30.4.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 112/40

1.1.

Η έναρξη της ισχύος της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα (1) καθιστά αναγκαίο να υιοθετηθούν οι κανόνες ανάπτυξης του κανονιστικού περιεχομένου της προκειμένου να επιτευχθεί ολοκληρωτικά ο κύριος στόχος, που αφορά στην προστασία του ευρωπαϊκού υδάτινου περιβάλλοντος. Έχουν υποβληθεί διάφορες προτάσεις (2) που πραγματεύονται συγκεκριμένες πτυχές της προστασίας των υδάτων και ειδικότερα η οδηγία που θεσπίζει κατάλογο των πρωταρχικών ουσιών, στα πλαίσια της πολιτικής των υδάτων (3), πράγμα που έχει μεγάλη σημασία για την αντιμετώπιση της ρύπανσης των υπογείων υδάτων.

1.2.

Σήμερα η προστασία των υπογείων υδάτων διέπεται σε γενικές γραμμές από την οδηγία 80/68/ΕΟΚ (4) που καθορίζει τις επικίνδυνες ουσίες που ρυπαίνουν τα εν λόγω ύδατα, και το άρθρο 17 οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα, που αποτελεί την βασικό κανόνα για την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης αυτού του στοιχείου του περιβάλλοντος.

1.3.

Η σημασία των υπογείων υδάτων έχει αποδειχθεί εξ όσων αναφέρθηκαν, όχι μόνο ως ζωτική πηγή για τον εφοδιασμού των νοικοκυριών και διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες, αλλά και ως διορθωτικός παράγοντας των επιφανειακών υδάτων. Για το λόγο αυτό, το ζήτημα της προστασίας τους πρέπει να θεωρηθεί εκ νέου, δεδομένου ότι, εκτός από την άμεση ρύπανση που πλήττει τα υπόγεια ύδατα, υπάρχει και η διάχυτη ρύπανση η οποία είναι συνέπεια διαφόρων διαδικασιών (έκπλυση, στράγγισμα διαφόρων ρύπων κ.λπ.) επί σειρά ετών που έχουν αυξανόμενη και καθοριστική επίπτωση στην απώλεια ποιότητας και στην φθορά των υδάτινων πόρων.

1.4.

Η προστασία των υπογείων υδάτων πρέπει να αποτελέσει έναν από τους κυριότερους στόχους της ευρωπαϊκής νομοθεσίας προκειμένου να διορθωθεί η κατάσταση της σημερινής ρύπανσης και να προληφθούν οι μελλοντικές ρυπάνσεις. Η ρύπανση των υδάτων αποτελεί πρόβλημα η επίλυση του οποίου είναι δύσκολη και δαπανηρή. Οι συνέπειες στην άντληση πόσιμου ύδατος είναι σημαντικές και, για το λόγο αυτό, η αύξηση της προστασίας των υπόγειων υδάτων είναι βασικός στόχος οποιουδήποτε κανόνα προστασίας όχι μόνο των υδάτων αλλά και της ανθρώπινης υγείας και της ποιότητας ζωής των πολιτών.

1.5.

Από τη στιγμή της έναρξης της ισχύος της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα, το άρθρο 17 είναι ο βασικός κανόνας που θεσπίζει την προστασία αυτού του τύπου υδάτων από τη ρύπανση, εντός του γενικού πλαισίου ρύθμισης όλων των κοινοτικών υδάτων. Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι, επειδή πρόκειται για μέσο που επηρεάζεται και από άλλες κοινοτικές πολιτικές, όπως η ΚΓΠ, η βιομηχανική πολιτική, η πολιτική σχετικά με την υγεία, κ.λπ. ισχύουν ως προς αυτό και οι κανόνες σχετικά με συγκεκριμένες πτυχές της προστασίας, όπως, π.χ., οι κανόνες για τα πόσιμα ύδατα (5), τα αζωτούχα λιπάσματα (6), τα φυτοφάρμακα (7), τα βιοκτόνα (8), κ.λπ..

2.1.

Η υπό εξέταση πρόταση υποβάλλεται λόγω της απαίτησης του άρθρου 17 για την υιοθέτηση ειδικών μέτρων για την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης των υπογείων υδάτων με στόχο να επιτευχθεί η καλή χημική κατάστασή τους. Τα εν λόγω μέτρα πρέπει να έχουν υιοθετηθεί το αργότερο δύο χρόνια πριν από την έναρξη ισχύος της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα (2006). Ωστόσο, πρέπει να υπενθυμιστεί ότι οι κανόνες της υπό εξέταση πρότασης οδηγίας εντάσσονται στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα έτσι ώστε δεν είναι απαραίτητη η επανάληψη ορισμένων διατάξεων της οδηγίας πλαίσιο και, ειδικότερα, σε ό,τι αναφέρεται στους περιβαλλοντικούς στόχους, στη συντονισμό της διοίκησης των αρχών των λεκανών απορροής, οι οποίες πρέπει να διαθέτουν την απογραφή των αποθεμάτων υπογείων υδάτων, και τον προσδιορισμό των ζωνών άντλησης ύδατος για ανθρώπινη χρήση καθώς και τις περιμέτρους προστασίας, στις διατάξεις για την ενημέρωση και τη δημόσια διαβούλευση με τους ενδιαφερομένους κ.λπ..

2.2.

Ο γενικός στόχος της πρότασης είναι η θέσπιση ειδικών μέτρων πρόληψης και ελέγχου της ρύπανσης των υπογείων υδάτων μέσω των ακολούθων κριτηρίων:

2.3.

Προσδιορίζονται οι συνθήκες στις οποίες τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίζουν τις τιμές κατωφλίου για κάθε έναν από τους ρύπους που περιέχονται στο παράρτημα ΙΙΙ, με τρόπο ώστε να αποτελέσουν αναφορά για ενδεχόμενη αναθεώρηση της κατάστασης των υπογείων υδάτων, σύμφωνα με ό,τι θεσπίζεται από την οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα.

2.4.

Προστίθεται η απαίτηση να προσδιορίσουν τα κράτη μέλη νέα μέτρα πρόληψης και περιορισμού (εκτός από όσα περιέχονται στην οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα) των έμμεσων ρίψεων στα υπόγεια ύδατα οι οποίες έχουν επιπτώσεις στην καλή χημική κατάστασή τους.

2.5.

Στα παραρτήματα προσδιορίζονται οι κανόνες ποιότητας, η διαδικασία εκτίμησης της γενικής κατάστασης και των τιμών κατωφλίου των ρύπων των υπόγειων υδάτων. Πρέπει να επισημανθεί το περιεχόμενο του παραρτήματος IV, στο οποίο θεσπίζεται ο προσδιορισμός και η αναστροφή των τάσεων σημαντικής και σταθερής αύξησης της ρύπανσης των υδάτων αυτών, που πρέπει να καθοριστούν από τα κράτη μέλη.

3.1.

Η παρούσα πρόταση οδηγίας κρίνεται θετική δεδομένου ότι η κατάρτισή της έγινε μετά από διαβουλεύσεις και συζητήσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η ΕΟΚΕ ειδικότερα θεωρεί θετικό το περιεχόμενό της διότι προϋποθέτει την θέσπιση μιας νέας μεθοδολογίας για την ανάλυση της κατάστασης των υπογείων υδάτων σε σύγκριση με την οδηγία 80/60-8/ΕΟΚ. Έτσι, το κριτήριο της ενσωμάτωσης του συνόλου της πολιτικής για τα ύδατα στα σχέδια διαχείρισης των ποταμών, που απαιτεί την καταγραφή των μαζών των υπογείων υδάτων, μπορεί να προσαρμόζεται στα γεωγραφικά χαρακτηριστικά των μέτρων που υιοθετούνται.

3.2.

Ωστόσο, μπορεί να θεωρηθεί περιοριστική η αναφορά των ρύπων που έχουν επιπτώσεις στην ποιότητα των υδάτων αυτών, δεδομένου ότι μπορεί μεν να περιέχεται μία μεγάλη αναλογία αζωτούχων και φυτοφαρμάκων, ωστόσο πρέπει να εξετασθούν και οι επιπτώσεις άλλων διαδικασιών, όπως για παράδειγμα οι διηθήσεις των αποθεμάτων βενζίνης, οι εκπλύσεις σε βιομηχανικά εδάφη και, προπάντων οι συνέπειες της υπερεκμετάλλευσης των υδάτινων πόρων στις θαλάσσιες ζώνες και ειδικότερα στη λεκάνη της Μεσογείου, που έχουν προκαλέσει την προοδευτική αλάτωση των υδάτων αυτών.

3.3.

Είναι επίσης θετική η ολοκλήρωση όλων των κοινοτικών κανόνων που επηρεάζουν τα υπόγεια ύδατα, εντομοκτόνα, βιοκτόνα κ.λπ.. Πρόκειται για εφαρμογή με οριζόντια μορφή όλων εκείνων των πολιτικών που έχουν συνέπειες για την ποιότητα των υδάτων. Οπωσδήποτε, όμως, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στην οριζόντια αυτή εφαρμογή και τα άλλα νομοθετικά μέτρα διευρύνοντας έτσι τα κριτήρια ποιότητας.

3.4.

Με την έννοια αυτή, μπορεί να θεωρηθεί ότι η εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων περί καταλόγων ρυπαντών που έχουν ήδη θεσπιστεί (9) (έστω και εάν αναφέρονται στα επιφανειακά ύδατα) και των τιμών κατωφλίου πρέπει να αποτελέσει τμήμα του περιεχομένου του παραρτήματος Ι της πρότασης οδηγίας. Τούτο θα είναι επωφελές για την ποιότητα των υπογείων υδάτων δεδομένου ότι λαμβάνεται έτσι υπόψη μεγαλύτερος αριθμός ουσιών που μπορούν να προκαλέσουν διάχυτη ρύπανση.

3.5.

Η κατάρτιση στατιστικών σχετικά με τις τάσεις σημαντικής ή σταθερής αύξησης στις συγκεντρώσεις ρυπαντών, όπως προβλέπεται από το παράρτημα IV, θεωρείται κατά την ΕΟΚΕ θετική δεδομένου ότι ανταποκρίνεται στην εντολή του παραρτήματος V της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα, που επιτρέπει στα κράτη μέλη τον προσδιορισμό των τάσεων, σε εναρμονισμένες περιόδους έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη, εκτός από το σχέδιο λεκάνης, οι κλιματικές συνθήκες και το έδαφος κάθε ευρωπαϊκής περιφέρειας.

3.6.

Ωστόσο, προκειμένου να διευκρινιστούν περισσότερο και να αποτραπούν οι αποκλίσεις όσον αφορά την ερμηνεία των τάσεων, θα ήταν σκόπιμο να καθιερώσει η Επιτροπή πιο συγκεκριμένα κριτήρια σε σχέση με τις παραμέτρους, τους δείκτες, τις λειτουργίες μετατροπής κ.λπ. που θα επιτρέπουν έτσι τη σύγκριση των αποτελεσμάτων της οδηγίας.

3.7.

Η διαδικασία κοινοποίησης του καταλόγου ρυπαντών για τους οποίους έχουν θεσπιστεί τιμές κατωφλίου από τα κράτη μέλη πριν από τις 22 Ιουνίου 2006 έχει μεγάλη σημασία για τις πληροφορίες που θα πρέπει να περιέχει το σχέδιο διαχείρισης της λεκάνης απορροής των μαζών των υπογείων υδάτων.

3.8.

Το σύστημα ενημέρωσης και διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη, τους γεωργούς, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, και τα συνδικάτα (10) είναι πολύ σημαντικό στο πλαίσιο αυτό όπως, επίσης, είναι σημαντική και η δυνατότητα παρέμβασης στον έλεγχο της ορθής χρησιμοποίησης του και γι' αυτό το λόγο το σύστημα έγκρισης των σχεδίων διαχείρισης των ποτάμιων λεκανών πρέπει να ενισχυθεί μέσω ενός δημόσιου συστήματος πληροφόρησης και συμμετοχής όλων των ενδιαφερομένων. Θα ήταν σκόπιμο να καταρτίζει η Επιτροπή ενημερωτικές εκθέσεις που θα επιτρέπουν να επαληθεύεται ότι οι διαβουλεύσεις αυτές υλοποιούνται ικανοποιητικά.

3.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με το άρθρο 5 και το παράρτημα ΙΙ.2 της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα, που διέπουν τα χαρακτηριστικά της γεωγραφικής οριοθέτησης, τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο κ.λπ.. Πρέπει να εκτιμάται, επίσης, και ο αντίκτυπος της ανθρώπινης δραστηριότητας έτσι ώστε να συμπεριλαμβάνονται στα σχέδια διαχείρισης των ποτάμιων λεκανών όλες οι πηγές που επιδρούν στις μάζες των υπόγειων υδάτων. Παρόμοια, πρέπει να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με το υπόλοιπο κείμενο των παραρτημάτων της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα διότι, σε αντίθετη περίπτωση, θα εφαρμόζονται οι παράγραφοι 4 και 5 του άρθρου 17, που επιτρέπουν στα κράτη μέλη να προσδιορίζουν τα κριτήρια που πρέπει να διέπουν την αναστροφή της τάσης σχετικά με την ποιότητα των υπογείων υδάτων.

3.10.

Πρέπει να προσδιοριστούν οι συνθήκες υπό τις οποίες μπορούν να εγκριθούν οι έμμεσες ρίψεις, για παράδειγμα η διάχυτη ρύπανση, μέσω του προγράμματος περί βασικών μέτρων που θεσπίζει το άρθρο11.3 της οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα. Το κυριότερο πρόβλημα στην περίπτωση των έμμεσων ρίψεων είναι η ανυπαρξία ή η περιορισμένη χρησιμότητα των εγκρίσεων τους. Επιπλέον, οι ρίψεις ευθύνονται και για ένα σημαντικό τμήμα της διάχυτης ρύπανσης.

3.11.

Η περιβαλλοντική πολιτική σχετικά με την έρευνα η οποία είναι απαραίτητη για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών σχετικά με τα ύδατα (11) πρέπει να συνδεθεί με το 6ο πρόγραμμα έρευνας έτσι ώστε να ενεργοποιηθούν οι ερευνητικοί τομείς των πανεπιστημίων και των επιχειρήσεων για την ενίσχυση των συστημάτων βελτίωσης και αποκατάστασης των ευρωπαϊκών υδάτινων πόρων.

3.12.

Τέλος, σε σχέση με την ανάλυση κόστους — οφέλους η οποία συνοδεύει τις νέες διατάξεις, πρέπει να επισημανθεί ότι έχει πραγματοποιηθεί παρόμοια ανάλυση για το σύνολο των υδάτων μέσω της εκτίμησης της παρακολούθησης των υδροφόρων λεκανών και του κόστους καθαρισμού. Ωστόσο, η πρόταση περιλαμβάνει ειδικά και σαφέστερα μέτρα που θα προσδώσουν μεγαλύτερη ομοιογένεια όσον αφορά τον προσδιορισμό της κατάστασης των υπογείων υδάτων. Αυτό θα επιτρέψει να αποτραπεί η διάθεση πόρων για τη σύγκριση των μαζών των υπογείων υδάτων μέσω διαφορετικών παραμέτρων. Χάρη στην εναρμόνιση των κριτηρίων θα μπορούσαν να αποφευχθούν παρόμοιες περιττές δαπάνες (12).

4.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύ σημαντική την πρόταση οδηγίας για τα υπόγεια ύδατα, δεδομένου ότι έως σήμερα λείπουν ομοιογενή στοιχεία σχετικά με την ποιότητα των μαζών των υπόγειων υδάτων της ΕΕ. Μολονότι είναι βέβαιο ότι σύμφωνα με την οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα, που ισχύει ήδη, είναι υποχρεωτικό όλα τα σχέδια λεκανών απορροής να περιέχουν κατάλογο των υδάτινων μαζών, που να περιλαμβάνουν και τα υπόγεια ύδατα, πρέπει να υπενθυμιστεί ότι υπάρχουν ακόμη κράτη μέλη που δεν έχουν μεταφέρει στη νομοθεσία τους την οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα. Το σύστημα πειραματικών σχεδίων λεκανών απορροής της Γ.Δ. Περιβάλλον (σήμερα εκτελούνται περίπου 50) θα μπορούσε να επεκταθεί και στα υπόγεια ύδατα έτσι ώστε να ενθαρρυνθούν τα κράτη μέλη να εργαστούν αποτελεσματικότερα και ταχύτερα ώστε να διεξαγάγουν έρευνες και να εκτιμήσουν τα εν λόγω ύδατα και να αναλάβουν τα απαιτούμενα μέτρα.

4.2.

Για τον γενικό χαρακτηρισμό των μαζών των υπογείων υδάτων, όπως το απαιτεί η οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα, προκειμένου να εκτιμηθεί η ποιότητα του περιβάλλοντος, θα πρέπει να αναφερθούν, μεταξύ άλλων, οι πηγές διάχυτης ρύπανσης. Η πρόταση οδηγίας θεωρεί ότι αυτές οι πηγές είναι οι «έμμεσες ρίψεις», αποτέλεσμα της διήθησης μέσω του εδάφους και του υπεδάφους, και αποκλείει άλλες πηγές ρύπανσης που μπορούν να αλλοιώσουν την καλή χημική κατάσταση αυτών των υδάτων.

4.2.1.

Το πρώτο ζήτημα που πρέπει να επισημανθεί, είναι ότι θα πρέπει να αναφερθεί, στο μέτρο του δυνατού, η ύπαρξη και άλλων ισχυόντων κοινοτικών κανόνων, των οποίων οι ποιοτικές αξίες διαφέρουν από αυτές που περιέχονται στην πρόταση, όπως για παράδειγμα η οδηγία για το πόσιμο ύδωρ και οι οδηγίες για τα αζωτούχα (13) και τα φυτοφάρμακα (14).

4.2.1.1.

Είναι δυνατό, σε συνάρτηση με τις παραμέτρους ποιότητας που υπάρχουν σε άλλες οδηγίες σχετικά με την ποιότητα των υδάτων και σε συσχέτιση με την κύρια χρήση του (οικιακή, γεωργική), να προσδιοριστούν, μέσω επιστημονικών και τεχνικών πληροφοριών που προκύπτουν από τον προγραμματισμό που επιβάλλεται από την οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα (χρήσεις των υδάτων λεκάνης, προσδιορισμός τιμών καθορισμού της καλής χημικής κατάστασης), τιμές κατωφλίου για ορισμένες από τις ουσίες, υψηλότερες από την χαμηλή αριθμητική τιμή που περιέχει γι αυτές η πρόταση.

4.2.1.2.

Οι αρμόδιες διοικήσεις διαθέτουν επιπλέον άλλες, αυστηρές και δοκιμασμένες, πηγές πληροφοριών, που προκύπτουν από την εφαρμογή άλλων μέσων, όπως η οδηγία 96/61/ΕΟΚ IPPC, (15) που θεσπίζει τιμές κατωφλίου για 26 περίπου ρύπους υδάτων.

4.2.2.

Κατά δεύτερο λόγο, θα ήταν σκόπιμο ο κατάλογος των ρύπων του παραρτήματος Ι και οι ουσίες του παραρτήματος ΙΙΙ της πρότασης οδηγίας, μολονότι θεωρούνται ελάχιστες τιμές, να διευρυνθούν ώστε καλύπτουν το περιεχόμενο του παραρτήματος VIII της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα, δεδομένου ότι αυτό αναφέρεται στο άρθρο 6 της πρότασης.

4.2.3.

Από την προηγούμενη αυτή σκοπιά, η Επιτροπή θα πρέπει να εναρμονίσει όλες τις παραμέτρους ποιότητας των υπόγειων υδάτων κι αυτό από το 2007.

4.3.

Τέλος, η έγκριση των έμμεσων ρίψεων, που επιτρέπονται από το άρθρο 6 της πρότασης, θα πρέπει να ακολουθήσει ως παράδειγμα τις διατάξεις του άρθρου 11, στοιχείο στ) της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα, που θεσπίζει την απαγόρευση των έμμεσων ρίψεων ρυπαντών στα υπόγεια ύδατα, χωρίς καμία αρχή να μπορεί να διαφοροποιήσει τις τιμές αυτές στις εγκρίσεις που παρέχει, όπως ακριβώς θεσπίζεται στο άρθρο 6.

4.4.

Η ΕΟΚΕ τονίζει εκ νέου τη σημασία που έχει η ενημέρωση και η συμμετοχή των ενδιαφερομένων πλευρών στην εφαρμογή των διατάξεων για τα ύδατα, και με την έννοια αυτή, θεωρεί ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι νέες διατάξεις (16) εφαρμογής της σύμβασης του Aarhus, που διευκολύνει την ενημέρωση, τη συμμετοχή, και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη σχετικά με την περιβαλλοντική πολιτική όχι μόνο στα κράτη μέλη, αλλά και στα κοινοτικά όργανα.

4.5.

Τέλος πρέπει να υπενθυμιστεί στην Επιτροπή ότι μια θεμελιώδης απαίτηση για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων που προτείνονται στο 6ο πρόγραμμα είναι η συνεργασία και ο συντονισμός όλων των κοινοτικών οργάνων, ειδικότερα των Γενικών Διευθύνσεων, που θα πρέπει να αποφεύγουν τις επαναλήψεις, τις διαφορές, και ειδικότερα την επικάλυψη κατά τη χρήση των δημοσίων πιστώσεων.

4.5.1

Από την άποψη αυτή η ΕΟΚΕ θεωρεί πρωταρχική την συλλογή και επεξεργασία όλων των υφιστάμενων τεχνικών, επιστημονικών και κοινωνικών πληροφοριών που σήμερα είναι διασκορπισμένες σε διάφορους ακαδημαϊκούς και διοικητικούς φορείς, ιδρύματα κ.λπ., πράγμα που θα διευκολύνει σημαντικά την Επιτροπή κατά την κατάρτιση των διαφόρων οδηγιών της σχετικά με τη διαχείριση των υδάτινων πόρων της ΕΕ.