Προσωρινό κείμενο

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τρίτο τμήμα)

της 14ης Δεκεμβρίου 2023 (*)

«Προδικαστική παραπομπή – Προστασία των προσωπικών δεδομένων – Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 – Άρθρο 82 – Δικαίωμα αποζημίωσης και ευθύνη – Έννοια της “μη υλικής ζημίας” – Δημοσίευση στο διαδίκτυο της ημερήσιας διάταξης συνεδρίασης δημοτικού συμβουλίου η οποία περιέχει δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα – Δημοσίευση χωρίς τη συγκατάθεση των υποκειμένων των δεδομένων – Αίτημα των υποκειμένων των δεδομένων για αποζημίωση λόγω μη υλικής ζημίας»

Στην υπόθεση C‑456/22,

με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Landgericht Ravensburg (πρωτοδικείο Ravensburg, Γερμανία) με απόφαση της 30ής Ιουνίου 2022, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 8 Ιουλίου 2022, στο πλαίσιο της δίκης

VX,

AT

κατά

Gemeinde Ummendorf

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τρίτο τμήμα),

συγκείμενο από τους K. Jürimäe, πρόεδρο τμήματος, N. Piçarra, M. Safjan, N. Jääskinen (εισηγητή) και M. Gavalec, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: N. Αιμιλίου

γραμματέας: A. Calot Escobar

έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία,

λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:

–        οι AT και VX, εκπροσωπούμενοι από τον O. Leuze, Rechtsanwalt,

–        ο Gemeinde Ummendorf, εκπροσωπούμενος από τον A. Staudacher, Rechtsanwalt,

–        η Ιρλανδία, εκπροσωπούμενη από την M. Browne, τον A. Joyce και τον M. Tierney, επικουρούμενους από τον D. Fennelly, BL,

–        η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τον Α. Μπουχάγιαρ, την M. Heller και τον H. Kranenborg,

κατόπιν της αποφάσεως που έλαβε, αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα, να εκδικάσει την υπόθεση χωρίς ανάπτυξη προτάσεων,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1        Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 82, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων) (ΕΕ 2016, L 119, σ. 1) (στο εξής: ΓΚΠΔ).

2        Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ, αφενός, δύο φυσικών προσώπων, των AT και VX, και, αφετέρου, του Gemeinde Ummendorf (δήμου Ummendorf, Γερμανία), με αντικείμενο την επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης, βάσει του άρθρου 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ, για την ηθική βλάβη (pretium doloris) που τα ως άνω πρόσωπα ισχυρίζονται ότι υπέστησαν λόγω της δημοσιοποίησης, χωρίς τη συγκατάθεσή τους, των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που τα αφορούν στον ιστότοπο του εν λόγω δήμου.

 Το νομικό πλαίσιο

3        Η αιτιολογική σκέψη 146, πρώτη, τρίτη και έκτη περίοδος, του ΓΚΠΔ έχει ως εξής:

«Κάθε ζημία την οποία υφίσταται ένα πρόσωπο ως αποτέλεσμα επεξεργασίας κατά παράβαση του παρόντα κανονισμού θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο αποζημίωσης από τον υπεύθυνο επεξεργασίας ή τον εκτελούντα την επεξεργασία. […] Η έννοια της ζημίας θα πρέπει να ερμηνεύεται διασταλτικά με γνώμονα τη νομολογία του Δικαστηρίου [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] κατά τρόπον ώστε να λαμβάνονται πλήρως υπόψη οι στόχοι του παρόντος κανονισμού. […] Τα υποκείμενα των δεδομένων θα πρέπει να λαμβάνουν πλήρη και ουσιαστική αποζημίωση για τη ζημία που υπέστησαν. […]»

4        Το άρθρο 5, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού αυτού, υπό τον τίτλο «Αρχές που διέπουν την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα», ορίζει τα εξής:

«Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα:

α)      υποβάλλονται σε σύννομη και θεμιτή επεξεργασία με διαφανή τρόπο σε σχέση με το υποκείμενο των δεδομένων (“νομιμότητα, αντικειμενικότητα και διαφάνεια”).»

5        Το άρθρο 82 του κανονισμού φέρει τον τίτλο «Δικαίωμα αποζημίωσης και ευθύνη» και προβλέπει, στην παράγραφο 1, τα εξής:

«Κάθε πρόσωπο το οποίο υπέστη υλική ή μη υλική ζημία ως αποτέλεσμα παραβίασης του παρόντος κανονισμού δικαιούται αποζημίωση από τον υπεύθυνο επεξεργασίας ή τον εκτελούντα την επεξεργασία για τη ζημία που υπέστη.»

 Η διαφορά της κύριας δίκης και το προδικαστικό ερώτημα

6        Στις 19 Ιουνίου 2020 ο δήμος Ummendorf δημοσίευσε στο διαδίκτυο, χωρίς τη συγκατάθεση των εκκαλούντων της κύριας δίκης, την ημερήσια διάταξη συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου, στην οποία γινόταν επανειλημμένως μνεία των ονομάτων των εκκαλούντων, καθώς και απόφαση εκδοθείσα στις 10 Μαρτίου 2020 από το Verwaltungsgericht Sigmaringen (διοικητικό πρωτοδικείο του Sigmaringen, Γερμανία), η οποία μνημόνευε επίσης το όνομα, το επώνυμο και τη διεύθυνση κατοικίας τους. Τα εν λόγω έγγραφα ήταν προσβάσιμα μέσω της αρχικής σελίδας του ιστοτόπου του δήμου έως τις 22 Ιουνίου 2020.

7        Οι εκκαλούντες της κύριας δίκης, θεωρώντας ότι η ως άνω δημοσίευση παραβίαζε τον ΓΚΠΔ και ότι ο δήμος Ummendorf είχε ενεργήσει εκ προθέσεως, καθόσον τα ονόματα των λοιπών μετεχόντων στη διαδικασία που κατέληξε στην έκδοση της ως άνω δικαστικής απόφασης είχαν απαλειφθεί, ζήτησαν από τον δήμο να αποκαταστήσει τη μη υλική ζημία που ισχυρίζονται ότι υπέστησαν, κατά την έννοια του άρθρου 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ. Εκτιμούν ότι η παράνομη δημοσιοποίηση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ενός προσώπου συνιστά «ζημία», κατά την έννοια της εν λόγω διάταξης, χωρίς να είναι δυνατή η επίκληση «ελάχιστου κατώτατου ορίου», το οποίο θα ήταν αντίθετο προς την οικονομία του ΓΚΠΔ και προς το αποτρεπτικό αποτέλεσμα της διάταξης αυτής.

8        Ο δήμος Ummendorf εκτιμά, αντιθέτως, ότι η αποκατάσταση της «μη υλικής ζημίας», κατά την έννοια του άρθρου 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ, προϋποθέτει την απόδειξη απτής βλάβης και προσβολής προσωπικών συμφερόντων που μπορεί να γίνει αντικειμενικώς αντιληπτή.

9        Επιληφθέν εφέσεως στο πλαίσιο της διαφοράς μεταξύ των διαδίκων της κύριας δίκης, το Landgericht Ravensburg (πρωτοδικείο Ravensburg, Γερμανία), ήτοι το αιτούν δικαστήριο, εκτιμά ότι ο δήμος Ummendorf, δημοσιεύοντας στο διαδίκτυο δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των εκκαλούντων της κύριας δίκης, παρέβη το άρθρο 5, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του ΓΚΠΔ. Το αιτούν δικαστήριο διερωτάται, ωστόσο, αν η εν λόγω δημοσίευση προκάλεσε στους εκκαλούντες της κύριας δίκης μη υλική ζημία, κατά την έννοια του άρθρου 82, παράγραφος 1, του κανονισμού αυτού, με αποτέλεσμα να δικαιούνται χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστησαν.

10      Ειδικότερα, το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι η απλή απώλεια ελέγχου εκ μέρους των εκκαλούντων της κύριας δίκης επί των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν αρκεί προκειμένου να διαγνωσθεί η ύπαρξη μη υλικής ζημίας, κατά την έννοια του άρθρου 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ. Θεωρεί ότι, για να γίνει δεκτή η ύπαρξη μη υλικής ζημίας, πρέπει να υπάρξει υπέρβαση ενός «ελάχιστου κατώτατου ορίου» και ότι αυτό δεν συμβαίνει όταν τα υποκείμενα των δεδομένων έχουν απωλέσει τον έλεγχο επί των δεδομένων τους μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς αυτό να τους έχει προκαλέσει απτή βλάβη και χωρίς να έχει αποδειχθεί προσβολή των προσωπικών τους συμφερόντων δυνάμενη να γίνει αντικειμενικώς αντιληπτή.

11      Υπό τις συνθήκες αυτές, το Landgericht Ravensburg (πρωτοδικείο Ravensburg) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Έχει η μη υλική ζημία κατά το άρθρο 82, παράγραφος 1, του [ΓΚΠΔ] την έννοια ότι για να διαπιστωθεί η ύπαρξη μη υλικής ζημίας απαιτείται απτή βλάβη και προσβολή προσωπικών συμφερόντων που μπορεί να γίνει αντικειμενικώς αντιληπτή ή αρκεί προς τούτο η απλώς βραχυπρόθεσμη απώλεια από το υποκείμενο των δεδομένων του ελέγχου επί των δεδομένων του, λόγω της δημοσιεύσεως στο διαδίκτυο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για περίοδο ολίγων ημερών, η οποία δεν έχει καμία απτή ή βλαπτική συνέπεια για το υποκείμενο των δεδομένων;»

 Επί του προδικαστικού ερωτήματος

12      Με το προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση ή πρακτική η οποία καθορίζει «ελάχιστο κατώτατο όριο» προκειμένου να διαγνωσθεί η ύπαρξη μη υλικής ζημίας που προκλήθηκε από παράβαση του κανονισμού.

13      Συναφώς, υπενθυμίζεται ότι η εν λόγω διάταξη προβλέπει ότι «[κ]άθε πρόσωπο το οποίο υπέστη υλική ή μη υλική ζημία ως αποτέλεσμα παραβίασης του παρόντος κανονισμού δικαιούται αποζημίωση από τον υπεύθυνο επεξεργασίας ή τον εκτελούντα την επεξεργασία για τη ζημία που υπέστη.»

14      Όπως έχει υπογραμμίσει το Δικαστήριο, από το γράμμα του άρθρου 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ προκύπτει ότι η ύπαρξη «ζημίας» την οποία «υπέστη» ένα πρόσωπο συνιστά μία από τις προϋποθέσεις του προβλεπόμενου στην εν λόγω διάταξη δικαιώματος αποζημιώσεως, όπως ακριβώς και η ύπαρξη παραβάσεως του ΓΚΠΔ και αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της ζημίας και της παραβάσεως, δεδομένου ότι οι τρεις αυτές προϋποθέσεις είναι σωρευτικές [αποφάσεις της 4ης Μαΐου 2023, Österreichische Post (Μη υλική ζημία λόγω της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα), C‑300/21, EU:C:2023:370, σκέψη 32, και, με σημερινή ημερομηνία, Natsionalna agentsia za prihodite, C‑340/21, σκέψη 77]. Ως εκ τούτου, οι εν λόγω τρεις προϋποθέσεις είναι αναγκαίες και επαρκείς για τη θεμελίωση δικαιώματος αποζημίωσης, κατά την έννοια της ως άνω διάταξης.

15      Δεδομένου ότι το άρθρο 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ δεν περιέχει καμία παραπομπή στο εσωτερικό δίκαιο των κρατών μελών, η έννοια της «μη υλικής ζημίας», κατά τη διάταξη αυτή, πρέπει να ορίζεται κατά τρόπο αυτοτελή και ομοιόμορφο ο οποίος να προσιδιάζει στο δίκαιο της Ένωσης [πρβλ. απόφαση της 4ης Μαΐου 2023, Österreichische Post (Μη υλική ζημία λόγω της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα), C‑300/21, EU:C:2023:370, σκέψεις 30 και 44].

16      Υπό το πρίσμα αυτό, το Δικαστήριο, στηριζόμενο σε εκτιμήσεις γραμματικής, συστηματικής και τελολογικής φύσεως, ερμήνευσε το άρθρο 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ υπό την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνικό κανόνα ή πρακτική που εξαρτά την αποκατάσταση της «μη υλικής ζημίας», κατά την έννοια της ως άνω διατάξεως, από την προϋπόθεση ότι η ζημία που υπέστη το υποκείμενο των δεδομένων βαίνει πέραν ενός ορισμένου ορίου ως προς τη βαρύτητά της [αποφάσεις της 4ης Μαΐου 2023, Österreichische Post (Μη υλική ζημία λόγω της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα), C‑300/21, EU:C:2023:370, σκέψη 51, και, με σημερινή ημερομηνία, Natsionalna agentsia za prihodite, C‑340/21, σκέψη 78].

17      Συνεπώς, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι, πέραν των τριών προϋποθέσεων που μνημονεύονται στη σκέψη 14 της παρούσας απόφασης, μπορούν να προστεθούν και άλλες προϋποθέσεις για τη στοιχειοθέτηση της ευθύνης που προβλέπεται στο άρθρο 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ, όπως ο απτός χαρακτήρας της ζημίας ή ο αντικειμενικός χαρακτήρας της προσβολής.

18      Ως εκ τούτου, το άρθρο 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ δεν απαιτεί, κατόπιν αποδεδειγμένης παράβασης των διατάξεων του κανονισμού, η «μη υλική ζημία» την οποία επικαλείται το υποκείμενο των δεδομένων να πρέπει να φθάσει ένα «ελάχιστο κατώτατο όριο» για να είναι δυνατή η αποκατάστασή της.

19      Η ερμηνεία αυτή επιρρωννύεται από την αιτιολογική σκέψη 146, τρίτη περίοδος, του ΓΚΠΔ, κατά την οποία «[η] έννοια της ζημίας θα πρέπει να ερμηνεύεται διασταλτικά με γνώμονα τη νομολογία του Δικαστηρίου κατά τρόπον ώστε να λαμβάνονται πλήρως υπόψη οι στόχοι του [κανονισμού αυτού]». Θα υφίστατο όμως αντίθεση προς την ευρεία αυτή ερμηνεία της έννοιας της «ζημίας», την οποία προκρίνει ο νομοθέτης της Ένωσης, αν η εν λόγω έννοια περιοριζόταν μόνο στις ζημίες ή στις βλάβες ορισμένης βαρύτητας, ιδίως όσον αφορά τη διάρκεια της περιόδου κατά την οποία τα υποκείμενα των δεδομένων υπέστησαν τις αρνητικές συνέπειες της παράβασης του εν λόγω κανονισμού [πρβλ. αποφάσεις της 4ης Μαΐου 2023, Österreichische Post (Μη υλική ζημία λόγω της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα), C‑300/21, EU:C:2023:370, σκέψη 46, και, με σημερινή ημερομηνία, Natsionalna agentsia za prihodite, C‑340/21, σκέψη 81].

20      Επιπλέον, μια τέτοια ερμηνεία είναι σύμφωνη με έναν από τους σκοπούς του ΓΚΠΔ, ήτοι τη διασφάλιση συνεκτικής και υψηλού επιπέδου προστασίας των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα εντός της Ένωσης. Ειδικότερα, τυχόν εξάρτηση της αποκαταστάσεως της μη υλικής ζημίας από ένα ελάχιστο όριο ως προς τη βαρύτητά της θα ενείχε τον κίνδυνο να θιγεί η συνοχή του καθεστώτος που θεσπίζει ο ΓΚΠΔ, δεδομένου ότι η διαβάθμιση του ελάχιστου ορίου αυτού, από το οποίο θα εξαρτάτο η δυνατότητα αποκαταστάσεως ή μη της εν λόγω ζημίας, θα μπορούσε να μεταβάλλεται αναλόγως της εκτιμήσεως των δικαστών που επιλαμβάνονται της υποθέσεως [πρβλ. απόφαση της 4ης Μαΐου 2023, Österreichische Post (Μη υλική ζημία λόγω της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα), C‑300/21, EU:C:2023:370, σκέψεις 48 και 49].

21      Το υποκείμενο των δεδομένων εις βάρος του οποίου διαπράττεται παράβαση του ΓΚΠΔ η οποία είχε αρνητικές για το ίδιο συνέπειες οφείλει, ωστόσο, να αποδείξει ότι οι συνέπειες αυτές συνιστούν μη υλική ζημία, κατά την έννοια του άρθρου 82 του κανονισμού αυτού [πρβλ. αποφάσεις της 4ης Μαΐου 2023, Österreichische Post (Μη υλική ζημία λόγω της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα), C‑300/21, EU:C:2023:370, σκέψη 50, και, με σημερινή ημερομηνία, Natsionalna agentsia za prihodite, C‑340/21, σκέψη 84]. Πράγματι, δεν αρκεί απλώς και μόνον η παράβαση των διατάξεων του ανωτέρω κανονισμού προς θεμελίωση δικαιώματος αποζημιώσεως [απόφαση της 4ης Μαΐου 2023, Österreichische Post (Μη υλική ζημία λόγω της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα), C‑300/21, EU:C:2023:370, σκέψη 42].

22      Υπό τις συνθήκες αυτές, μολονότι ουδόλως αποκλείεται η δημοσίευση στο διαδίκτυο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και η συνακόλουθη απώλεια του ελέγχου επ’ αυτών για σύντομο χρονικό διάστημα να μπορούν να προκαλέσουν στα υποκείμενα των δεδομένων «μη υλική ζημία», κατά την έννοια του άρθρου 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ, η οποία να παρέχει δικαίωμα αποζημίωσης, εντούτοις πρέπει επιπλέον τα εν λόγω πρόσωπα να αποδείξουν ότι υπέστησαν πράγματι τέτοια ζημία, όσο ελάχιστη και αν είναι.

23      Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, στο υποβληθέν προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 82, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση ή πρακτική η οποία καθορίζει «ελάχιστο κατώτατο όριο» προκειμένου να διαγνωσθεί η ύπαρξη μη υλικής ζημίας που προκλήθηκε από παράβαση του κανονισμού. Το υποκείμενο των δεδομένων οφείλει να αποδείξει ότι οι συνέπειες της ως άνω παράβασης τις οποίες ισχυρίζεται ότι υπέστη συνιστούν ζημία η οποία διαφοροποιείται από την απλή παράβαση των διατάξεων του εν λόγω κανονισμού.

 Επί των δικαστικών εξόδων

24      Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τρίτο τμήμα) αποφαίνεται:

Το άρθρο 82, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων),

έχει την έννοια ότι:

αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση ή πρακτική η οποία καθορίζει «ελάχιστο κατώτατο όριο» προκειμένου να διαγνωσθεί η ύπαρξη μη υλικής ζημίας που προκλήθηκε από παράβαση του κανονισμού. Το υποκείμενο των δεδομένων οφείλει να αποδείξει ότι οι συνέπειες της ως άνω παράβασης τις οποίες ισχυρίζεται ότι υπέστη συνιστούν ζημία η οποία διαφοροποιείται από την απλή παράβαση των διατάξεων του εν λόγω κανονισμού.

(υπογραφές)

*      Γλώσσα διαδικασίας: η γερμανική.