Εισηγητές:

η κ. Milena ANGELOVA ο κ. Rudolf KOLBE ο κ. Ferre WYCKMANS

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	25.1.2023
Νομική βάση	Άρθρο 52 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	3.10.2023
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	25.10.2023
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	582
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	215/1/5

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η σύγχρονη επιχειρηματική ευθύνη των ΠΜΜΜΕ (1) παραπέμπει σε μια προορατική και εθελοντική προσέγγιση μιας επιχείρησης όσον αφορά την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα και στο επίπεδο φιλοδοξίας της όσον αφορά την υπέρβαση της νομικής της υποχρέωσης. Μια επιτυχημένη επιχείρηση ενσωματώνει όλες αυτές τις διαστάσεις στη στρατηγική και τις καθημερινές δραστηριότητές της. Η επιχειρηματική ευθύνη είναι πρωτίστως μια νοοτροπία που απορρέει από τις αξίες και τους στόχους της ίδιας της επιχείρησης, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις προσδοκίες των ενδιαφερόμενων μερών και της κοινωνίας γενικότερα.

1.2.

Οι διάφορες διαστάσεις της ευθύνης είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, αλλά κάθε μία από αυτές διαδραματίζει συγκεκριμένο ρόλο: ως οικονομική ευθύνη νοούνται οι καλές οικονομικές επιδόσεις, με βάση την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία, καθώς και η ακεραιότητα στις χρηματοπιστωτικές και τις δημοσιονομικές υποθέσεις. Η κοινωνική ευθύνη καλύπτει τις υπεύθυνες σχέσεις της επιχείρησης με τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων, των καταναλωτών, των τοπικών κοινοτήτων και των επιχειρηματικών εταίρων. Ο κοινωνικός διάλογος και η επικοινωνία με εξωτερικούς ενδιαφερόμενους φορείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο εν προκειμένω. Η περιβαλλοντική ευθύνη περιλαμβάνει την ορθή διαχείριση ζητημάτων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση, τη βιοποικιλότητα και τους φυσικούς πόρους.

1.3.

Οι σημαντικότερες πτυχές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από μια συγκεκριμένη επιχείρηση καθορίζονται από το μέγεθος και το είδος της, τον τομέα στον οποίο υπάγεται, το επιχειρηματικό μοντέλο που ακολουθεί, τη θέση της στην αξιακή αλυσίδα, την τοποθεσία της και τις αγορές όπου δραστηριοποιείται. Δεν υπάρχει ενιαία λύση και αυτό αντικατοπτρίζεται είτε στον ορισμό των ΜΜΕ είτε στα αντίστοιχα πλαίσια. Το περιεχόμενο της επιχειρηματικής ευθύνης εξελίσσεται επίσης με την πάροδο του χρόνου, αντικατοπτρίζοντας και διασφαλίζοντας την προορατική και μελλοντοστρεφή διαχείριση των μακροπρόθεσμων ψηφιακών, πράσινων και δημογραφικών εξελίξεων, καθώς και την ανάγκη για ανθεκτικότητα ώστε να αντιμετωπίζονται αιφνίδιες κρίσεις.

1.4.

Οι ΠΜΜΜΕ χρειάζονται μεγάλη στήριξη και ενθάρρυνση για να διαχειριστούν το ευρύ φάσμα της επιχειρηματικής ευθύνης. Οι επιχειρηματικές οργανώσεις σε όλες τις μορφές τους διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση. Για να εξασφαλιστούν οι απαραίτητες δεξιότητες και ικανότητες, πρέπει να προωθηθούν και να διευκολυνθούν οι συμμαχίες των ΠΜΜΜΕ για τη μάθηση και την κατάρτιση, και πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ των θεσμών της αγοράς εργασίας, των κοινωνικών εταίρων, των επαγγελματικών επιμελητηρίων και ενώσεων από τη μία πλευρά, και των διαφόρων φορέων κατάρτισης και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών από την άλλη. Οι υψηλής ποιότητας υπηρεσίες επαγγελματικής υποστήριξης πρέπει επίσης να είναι εύκολα προσβάσιμες.

1.5.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) ζητεί να αναπτυχθούν και να παρασχεθούν στις ΠΜΜΜΕ απλά και πρακτικά εργαλεία, όπως κατάλογοι ελέγχου, υποδείγματα και υπολογιστές, καθώς και αναλύσεις εναλλακτικών σεναρίων, ώστε οι ΠΜΜΜΕ να μπορούν να ενισχύουν και να αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους και να είναι σε θέση να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τις δεσμεύσεις και τα επιτεύγματά τους όσον αφορά την ευθύνη. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και τις οργανώσεις στήριξης των επιχειρήσεων, να ενισχύει συστηματικά την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα οφέλη των υπεύθυνων επιδόσεων και να διατηρεί και να επικαιροποιεί μια συλλογή ορθών πρακτικών αναφορικά με την επιχειρηματική ευθύνη των ΠΜΜΜΕ.

1.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι το συνολικό πλαίσιο πολιτικής στηρίζει τις ΠΜΜΜΕ και αποφεύγει τις περίπλοκες απαιτήσεις —τις οποίες οφείλουν να πληρούν οι ΠΜΜΜΕ είτε άμεσα είτε μέσω των αλυσίδων αξίας—, οι οποίες ενδέχεται να εκτρέψουν πόρους από συγκεκριμένα, σε επίπεδο βάσης, μέτρα επιχειρηματικής ευθύνης και να οδηγήσουν σε «εξωτερική ανάθεση» της επιχειρηματικής ευθύνης των ΠΜΜΜΕ. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή, για παράδειγμα, στις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση πριν από το τέλος του έτους σχετικά με ένα πρότυπο υποβολής μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών που θα εφαρμόζεται στις ΠΜΜΜΕ σε εθελοντική βάση, με σκοπό την έγκρισή του το 2024, και ζητεί το πρότυπο αυτό να είναι σαφές και απλό, σύμφωνα με την αρχή που είναι ενσωματωμένη στη δέσμη μέτρων αρωγής για τις ΜΜΕ (2).

2.   Εισαγωγή

2.1.

Οι ΠΜΜΜΕ συνιστούν τη συντριπτική πλειονότητα της ευρωπαϊκής επιχειρηματικής κοινότητας — αντιπροσωπεύουν το 99,8 % του συνόλου των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων και παρέχουν τα δύο τρίτα των θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα στην ΕΕ των 27. Το 80-90 % εξ αυτών είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις (3). Ως εκ τούτου, αποτελούν την πραγματική κινητήρια δύναμη της μετάβασης προς τη βιωσιμότητα και τον βασικό παράγοντα επιτυχίας της, εφόσον τους δοθούν κίνητρα και στήριξη για να ενσωματώσουν στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες μια ολιστική προσέγγιση ως προς τη βιωσιμότητα και την υπευθυνότητα. Η ενίσχυση των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας αποτελεί πρόσθετο στοιχείο στο πλαίσιο αυτό.

2.2.

Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης πρωτοβουλίας είναι, με βάση προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (4), να διερευνηθούν και να περιγραφούν τα κύρια στοιχεία, οι κινητήριοι παράγοντες και οι ορθές πρακτικές μιας «ανθεκτικής στις μελλοντικές εξελίξεις» επιχειρηματικής ευθύνης των ΠΜΜΜΕ, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις επιχειρήσεις που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη βοήθειας και στήριξης. Στόχος είναι να περιγραφεί και να προταθεί ο καλύτερος τρόπος ενθάρρυνσης και προώθησης υπεύθυνων επιχειρήσεων και επιχειρηματικότητας, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας της απαιτούμενης επαγγελματικής εμπειρογνωμοσύνης εντός ή εκτός των ΠΜΜΜΕ.

3.   Κινητήριοι παράγοντες και στοιχεία της σύγχρονης επιχειρηματικής ευθύνης

3.1.

Η σύγχρονη επιχειρηματική ευθύνη βασίζεται σε οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά θεμέλια, σύμφωνα με τις αρχές της βιωσιμότητας. Ενσωματώνεται από την επιχείρηση στην επιχειρηματική της στρατηγική και στις καθημερινές της λειτουργίες με προορατικό τρόπο. Εναπόκειται σε μια ΠΜΜΜΕ να αποφασίζει σχετικά με το επίπεδο φιλοδοξίας της και να καθορίζει, για παράδειγμα, κατά πόσον επιθυμεί να είναι κυρίως προσανατολισμένη στη συμμόρφωση ή ακόμη και να προσπαθήσει να πρωτοστατήσει. Ως εκ τούτου, η επιχειρηματική ευθύνη απορρέει από τις αξίες και τους στόχους του ίδιου του επιχειρηματία ή της ίδιας της επιχείρησης, λαμβανομένων υπόψη των προσδοκιών των ενδιαφερόμενων μερών και της κοινωνίας γενικότερα.

3.2.

Η ευθύνη αποφέρει επίσης διάφορα είδη οφελών για τις ΠΜΜΜΕ. Σε αυτά περιλαμβάνονται η βελτίωση της φήμης, η μεγαλύτερη ικανοποίηση των πελατών και η ελκυστικότητα ως εργοδότη, καθώς και η πρόσβαση στις αλυσίδες εφοδιασμού και στη χρηματοδότηση. Η ευθύνη συνδέεται επίσης με την καλύτερη διαχείριση των κινδύνων και την ασφάλεια της επιχειρησιακής συνέχειας που ωφελούν επίσης τους εργαζομένους, την κοινότητα και ολόκληρη την κοινωνία.

3.3.

Η σύγχρονη επιχειρηματική ευθύνη δεν αφορά μόνο τη «μη πρόκληση βλάβης», αλλά — κυρίως— «πράττει το καλό», παρέχοντας βιώσιμα αγαθά και υπηρεσίες, ποιοτικές θέσεις εργασίας, περιβαλλοντικές λύσεις και συνεισφέροντας στα έσοδα για τις δημόσιες υπηρεσίες, χωρίς να λησμονείται συγχρόνως ότι η γεωγραφική εγγύτητα των ΠΜΜΜΕ στις πόλεις και τα χωριά αυξάνει την κοινωνική συνοχή.

3.4.

Για να μπορέσουν να εκπληρώσουν τον καίριο ρόλο τους στην οικονομία και την κοινωνία, οι ΠΜΜΜΕ πρέπει να είναι οικονομικά υγιείς και βιώσιμες. Οι καλές οικονομικές επιδόσεις, οι οποίες βασίζονται στην αποδοτικότητα, την κερδοφορία και την ανταγωνιστικότητα και συνοδεύονται από κοινωνική και περιβαλλοντική ευθύνη, είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης επιτυχίας των επιχειρήσεων. Οικονομική ευθύνη σημαίνει επίσης ακεραιότητα όσον αφορά τον θεμιτό ανταγωνισμό και τη χρηστή διακυβέρνηση, αποκλείοντας τις πρακτικές παραοικονομίας, δωροδοκίας και φοροαποφυγής.

3.5.

Η κοινωνική και κοινωνιακή ευθύνη αφορά τις σχέσεις μιας επιχείρησης με το ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών της, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων, των καταναλωτών, των τοπικών κοινοτήτων και των επιχειρηματικών εταίρων. Σημαίνει τη διατήρηση μιας δεοντολογικής συμπεριφοράς και τον σεβασμό και την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλες αυτές τις σχέσεις, καθώς και την ενεργό μέριμνα για την παροχή κινήτρων, την ανάπτυξη και την οικοδόμηση μακροπρόθεσμων σχέσεων με τους εργαζομένους, μέσω της προώθησης διαρκών ανοδικών επαγγελματικών σταδιοδρομιών με την αξιοποίηση του κοινωνικού διαλόγου. Η ανταπόκριση σε όλες αυτές τις προσδοκίες είναι δύσκολη, καθώς τα ενδιαφερόμενα μέρη ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό, όπως και οι συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργούν οι επιχειρήσεις, από το τοπικό τους περιβάλλον έως τα πλαίσια εκτός της ΕΕ. Ο ανοικτός διάλογος με εξωτερικούς ενδιαφερόμενους φορείς, πέραν του κοινωνικού διαλόγου, αποτελεί συνεπώς βασικό στοιχείο της σύγχρονης επιχειρηματικής ευθύνης, ενώ η αμοιβαία ευθύνη πρέπει να εφαρμόζεται από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετέχουν στον διάλογο και τη συνεργασία.

3.6.

Περιβαλλοντική ευθύνη σημαίνει καλές περιβαλλοντικές επιδόσεις όσον αφορά τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής ρύπανσης, την προστασία της βιοποικιλότητας και τη διατήρηση των φυσικών πόρων. Η περιβαλλοντική ευθύνη συχνά συμβαδίζει με την αποτελεσματικότητα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και τη διαχείριση του κόστους, καθώς και, όλο και περισσότερο, με την αξιοποίηση νέων επιχειρηματικών ευκαιριών.

3.7.

Οι διασυνδέσεις μεταξύ των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών διαστάσεων της ευθύνης αναδεικνύουν τη σημασία της συνολικής ενσωμάτωσής τους προκειμένου να διασφαλιστεί η υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά στο σύνολό της. Αυτός είναι ο μόνος δυνατός τρόπος ανταπόκρισης στις προσδοκίες των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών, από τους ιδιοκτήτες και τους επιχειρηματικούς εταίρους έως τους εργαζομένους και τις οργανώσεις τους, τους καταναλωτές και την κοινωνία γενικότερα.

3.8.

Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (5), οι ΜΜΕ δίνουν τη μεγαλύτερη προσοχή στις δράσεις στο πεδίο της ευθύνης που σχετίζονται με τους εργαζομένους και τους καταναλωτές. Μεγάλο ποσοστό τους συμμετέχει επίσης σε πρακτικές περιβαλλοντικής ευθύνης.

3.9.

Ενώ τα βασικά στοιχεία της επιχειρηματικής ευθύνης είναι κοινά για όλους, οι σημαντικότερες πτυχές που πρέπει να εξετάζονται από μια συγκεκριμένη ΠΜΜΜΕ καθορίζονται από την ιδιαίτερη φύση της και το επιχειρησιακό της περιβάλλον. Το μέγεθος και το είδος της, ο τομέας στον οποίο υπάγεται, το επιχειρηματικό μοντέλο που ακολουθεί, η θέση της στην αξιακή αλυσίδα, οι πελάτες και οι αγορές στις οποίες δραστηριοποιείται και η γεωγραφική της τοποθεσία επηρεάζουν στο σύνολό τους τις πρακτικές μορφές της επιχειρηματικής ευθύνης. Ο ισχύων ορισμός των «ΜΜΕ» δεν μπορεί να αποτυπώσει αυτή την ποικιλομορφία (6). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε ΠΜΜΜΕ πρέπει να αξιολογεί μόνη της —λαμβάνοντας υπόψη τις προσδοκίες των ενδιαφερόμενων μερών— ποιες πτυχές καλύπτει η ευθύνη για τις δικές της δραστηριότητες στην πράξη. Οι επαγγελματικές οργανώσεις και τα επιμελητήρια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη του προσδιορισμού των βασικών στοιχείων και της εφαρμογής των αναγκαίων εργαλείων.

3.10.

Ορισμένες ΠΜΜΜΕ προσανατολίζουν τον σκοπό τους ειδικά στις κοινωνικές και τις περιβαλλοντικές πτυχές και μπορεί να είναι μη κερδοσκοπικές οντότητες. Αυτές οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας συχνά παρέχουν θέσεις εργασίας που βοηθούν τους νέους, τους ηλικιωμένους και τα μειονεκτούντα άτομα να ενταχθούν στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία. Μπορεί να επικεντρώνονται, μεταξύ άλλων, σε υπηρεσίες φροντίδας ή σε υπηρεσίες που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία (7).

3.11.

Το περιεχόμενο της επιχειρηματικής ευθύνης εξελίσσεται επίσης με την πάροδο του χρόνου, αντικατοπτρίζοντας τις γεωπολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, τεχνολογικές και περιβαλλοντικές εξελίξεις. Σε αυτές περιλαμβάνονται τόσο οι μακροπρόθεσμες μεταβάσεις όσο και τα αιφνίδια συμβάντα. Εκτός από τις προκλήσεις, οι εξελίξεις αυτές δημιουργούν νέες ευκαιρίες και, ως εκ τούτου, μπορούν επίσης να τονώσουν την υπευθυνότητα.

3.12.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός καλύπτει διάφορες πτυχές της ευθύνης και ευκαιρίες. Η κοινοχρησία δεδομένων είναι απαραίτητη για τη δημιουργία καινοτομίας και οικονομικής προστιθέμενης αξίας, η οποία απαιτεί εμπιστοσύνη και υποστηρικτικά οικοσυστήματα μεταξύ των επιχειρηματικών εταίρων, αλλά και κατάλληλη προστασία των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής των ατόμων. Είναι προφανές ότι εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη αναβάθμισης των δεξιοτήτων —τόσο των ιδιοκτητών και των διευθυντικών στελεχών όσο και των εργαζομένων— ώστε να μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες της ταχείας ψηφιοποίησης. Ειδικές ρυθμίσεις για τη μάθηση και την κατάρτιση είναι προτιμότερο να συμφωνούνται διμερώς μέσω του κοινωνικού διαλόγου. Επιπλέον, η ψηφιοποίηση παρέχει εργαλεία για τη μέτρηση της προόδου όσον αφορά τις δράσεις σχετικά με την ευθύνη που αναλαμβάνονται εντός της επιχείρησης.

3.13.

Λόγω της έντονης ανάγκης για καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η ενέργεια διαδραματίζει ολοένα σημαντικότερο ρόλο στην ευθύνη των ΠΜΜΜΕ. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων συμβάλλουν όχι μόνο στην πράσινη μετάβαση, αλλά και στην ενεργειακή ασφάλεια και την οικονομική προσιτότητα. Το ίδιο ισχύει για την αποδοτικότητα των υλικών, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και όλα τα στοιχεία της κυκλικής οικονομίας. Από όλους τους φυσικούς πόρους, το νερό καθίσταται ολοένα και πιο κρίσιμος πόρος και, ως εκ τούτου, η βιώσιμη χρήση του νερού απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή εκ μέρους των ΠΜΜΜΕ. Ενώ η ψηφιοποίηση αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την πράσινη μετάβαση, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ίδιας της ψηφιοποίησης πρέπει επίσης να τυγχάνουν ορθής διαχείρισης.

3.14.

Οι δημογραφικές εξελίξεις διαμορφώνουν επίσης την ευθύνη των επιχειρήσεων. Στον εργασιακό βίο, απαιτούνται όλο και περισσότερο νέοι τύποι πρακτικών για την προσέλκυση και τη διατήρηση ατόμων διαφορετικών ηλικιών και πολιτισμών, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών εργαζομένων. Η πολυμορφία του προσωπικού είναι επωφελής για τις επιχειρήσεις, αλλά συνεπάγεται επίσης απαιτήσεις για τη διοίκηση, συμπεριλαμβανομένων νέων αναγκών κατάρτισης. Η κατάλληλη ανάπτυξη δεξιοτήτων είναι απαραίτητη για την ανταπόκριση στη ζήτηση που προκαλείται τόσο λόγω της ψηφιοποίησης όσο και λόγω του οικολογικού προσανατολισμού, καθώς και λόγω των νέων μορφών θέσεων εργασίας εν γένει.

3.15.

Οι αιφνίδιες κρίσεις, ιδίως η πανδημία COVID-19 και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, κατέστησαν σαφές ότι η ανθεκτικότητα (η ικανότητα αντιμετώπισης πρωτοφανών κινδύνων και διαταραχών) αποτελεί ολοένα και πιο σημαντικό μέρος της επιχειρηματικής ευθύνης. Η συνέχεια των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε εξαιρετικές περιστάσεις έχει μεγάλη αξία όσον αφορά την παροχή αγαθών και υπηρεσιών και τη διατήρηση θέσεων εργασίας. Αυτό, με τη σειρά του, απαιτεί καλή ετοιμότητα για διαφορετικές και μεταβαλλόμενες συνθήκες, καθώς και στήριξη από τον δημόσιο τομέα και συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Όπως κατέδειξε η κρίση της νόσου COVID-19, ο κοινωνικός διάλογος σε διάφορα επίπεδα διαδραματίζει θετικό ρόλο στη ρύθμιση των πρακτικών λεπτομερειών της διατήρησης των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και της απασχόλησης σε περιόδους κρίσης.

4.   Προορατική επιχειρηματική ευθύνη στην πράξη

4.1.

Λόγω των διαφορών στη φύση και το περιβάλλον λειτουργίας των επιχειρήσεων, οι πρακτικές επιχειρηματικής ευθύνης σε επίπεδο βάσης ποικίλλουν. Ωστόσο, συγκεκριμένα παραδείγματα από διάφορα είδη επιχειρήσεων δείχνουν ότι υπάρχουν ομοιότητες που απεικονίζουν τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά και τις τάσεις όσον αφορά την ευθύνη των επιχειρήσεων.

4.2.

Η επιτυχής διαχείριση της επιχειρηματικής ευθύνης σε κάθε επιχείρηση ξεκινά με την κατάλληλη ευαισθητοποίηση και τη γνώση των επίκαιρων θεμάτων και τάσεων, επιτρέποντας στην επιχείρηση να καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο επιθυμεί να τοποθετηθεί όσον αφορά την επιχειρηματική ευθύνη. Για παράδειγμα, η επιχείρηση μπορεί να λάβει στρατηγική απόφαση σχετικά με το αν επιθυμεί να αντλήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα από την επιχειρηματική ευθύνη.

4.3.

Η δέσμευση του επιχειρηματία ή της ανώτατης διοίκησης της επιχείρησης είναι καίριας σημασίας για την επιτυχία, ενώ είναι εξίσου σημαντικό όλοι οι εργαζόμενοι να υιοθετούν την προσέγγιση της ευθύνης σε όλες τις πτυχές της εργασίας τους. Οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης να ορίσουν ορισμένα πρόσωπα που θα ηγηθούν του σχεδιασμού και της εφαρμογής των μέτρων. Στην περίπτωση πολύ μικρών επιχειρήσεων, οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να υποστηριχθούν από αντίστοιχες οργανώσεις ΜΜΕ, κλαδικά επιμελητήρια, ενώσεις κ.λπ.

4.4.

Ενώ η ευθύνη αποτελεί μέρος της συνολικής επιχειρηματικής νοοτροπίας, ενσωματώνονται συγκεκριμένες προσπάθειες στις διάφορες επιχειρηματικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων της παραγωγής και της εμπορίας αγαθών και υπηρεσιών, της προμήθειας πόρων παραγωγής και της ανάπτυξης προϊόντων και διαδικασιών. Αυτό απαιτεί συνεργασία μεταξύ των διαφόρων λειτουργιών.

4.5.

Σημαντικό μέρος της επιχειρηματικής ευθύνης αφορά την προσέλκυση, την παροχή κινήτρων και τη διατήρηση των ατόμων, μεριμνώντας για τις κατάλληλες δεξιότητες και τη συνεχή ανάπτυξή τους και παρέχοντας σταθερές σταδιοδρομίες και συνθήκες εργασίας, καθώς και συμμετέχοντας σε κοινωνικό διάλογο σε διάφορα επίπεδα, ενώ λαμβάνονται υπόψη το μέγεθος και η ποικιλομορφία των ΠΜΜΜΕ καθώς και τα ειδικά χαρακτηριστικά των εθνικών συστημάτων.

4.6.

Οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν διάφορα είδη εργαλείων για να συμβάλουν στην επιχειρησιακή εφαρμογή της ευθύνης τους, τα οποία εκτείνονται από δηλώσεις αξίας και επιχειρηματικές αρχές έως πρακτικές κατευθυντήριες γραμμές και συστήματα διαχείρισης. Ενώ υπάρχουν ειδικά εργαλεία για τις διάφορες διαστάσεις της ευθύνης, πολλές επιχειρήσεις θεωρούν ότι είναι πιο πρακτικό να ενσωματώσουν την ευθύνη στις γενικές επιχειρηματικές κατευθυντήριες γραμμές και στα συστήματα διαχείρισής τους. Εκτός από την περιγραφή των ιδίων δραστηριοτήτων και πρακτικών, πολλές επιχειρήσεις προσδιορίζουν επίσης τι αναμένουν από τους επιχειρηματικούς εταίρους τους ή άλλους συνεργάτες τους. Οι επαγγελματικές και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα επιμελητήρια μπορούν να στηρίξουν τις ΠΜΜΜΕ παρέχοντας κατευθυντήριες γραμμές και κατάλληλα εργαλεία.

4.7.

Ο καθορισμός γενικών και ειδικών στόχων αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο για την επιχειρησιακή αξιοποίηση της επιχειρηματικής ευθύνης, όπως και για τις επιχειρήσεις εν γένει. Αυτό παρέχει το πλαίσιο για συγκεκριμένες δράσεις, σε συνδυασμό με κατάλληλη οργάνωση και προγραμματισμό των δράσεων. Για την παρακολούθηση της προόδου, πρέπει να καθοριστούν και να παρακολουθούνται σχετικοί δείκτες.

4.8.

Εκτός από τον κοινωνικό διάλογο μεταξύ εργοδοτών και συνδικαλιστικών οργανώσεων, η αλληλεπίδραση της επιχείρησης με τους εξωτερικούς ενδιαφερόμενους φορείς αποτελεί κεντρικό εργαλείο για την καλύτερη κατανόηση των διαφόρων προσδοκιών. Ταυτόχρονα, αποτελεί μέσο ενημέρωσης των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με τους στόχους, τις δράσεις και τα επιτεύγματα της επιχείρησης όσον αφορά την ευθύνη. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις για την ενημέρωση και την επικοινωνία με τα ενδιαφερόμενα μέρη ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό: από τις διά ζώσης συναντήσεις έως τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την επίσημη υποβολή εκθέσεων

5.   Πώς μπορεί να ενθαρρυνθεί και να υποστηριχθεί η επιχειρηματική ευθύνη

5.1.   Βελτίωση των ικανοτήτων των επιχειρήσεων

5.1.1.

Οι ΠΜΜΜΕ αντιμετωπίζουν πολλά είδη προκλήσεων στις προσπάθειές τους να διαχειριστούν όλα τα στοιχεία της επιχειρηματικής ευθύνης. Πολλές ΠΜΜΜΕ δεν διαθέτουν ικανότητες, δεξιότητες, εργαζομένους και πόρους και θεωρούν δύσκολη την ενσωμάτωση της ευθύνης στην εργασιακή τους νοοτροπία και την επικοινωνία σχετικά με τις διάφορες μορφές της. Οι απαιτήσεις και οι προσδοκίες συχνά γίνονται αντιληπτές ως υπερβολικά αφηρημένες και μακριά από την πραγματικότητα. Οι πολύ μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις δυσκολεύονται επίσης να συλλέγουν και να χρησιμοποιούν δεδομένα σχετικά με την ευθύνη.

5.1.2.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ΠΜΜΜΕ χρειάζονται μεγάλη στήριξη και ενθάρρυνση, στοιχεία τα οποία μπορούν να δώσουν απτή ώθηση στις προσπάθειές τους. Αντί να ενισχυθεί η νομοθεσία, είναι αναγκαίο να αυξηθούν η ευαισθητοποίηση, οι ικανότητες και οι δεξιότητες εντός των επιχειρήσεων και οι εξωτερικοί φορείς να παρέχουν καθοδήγηση και εμπειρογνωμοσύνη. Απαιτείται στοχευμένη στήριξη από όλο το φάσμα των ΠΜΜΜΕ, από τις λιγότερο προηγμένες έως τις πρωτοπόρους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ακολουθούν τις επικρατούσες τάσεις.

5.1.3.

Οι επιχειρηματικές οργανώσεις σε όλες τις μορφές τους —συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων εργοδοτών ή ΜΜΕ, των επιμελητηρίων και των συμμαχιών— διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση των επιχειρήσεων σχετικά με την ανάγκη και τα οφέλη της επιχειρηματικής ευθύνης. Επιπλέον, το ευρύ φάσμα των πτυχών που πρέπει να καλυφθούν απαιτεί διαφορετική επαγγελματική εμπειρογνωμοσύνη, και είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η διαθεσιμότητα αυτής της εμπειρογνωμοσύνης τόσο εντός των ΠΜΜΜΕ όσο και, σε πολλές περιπτώσεις, μέσω εξωτερικής στήριξης.

5.1.4.

Δεδομένου ότι είναι μικρότερου μεγέθους, οι ΠΜΜΜΕ πρέπει να είναι σε θέση να δημιουργούν συμμαχίες για τη μάθηση και την κατάρτιση, οι οποίες πρέπει να προωθούνται και να διευκολύνονται από τους φορείς της αγοράς εργασίας και τους κοινωνικούς εταίρους, καθώς και από τα επαγγελματικά επιμελητήρια και τις επαγγελματικές ενώσεις. Ο ορισμός του πρακτικά εφαρμόσιμου μαθησιακού περιεχομένου απαιτεί επίσης συνεργασία με πανεπιστήμια και άλλους φορείς κατάρτισης.

5.1.5.

Οι κατάλληλες υψηλής ποιότητας υπηρεσίες επαγγελματικής υποστήριξης πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμες για τις ΠΜΜΜΕ, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι πάροχοι υπηρεσιών που είναι οι ίδιες οι ΠΜΜΜΕ συχνά κατανοούν καλύτερα τις ανάγκες των πελατών των ΠΜΜΜΕ. Οι υπηρεσίες αυτές μπορούν να υποστηριχθούν από τα προγράμματα συνεργασίας των κοινωνικών εταίρων και των επαγγελματικών επιμελητηρίων και ενώσεων.

5.1.6.

Η σύγχρονη επιχειρηματική ευθύνη απαιτεί την ευέλικτη προσαρμογή των μέτρων συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης, για τις ΠΜΜΜΕ, αλλά και για τη στήριξη των ελεύθερων επαγγελματικών υπηρεσιών, και πρέπει να καταστεί αναπόσπαστο μέρος των προγραμμάτων στήριξης της εγκατάστασης νέων επιχειρήσεων.

5.1.7.

Τα τομεακά, περιφερειακά και ευρωπαϊκά ταμεία που προορίζονται ειδικά για την εκπαίδευση και την κατάρτιση διευθυντών επιχειρήσεων και εργαζομένων είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της προσβασιμότητας σε πρωτοβουλίες που πολύ συχνά απευθύνονται σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις.

5.2.   Παροχή καθοδήγησης, εργαλείων και παραδειγμάτων ορθών πρακτικών

5.2.1.

Δεδομένου ότι οι πόροι των ΠΜΜΜΕ είναι απολύτως αναγκαίοι για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, τα περίπλοκα και επαχθή επίσημα συστήματα δεν είναι ο τρόπος για να βοηθηθούν να προχωρήσουν στο πεδίο της επιχειρηματικής ευθύνης. Πιο απλά και ευέλικτα εργαλεία, όπως οι κατάλογοι ελέγχου και τα υποδείγματα, είναι καταλληλότερα για τις μικρότερες επιχειρήσεις. Όλα αυτά θα βοηθήσουν τις ΠΜΜΜΕ να συμμορφωθούν με τις νομοθετικές απαιτήσεις, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων αρωγής για τις ΜΜΕ (8).

5.2.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον κατάλογο ελέγχου (9) που δημοσίευσε η Επιτροπή, ο οποίος παρέχει συμβουλές στις επιχειρήσεις σχετικά με την ανάπτυξη στρατηγικής όσον αφορά την επιχειρηματική τους ευθύνη, συγκεκριμένες δράσεις σε διάφορους τομείς αναφορικά με την ευθύνη, την κατανομή πόρων, τον καθορισμό στόχων και την παρακολούθηση της προόδου, καθώς και καταλόγους διαθέσιμων κατευθυντήριων γραμμών, εργαλείων και δικτύων για τη στήριξη των επιχειρήσεων. Άλλες ορθές πρακτικές περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, στην πλατφόρμα βέλτιστων πρακτικών BipiZ (10), η οποία καλύπτει περισσότερα από 1 200 συγκεκριμένα παραδείγματα από 600 επιχειρήσεις.

5.2.3.

Για να βοηθήσει τις ΠΜΜΜΕ να ενημερώνουν τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με την ευθύνη τους, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει ένα σαφές και απλό διαδικτυακό εργαλείο, συμπεριλαμβανομένου ενός εύχρηστου υπολογιστή εκπομπών CO2, ο οποίος θα εφαρμόζεται για τις ΠΜΜΜΕ σε αυτό το πλαίσιο. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση πριν από το τέλος του έτους σχετικά με ένα πρότυπο υποβολής μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών που θα εφαρμόζεται στις ΠΜΜΜΕ σε εθελοντική βάση, με σκοπό την έγκρισή του το 2024, και ζητεί το πρότυπο αυτό να είναι σαφές και απλό, σύμφωνα με την αρχή που είναι ενσωματωμένη στη δέσμη μέτρων αρωγής για τις ΜΜΕ (11).

5.3.   Δημιουργία υποστηρικτικού πλαισίου πολιτικής

5.3.1.

Προκειμένου να μπορέσουν οι ΠΜΜΜΕ να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη επιχειρηματική ευθύνη —η οποία θεωρείται ως η προορατική και εθελοντική προσέγγιση μιας επιχείρησης σε σχέση με την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα και το επίπεδο φιλοδοξίας της όσον αφορά την υπέρβαση των νομικών της υποχρεώσεων—, είναι αναγκαίο να τους παρασχεθεί ένα απλό, σαφές και προβλέψιμο νομοθετικό πλαίσιο. Είναι σημαντικό να αποφευχθούν υπερβολικά περιοριστικές και περίπλοκες απαιτήσεις που εκτρέπουν πόρους από συγκεκριμένα μέτρα σε επίπεδο βάσης και μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε «εξωτερική ανάθεση» της επιχειρηματικής ευθύνης από τις ΠΜΜΜΕ.

5.3.2.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις απαιτήσεις που επηρεάζουν έμμεσα τις ΠΜΜΜΕ. Ενίοτε, παρόλο που οι ΠΜΜΜΕ έχουν εξαιρεθεί από ορισμένες κανονιστικές απαιτήσεις άμεσα, στοχεύονται έμμεσα μέσω αλυσίδων αξίας, μέσω απαιτήσεων που επιβάλλονται από μεγάλες επιχειρήσεις-πελάτες, επενδυτές ή χρηματοδότες. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή, για παράδειγμα, στις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων. Ορισμένες ρυθμιστικές πρωτοβουλίες επηρεάζουν με τη σειρά τους τις ΠΜΜΜΕ μέσω άλλων έμμεσων μηχανισμών, μεταξύ άλλων μέσω επιπτώσεων στις τιμές της ενέργειας, των υλικών και άλλων πόρων.

5.3.3.

Οι έμμεσες και πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις είναι πιο δύσκολο να αξιολογηθούν και, ως εκ τούτου, συχνά δεν λαμβάνονται δεόντως υπόψη, και η διαδικασία διαβούλευσης ενδέχεται να αγνοεί τις απόψεις των ΠΜΜΜΕ. Σε αντίθεση με τις αρχές της βελτίωσης της νομοθεσίας, σε τέτοιες περιπτώσεις, οι ΠΜΜΜΕ αντιμετωπίζουν αβεβαιότητα σχετικά με τις πραγματικές απαιτήσεις και συνέπειες των νέων κανονισμών. Επιπλέον, όταν καθορίζονται λεπτομερείς απαιτήσεις σε κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις ή σε πρότυπα, οι πραγματικές επιπτώσεις δεν καθίστανται γνωστές παρά μόνο σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Όλα αυτά οδηγούν σε μια δυσβάστακτη κατάσταση για τις μικρότερες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν μπορούν να γνωρίζουν ή να είναι προετοιμασμένες για τις μελλοντικές απαιτήσεις, πόσο μάλλον να έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις απαιτήσεις με προσήκοντα τρόπο. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να γίνει απολογισμός της τρέχουσας ρυθμιστικής προσέγγισης και να διασφαλιστεί ότι η ρύθμιση συνάδει με την πραγματικότητα των ΠΜΜΜΕ όσον αφορά τους πόρους και τη θέση τους στην αγορά. H ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να παράσχουν βοήθεια, ιδίως στις ΠΜΜΜΕ, κατά τρόπο πρακτικό, συγκεκριμένο και αποτελεσματικό, στο πλαίσιο διαρθρωτικής συνεργασίας με τις άμεσα ενδιαφερόμενες αντιπροσωπευτικές οργανώσεις.

---

(1)   ΕΕ C 486 της 21.12.2022, σ. 1, στο σημείο 1.1. της γνωμοδότησης, οι ΠΜΜΜΕ ορίζονται ως «Οι πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, είτε είναι παραδοσιακές επιχειρήσεις, οικογενειακές επιχειρήσεις, έμποροι, επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας, βιοτεχνίες είτε ελεύθερα επαγγέλματα […]».

(2)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/STATEMENT_22_5653

(3)  Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2022, Ετήσια έκθεση για τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ 2021/2022 — ΜΜΕ και περιβαλλοντική βιωσιμότητα, Απρίλιος 2022.

(4)   ΕΕ C 486 της 21.12.2022, σ. 1· Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) με θέμα «Εκ των υστέρων αξιολόγηση του προγράμματος “Ορίζων 2020” »· ΕΕ C 194 της 12.5.2022, σ. 7, ΕΕ C 286 της 16.7.2021, σ. 8, ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 210, ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 1, ΕΕ C 288 της 31.8.2017, σ. 20, ΕΕ C 345 της 13.10.2017, σ. 15, ΕΕ C 13 της 15.1.2016, σ. 8, ΕΕ C 311 της 18.9.2020, σ. 63, ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 1, ΕΕ C 311 της 18.9.2020, σ. 36.

(5)  Uptake of Corporate Social Responsibility (CSR) by European SMEs and Start-ups (Υιοθέτηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ) από τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ και τις νεοφυείς επιχειρήσεις): https://op.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/069c66f2-570c-11ec-91ac-01aa75ed71a1.

(6)  Όπως περιγράφεται στην ΕΕ C 197 της 8.6.2018, σ. 1, σημείο 1.3, και στην ενημερωτική έκθεση της ΕΟΚΕ με θέμα «Πρόσβαση των ΜΜΕ στη χρηματοδότηση», σημείο 1.3.

(7)  Πρόταση της Επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη συνθηκών πλαισίου για την κοινωνική οικονομία.

(8)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/STATEMENT_22_5653

(9)  https://op.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/37634ae4-5710-11ec-91ac-01aa75ed71a1

(10)  https://www.bipiz.org/en/

(11)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/STATEMENT_22_5653