraíonn an tAontas na cuspóirí a bunaíodh leis an gConradh le hionstraimí éagsúla, agus tá buiséad an Aontais ar cheann de na hionstraimí sin. I measc na n–uirlisí eile tá comhchreat reachtach nó comhstraitéisí beartais, mar shampla.

Is iad ioncaim ó acmhainní dílse na príomhfhoinsí cistiúcháin atá ag buiséad an Aontais agus déantar iad a chomhlánú le hioncaim eile. Tá ceithre chineál acmhainní dílse ann: Acmhainní dílse traidisiúnta (dleachtanna custaim go príomha), acmhainn dhílis bunaithe ar cáin bhreisluacha (CBL), acmhainn dhílis bunaithe ar dhramhaíl ó phacáistíocht phlaisteach neamh-athchúrsáilte (a tugadh isteach in 2021) agus acmhainn dhílis bunaithe ar ollioncam náisiúnta (OIN). Bíonn níos lú ná 10 % den ioncam iomlán i gceist le hioncaim eile a eascraíonn as gníomhaíochtaí an Aontais (e.g. fíneálacha comórtais) de ghnáth.

28.RIALACHAS AGUS CUNTASACHT

29.Struchtúr institiúideach

Tá creat institiúideach ag an Aontas arb é is aidhm dó a luachanna a chur chun cinn, a chuspóirí a shaothrú, fónamh dá leasanna, do leasanna a shaoránach agus do leasanna a Bhallstát, mar aon le comhsheasmhacht, éifeachtacht agus leanúnachas a chuid beartas agus gníomhaíochtaí a áirithiú. Tá institiúidí, gníomhaireachtaí agus comhlachtaí eile de chuid an Aontais san áireamh sa struchtúr eagrúcháin. Leis an Rialachán Airgeadais, in éineacht leis na rialacha cuntasaíochta is infheidhme, sainítear cé acu de na heintitis is ceart a chur san áireamh i gcuntais chomhdhlúite an Aontais (féach nóta 9 de chuntais bhliantúla chomhdhlúite an Aontais chun liosta na n–eintiteas a chuimsítear i raon feidhme an chomhdhlúthaithe a fháil).

Déanann Parlaimint na hEorpa, i gcomhpháirt leis an gComhairle, feidhmeanna reachtacha agus buiséadacha a fheidhmiú. Tá an Coimisiún cuntasach, go polaitiúil, do Pharlaimint na hEorpa. Déanann an Chomhairle feidhmeanna ceaptha beartais agus comhordúcháin freisin faoi chuimsiú threoir pholaitiúil ghinearálta agus thosaíochtaí an Aontais arna leagan síos ag an gComhairle Eorpach.

Is é an Coimisiún Eorpach brainse feidhmiúcháin an Aontais Eorpaigh. Cuireann sé leas ginearálta an Aontais chun cinn agus glacann sé tionscnaimh iomchuí chuige sin. Áirithíonn sé go gcuirtear na Conarthaí i bhfeidhm agus déanann sé maoirseacht ar chur i bhfeidhm dhlí an Aontais ag na Ballstáit faoi rialú Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh. Comhlíonann sé feidhmeanna comhordaithe, feidhmiúcháin agus bainistíochta, feidhmíonn sé an buiséad agus bainistíonn sé cláir.

Cuireann an Coimisiún an buiséad i bhfeidhm, i gcomhar leis na Ballstáit den chuid is mó 10 . Áirithíonn siad le chéile go n–úsáidtear na leithreasuithe i gcomhréir le prionsabail na bainistíochta fónta airgeadais. Leagfar síos leis na rialacháin na hoibleagáidí maidir le rialú agus iniúchóireacht a bheidh ar na Ballstáit nuair a chomhroinneann siad cur chun feidhme an bhuiséid agus na freagrachtaí a bheidh mar thoradh air sin. Leagann siad síos na freagrachtaí agus na rialacha sonracha le haghaidh gach ceann d’institiúidí an Aontais freisin, a mhéid a bhaineann lena gcaiteachas féin.

30.Struchtúr rialachais an Choimisiúin

Socruithe rialachais an Choimisiúin agus an chaoi a n–áirithítear leo go bhfeidhmíonn an Coimisiún mar institiúid nua-aoiseach, chuntasach agus atá dírithe ar fheidhmíocht, tugtar tuairisc orthu sin sa Teachtaireacht 11 maidir le Rialachas sa Choimisiún Eorpach.

Comhlíonann an Coimisiún a chuid feidhmeanna faoi cheannaireacht Choláiste na gCoimisinéirí, a shocraíonn tosaíochtaí agus a ghlacann freagracht pholaitiúil uile as obair an Choimisiúin. Mar Choláiste, oibríonn an Coimisiún faoi threoraíocht pholaitiúil a Uachtaráin, a léiríonn, mar chuid dá ainmniúchán/hainmniúchán do Pharlaimint na hEorpa, na cuspóirí atá beartaithe aige/aici a bhaint amach i bhfoirm treoirlínte polaitiúla. Déanann an tUachtarán eagrú inmheánach an Choimisiúin a chinneadh chun a áirithiú go ngníomhaíonn sé go comhsheasmhach, go héifeachtúil agus mar chomhlacht coláisteach.

Déanann an Coláiste cur chun feidhme oibríochtúil an bhuiséid agus an bhainistíocht airgeadais a tharmligean do na hArd-Stiúrthóirí agus Cinn Seirbhíse atá i gceannas ar struchtúr riaracháin an Choimisiúin. Trí bhíthin an chur chuige díláraithe sin, cruthaítear cultúr riaracháin lena dtugtar spreagadh do státseirbhísigh freagracht a ghlacadh as gníomhaíochtaí ar féidir leo a rialú agus lena n–éilítear orthu dearbhú a sholáthar i ndáil leis na gníomhaíochtaí a bhfuil siad cuntasach astu.

Faoi údarás an Uachtaráin agus i ndlúthchomhar leis an gComhalta den Choimisiún atá i gceannas ar chúrsaí buiséid, acmhainní daonna agus cúrsaí riaracháin, agus le seirbhísí an Uachtaráin agus na seirbhísí lárnacha páirteach ann, cuireann an Bord Bainistíochta Corparáideach comhordú, formhaoirseacht, comhairle agus treonna straitéiseacha ar fáil.

Sainítear sraith chomhleanúnach uirlisí bainistíochta agus rialuithe láidre sna socruithe inmheánacha, lena gcumasaítear do Choláiste na gCoimisinéirí freagracht pholaitiúil a ghlacadh as obair an Choimisiúin 12 .

31.Bainistíocht airgeadais an Choimisiúin

Sa Choimisiún, sainítear go soiléir na róil agus freagrachtaí a bhíonn i gceist le bainistíocht airgeadais (e.g. sa Rialachán Airgeadais agus na Rialacha Inmheánacha 13 ) agus cuirtear i bhfeidhm iad dá réir. Mar oifigigh údarúcháin trí tharmligean, tá Ard-Stiúrthóirí agus Cinn Seirbhíse an Choimisiúin freagrach as bainistíocht fhónta airgeadais i ndáil le hacmhainní an Aontais, comhlíonadh fhorálacha an Rialacháin Airgeadais, bainistíocht riosca agus creat rialaithe inmheánaigh iomchuí a bhunú.

Cumhdaítear an próiseas bainistíochta ina iomláine le freagracht na nOifigeach Údarúcháin, ón méid atá le déanamh a chinneadh i ndáil leis na cuspóirí beartais arna leagan síos ag an institiúid a bhaint amach go dtí gníomhaíochtaí a bhainistiú ar bhonn oibríochtúil agus ó thaobh na bainistíochta fónta airgeadais de araon. Féadfar tascanna a fho-tharmligean ar Stiúrthóirí, Cinn Aonaid agus daoine eile chomh maith, agus bíonn na daoine sin ina nOifigigh Údarúcháin trí Fho-Tharmligean dá réir sin. Féadfaidh gach oifigeach údarúcháin trí tharmligean brath ar stiúrthóir amháin nó beirt stiúrthóirí a bheidh i gceannas ar bhainistíocht riosca agus rialú inmheánach chun maoirseacht agus faireachán a dhéanamh ar chur chun feidhme córas rialaithe inmheánaigh.

Cuireann seirbhísí lárnacha an Choimisiúin treoraíocht agus comhairle ar fáil agus cuireann siad dea-chleachtais chun cinn, lena n–áirítear trí obair an Bhoird Bhainistíochta Chorparáidigh.

Trí bhíthin an Rialacháin Airgeadais, ceanglaítear ar gach oifigeach údarúcháin tuarascáil bhliantúil ar ghníomhaíochtaí (AAR) a ullmhú, ina sonraítear éachtaí, rialú inmheánach agus gníomhaíochtaí bainistíochta airgeadais le linn na bliana. Ní mór dearbhú a bheith sa tuarascáil bhliantúil ar ghníomhaíochtaí (AAR) gur baineadh úsáid as acmhainní bunaithe ar phrionsabail na bainistíochta fónta airgeadais agus go bhfuil nósanna imeachta rialaithe i bhfeidhm lena soláthraítear na ráthaíochtaí is gá maidir le dlíthiúlacht agus rialtacht na n–idirbheart foluiteach. Tuarascáil Bhliantúil Bhainistíochta agus Feidhmíochta Bhuiséad an Aontais Eorpaigh 14 , is í sin an phríomh-ionstraim trína nglacann Coláiste na gCoimisinéirí freagracht pholaitiúil as bainistíocht airgeadais bhuiséad an Aontais Eorpaigh.

Tá Oifigeach Cuntasaíochta an Choimisiúin freagrach go lárnach as bainistiú cistí, nósanna imeachta aisghabhála, rialacha cuntasaíochta a leagan síos bunaithe ar Chaighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta na hEarnála Poiblí (IPSAS), córais chuntasaíochta a bhailíochtú agus cuntais bhliantúla an Choimisiúin agus cuntais bhliantúla chomhdhlúite an Aontais a ullmhú. Thairis sin, éilítear ar an Oifigeach Cuntasaíochta na cuntais bhliantúla a shíniú agus a dhearbhú go gcuirtear staid airgeadais, torthaí oibríochtaí agus sreafaí airgid an Aontais i láthair go cothrom iontu, ó thaobh gach gné ábhartha de. Glacann Coláiste na gCoimisinéirí na cuntais bhliantúla. Is feidhm neamhspleách é Oifigeach Cuntasaíochta agus bíonn freagracht mhór air/uirthi a mhéid a bhaineann le tuairisciú airgeadais sa Choimisiún.

Is feidhm láraithe agus neamhspleách é Iniúchóir Inmheánach an Choimisiúin chomh maith agus cuireann sé comhairle neamhspleách ar fáil, mar aon le tuairimí agus moltaí maidir le cáilíocht agus feidhmiú córas rialaithe inmheánaigh laistigh den Choimisiún, de ghníomhaireachtaí an Aontais agus de chomhlachtaí uathrialacha eile.

Áirithíonn an Coiste um Dhul Chun Cinn Iniúchóireachta neamhspleáchas an Iniúchóra Inmheánaigh agus déanann sé faireachán ar cháilíocht na hoibre iniúchóireachta inmheánaí agus ar na bearta leantacha a dhéanann seirbhísí an Choimisiúin i ndáil le moltaí iniúchóireachta inmheánaí agus seachtraí, agus i ndáil le torthaí Chúirt Iniúchóirí na hEorpa a bhaineann le hurscaoileadh agus le moltaí na Cúirte sin maidir le hiontaofacht chuntais chomhdhlúite an Aontais. Rannchuidíonn ról comhairleach an choiste le tuilleadh feabhsaithe a chur ar éifeachtach agus éifeachtúlacht an Choimisiúin maidir lena spriocanna a bhaint amach agus éascaíonn sé an fhormhaoirseacht a dhéanann an Coláiste ar chleachtais rialachais, bhainistíochta riosca agus rialachais inmheánaigh an Choimisiúin freisin.

32.Nós imeachta um urscaoileadh agus iniúchadh seachtrach

I gcomhréir le prionsabail na bainistíochta fónta airgeadais, ní mór cistí a bhainistiú ar bhealach éifeachtach, éifeachtúil agus eacnamaíoch. Tá creat cuntasachta ann atá bunaithe ar thuairisciú cuimsitheach, iniúchadh seachtrach agus rialú polaitiúil chun dearbhú réasúnach a sholáthar go gcaitear cistí an Aontais ar bhealach iomchuí.

Cinneann Parlaimint na hEorpa, tar éis moladh a fháil ón gComhairle, cé acu ar cheart di a formheas críochnaitheach a thabhairt, dá ngairtear ‘urscaoileadh a dheonú’, nó nár cheart, maidir leis an gcaoi ar chuir an Coimisiún buiséad an Aontais chun feidhme i mbliain áirithe. Áirithítear leis an nós imeachta bliantúil um urscaoileadh go mbeidh an Coimisiún cuntasach go polaitiúil i leith chur chun feidhme bhuiséad an Aontais.

Déanann Cúirt Iniúchóirí na hEorpa scrúdú ar iontaofacht na gcuntas gach bliain, ar cé acu an bhfuarthas an t–ioncam go léir agus ar tabhaíodh an caiteachas go léir ar bhealach dlíthiúil agus rialta agus ar cé acu an raibh bainistíocht airgeadais agus gnéithe cáilíochtúla an bhuiséadaithe, lena n–áirítear gné na feidhmíochta, iontaofa nó nach raibh. Ó 2021, de bharr thábhacht shuntasach NextGenerationEU, comhlánaítear tuairim Chúirt Iniúchóirí na hEorpa maidir le dlíthiúlacht agus rialtacht caiteachais faoi bhuiséad traidisiúnta an Aontais le tuairim ar leithligh maidir le dlíthiúlacht agus rialtacht caiteachais faoin tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta. Tá foilsiú thuarascáil bhliantúil Chúirt Iniúchóirí na hEorpa mar phointe tosaigh don nós imeachta um urscaoileadh. Ullmhaíonn na hiniúchóirí tuarascálacha speisialta freisin maidir le caiteachas sonrach ar réimsí beartais, nó maidir le saincheisteanna buiséid nó bainistíochta.

Tá an cinneadh maidir le hurscaoileadh bunaithe ar thuairisciú airgeadais agus cuntasachta comhtháite an Choimisiúin freisin, ar éisteachtaí Coimisinéirí i bParlaimint na hEorpa agus ar na freagraí arna soláthar ar cheisteanna scríofa a sheoltar chuig an gCoimisiún.

NÓTA A GHABHANN LEIS NA CUNTAIS CHOMHDHLÚITE

Ullmhaíodh cuntais bhliantúla chomhdhlúite an Aontais Eorpaigh don bhliain 2022 ar bhonn na faisnéise arna cur i láthair ag na hinstitiúidí agus comhlachtaí faoi Airteagal 246(2) den Rialachán Airgeadais is infheidhme maidir le buiséad ginearálta an Aontais Eorpaigh. Dearbhaím gur ullmhaíodh iad i gcomhréir le Teideal XIII den Rialachán Airgeadais sin agus leis na prionsabail chuntasaíochta, na rialacha agus na modhanna a leagtar amach sna nótaí a ghabhann leis na ráitis airgeadais.

Fuair mé faisnéis ó oifigigh chuntasaíochta na n–institiúidí agus na gcomhlachtaí sin, a dheimhnigh a hiontaofacht, arb í an fhaisnéis go léir is gá chun na cuntais a chur ar fáil ina dtaispeántar sócmhainní agus dliteanais an Aontais Eorpaigh agus cur chun feidhme bhuiséad an Aontais.

Deimhním leis seo bunaithe ar an bhfaisnéis sin, agus ar sheiceálacha den sórt sin de réir mar a mheasaim is gá chun cuntais an Choimisiúin Eorpaigh a thabhairt i gcrích, go bhfuil dearbhú réasúnach agam go dtugann na cuntais léargas cothrom, ó thaobh gach gné ábhartha de, ar staid airgeadais an Aontais Eorpaigh agus ar thorthaí a chuid oibríochtaí agus ar a shreafaí airgid.

Rosa ALDEA BUSQUETS

Oifigeach Cuntasaíochta an Choimisiúin

19 Meitheamh 2023

AN tAONTAS EORPACH

BLIAIN AIRGEADAIS 2022

RÁITIS AIRGEADAIS CHOMHDHLÚITE AGUS NÓTAÍ MÍNIÚCHÁIN

Ba cheart a thabhairt ar aird i ngeall ar shlánú na bhfigiúirí go dtí na milliúin euro, go bhféadfadh an chuma a bheith orthu nach bhfuil roinnt sonraí airgeadais sna táblaí thíos suimithe i gceart.

CLÁR

CLÁR COMHARDAITHE    

RÁITEAS MAIDIR LE FEIDHMÍOCHT AIRGEADAIS    

RÁITEAS FAOI SHREABHADH AIRGID    

RÁITEAS MAIDIR LE HATHRUITHE AR GHLANSÓCMHAINNÍ    

NÓTAÍ A GHABHANN LEIS NA RÁITIS AIRGEADAIS    

1.    BEARTAIS CHUNTASAÍOCHTA SHUNTASACHA    

2.    NÓTAÍ A GHABHANN LEIS AN gCLÁR COMHARDAITHE    

3.    NÓTAÍ A GHABHANN LEIS AN RÁITEAS MAIDIR LE FEIDHMÍOCHT AIRGEADAIS    

4.    DLITEANAIS AGUS SÓCMHAINNÍ TEAGMHASACHA    

5.    GEALLTANAIS BHUISÉADACHA AGUS DHLÍTHIÚLA    

6.    BAINISTÍOCHT RIOSCA AIRGEADAIS    

7.    NOCHTUITHE PÁIRTITHE GAOLMHARA    

8.    TEAGMHAIS TAR ÉIS DÁTA AN CHLÁIR CHOMHARDAITHE    

9.    RAON FEIDHME AN CHOMHDHLÚTHAITHE    

CLÁR COMHARDAITHE

*    Ghlac Parlaimint na hEorpa buiséad an 23 Samhain 2022 lena ndéantar foráil maidir le dliteanais ghearrthéarmacha an Aontais a íoc as acmhainní dílse atá le bailiú ag na Ballstáit, nó le glao uathu, sa bhliain ina dhiaidh sin. Chomh maith leis sin, faoi Airteagal 83 de na Rialacháin Foirne (Rialachán (CEE, Euratom, CEGC) Uimh. 259/68 an 29 Feabhra 1968 mar a leasaíodh), soláthróidh na Ballstáit ráthaíocht chomhpháirteach maidir leis an dliteanas i leith pinsean.

RÁITEAS MAIDIR LE FEIDHMÍOCHT AIRGEADAIS

RÁITEAS FAOI SHREABHADH AIRGID

RÁITEAS MAIDIR LE HATHRUITHE AR GHLANSÓCMHAINNÍ

NÓTAÍ A GHABHANN LEIS NA RÁITIS AIRGEADAIS

Tabhair faoi deara, go léirítear méideanna a bhaineann leis an Ríocht Aontaithe i ndáil le CAInna suas go dtí 2020 sna táblaí seo a leanas faoin gceannteideal Ballstáit, mar cé gur tharraing an Ríocht Aontaithe siar ón Aontas an 1 Feabhra 2020 i gcomhréir leis an gComhaontú um Tharraingt Siar, tá caidreamh airgeadais aici leis an Aontas fós atá coibhéiseach le caidreamh airgeadais Ballstáit i gcomhair na dtréimhsí sin.

1.BEARTAIS CHUNTASAÍOCHTA SHUNTASACHA

2.BUNÚS DLÍ AGUS RIALACHA CUNTASAÍOCHTA

Coinnítear cuntais an Aontais i gcomhréir le Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 18 Iúil 2018 maidir leis na rialacha airgeadais is infheidhme maidir le buiséad ginearálta an Aontais, lena leasaítear Rialacháin (AE) Uimh. 1296/2013, (AE) Uimh. 1301/2013, (AE) Uimh. 1303/2013, (AE) Uimh. 1304/2013, (AE) Uimh. 1309/2013, (AE) Uimh. 1316/2013, (AE) Uimh. 223/2014, (AE) Uimh. 283/2014, agus Cinneadh Uimh. 541/2014/AE agus lena n–aisghairtear Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 966/2012 (IO L 193, an 30 Iúil 2018, lch. 1) dá ngairtear ‘an Rialachán Airgeadais’ anseo feasta.

I gcomhréir le hAirteagal 80 den Rialachán Airgeadais, ullmhaíonn an tAontas Eorpach a ráitis airgeadais bunaithe ar rialacha cuntasaíochta ar bhonn fabhraithe atá bunaithe iad féin ar Chaighdeáin Idirnáisiúnta Chuntasaíochta na hEarnála Poiblí (IPSAS). Institiúidí agus comhlachtaí uile an Aontais a thagann faoi chuimsiú raon feidhme an chomhdhlúthaithe, ní mór dóibh na rialacha cuntasaíochta sin arna nglacadh ag Oifigeach Cuntasaíochta an Choimisiúin a chur i bhfeidhm chun comhsheasmhacht inmheánach chuntais chomhdhlúite an Aontais a áirithiú.

Cur i bhfeidhm Rialacha Cuntasaíochta nua agus leasaithe an Aontais Eorpaigh (EAR)

EAR athbhreithnithe atá éifeachtach le haghaidh tréimhsí bliantúla dár tús an 1 Eanáir 2022 nó dá éis

Níl aon EAR nua ann atá éifeachtach le haghaidh tréimhsí bliantúla dar tús an 1 Eanáir 2022 nó dá éis.

EAR nua glactha ach níl sé éifeachtach go fóill an 31 Nollaig 2022

Ní raibh aon EAR nua glactha nach raibh éifeachtach go fóill an 31 Nollaig 2022.

3.PRIONSABAIL CHUNTASAÍOCHTA

Is é is cuspóir do ráitis airgeadais faisnéis a sholáthar maidir le staid airgeadais, feidhmíocht airgeadais agus sreafaí airgid eintitis atá úsáideach do raon leathan úsáideoirí. Don Aontas Eorpach mar eintiteas san earnáil phoiblí, is iad na cuspóirí níos sonraí faisnéis a sholáthar atá úsáideach le haghaidh cinnteoireachta, agus chun cuntasacht an eintitis i leith na n–acmhainní a cuireadh faoina iontaoibh a léiriú. Rinneadh an doiciméad seo a tharraingt suas agus na spriocanna sin á gcoimeád i gcuimhne.

Tá na comaoineacha foriomlána (nó na prionsabail chuntasaíochta) a bheidh le comhlíonadh le linn ullmhú na ráiteas airgeadais leagtha síos i riail chuntasaíochta 1 de chuid an Aontais ‘Ráitis Airgeadais’ agus tá siad mar an gcéanna leo sin a thuairiscítear in IPSAS 1: cur i láthair cóir, bunús fabhraithe, gnóthas leantach, comhsheasmhacht maidir le cur i láthair, ábharthacht, comhiomlánú, fritháireamh agus faisnéis chomparáideach.

Ábharthacht, léiriú dílis (iontaofacht), sothuigtheacht, caoithiúlacht, inchomparáideacht agus infhíoraitheacht, is iad sin saintréithe cáilíochtúla an tuairiscithe airgeadais.

4.COMHDHLÚTHÚ

Raon feidhme an chomhdhlúthaithe

Cuimsítear na heintitis faoi rialú, comhshocruithe agus comhlaigh shuntasacha uile le ráiteas airgeadais chomhdhlúite an Aontais. Is féidir liosta iomlán na n–eintiteas a thagann faoi raon feidhme an chomhdhlúthaithe, ina bhfuil 54 eintiteas faoi rialú agus 1 chomhlach anois (2021: 55 eintiteas faoi rialú agus 1 chomhlach), a fháil i nóta 9. I measc na n–eintiteas faoi rialú tá institiúidí an Aontais (lena n–áirítear an Coimisiún, ach gan an Banc Ceannais Eorpach san áireamh) agus gníomhaireachtaí an Aontais (seachas gníomhaireachtaí an Chomhbheartais Eachtraigh agus Slándála). Meastar an Comhphobal Eorpach do Ghual agus Cruach faoi Leachtú mar eintiteas faoi rialú freisin. Is é an Ciste Eorpach Infheistíochta (CEI) an t–aon chomhlach atá ag an Aontas.

Eintitis a thagann faoi raon feidhme an chomhdhlúthaithe ach atá neamhábhartha do ráitis airgeadais chomhdhlúite an Aontais ina n–iomláine, ní gá iad a chomhdhlúthú ná cuntas a thabhairt orthu agus modh an chothromais in úsáid más rud é go mbeadh ar an Aontas an iomad ama nó costas iomarcach a chaitheamh air dá ndéanfaí amhlaidh. Tagraítear do na heintitis sin mar ‘Mhion–eintitis’ agus liostaítear iad ar leithligh i nóta 9. In 2022, rinneadh ocht n–eintiteas a aicmiú mar mhion–eintitis den sórt sin (2021: 8 n–eintiteas).

Eintitis faoi rialú

Chun raon feidhme an chomhdhlúthaithe a chinneadh, cuirtear coincheap an rialaithe i bhfeidhm. Is éard atá in eintitis faoi rialú ná eintitis a bhféadfaidh an tAontas tairbhí athraitheacha a bhaint as bheith rannpháirteach iontu, nó a bhfuil an tAontas i dteidil na dtairbhí sin, agus go bhfuil sé de chumas aige difear a dhéanamh do chineál agus mhéid na dtairbhí sin tríd an gcumhacht atá aige thar an eintiteas eile. Ní mór an chumhacht sin a bheith infheidhme faoi láthair agus ní mór é a bheith bainteach le gníomhaíochtaí ábhartha an eintitis. Tá eintitis faoi rialú comhdhlúite go hiomlán. Cuirtear tús leis an gcomhdhlúthú ar an gcéad dáta a bhfuil an rialú ann, agus cuirtear deireadh leis tráth nach bhfuil an rialú sin ann a thuilleadh.

Is iad seo a leanas na táscairí rialaithe is coitianta san Aontas Eorpach: cruthú an eintitis trí chonarthaí bunaidh nó reachtaíocht tánaisteach, maoiniú an eintitis ó bhuiséad an Aontais, cearta vótála a bheith ann i gcomhlachtaí rialála, iniúchadh arna dhéanamh ag Cúirt Iniúchóirí na hEorpa agus urscaoileadh ag Parlaimint na hEorpa. Déantar measúnú aonair ar gach eintiteas chun a chinneadh cé acu an bhfuil ceann amháin nó níos mó de na critéir atá liostaithe thuas leordhóthanach chun rialú a chur in iúl nó nach bhfuil.

Déantar na hidirbhearta ábhartha uile idir-eintitis agus na hiarmhéideanna idir eintitis faoi rialú an Aontais a dhíorthú, ach ní hábhartha iad gnóthachain agus caillteanais neamhréadaithe i leith idirbheart den sórt sin agus ní dhearnadh iad a dhíorthú dá bhrí sin.

Socruithe Comhpháirteacha

Is éard is comhshocrú ann, socrú ina bhfuil comhrialú ag an Aontas agus páirtí amháin eile nó níos mó. Comhroinnt rialaithe comhaontaithe ar shocrú trí bhíthin socrú ceangailteach is ea comhrialú, nach ann de ach nuair is gá toiliú d'aon toil na bpáirtithe a roinneann an rialú chun cinntí a dhéanamh maidir leis na gníomhaíochtaí ábhartha. Féadfaidh comhaontuithe comhpháirteacha a bheith ina gcomhfhiontair nó ina gcomhoibríochtaí. Is éard is comhfhiontar ann comhshocrú arna struchtúrú trí fheithicil ar leithligh ina bhfuil cearta ag na páirtithe a bhfuil comhrialú acu ar an socrú i ndáil leis na glansócmhainní a bhaineann leis an socrú. Tugtar cuntas ar rannpháirtíochtaí i gcomhfhiontair agus modh an chothromais á úsáid (féach nóta 1.5.4). Is éard is comhoibríocht ann comhshocrú ina bhfuil cearta ag na páirtithe a bhfuil comhrialú acu ar an socrú i ndáil leis na sócmhainní, agus oibleagáidí orthu i ndáil leis na dliteanais, a bhaineann leis an socrú. Tugtar cuntas ar rannpháirtithe i gcomhoibríochtaí trí shócmhainní agus dliteanais, ioncam agus caiteachas an Aontais a aithint i ráiteas airgeadais an Aontais, mar aon lena sciar de shócmhainní, dliteanais, ioncam agus caiteachas i gcomhsheilbh nó arna dtabhú go comhpháirteach.

Comhaltaí Comhlachaithe

Is eintitis iad comhlaigh a bhfuil tionchar suntasach ag an Aontas orthu, go díreach nó go hindíreach, ach nach rialú eisiach ná comhrialú atá i gceist. Glactar leis go bhfuil tionchar suntasach aige má tá 20 % nó níos mó de na cearta vótála i seilbh an Aontais go díreach nó go hindíreach. Tugtar cuntas ar rannpháirtíochtaí i gcomhlaigh agus modh an chothromais á úsáid (féach nóta 1.5.4).

Eintitis nach bhfuil comhdhlúite a bhfuil a gcistí faoi bhainistiú an Choimisiúin

Cistí na Comhscéime Árachais Breoiteachta do bhaill foirne an Aontais, an Ciste Eorpach Forbraíochta agus an Ciste um Ráthaíocht Rannpháirtithe, déanann an Coimisiún na cistí sin go léir a bhainistiú ar son na n–eintiteas sin. Ós rud é nach rialaíonn an tAontas na heintitis sin, níl siad comhdhlúite ina ráitis airgeadais áfach.

5.BUNÚS AN ULLMHÚCHÁIN

Cuirtear ráitis airgeadais i láthair go bliantúil i gcomhréir le hAirteagal 243 den Rialachán Airgeadais. Tosaíonn an bhliain chuntasaíochta an 1 Eanáir agus críochnaíonn sí an 31 Nollaig.

6.Airgeadra agus an bunús i gcomhair tiontaithe

Airgeadra feidhmiúil agus tuairiscithe

Cuirtear na ráitis airgeadais i láthair i milliúin euro, mura luaitear a mhalairt, agus is é an euro airgeadra feidhmiúil an Aontais.

Idirbhearta agus iarmhéideanna

Aistrítear idirbhearta in airgeadra eachtrach go euro ag úsáid na rátaí malairte atá i réim ar dhátaí na n–idirbheart. Gnóthachain agus caillteanais malairte eachtraí mar thoradh ar idirbhearta airgeadra eachtraigh a shocrú agus ar ath-aistriú rátaí malairte na sócmhainní agus na ndliteanas airgeadaíochta arna n–ainmniú in airgeadraí eachtracha ag deireadh na bliana, aithnítear iad sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais.

Tá feidhm ag modhanna difriúla comhshó maidir le réadmhaoin, gléasra agus trealamh agus sócmhainní doláimhsithe, rudaí a choinníonn a luach in euro ag an ráta a bhí i bhfeidhm ar an dáta ar ceannaíodh iad.

Iarmhéideanna deireadh bliana sócmhainní agus dliteanas airgeadaíochta arna n–ainmniú in airgeadraí eachtracha, déantar iad a chomhshó go euro ar bhonn rátaí malairte an Bhainc Ceannais Eorpaigh a bhfuil feidhm leo an 31 Nollaig:

Rátaí malairte in Euro

7.Úsáid meastachán

I gcomhréir le IPSAS agus le prionsabail chuntasaíochta a nglactar go ginearálta leo, is gá méideanna atá bunaithe ar mheastacháin agus ar thoimhdí ón mbainistíocht bunaithe ar an bhfaisnéis is iontaofa atá ar fáil a áireamh leis na ráitis airgeadais. Áirítear an méid a leanas le meastacháin shuntasacha, ach níl siad teoranta dó: méideanna le haghaidh dliteanais sochair fostaithe, riosca airgeadais na gcuntas infhaighte agus na méideanna a nochtar sna nótaí a bhaineann leis na hionstraimí airgeadais, lamháltas lagaithe le haghaidh sócmhainní airgeadais ar chostas amúchta agus le haghaidh dliteanais conartha ráthaíochta airgeadais, ioncam agus muirir fhabhraithe, forálacha, méid lagaithe na sócmhainní doláimhsithe agus réadmhaoin, gléasra agus trealamh, glanluach inréadaithe fardal, sócmhainní agus dliteanas teagmhasach. D’fhéadfadh difear a bheith idir na torthaí iarbhír agus na meastacháin sin. Léirítear athruithe ar mheastacháin sa tréimhse ina dtagann siad chun suntais, má dhéanann an t–athrú difear don tréimhse sin amháin, nó don tréimhse sin agus do thréimhsí sa todhchaí, má dhéanann an t–athrú difear dóibh araon.

8.CLÁR COMHARDAITHE

9.Sócmhainní doláimhsithe

Is éard is sócmhainn dholáimhsithe ann sócmhainn neamhairgeadaíochta inaitheanta nach bhfuil substaint fhisiciúil inti. Tá sócmhainn inaitheanta má tá sí indeighilte (i.e. is féidir í a dheighilt nó a roinnt ón eintiteas, e.g. trí í a dhíol, a aistriú, a cheadúnú, a ligean ar cíos nó a mhalartú, ina haonar nó in éineacht le conradh gaolmhar, le sócmhainn inaitheanta nó le dliteanas, gan beann ar cé acu a bheartaíonn nó nach mbeartaíonn an t–eintiteas sin a dhéanamh), nó má eascraíonn sí ó shocruithe ceangailteacha (lena n–áirítear cearta ó chonarthaí nó cearta dlíthiúla eile), gan beann ar cé acu an féidir nó nach féidir na cearta sin a aistriú nó a dheighilt ón eintiteas nó ó chearta agus oibleagáidí eile).

Luaitear na sócmhainní doláimhsithe arna bhfáil ar chostas stairiúil lúide amúchadh carntha agus caillteanais lagaithe. Déantar sócmhainní doláimhsithe arna bhforbairt go hinmheánach a chaipitliú nuair a chomhlíontar critéir ábhartha Rialacha Cuntasaíochta an Aontais agus nach mbaineann na caiteachais ach le céim forbartha na sócmhainne amháin. Áirítear leis na costais inchaipitlithe gach costas is inchurtha go díreach i leith chruthú, tháirgeadh agus ullmhú na sócmhainne chun go mbeidh sí in ann feidhmiú ar an mbealach a bheartaíonn an lucht bainistíochta. Costais a bhaineann le gníomhaíochtaí taighde, costais forbartha nach féidir a chaipitliú, agus costais chothabhála, aithnítear na costais sin go léir mar chaiteachais de réir mar a thabhaítear iad.

Déantar sócmhainní doláimhsithe a amúchadh de réir méid chothroim thar a saolréanna úsáide measta (3 bliana go 11 bhliain). Braitheann saolréanna úsáide measta sócmhainní doláimhsithe ar a saolré eacnamaíoch sonrach nó ar a saolré dlíthiúil arna shocrú le comhaontú.

10.Réadmhaoin, gléasra agus trealamh

Luaitear an réadmhaoin, gléasra agus trealamh uile ar chostas stairiúil lúide dímheas carntha agus caillteanais lagaithe. Áirítear leis an gcostas caiteachas is féidir a chur i leith éadáil, tógáil, nó aistriú na sócmhainne.

Cuirtear costais ina dhiaidh sin san áireamh le luach na sócmhainne de réir na leabhar nó aithnítear iad mar shócmhainn ar leithligh, de réir mar is iomchuí, nuair is dóchúil gur chuig an Aontas a shreabhfaidh na tairbhí eacnamaíocha nó an poitéinseal seirbhíse a bheidh ann amach anseo maidir leis an ítim sin agus gur féidir a chostas a thomhas ar bhealach iontaofa. Cuirtear costais deisiúcháin agus cothabhála ar an ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais le linn na tréimhse airgeadais ina dtabhaítear iad.

Ní dhéantar talamh a dhímheas mar meastar go bhfuil saolré úsáideach éiginnte aige. Ní dhéantar sócmhainní atá á dtógáil a dhímheas, mar níl na sócmhainní sin ar fáil lena n–úsáid go fóill. Déantar dímheas ar shócmhainní eile a ríomh agus modh an mhéid chothroim á úsáid chun a gcostas lúide a luachanna iarmharacha a leithdháileadh thar a saolréanna úsáide measta, mar a leanas:

Cinntear gnóthachain nó caillteanais ar dhiúscairtí trí fháltais lúide caiteachais díolacháin a chur i gcomparáid le luach na sócmhainne de réir na leabhar diúscartha agus áirítear iad sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais.

Léasanna

Is éard is léas ann comhaontú lena dtugann an léasóir an ceart don léasaí chun sócmhainn a úsáid ar feadh tréimhse chomhaontaithe mar mhalairt ar íocaíocht nó ar shraith íocaíochtaí. Aicmítear léasanna mar léasanna airgeadais nó léasanna oibriúcháin.

Is éard atá i léasanna airgeadais na léasanna ina n–aistrítear go substaintiúil na rioscaí agus luaíochtaí uile a ghabhann le húinéireacht chuig an léasaí. Nuair a chuireann léasaí tús le léas airgeadais, aithnítear na sócmhainní a fhaightear faoin léas airgeadais mar shócmhainní agus aithnítear na hoibleagáidí léasa lena mbaineann mar dhliteanais ón tráth a thosaíonn téarma an léasa. Aithnítear na sócmhainní agus dliteanais ag méideanna atá cothrom le luach cóir na réadmhaoine léasaithe nó, má tá sé níos ísle, luach reatha na n–íocaíochtaí léasa íosta, arna gcinneadh agus tús á chur leis an léas. Le linn thréimhse théarma an léasa, déantar na sócmhainní arna sealbhú faoi léasanna airgeadais a dhímheas thar shaolré úsáideach na sócmhainne nó théarma an léasa, cibé acu is giorra. Déantar na híocaíochtaí léasa íosta a chionroinnt idir an muirear maoiniúcháin (gné an úis) agus laghdú an dliteanais gan íoc (gné an chaipitil). Déantar an muirear airgeadais a leithdháileadh ar gach tréimhse le linn théarma an léasa ionas go bhfaighfí ráta úis tréimhsiúil seasmhach ar iarmhéid an dliteanais atá fágtha, a chuirtear i láthair mar reatha/neamhreatha, de réir mar is infheidhme. Muirearaítear cíosanna teagmhasacha mar chaiteachais sa tréimhse ina dtabhaítear iad.

Is éard atá i léas oibriúcháin aon léas seachas léas airgeadais, i.e. léas ina gcoinníonn an léasóir go substaintiúil na rioscaí agus luaíochtaí uile a ghabhann le húinéireacht sócmhainne. Nuair a thosaítear léas oibriúcháin mar léasaí, aithnítear na híocaíochtaí léasa oibriúcháin mar chaiteachas sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais de réir méid chothroim thar théarma an léasa, gan sócmhainn léasaithe ná dliteanas léasaithe a chur i láthair sa chlár comhardaithe.

11.Lagú ar shócmhainní neamhairgeadais

Is éard is lagú ann caillteanas i dtairbhí eacnamaíocha amach anseo nó poitéinseal seirbhíse sócmhainne, sa bhreis ar aitheantas córasach a thabhairt do chaillteanas tairbhí eacnamaíocha amach anseo na sócmhainne nó poitéinseal seirbhíse na sócmhainne trí amúchadh nó dímheas (mar is infheidhme). Sócmhainní a bhfuil saolré úsáideach éiginnte acu agus nach bhfuil faoi réir amúchta/dímheasa agus a ndéantar tástáil orthu go bliantúil i ndáil le lagú. Déantar sócmhainní atá faoi réir amúchta/dímheasa a thástáil le haghaidh lagaithe pé uair a bhíonn léiriú ann ar an dáta maidir le tuairisciú go bhféadfadh sócmhainn a bheith lagaithe. Aithnítear caillteanas lagaithe ag an méid a sháraíonn luach sócmhainne de réir na leabhar a méid (seirbhíse) in–aisghabhála. Is éard is méid (seirbhíse) in–aisghabhála ann an méid is airde de luach cóir sócmhainne lúide costais díolacháin agus a luach úsáide.

Déantar sócmhainní doláimhsithe agus luachanna iarmharacha réadmhaoine, gléasra agus trealaimh agus saolréanna úsáide a athbhreithniú, agus a choigeartú más iomchuí, uair amháin ar a laghad in aghaidh na bliana. Mura bhfuil na cúiseanna le laguithe a aithníodh i mblianta roimhe sin i bhfeidhm a thuilleadh, déantar na caillteanais lagaithe a aisiompú dá réir.

12.Infheistíochtaí a dtugtar cuntas orthu agus modh an chothromais á úsáid

Rannpháirtíocht i gcomhlaigh agus i gcomhfhiontair

Déantar infheistíochtaí a chuirtear san áireamh agus modh an chothromais á úsáid a aithint ar costas ar dtús, agus déantar an luach de réir na leabhar tosaigh a mhéadú nó a laghdú ina dhiaidh sin chun ranníocaíochtaí eile a aithint, mar aon le sciar an Aontais de bharrachas nó easnamh an infheisteora, agus aon lagú agus díbhinn. Is ón gcostas tosaigh in éineacht leis na gluaiseachtaí go léir a fhaightear luach de réir na leabhar na hinfheistíochta sna ráiteas airgeadais ag dáta an chláir chomhardaithe. Aithnítear sciar an Aontais i mbarrachas nó easnamh an infheisteora sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais, agus aithnítear a sciar de ghluaiseachtaí an infheisteora i gcothromas sna cúlchistí laistigh de ghlansócmhainní. Laghdaítear luach na sócmhainne de réir na leabhar de réir na ndáileachán arna bhfáil ó infheistíocht.

Sciar an Aontais d’easnaimh in infheistíocht a dtugtar cuntas uirthi agus modh an chothromais á úsáid, má tá an sciar sin cothrom lena leas san infheistíocht nó níos mó ná sin, ní dhéanfaidh an tAontas a sciar de na caillteanais bhreise (‘caillteanais neamhaitheanta’) a aithint a thuilleadh. I ndiaidh leas an Aontais a laghdú go nialas, ní dhéantar foráil do chaillteanais bhreise agus ní aithnítear dliteanas ach amháin a mhéid a bhfuil oibleagáid inchiallaithe nó dhlíthiúil tabhaithe ag an Aontas, nó a bhfuil íocaíochtaí déanta aige thar ceann an eintitis.

Má tá lagú léirithe, is gá díluacháil a dhéanamh chuig an méid in–aisghabhála níos ísle. Cinntear an méid inghnóthaithe mar a thuairiscítear faoi nóta 1.5.3. Mura bhfuil an chúis leis an lagú fós i bhfeidhm ag dáta níos déanaí, déanfar an caillteanas lagaithe a aisiompú go dtí an luach de réir na leabhar a bheadh ann mura n–aithneofaí aon chaillteanas lagaithe.

I gcásanna ina bhfuil 20 % nó níos mó de chiste caipitil infheistíochta i seilbh an Aontais, ní dhéanann sé iarracht tionchar suntasach a imirt. Caitear le cistí den sórt sin mar ionstraimí airgeadais dá bhrí sin agus déantar iad a aicmiú mar shócmhainní airgeadais ar luach cóir trí bhrabús nó thrí chaillteanas (‘FVSD’).

Comhlaigh agus comhfhiontair a aicmítear mar mhion–eintitis (féach nóta 1.3), ní chuirtear san áireamh iad faoi mhodh an chothromais. Cuirtear ranníocaíochtaí an Aontais leis na heintitis sin i gcuntas mar chaiteachas don tréimhse sin.

13.Sócmhainní airgeadais

Aicmiú tráth na haitheanta tosaigh

Braitheann an t–aicmiú ar dhá chritéar:

·Samhail bainistíochta na sócmhainní airgeadais. Is gá measúnú a dhéanamh ar an gcaoi a mbainistíonn an tAontas na sócmhainní airgeadais chun sreafaí airgid a ghiniúint agus chun a chuspóirí a bhaint amach agus ar an gcaoi a ndéanann sé meastóireacht ar an bhfeidhmíocht ar shócmhainní airgeadais.

·Saintréithe sreafa airgid conarthacha na sócmhainne. Chuige sin, is gá measúnú a dhéanamh ar cé acu ar íocaíochtaí príomhshuime agus úis ar an bpríomhshuim gan íoc amháin atá sna sreafaí airgid conarthacha nó nach ea. Is éard atá in ús an chomaoin i leith luach ama an airgid, an riosca creidmheasa agus costais agus rioscaí bunúsacha eile de dheasca iasachtaí.

Tar éis measúnaithe bunaithe ar na critéir sin, féadfar na sócmhainní airgeadais a aicmiú ina dtrí chatagóir: ‘Sócmhainní airgeadais ar chostas amúchta’ (AC), ‘sócmhainní airgeadais ar luach cóir trí ghlansócmhainní/cothromas (FVNA), nó ‘sócmhainní airgeadais ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh’ (FVSD).

Sócmhainní airgeadais le sreafaí airgid conarthacha a léiríonn an phríomhshuim agus úis amháin, déantar iad a aicmiú ag brath ar shamhail bainistíochta an eintitis. Más é atá i gceist leis an tsamhail bainistíochta na sócmhainní airgeadais a choinneáil chun sreafaí airgid conarthacha a bhailiú, aicmítear na sócmhainní airgeadais ar chostas amúchta. Más é atá i gceist leis an tsamhail bainistíochta na sócmhainní airgeadais a choinneáil chun sreafaí airgid conarthacha a bhailiú agus chun na sócmhainní airgeadais a dhíol araon, is FVNA an t–aicmiú. Má tá an tsamhail bainistíochta difriúil ón dá shamhail sin (e.g. coinnítear na sócmhainní airgeadais lena dtrádáil nó coinnítear iad i bpunann arna bainistiú agus arna measúnú ar bhonn luacha cóir), aicmítear na sócmhainní airgeadais mar FVSD.

Sócmhainní airgeadais le sreafaí airgid conarthacha nach príomhshuim agus ús amháin atá iontu, ach go n–eascraíonn neamhchosaint ar rioscaí agus luaineacht astu seachas mar a bhíonn i gceist i mbunsocrú iasachta (e.g. athruithe ar phraghsanna cothromais), aicmítear na sócmhainní sin mar FVSD gan beann ar an tsamhail bainistíochta atá i gceist.

Tráth an aitheantais tosaigh, aicmíonn an tAontas na sócmhainní airgeadais mar a leanas:

(I)Sócmhainní airgeadais ar chostas amúchta

Aicmíonn an tAontas an méid seo a leanas sa chatagóir sin:

·Airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim;

·Iasachtaí (lena n–áirítear taiscí téarma lena ngabhann aibíocht tosaigh de bhreis is 3 mhí);

·Suimeanna infhaighte arna malartú, ach amháin cuid infhaighte an chonartha ráthaíochta airgeadais arna haicmiú mar shócmhainn airgeadais ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh.

Comhlíontar dhá choinníoll leis na sócmhainní airgeadais neamhdhíorthacha seo: Is é samhail bainistíochta an Aontais iad a choinneáil chun na sreafaí airgid conarthacha a bhailiú. Thairis sin, ar laethanta sonraithe, tá sreafaí airgid conarthacha ann arb é an phríomhshuim agus ús ar mhéid na príomhshuime gan íoc amháin atá iontu.

Áirítear sócmhainní airgeadais ar chostas amúchta i sócmhainní reatha, ach amháin iad siúd lena ngabhann aibíocht de bhreis is 12 mhí ón dáta tuairiscithe.

(II)Sócmhainní airgeadais ar luach cóir trí ghlansócmhainní/cothromas

Tá sreafaí airgid conarthacha ag na sócmhainní airgeadais neamhdhíorthacha seo a léiríonn an phríomhshuim agus an t–ús ar an bpríomhshuim gan íoc agus é sin amháin. Ina theannta sin, sealbhóidh an tsamhail bhainistíochta na sócmhainní airgeadais chun sreafaí airgid conarthacha a bhailiú agus chun na sócmhainní airgeadais a dhíol araon.

Aicmítear sócmhainní sa chatagóir seo mar shócmhainní reatha, má tá coinne leis go ndéanfar iad a réadú laistigh de 12 mhí ón dáta tuairiscithe.

Ní raibh sócmhainní den sórt sin i seilbh an Aontais an 31 Nollaig 2022.

(III)Sócmhainní airgeadais ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh

Déanann an tAontas na sócmhainní airgeadais seo a leanas a aicmiú mar FVSD toisc nach iad an phríomhshuim agus na húis ar an bpríomhshuim amháin a léirítear leis na sreafaí airgid conarthacha:

·Díorthaigh;

·Infheistíochtaí cothromais agus infheistíochtaí i gcistí margaidh airgid agus infheistíochtaí i gcistí punann comhthiomsaithe;

·Infheistíochtaí eile de chineál cothromais (e.g. Oibríochtaí Caipitil Riosca).

Ina theannta sin, déanann an tAontas na hurrúis fiachais atá á sealbhú aige a aicmiú mar FVSD toisc go ndéantar bainistíocht agus meastóireacht ar phunanna na n–urrús fiachais ar bhonn luacha chóir na punainne (e.g. an Ciste don Soláthar Coiteann faoi Airteagal 212 den Rialachán Airgeadais).

Aicmítear sócmhainní sa chatagóir seo mar shócmhainní reatha, má tá coinne leis go ndéanfar iad a réadú laistigh de 12 mhí ón dáta tuairiscithe.

Aitheantas tosaigh agus tomhas

Ceannacháin sócmhainní airgeadais ar luach cóir trí ghlansócmhainní/chothromas agus ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh, aithnítear iad ar dháta a dtrádála – an dáta ar a ngeallann an tAontas go gceannóidh sé an tsócmhainn. Aithnítear coibhéisí airgid thirim agus iasachtaí nuair a thaisctear an t–airgead in institiúid airgeadais nó nuair a réamhíoctar le hiasachtóirí é.

Tomhaistear sócmhainní airgeadais ar dtús báire ar luach cóir. Gach sócmhainn airgeadais nach dtugtar ar aghaidh ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh, cuirtear na costais idirbhirt leis an luach cóir tráth na haitheanta tosaigh. Sócmhainní airgeadais a thugtar ar aghaidh ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh caitear na costais idirbhirt sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais.

Is éard a bhíonn sa luach cóir sócmhainne airgeadais tráth na haitheanta tosaigh an praghas idirbhirt mura mbíonn an t–idirbheart ar neamhthuilleamaí i.e. ní hann do chomaoin nó is ar éigeann gur ann di chun críocha beartais phoiblí. Sa chás sin, an difríocht idir luach cóir na hionstraime airgeadais agus an praghas idirbhirt is éard atá ann an chomhpháirt nach dtrádáiltear ar an stocmhalartán a aithnítear mar chaiteachas sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais. Sa chás sin, eascraíonn luach cóir sócmhainne airgeadais ó idirbhearta margaidh reatha le haghaidh ionstraim atá coibhéiseach go díreach. Mura bhfuil aon mhargadh gníomhach ann le haghaidh na hionstraime, díorthaítear an luach cóir ó theicníc luachála a úsáideann sonraí atá ar fáil ó mhargaí inbhraite.

Nuair a dheonaítear iasacht fadtéarmach nach mbaineann aon ús leis nó go bhfuil ús faoi bhun dhálaí an mhargaidh i gceist leis, is féidir a luach cóir a mheas mar luach reatha na bhfáltas airgid tirim go léir sa todhchaí arna lascainiú leis an ráta úis margaidh atá i réim le haghaidh ionstraim chomhchosúil a mbaineann rátáil chreidmheasa chomhchosúil léi.

Iasachtaí arna ndeonú faoin tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta agus iasachtaí le haghaidh cúnamh airgeadais, déantar iad a thomhas ar dtús ar a méid ainmniúil, agus meastar praghas an idirbhirt mar luach cóir na hiasachta. Tarlaíonn sé sin ar na cúiseanna seo a leanas:

·Tá ‘timpeallacht an mhargaidh’ i ndáil le hiasachtú an Aontais an–sonrach agus éagsúil ón margadh caipitil a úsáidtear chun fiachas tráchtála nó fiachas rialtais a eisiúint. Ós rud é go mbíonn deis ag iasachtóirí sna margaí sin ionstraimí malartacha a roghnú, cuirtear an deis sin san áireamh agus praghsanna margaidh á gcinneadh. Ní bhíonn an deis sin maidir le hionstraimí malartacha ag an Aontas áfach, ní cheadaítear dó airgead a infheistiú sna margaí caipitil; ní fhaigheann sé cistí ar iasacht ach chun críche iasachtaithe. Ní bhíonn aon rogha malartach iasachtaithe ná infheistíochta ar fáil don Aontas i ndáil le suimeanna arna bhfáil ar iasacht dá bhrí sin. Ní bhíonn aon deischostas i gceist dá réir agus níl aon bhunús comparáide le rátaí margaidh dá bhrí sin. Go deimhin, is léiriú ar an margadh iad oibríochtaí an Aontais trína dtugtar iasachtaí. Go bunúsach, ós rud é nach bhfuil ‘rogha’ an deischostais infheidhme, ní léiríonn an praghas margaidh substaint idirbhearta iasachta an Aontais ar bhealach cóir. Dá bhrí sin, níl sé iomchuí luach cóir iasachtú an Aontais a chinneadh ag tagairt do bhannaí tráchtála nó bannaí rialtais.

·Thairis sin, ós rud é nach bhfuil aon mhargadh gníomhach ná idirbhearta comhchosúla ann chun comparáid a dhéanamh leo, ba cheart don Aontas an ráta úis a gearradh a úsáid mar an ráta úis chun luach cóir a chuid oibríochtaí trína dtugtar iasachtaí a fháil.

Tomhas dá éis sin

Tomhaistear sócmhainní airgeadais ar chostas amúchta dá éis sin ar chostas amúchta ag úsáid an mhodha úis éifeachtaigh.

Tomhaistear sócmhainní airgeadais ag luach cóir trí ghlansócmhainní/chothromas dá éis sin ar luach cóir. Aithnítear gnóthachain agus caillteanais ó athruithe ar an luach cóir sa chúlchiste luacha cóir, ach amháin difríochtaí in aistriúchán malairte eachtraigh ar shócmhainní airgeadra, aithnítear iad sin sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais.

Tomhaistear sócmhainní airgeadais ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh dá éis sin ar luach cóir. Gnóthachain agus caillteanais ó athruithe ar an luach cóir (lena n–áirítear cinn a eascraíonn ó aistriú airgeadra eachtraigh agus aon ús a thuilltear), déantar iad a áireamh sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais sa tréimhse ina dtarlaíonn siad.

Luach cóir ar thomhas dá éis sin

Tá luachanna córa infheistíochtaí luaite i margaí gníomhacha bunaithe ar phraghsanna tairisceana reatha. Mura bhfuil an margadh le haghaidh sócmhainn airgeadais gníomhach (agus le haghaidh urrúis neamhliostaithe agus díorthaigh thar an gcuntar), bunaíonn an tAontas luach cóir trí theicnící luachála a úsáid. Áirítear leo sin idirbhearta ar neamhthuilleamaí le déanaí a úsáid, tagairt d’ionstraimí eile atá mar an gcéanna go substaintiúil, anailís shreabhadh airgid lascainithe, samhlacha praghsála roghanna agus teicnící luachála eile a úsáideann rannpháirtithe an mhargaidh go coiteann.

Infheistíochtaí i gcistí caipitil fiontair nach ngabhann praghas margaidh luaite leo i margadh gníomhach, déantar iad a luacháil ar an luach glansócmhainne is inchurtha, a mheastar mar choibhéis dá luach cóir.

Lagú sócmhainní airgeadais

Aithníonn agus tomhaiseann an tAontas caillteanas lagaithe le haghaidh caillteanais chreidmheasa ionchasacha ar shócmhainní airgeadais a thomhaistear ar chostas amúchta agus ar luach cóir trí ghlansócmhainní/cothromas.

Is éard é an caillteanas creidmheasa ionchasacha (ECL) luach reatha na difríochta idir na sreafaí airgid chonarthacha agus na sreafaí airgid a bhfuil coinne ag an Aontas a fháil. Ionchorpraítear in ECL faisnéis réasúnach agus ar féidir tacú léi atá ar fáil gan chostas míchuí nó iarracht mhíchuí ar an dáta tuairiscithe.

Tomhaistear ECL le samhail trí chéim a chuireann teagmhais mhainneachtana ualaithe dóchúlachta san áireamh le linn shaolré na sócmhainne airgeadais agus éabhlóid an riosca creidmheasa ó thúsphointe na sócmhainne airgeadais. I gcás iasachtaí, is ionann an túsphointe agus dáta an ghealltanais iasachta neamh-inchúlghairthe.

Mura dtagann aon mhéadú suntasach ar an riosca creidmheasa ón túsphointe (‘céim 1’), is ionann an caillteanas lagaithe agus ECL ó theagmhais mhainneachtana fhéideartha as seo go ceann 12 mhí ón dáta tuairiscithe (‘ECL 12 mhí’). Má thagann méadú suntasach ar an riosca creidmheasa ón túsphointe (‘céim 2’), nó má tá fianaise oibiachtúil ann de lagú creidmheasa (‘céim 3’), is ionann an caillteanas lagaithe agus ECL ó theagmhais mhainneachtana fhéideartha thar shaolré iomlán na sócmhainne airgeadais (‘ECL saolré (féach nóta 6.5).

I gcás sócmhainní ar chostas amúchta, laghdaítear suim ghlanluacha na sócmhainne trí mhéid an chaillteanais lagaithe a aithnítear sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais. Le haghaidh sócmhainní ar luach cóir trí ghlansócmhainní/chothromas aithnítear an liúntas caillteanais i nglansócmhainní/gcothromas agus ní laghdaítear luach na sócmhainne airgeadais de réir na leabhar sa chlár comhardaithe dá thoradh. Má tharlaíonn sé, i dtréimhse dá éis, go laghdaítear méid an chaillteanais lagaithe, déantar an caillteanas lagaithe a aithníodh roimhe sin a chealú tríd an ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais.

(a)Iasachtaí do stáit cheannasacha

Bunaíonn an tAontas a mheasúnú ar lagú iasachtaí, i gcomhthéacs chineál mhaoiniú an Aontais agus a stádais institiúidigh uathúil.

Maidir le lagú iasachtaí le Stáit nach Ballstáit iad, ríomhann an tAontas na caillteanais chreidmheasa ionchasacha trí shonraí cáilíochta creidmheasa seachtracha a úsáid, ach cuirtear stádas mar chreidiúnaí tosaíochta san áireamh áfach, agus laghdaítear an riosca creidmheasa mar thoradh. Chun an luach reatha a ríomh, is é ráta úis éifeachtach bunaidh na hiasachta a úsáidtear mar an ráta lascaine. Má tá ráta úis athraitheach i gceist le hiasacht, is é an ráta úis éifeachtach reatha arna gcinneadh faoin gconradh a úsáidtear mar an ráta lascaine.

Maidir le hiasachtaí do Bhallstáit, níor thabhaigh an tAontas aon chaillteanas lagaithe, agus ní raibh aon mhainneachtain ar íocaíochtaí i gceist. Le haghaidh na n–iasachtaí sin, chomh maith leis an stádas mar chreidiúnaí tosaíochta, cuireann an tAontas an caidreamh lena Bhallstáit san áireamh. Trí bhíthin an dá ghné sin, i bprionsabal, ráthaítear gnóthú iomlán na n–iasachtaí do na Ballstáit, tráth a n–aibíochta. Measann an tAontas gur diomaibhseach iad na caillteanais chreidmheasa ionchasacha ó iasachtaí le Ballstáit dá bhrí sin, agus measann sé go mbeadh cur chuige staitistiúil míchuí chun caillteanais chreidmheasa ionchasacha a ríomh i ndáil leis na hiasachtaí sin. Ní aithnítear aon chaillteanas creidmheasa ionchasach sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais i leith na n–iasachtaí le Ballstáit dá réir sin.

(b)Suimeanna infhaighte

Tomhaiseann an tAontas an caillteanas lagaithe ar mhéid shaolré ECL, agus réitigh phraiticiúla á n–úsáid (e.g. maitrís forála).

(c)Airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim

Tá airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim i seilbh an Aontais i gcuntais reatha i mbainc agus i dtaiscí téarma suas le 3 mhí. Sealbhaítear an t–airgead tirim i mbainc ag a bhfuil rátálacha creidmheasa an–arda (féach nóta 6.5), agus bíonn dóchúlachtaí mainneachtana an–ísle i gceist dá bhrí sin. Ag glacadh leis an achar gearr agus na dóchúlachtaí ísle maidir le mainneachtain, tá na chaillteanais chreidmheasa ionchasacha ó airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim diomaibhseach. Ní aithnítear aon lamháltas lagaithe le haghaidh coibhéisí airgid thirim dá bharr sin.

Dí-aithint

Déantar ionstraimí airgeadais a dhí-aithint nuair a théann na cearta chun sreafaí airgid a fháil ó na hinfheistíochtaí in éag nó nuair a aistríonn an tAontas gach riosca agus gach luaíocht úinéireachta go substaintiúil chuig páirtí eile. Aithnítear díol sócmhainní airgeadais ar luach cóir trí ghlansócmhainní/chothromas agus trí bharrachas nó easnamh ar a ndáta trádála.

14.Fardail

Cibé acu is ísle, costas nó glanluach inréadaithe, is aige sin a luaitear fardail. Déantar an costas a chinneadh trí mhodh an ceann is túisce isteach, is túisce amach (FIFO) a úsáid. Maidir le costas na n–earraí críochnaithe agus obair idir lámha, áirítear amhábhair, saothar díreach, costais eile atá inchurtha go díreach agus forfhoirne táirgthe gaolmhara eile (bunaithe ar ghnáth-inniúlacht oibriúcháin). Is éard is glanluach inréadaithe ann an praghas díola measta i ngnáthchúrsa an ghnó, lúide costais an chomhlánaithe agus na costais díolacháin. Nuair a choinnítear fardail lena ndáileadh gan aon chostas breise a íoc nó ar mhuirear beag, déantar iad a thomhas ag costas nó ag an gcostas athsholáthair reatha, pé ceann is lú. Is é costas athsholáthair reatha an costas a thabhódh an tAontas dá mbeadh air an tsócmhainn a fháil ar dháta an tuairiscithe.

15.Méideanna réamh-mhaoiniúcháin

Is íocaíocht é réamh-mhaoiniú atá beartaithe chun réamhíocaíocht airgid a sholáthar don tairbhí, i.e. cúlchnap Féadfar é a dheighilt i roinnt íocaíochtaí i gcomhréir le prionsabal na bainistíochta fónta airgeadais thar thréimhse a shainítear sa chonradh, sa chinneadh, sa chomhaontú nó sa bhunghníomh. Úsáidtear an cúlchnap nó an réamhíocaíocht don chríoch dár soláthraíodh é le linn na tréimhse a shainítear sa chomhaontú nó aisíoctar é. Mura dtabhaíonn an tairbhí caiteachas incháilithe, beidh sé de dhualgas air an réamh-mhaoiniú a thabhairt ar ais go dtí an Aontas Eorpach. Toisc go gcoinníonn an tAontas smacht ar an réamh-mhaoiniú agus toisc go bhfuil sé i dteideal aisíocaíocht a fháil don chuid neamh-incháilithe, cuirtear an méid sin i láthair mar shócmhainn.

Aithnítear réamh-mhaoiniú ar dtús ar an gclár comhardaithe nuair a aistrítear airgead tirim chuig an bhfaighteoir. Tomhaistear é ag méid na comaoine a thugtar. I dtréimhsí dá éis tomhaistear réamh-mhaoiniú ag an méid a aithnítear ar dtús ar an gclár comhardaithe lúide na caiteachais incháilithe (lena n–áirítear méideanna measta i gcás inar gá) a thabhaítear le linn na tréimhse.

Aithnítear ús ar réamh-mhaoiniú de réir mar a thuilltear é i gcomhréir le forálacha an chomhaontaithe ábhartha. Déantar meastachán den ioncam úis fhabhraithe, bunaithe ar an bhfaisnéis is iontaofa, ag deireadh na bliana agus cuirtear san áireamh sa chlár comhardaithe é.

Réamhíocaíochtaí eile leis na Ballstáit, a eascraíonn ó aisíocaíocht ón Aontas ar mhéideanna arna n–íoc ag na Ballstáit mar réamhíocaíochtaí lena dtairbhithe (lena n–áirítear ‘ionstraimí airgeadais faoi bhainistíocht chomhpháirteach’), aithnítear na réamhíocaíochtaí sin mar shócmhainní agus cuirtear i láthair iad faoin gceannteideal ‘Réamh-mhaoiniú’. Déantar réamhíocaíochtaí eile leis na Ballstáit a thomhas ina dhiaidh sin ag an méid a aithníodh ar dtús ar an gclár comhardaithe lúide an meastachán is fearr ar na caiteachais incháilithe arna dtabhú ag tairbhithe deiridh, arna ríomh ar bhonn toimhdí réasúnta ar féidir tacú leo.

Na ranníocaíochtaí le cistí iontaobhais an Aontais (mar a bunaíodh faoi Airteagal 234 den Rialachán Airgeadais) nach gcomhdhlúthaítear iad sa Choimisiún Eorpach, nó le heintitis neamh-chomhdhlúite eile, aicmítear iad sin mar réamh-mhaoiniú ós rud é gurb é is aidhm dóibh cúlchnap a thabhairt don chiste iontaobhais chun ligean dó gníomhaíochtaí áirithe a mhaoiniú arna sainiú faoi chuspóirí an chiste iontaobhais. Tomhaistear ranníocaíochtaí ón Aontas le cistí iontaobhais ag méid tosaigh na ranníocaíochta ón Aontas lúide caiteachais incháilithe, lena n–áirítear méideanna measta i gcás inar gá, arna dtabhú ag an gciste iontaobhais le linn na tréimhse tuairiscithe agus arna leithdháileadh ar ranníocaíocht an Aontais i gcomhréir leis an gcomhaontú foluiteach.

16.Suimeanna infhaighte arna dtrádáil ar an stocmhalartán agus méideanna in–aisghabhála nach méideanna in–aisghabhála arna dtrádáil ar an stocmhalartán iad

Ceanglaíonn Rialacha Cuntasaíochta an Aontais go ndéanfaí idirbhearta malairte agus idirbhearta neamh-mhalairte a chur i láthair ar leithligh. Chun idirdhealú a dhéanamh idir an dá chatagóir, coimeádtar an téarma ‘suimeanna infhaighte’ le haghaidh idirbhearta malairte, ach le haghaidh ‘idirbhearta neamh-mhalairte’ i.e. nuair a fhaigheann an tAontas luach ó eintiteas eile gan tuairim is luach cothrom a thabhairt go díreach sa mhalairt, úsáidtear an téarma ‘méideanna in–aisghabhála’ (e.g. méideanna in–aisghabhála ó Bhallstáit a bhaineann le hacmhainní dílse).

Tá suimeanna infhaighte ó idirbhearta malairte ina sócmhainní airgeadais arna dtomhas ar chostas amúchta, ach amháin méideanna áirithe den chuid infhaighte den chonradh ráthaíochta airgeadais a aicmítear mar shócmhainn airgeadais ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh (féach nóta 1.5.5).

Tugtar méideanna in–aisghabhála ó idirbhearta nach dtrádáiltear ar an stocmhalartán ar aghaidh ar luach cóir amhail dáta na héadála lúide an díscríobh i gcomhair lagú. Bunaítear díluacháil i gcomhair lagú méideanna in–aisghabhála ó idirbhearta neamh-mhalairte nuair atá fianaise oibiachtúil ann nach mbeidh an tAontas in ann na méideanna uile atá dlite de réir théarmaí bunaidh na méideanna in–aisghabhála a bhailiú ó idirbhearta neamh-mhalairte. Is ionann méid na díluachála agus an difríocht idir suim ghlanluacha na sócmhainne agus an méid in–aisghabhála. Aithnítear méid na díluachála sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais. Déantar díluacháil ghinearálta, bunaithe ar thaithí roimhe sin, maidir le horduithe gnóthaithe gan íoc nár cuireadh faoi réir díluacháil shonrach cheana féin. Féach nóta 1.5.14 maidir le hioncam carntha a láimhseáil ag deireadh na bliana. Ní ionstraimí airgeadais iad na méideanna a léirítear agus a nochtar mar mhéideanna in–aisghabhála ó idirbhearta neamh-malairte, mar ní eascraíonn siad as conradh a bheadh ina chúis le dliteanas airgeadais nó ionstraim cothromais. Sna nótaí a ghabhann leis na ráitis airgeadais, déantar méideanna in–aisghabhála ó idirbhearta neamh-mhalairte a nochtadh in éineacht le hsuimeanna infhaighte ó idirbhearta malairte áfach, i gcás inarb iomchuí.

17.Airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim

Is sócmhainní airgeadais ar chostas amúchta iad airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim agus áirítear leo airgead ar láimh, taiscí arna sealbhú ar glao nó ar ghearrfhógra le bainc agus infheistíochtaí fíorleachtacha gearrthéarmacha eile ag a bhfuil aibíochtaí bunaidh de 3 mhí nó níos lú.

18.Sochair fostaithe

Soláthraíonn an tAontas sraith sochar (díolaíochtaí agus slándáil shóisialta) d’fhostaithe. Chun críocha cuntasaíochta, ní mór iad sin a aicmiú ina sochair ghearrthéarmacha agus ina sochair iarfhostaíochta.

Sochair fostaithe gearrthéarmacha

Is éard is sochair ghearrthéarmacha fostaithe ann na sochair sin a bheidh dlite lena réiteach roimh 12 mhí tar éis dheireadh na tréimhse tuairiscithe ina soláthraíonn na fostaithe an tseirbhís, amhail tuarastail, saoire bhreoiteachta íoctha agus saoire bhliantúil, agus liúntais ghearrthéarmacha eile. Aithnítear sochair fostaithe gearrthéarmacha mar chaiteachas nuair a sholáthraítear an tseirbhís lena mbaineann. Aithnítear dliteanas ag an méid a bhfuil coinne go n–íocfar má tá oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe ar an Aontas faoi láthair chun é a íoc de thoradh ar sheirbhís a sholáthair an fostaí roimhe sin agus gur féidir an oibleagáid a mheas go hiontaofa.

Sochair iarfhostaíochta

Deonaíonn an tAontas sraith sochar iarfhostaíochta d’fhostaithe, lena n–áirítear pinsin scoir, pinsin easláine agus pinsin mharthanóirí arna soláthar faoi Scéim Pinsin Oifigigh an Aontais Eorpaigh (PSEO), chomh maith le cumhdach árachais sláinte arna sholáthar faoin gComhscéim Árachais Breoiteachta (JSIS) (féach nóta 2.9). Soláthraítear na sochair sin faoi phlean aonair – cé go bhfuil sé scoilte ina dhá scéim – agus ní mór caitheamh leo ar bhealach comhchosúil chun léiriú cothrom a thabhairt ar an staid agus chun an fíorchás eacnamaíoch a chur in iúl:

I.Scéim Pinsin Oifigigh an Aontais Eorpaigh (PSEO): Na sochair a dheonaítear faoin scéim seo a chistítear go barúlach 15 , baineann siad le sinsearacht, easláine agus marthanacht, chomh maith le liúntais teaghlaigh, bás roimh scor do na fostaithe sin a oibríonn nó a d’oibrigh in Institiúidí, Gníomhaireachtaí agus comhlachtaí eile an Aontais nó do mharthanóirí oifigigh nó pinsinéirí a fuair bás. Déanann an fhoireann ranníocaíochtaí dar luach aon trian de chostas ionchasach na sochar sin óna dtuarastail.

II.Comhscéim Árachais Breoiteachta (JSIS): Faoin scéim seo, soláthraíonn an tAontas cumhdach árachais sláinte d’fhoireann an Choimisiúin Eorpaigh, Institiúidí, Gníomhaireachtaí agus comhlachtaí eile de chuid an Aontais trí chostais mhíochaine a aisíoc. Na sochair a dheonaítear do ‘dhaoine neamhghníomhacha’ sa scéim sin (i.e. pinsinéirí, dílleachtaí etc.), aicmítear iad sin mar shochair iarfhostaíochta.

Soláthraíonn an tAontas sochair iarfhostaíochta do Chomhaltaí agus iar-Chomhaltaí institiúidí an Aontais trí scéimeanna pinsin ar leithligh freisin. Taispeántar iad sin faoin gceannteideal ‘Scéimeanna sochair scoir eile’. Faoi na scéimeanna sin, soláthraíonn an tAontas sochair phinsin do chomhaltaí an Choimisiúin, Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh, na Cúirte Iniúchóirí, na Comhairle, Pharlaimint na hEorpa, an Ombudsman Eorpaigh, agus an Mhaoirseora Eorpaigh ar Chosaint Sonraí. Soláthraíonn an tAontas cumhdach sláinte do chomhaltaí Institiúidí an Aontais trí JSIS.

Cáilíonn na sochair iarfhostaíochta thuas mar oibleagáidí sochar sainithe an Aontais agus déantar iad a ríomh ag gach dáta tuairiscithe trí mhéid an tsochair don todhchaí atá tuillte ag fostaithe sa tréimhse atá ann faoi láthair agus sna tréimhsí roimhe seo a mheas, an méid sin a lascainiú agus luach cóir aon sócmhainní plean a bhaint uaidh. Déantar an oibleagáid sochair shainithe a ríomh gach bliain agus modh na n–aonad réamh-mheasta creidmheasa á úsáid. Déantar luach láithreach na hoibleagáide sochar sainithe a chinneadh trí na sreafaí airgid thirim a mheastar don todhchaí a lascainiú ag úsáid rátaí úis bannaí rialtais a ainmnítear san airgeadra ina n–íocfar na sochair, agus a mbaineann téarmaí aibíochta leo arb ionann iad, a bheag nó a mhór, agus téarmaí an dliteanais phinsin lena mbaineann.

Ionchorpraítear na sochair iarfhostaíochta a sholáthraítear d’fhoireann an Aontais i bplean aonair lena gcuimsítear scéim pinsin (PSEO) agus scéim árachais breoiteachta (JSIS), agus braitheann an ceart chun cumhdaigh faoin scéim JSIS ar an gceart chun cumhdaigh a bheith faighte faoin scéim PSEO. Faoi théarmaí an phlean aonair seo, mar a leagtar amach sa Rialachán Foirne, faightear teidlíochtaí áirithe, amhail an ceart chun pinsean iarchurtha agus laghdaithe a fháil faoin scéim PSEO tar éis 10 mbliana seirbhíse. Tá na teidlíochtaí arna bhfáil faoin bplean aonair de réir sheirbhís an fhostaí ina dhiaidh sin níos airde go hábhartha ná na teidlíochtaí tosaigh sin áfach, mar a léirítear leis na cearta pinsin arna bhfabhrú go bliantúil ina dhiaidh sin.

Dá bhrí sin, chun léiriú a thabhairt ar thábhacht eacnamaíoch an idirbhirt fholuitigh a éilítear de réir ghné cháilíochtúil ionadaíoch dhílis an tuairiscithe airgeadais mar a léirítear in EAR 1 agus Creat Coincheapúil IPSAS, fabhraítear an costas seirbhíse arna thabhú de réir méid chothroim thar thréimhse seirbhíse gníomhaí measta na foirme, i.e. an tréimhse ón dáta a mbaintear amach tairbhí faoin bplean den chéad uair mar gheall ar sheirbhís bhreise (cé acu an mbraitheann na tairbhí ar sheirbhís bhreise nó nach mbraitheann) go dtí an dáta nach mbeidh aon mhéid ábhartha de thairbhí breise ann faoin bplean mar gheall ar sheirbhís bhreise, seachas ó laghduithe tuarastail breise. Cuirtear an cur chuige sin i bhfeidhm go comhsheasmhach i leith na sochar dá bhforáiltear faoin bplean aonair.

Tá gnóthachain agus caillteanais achtúireacha agus an toradh ar shócmhainní plean san áireamh sna hatomhais ar na glandliteanais sochair shainithe, agus aithnítear iad láithreach sna glansócmhainní.

Aithníonn an tAontas an glanchaiteachas úis (ioncam) agus caiteachas eile a bhaineann leis na pleananna sochair shainithe sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais faoi bhun an cheannteidil ‘Costais foirne agus pinsin’.

Nuair a athraítear nó a shriantar na sochair arna soláthar, déantar an t–athrú a leanann as ar shochair a bhaineann le seirbhís roimhe sin nó leis an ngnóthachan nó caillteanas de bharr srianta a aithint láithreach sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais. Aithnítear gnóthachain agus caillteanais ar shocraíocht tráth a tharlaíonn an tsocraíocht. Aithnítear costas seirbhíse roimhe seo láithreach sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais, ach amháin i gcás ina ndéanfar na hathruithe ar choinníoll go bhfanfaidh na fostaithe i seirbhís ar feadh tréimhse shonraithe.

19.Forálacha

Aithnítear forálacha nuair atá oibleagáid reatha nó oibleagáid inchiallaithe ag Aontas i leith tríú páirtithe de thoradh teagmhas roimhe seo, tá seans níos mó go mbeidh eis-sreabhadh acmhainní ag teastáil chun oibleagáid a réiteach ná nach mbeidh, agus is féidir an méid a mheas go hiontaofa. Ní aithnítear forálacha do chaillteanais oibriúcháin sa todhchaí. Is ionann méid na forála agus an meastachán is fearr ar na caiteachais a mheastar a bheidh ag teastáil chun an oibleagáid reatha ar an dáta maidir le tuairisciú a réiteach. I gcás ina bhfuil líon mór ítimí i gceist leis an bhforáil, déantar an oibleagáid a mheas trí na torthaí féideartha go léir a ualú de réir na ndóchúlachtaí lena mbaineann (modh an ‘luacha ionchasaigh’).

Déantar forálacha maidir le conarthaí dochraideacha a thomhas ag luach reatha an chostais ionchasaigh a bheadh i gceist leis an gconradh a fhoirceannadh nó ag an nglanchostas ionchasach measta a bheadh i gceist chun leanúint leis an gconradh, cibé acu is ísle.

20.Dliteanais airgeadais

Aicmítear dliteanais airgeadais mar dhliteanais airgeadais ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh, dliteanais airgeadais arna n–iompar ar chostas amúchta, nó mar dhliteanais conartha ráthaíochta airgeadais.

Bíonn iasachtaíocht comhdhéanta d’iasachtaíocht ó institiúidí creidmheasa agus fiacha arna bhfianú le deimhnithe (bannaí an Aontais, taiscí an Aontais agus billí an Aontais). Aithnítear iad ar dtús ag luach cóir, arb é a bhfáltais eisiúna (luach cóir na comaoine a fuarthas) glan de chostais idirbhirt a tabhaíodh, agus ansin tugtar ar aghaidh iad ar chostas amúchta agus modh an úis éifeachtaigh á úsáid; aithnítear aon difríocht idir na fáltais, glan de chostais idirbhirt, agus an luach fuascailte sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais le linn thréimhse na hiasachtaíochta agus modh an úis éifeachtaigh á úsáid. Na costais idirbhirt a thabhaigh an tAontas agus a athmhuirearaíodh ar thairbhí na hiasachta, is neamhábhartha iad agus aithnítear go díreach iad sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais.

Áirítear le dliteanais airgeadais ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh díorthaigh i gcás ina bhfuil an luach cóir diúltach. Leanann siad an láimhseáil chuntasaíochta chéanna le sócmhainní airgeadais ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh, féach nóta 1.5.5.

Aithníonn an tAontas dliteanas conartha ráthaíochta airgeadais nuair a dhéanann sé conradh lena gceanglaítear ar an Aontas íocaíochtaí sonraithe a dhéanamh chun an sealbhóir ráthaíochta a aisíoc i ndáil le caillteanas a thabhaíonn sé toisc go dteipeann ar fhéichiúnaí íocaíocht a dhéanamh agus í dlite i gcomhréir le téarmaí bunaidh nó téarmaí modhnaithe ionstraime fiachais. I gcás ina n–éilítear leis an gconradh ráthaíochta go ndéanfadh an tAontas íocaíochtaí mar fhreagairt ar athruithe ar phraghsanna ionstraimí airgeadais nó athruithe ar shócmhainní foluiteacha eile, is díorthach atá sa chonradh ráthaíochta i.e. dliteanas airgeadais ar luach cóir trí bharrachas nó easnamh. Tugtar cuntas ar gach conradh ráthaíochta eile mar fhorálacha airgeadais.

Aithnítear dliteanais chonartha ráthaíochta airgeadais ar luach cóir ar dtús báire. Tá sé sin cothrom le glanluach reatha na préimhe infhaighte, má tá sé ar théarmaí an mhargaidh. Mura muirearaítear préimh ráthaíochta nó mura bhfuil an chomaoin ar luach cóir, cinntear an luach cóir bunaithe ar na praghsanna luaite i margadh gníomhach le haghaidh conarthaí ráthaíochta airgeadais atá coibhéiseach go díreach leis an méid a iontráladh sa dliteanas ráthaíochta airgeadais, más ann dó, nó trí theicníc luachála a úsáid. Mura féidir aon tomhas iontaofa ar luach cóir a chinneadh trí bhreathnóireacht dhíreach ar mhargadh gníomhach nó trí theicníc luachála eile, déanfar dliteanas an chonartha ráthaíochta airgeadais a thomhas ar dtús ag méid na gcaillteanas creidmheasa saolré ionchasach.

Bíonn an tomhas dá éis sin ag brath ar éabhlóid nochtadh an riosca creidmheasa ón ráthaíocht airgeadais. Mura mbíonn aon mhéadú suntasach ar an riosca creidmheasa (‘céim 1’), tomhaistear dliteanais ráthaíochta airgeadais ag an gceann is airde de na caillteanais chreidmheasa ionchasacha 12 mhí agus an méid arna haithint ar dtús, lúide, nuair is iomchuí, amúchadh carntha. Má bhíonn méadú suntasach ar an riosca creidmheasa (‘céim 2’), tomhaistear dliteanais ráthaíochta airgeadais ag an gceann is airde de na caillteanais chreidmheasa ionchasacha saolré agus an méid arna haithint ar dtús lúide, nuair is iomchuí, amúchadh carnach (féach nóta 6.5).

Aicmítear dliteanais airgeadais mar dhliteanais nach dliteanais reatha iad, ach amháin aibíochtaí níos giorra ná 12 mhí tar éis dáta an chláir comhardaithe. Ní aicmítear conarthaí ráthaíochta airgeadais mar dhliteanais reatha ach amháin má tá ceart neamhchoinníollach ag an Aontas socraíocht an dliteanais a chur siar ar feadh 12 mhí ar a laghad tar éis an dáta tuairiscithe.

Cistí iontaobhais an Aontais a mheastar a bheith ina gcuid de ghníomhaíochtaí oibriúcháin an Choimisiúin (i.e. cistí iontaobhais Madad agus Colombia), cuirtear san áireamh iad i gcuntais an Choimisiúin agus déantar iad a chomhdhlúthú a thuilleadh i gcuntais bhliantúla an Aontais. Dá bhrí sin, comhlíontar na critéir maidir le hioncaim ó idirbhearta neamh-mhalairte faoi choinníollacha le ranníocaíochtaí ó dheontóirí eile le cistí iontaobhais an Aontais, agus cuirtear i láthair iad mar dhliteanais airgeadais go dtí go gcomhlíontar na coinníollacha a ghabhann leis na ranníocaíochtaí, i.e. go dtabhaíonn an ciste iontaobhais costais incháilithe. Tá gá leis an gciste iontaobhais chun tionscadail shonracha a mhaoiniú agus chun na cistí atá fágtha a thabhairt ar ais tráth an fhoirceannta. Ag dáta an chláir chomhardaithe déantar na dliteanais ranníocaíochta gan íoc a thomhas ag ranníocaíochtaí faighte lúide na caiteachais a thabhaigh an ciste iontaobhais, lena n–áirítear méideanna measta nuair is gá sin. Chun críocha tuairiscithe, leithdháiltear na glanchostais ar ranníocaíochtaí deontóirí eile i gcomhréir leis na glanrannaíochtaí arna n–íoc an 31 Nollaig. Is méid táscach amháin atá sa leithdháileadh ranníocaíochtaí seo. Nuair a dhéanfar an ciste iontaobhais a fhoirceannadh is é bord an chiste iontaobhais a chinnfidh dáileadh iarbhír na n–acmhainní atá fágtha.

Tá feidhm ag na prionsabail tomhais chéanna maidir leis na ranníocaíochtaí seachtracha le cláir an Aontais, i gcás ina bhfaightear na ranníocaíochtaí sin agus coinníollacha ag gabháil leo chun na hacmhainní a úsáid mar a ordaítear sna comhaontuithe ranníocaíochta nó iad a thabhairt ar ais don ranníocóir mura ndéantar sin.

21.Suimeanna iníoctha

Is éilimh ar chostais gan íoc ó thairbhithe deontas nó chistiú eile an Aontais (idirbhearta neamh-mhalairte) atá i méid suntasach de shuimeanna iníoctha an Aontais. Taifeadtar iad mar shuimeanna iníoctha don mhéid arna iarraidh nuair a fhaightear an t–éileamh ar chostas. Ar fhíorú agus ar ghlacadh leis na costais incháilithe, déantar na suimeanna iníoctha a luacháil ag an méid incháilithe.

Aithnítear suimeanna iníoctha a eascraíonn as ceannach earraí agus seirbhísí tráth a fhaightear an sonrasc don mhéid bunaidh agus cuirtear na caiteachais incháilithe chomhfhreagracha isteach sna cuntais nuair a sheachadtar na soláthairtí nó na seirbhísí agus go nglacann an tAontas leo.

22.Ioncam agus muirir fhabhraithe agus iarchurtha

Aithnítear idirbhearta agus teagmhais sna ráitis airgeadais sa tréimhse lena mbaineann siad. Ag deireadh bliana, mura mbíonn sonrasc eisithe go fóill ach gur soláthraíodh an tseirbhís, nó gur sheachaid an tAontas na soláthairtí nó gurb ann do chomhaontú conarthach (e.g. faoi threoir conartha), aithneofar ioncam fabhraithe sna ráitis airgeadais. Ina theannta sin, ag deireadh bliana, má eisítear sonrasc ach nár soláthraíodh na seirbhísí go fóill nó nár seachadadh na hearraí a soláthraíodh go fóill, cuirfear siar an t–ioncam agus aithneofar é sa tréimhse chuntasaíochta dá éis.

Tugtar cuntas freisin ar chaiteachais sa tréimhse lena mbaineann siad. Ag deireadh na tréimhse cuntasaíochta, aithnítear caiteachais fhabhraithe bunaithe ar mhéid measta d’oibleagáid aistrithe na tréimhse. Déantar caiteachais fhabhraithe a ríomh i gcomhréir le treoirlínte mionsonraithe oibríochtúla agus praiticiúla arna n–eisiúint ag an gCoimisiún arb é is aidhm dóibh a áirithiú go dtugann na ráitis airgeadais léiriú dílis ar fheiniméin eacnamaíocha agus ar fheiniméin eile a airbheartaíonn siad a léiriú. De réir analaí, má dhéantar íocaíocht roimh ré as seirbhísí nó earraí nach bhfuarthas go fóill, déanfar an caiteachas a iarchur agus aithneofar í sa tréimhse chuntasaíochta dá éis.

23.RÁITEAS MAIDIR LE FEIDHMÍOCHT AIRGEADAIS

24.Ioncam

IONCAM Ó IDIRBHEARTA MALAIRTE

Baineann formhór mór d’ioncam an Aontais le hidirbhearta neamh-mhalairte mar a leanas:

Acmhainní bunaithe ar OIN, CBL agus Acmhainní dílse bunaithe ar phlaisteach

Aithnítear ioncam don tréimhse dá seolann an Coimisiún glao ar chistí chuig na Ballstáit chun a ranníocaíocht a éileamh. Tomhaistear an t–ioncam ag a ‘mhéid glaoite’. Ós rud é go bhfuil CBL, OIN agus Acmhainní dílse bunaithe ar phlaisteach bunaithe ar mheastacháin ar na sonraí don bhliain bhuiséadach lena mbaineann, féadfar iad a athbhreithniú toisc go dtarlaíonn athruithe go dtí go n–eisíonn na Ballstáit na sonraí críochnaitheacha. An éifeacht a bhíonn ag aon athrú ar mheastachán, cuirtear san áireamh í agus an glanbharrachas nó an glan–easnamh á chinneadh i leith na tréimhse inar tharla an t–athrú.

Acmhainní dílse traidisiúnta

Aithnítear méideanna in–aisghabhála ó idirbhearta neamh-mhalairte agus ioncaim ghaolmhara nuair a fhaightear na ráitis ‘A’ mhíosúla ábhartha (lena n–áirítear dleachtanna a bailíodh agus méideanna dlite atá ráthaithe agus nár cuireadh ina gcoinne) ó na Ballstáit. Ar an dáta maidir le tuairisciú, i ndáil le hioncam a bhailigh na Ballstáit don tréimhse ach nár íocadh leis na gCoimisiún go fóill, meastar é agus aithnítear é mar ioncam carntha. Na ráitis ‘B’ ráithiúla (lena n–áirítear dleachtanna nár bailíodh agus nár ráthaíodh, chomh maith le méideanna ráthaithe ar chuir an féichiúnaí ina gcoinne) a fhaightear ó na Ballstáit, aithnítear iad mar ioncam lúide na costais bhailiúcháin a bhfuil siad ina dteideal. Chomh maith leis sin, aithnítear laghdú luacha i leith mhéid na bearna gnóthaithe measta.

Fíneálacha

Aithnítear ioncam ó fhíneálacha más rud é gur glacadh cinneadh an Aontais chun fíneáil a fhorchur agus gur tugadh fógra oifigiúil don seolaí ina leith. Tar éis an chinnidh chun fíneáil a ghearradh, beidh 2 mhí ó dháta an fhógra ag na heintitis ar gearradh fíneáil orthu:

a)chun glacadh leis an gcinneadh, agus sa chás sin ní mór dóibh an fhíneáil a íoc laistigh den teorainn ama a leagadh síos agus bailíonn an tAontas an méid sin go cinntitheach; nó

b)gan an cinneadh a ghlacadh, agus sa chás sin déanann siad agóid ina choinne i gcomhréir le dlí an Aontais Eorpaigh.

Fiú amháin má dhéantar achomharc ina leith, ní mór an fhíneáil a íoc laistigh den teorainn ama 3 mhí arna leagan síos, mar ní bhíonn éifeacht fionraíochta ag an achomharc (Airteagal 278 CFAE). Úsáidtear an t–airgead a fhaightear chun an méid in–aisghabhála a réiteach. Faoi réir chomhaontú Oifigeach Cuntasaíochta an Choimisiúin, féadfaidh an gnóthas ráthaíocht bainc don mhéid sin a chur i láthair ina ionad sin áfach. Sa chás sin, fanann an fhíneáil mar mhéid in–aisghabhála. Mura bhfaightear airgead tirim ná ráthaíocht agus má tá amhras ann faoi shócmhainneacht an ghnóthais, aithnítear laghdú luacha ar an teidlíocht.

Má dhéanann an gnóthas achomharc in aghaidh an chinnidh, agus go bhfuil an fhíneáil íoctha aige cheana féin ar bhonn sealadach, nochtar an méid mar dhliteanas teagmhasach, nó, más cosúil nach rialóidh an Chúirt Ghinearálta i bhfabhar an Aontais, aithnítear foráil chun an riosca sin a chumhdach. Má thugtar ráthaíocht ina ionad sin, déantar an méid in–aisghabhála gan íoc a dhíluacháil.

An t–ús carntha a fhaigheann an Coimisiún ar na cuntais bainc ina ndéantar íocaíochtaí arna bhfáil a thaisceadh, aithnítear an t–ús sin mar ioncam, agus déantar aon dliteanas teagmhasach a mhéadú dá réir sin.

Ó 2010 i leith, tá na fíneálacha go léir arna n–íoc go sealadach á mbainistiú ag an gCoimisiún i gciste a cruthaíodh go speisialta (BUFI) agus infheistítear iad in ionstraimí airgeadais.

IONCAM Ó IDIRBHEARTA MALAIRTE

Aithnítear ioncam ó dhíol earraí agus seirbhísí nuair a aistrítear an riosca suntasach agus luaíochtaí úinéireachta na n–earraí chuig an gceannaitheoir. Aithnítear ioncam atá bainteach le hidirbheart lena ndéantar seirbhísí a sholáthar faoi threoir chéim thabhairt i gcrích an idirbhirt ar an dáta maidir le tuairisciú.

Ioncam ó ús agus caiteachas ar ús

Aithnítear ioncam ó ús agus caiteachas sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais agus modh an úis éifeachtaigh á úsáid. Seo modh chun costas amúchta sócmhainne airgeadais nó dliteanais airgeadais a ríomh agus chun an t–ioncam ó ús nó an caiteachas ar ús a leithdháileadh thar an tréimhse ábhartha. Nuair atá an ráta úis éifeachtach á ríomh, measann an tAontas sreafaí airgid agus téarmaí conarthacha uile na hionstraime airgeadais á gcur san áireamh (roghanna réamhíocaíochta, mar shampla) ach ní chuireann sé caillteanais chreidmheasa amach anseo san áireamh. Áirítear sa ríomh sin gach táille agus pointe ráta úis a íocadh nó a fuarthas idir comhpháirtithe an chonartha atá ina ndlúthchuid den ráta úis éifeachtach, chomh maith le costais idirbheart agus aon phréimh nó lascaine eile.

Má mheastar go bhfuil fadhbanna creidmheasa (‘céim 3’) ag sócmhainn airgeadais nó ag grúpa sócmhainní airgeadais comhchosúla, aithnítear an t–ioncam úis ag úsáid an ráta úis chun na sreafaí airgid todhchaí a lascainiú chun críche an caillteanas lagaithe a thomhas.

Ioncam ó dhíbhinní

Aithnítear ioncam ó dhíbhinní agus ó dháiltí comhchosúla nuair a bhunaítear an ceart maidir le híocaíocht a fháil.

Ioncam agus caiteachas ó shócmhainní airgeadais trí bharrachas nó easnamh

Tagraíonn sé sin do ghnóthachain luacha chóir (ioncam) agus caillteanais luacha chóir (caiteachas) ó na sócmhainní airgeadais sin, lena n–áirítear iad sin a eascraíonn ó aistriúchán malairte eachtraigh. I gcás sócmhainní airgeadais úsmhara, áirítear ús leis sin freisin. Féach nóta 3.9 freisin.

Ioncam ó chonarthaí ráthaíochta airgeadais

Aithnítear an t–ioncam ó chonarthaí ráthaíochta airgeadais (préimh ráthaíochta) thar an tréimhse go mbíonn an tAontas réidh chun sealbhóir an chonartha ráthaíochta airgeadais a chúiteamh as an gcaillteanas creidmheasa a d’fhéadfadh sé a fhabhrú. Sa sceideal amúchta arna chur i bhfeidhm, áirítear imeacht ama agus méid an nochta ráthaithe. Cuirtear amúchadh ar dhliteanas conarthaí ráthaíochta airgeadais san áireamh le hioncam ó chonarthaí ráthaíochta airgeadais i gcásanna inar soláthraíodh an ráthaíocht ar chomaoin ainmniúil nó gan aon chomaoin.

25.Caiteachais

Is caiteachais ó idirbhearta neamh-malairte atá i dtromlach chaiteachais an Aontais. Baineann siad le haistrithe chuig tairbhithe agus is féidir le trí chineál caiteachas a bheith i gceist leo: (i) teidlíochtaí, (ii) aistrithe faoi chomhaontú agus deontais lánroghnacha, chomh maith le (iii) ranníocaíochtaí agus tabhartais.

Aithnítear aistrithe mar chaiteachais sa tréimhse inar tharla na teagmhais ba chúis leis an aistriú lena linn, fad is a cheadaítear cineál an aistrithe le rialachán (Rialachán Airgeadais, Rialacháin Foirne, nó rialachán eile) nó fad is atá comhaontú sínithe lena n–údaraítear an t–aistriú; gur chomhlíon an tairbhí aon chritéar incháilitheachta, agus gur féidir meastachán réasúnach ar an tsuim a dhéanamh.

Nuair a fhaightear iarraidh ar éileamh íocaíochta nó costais agus nuair a chomhlíontar na critéir maidir le haitheantas, aithnítear é mar chostas maidir leis an méid incháilithe. Ag deireadh bliana, tugtar meastachán maidir le caiteachais incháilithe arna dtabhú agus atá dlite do na tairbhithe ach nach bhfuil tuairiscithe go fóill agus taifeadtar iad mar chaiteachais fhabhraithe.

Aithnítear caiteachais ó idirbhearta malairte a eascraíonn ó cheannach earraí agus seirbhísí nuair a sheachadtar na soláthairtí agus nuair a ghlacann an tAontas leo. Déantar iad a luacháil ag méid an tsonraisc bhunaidh. Ina theannta sin, ar dháta an chláir chomhardaithe, caiteachais a bhaineann leis an tseirbhís arna seachadadh le linn na tréimhse nach bhfuarthas nó nár glacadh le sonrasc maidir leis go fóill, meastar agus aithnítear iad sa ráiteas maidir le feidhmíocht airgeadais.

26.SÓCMHAINNÍ AGUS DLITEANAIS THEAGMHASACHA

27.Sócmhainní teagmhasacha

Is sócmhainn fhéideartha í sócmhainn theagmhasach a eascraíonn ó theagmhais roimhe seo agus nach ndeimhneofar gurb ann di ach amháin trí theagmhas todhchaíoch éiginnte amháin nó níos mó nach bhfuil laistigh de smacht an Aontais ina iomláine. Nochtar sócmhainn theagmhasach nuair atá insreabhadh tairbhithe eacnamaíoch nó poitéinseal seirbhíse dóchúil.

28.Dliteanais theagmhasacha

Is éard is dliteanas teagmhasach ann oibleagáid fhéideartha a eascraíonn as teagmhais roimhe seo agus nach ndeimhneofar gurbh ann di ach amháin i gcás ina dtarlóidh nó nach dtarlóidh teagmhas éiginnte amháin nó níos mó sa todhchaí, teagmhas nach mbeidh go hiomlán faoi smacht an Aontais, nó oibleagáid atá ann faoi láthair a eascraíonn as teagmhais roimhe seo ach nach n–aithnítear, toisc nár dócha go mbeidh gá le heis-sreabhadh acmhainní, ar sochair eacnamaíocha nó poitéinseal seirbhíse a bheadh i gceist leo, chun an oibleagáid a réiteach, nó go hannamh i gcás nach féidir méid na hoibleagáide a thomhas ar bhealach atá iontaofa go leor. Nochtar dliteanas teagmhasach mura bhfuil ann ach caol sheans go dtarlóidh eis-sreabhadh acmhainní ina gcuimsítear tairbhí eacnamaíocha nó poitéinseal seirbhíse.

29.RÁITEAS FAOI SHREABHADH AIRGID

Úsáidtear faisnéis maidir le sreabhadh airgid chun bonn a sholáthar ar mhaithe le measúnú a dhéanamh ar chumas an Aontais chun airgead tirim agus coibhéisí airgid a ghiniúint, agus ar an ngá atá ag an Aontas na sreafaí airgid sin a úsáid.

Ullmhaítear an ráiteas faoi shreabhadh airgid trí bhíthin an mhodha indírigh. Ciallaítear leis sin go ndéantar an toradh eacnamaíoch don bhliain airgeadais a choigeartú i ndáil le héifeachtaí idirbheart de chineál neamhairgid, aon chur siar nó aon fhabhrú ar fháltais airgid oibriúcháin nó íocaíochtaí oibriúcháin in airgead tirim a rinneadh roimhe seo nó a dhéanfar sa todhchaí, agus ítimí ioncaim nó caiteachais a bhaineann le sreafaí airgid infheistíochta.

Sreafaí airgid a eascraíonn as idirbhearta in airgeadra eachtrach, taifeadtar in airgeadra tuairiscithe an Aontais (Euro) iad tríd an ráta malairte idir an euro agus an t–airgeadra eachtrach ar dháta an tsreafa airgid a chur i bhfeidhm ar mhéid an airgeadra eachtraigh.

Sa ráiteas ar shreafaí airgid, tuairiscítear sreafaí airgid le linn na tréimhse a aicmítear de réir gníomhaíochtaí oibriúcháin, infheistíochta agus maoiniúcháin.

Is éard is gníomhaíochtaí oibriúcháin ann gníomhaíochtaí an Aontais nach gníomhaíochtaí infheistíochta ná gníomhaíochtaí maoiniúcháin iad. Is iad sin formhór na ngníomhaíochtaí atá beartaithe.

Is éard is gníomhaíochtaí infheistíochta ann éadáil agus diúscairt sócmhainní doláimhsithe agus réadmhaoine, gléasra agus trealaimh agus infheistíochtaí eile nach n–áirítear i gcoibhéisí airgid. Ní áirítear leis na gníomhaíochtaí infheistíochta iasachtaí arna ndeonú do thairbhithe mar tá siad ina gcuid de na cuspóirí ginearálta agus áirítear in oibríochtaí laethúla an Aontais iad dá réir sin. Is é an cuspóir na hinfheistíochtaí iarbhír arna ndéanamh ag an Aontas a léiriú.

Is éard is gníomhaíochtaí maoiniúcháin ann gníomhaíochtaí as a leanann athruithe ar mhéid agus ar chomhdhéanamh iasachtaíochta seachas na hiasachtaí sin arna ndeonú do thairbhithe ar bhonn droim-ar-dhroim nó maidir le héadáil réadmhaoine, gléasra agus trealaimh (a chuimsítear faoi ghníomhaíochtaí oibriúcháin).

30.NÓTAÍ A GHABHANN LEIS AN gCLÁR COMHARDAITHE

SÓCMHAINNÍ

31.SÓCMHAINNÍ DOLÁIMHSITHE

Baineann na méideanna thuas le bogearraí ríomhaireachta go príomha.

32.RÉADMHAOIN, GLÉASRA AGUS TREALAMH

I gcatagóir na sócmhainní spáis, cumhdaítear na sócmhainní seasta oibriúcháin a bhaineann le dá chlár spáis an Aontais: na Córais Dhomhanda um Loingseoireacht Satailíte (GNSS), i.e. Galileo agus Breis-seirbhís na hEorpa um Loingseoireacht Gheochobhsaí (EGNOS), agus clár Copernicus an Aontais um fhaire agus um fhaireachán na cruinne. Cuirtear sócmhainní na gcóras spáis nach bhfuil i bhfeidhm go fóill san áireamh faoin gceannteideal ‘Sócmhainní atá á dtógáil’. Tá na sócmhainní a bhaineann le cláir spáis an Aontais á dtógáil le cúnamh ón nGníomhaireacht Eorpach Spáis (GES).

Maidir le Galileo, dearbhaíodh i Márta 2022 go raibh dhá shatailít a seoladh i Nollaig 2021 oibríochtúil. Tá 28 satailít sa bhuíon faoi láthair. Nuair a bheidh sé críochnaithe, beidh 30 satailít i mbuíon Galileo (lena n–áirítear 6 shatailít spártha). Bhí sócmhainní oibriúcháin seasta Galileo, lena gcumhdaítear satailítí agus suiteálacha talún araon, cothrom le EUR 3 056 milliún an 31 Nollaig 2022, glan de dhímheas carntha (2021: EUR 3 413 mhilliún). Tá na sócmhainní eile atá á dtógáil cothrom le EUR 1 812 mhilliún in iomlán (2021: EUR 1 344 mhilliún).

Maidir le Copernicus, tar éis teagmhas teicniúil a bhain le hionstraim SAR (a sholáthair na sonraí radair) ar bord Fhairtheoir-1B, agus d’ainneoin na n–iarrachtaí uile chun an satailít a athghníomhachtú, thángthas ar an gconclúid in Iúil 2022 nach raibh Fairitheoir-1B in ann tacú le misean Fhairitheoir-1 a thuilleadh. Tá Fairtheoir 1B díscríofa go hiomlán anois (EUR 86 mhilliún, glan ar dhímheas carntha). Is é EUR 634 mhilliún luach iomlán shócmhainní seasta oibriúcháin Copernicus (2021: EUR 937 milliún), glan de dhímheas carntha. Aithnítear EUR 2 583 mhilliún eile a bhaineann le satailítí Copernicus mar shócmhainní atá á dtógáil (2021: EUR 2 115 mhilliún).

Sócmhainní seasta dar luach EUR 106 mhilliún a bhaineann le bonneagar talún EGNOS (2021: EUR 130 milliún), cuirtear san áireamh iad chomh maith faoin gceannteideal ‘Sócmhainní spáis’. Sa bhreis air sin, tá sócmhainní EGNOS atá á dtógáil cothrom le EUR 292 mhilliún (2021: EUR 189 milliún).

Réadmhaoin, gléasra agus trealamh