Σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ

 

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Οδηγία 2003/87/ΕΚ σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;

• Η οδηγία θεσπίζει το σύστημα εμπορίας των δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω της μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG) κατά τρόπο αποδοτικό από πλευράς κόστους και οικονομικώς αποτελεσματικό. Η οδηγία βασίζεται στην αρχή επιβολής ανώτατων ορίων και δικαιωμάτων εμπορίας*.
• Η αρχική νομοθεσία έχει τροποποιηθεί αρκετές φορές καθώς το σύστημα έχει εξελιχθεί. Οι πιο πρόσφατες τροποποιήσεις θεσπίστηκαν με την οδηγία (EE) 2023/958 και την οδηγία (EE) 2023/959 στο πλαίσιο της καταλληλότητας της ΕΕ για την «πρωτοβουλία 55», η οποία έχει ως στόχο να διασφαλίσει τη συμμόρφωση των πολιτικών της ΕΕ με τους κλιματικούς στόχους του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα και τις δεσμεύσεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της συμφωνίας του Παρισιού.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Η τρέχουσα (τέταρτη) φάση του ΣΕΔΕ καλύπτει την περίοδο από το 2021 έως το 2030. Για αυτήν την περίοδο, η ΕΕ έχει θέσει έναν νέο, αυξημένο στόχο μείωσης των εκπομπών ΑΘ κατά 62% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.

Το σύστημα εφαρμόζεται στα εξής:

• μονάδες παραγωγής ενέργειας·
• ευρύ φάσμα ενεργοβόρων βιομηχανικών κλάδων·
• πτήσεις εντός της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) και πτήσεις αναχώρησης προς Ελβετία και Ηνωμένο Βασίλειο·
• θαλάσσιες μεταφορές (οι υποχρεώσεις παράδοσης θα εισαχθούν σταδιακά μεταξύ 2024 και 2026)·
• εκπομπές:
  • διοξειδίου του άνθρακα (CO₂),
  • υποξειδίου του αζώτου,
  • υπερφθορανθράκων,
  • μεθανίου.

Δημιουργήθηκε ένα νέο χωριστό, αυτόνομο ΣΕΔΕ για να καλύπτει κτίρια, οδικές μεταφορές και καύσιμα για πρόσθετους τομείς που αντιστοιχούν σε βιομηχανικές δραστηριότητες που δεν καλύπτονται από το υπάρχον ΣΕΔΕ.

Δικαιώματα

• Από την 1η Ιανουαρίου 2005, οι φορείς εκμετάλλευσης όλων των δραστηριοτήτων που καλύπτονται από τη νομοθεσία έπρεπε να παραδίδουν κατάλληλο αριθμό δικαιωμάτων εκπομπής κάθε χρόνο για να καλύψουν τις εκπομπές ΑΘ του προηγούμενου έτους (μία μονάδα εκπομπών ανά τόνο διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) ή ισοδύναμη ποσότητα άλλων ισχυρών ΑΘ).
• Ο συνολικός αριθμός των δικαιωμάτων που εκχωρούνται στην ΕΕ κάθε χρόνο, μειώνεται σταδιακά: κατά 1,74% μεταξύ 2013 και 2020 και κατά 2,2% μεταξύ 2021 και 2023. Μεταξύ 2024 και 2027 θα μειωθεί κατά 4,3% και από το 2028 κατά 4,4% ανά έτος.
• Το σύστημα δωρεάν δικαιωμάτων αναθεωρήθηκε με σκοπό την αντιμετώπιση του ζητήματος διαρροής άνθρακα* εστιάζοντας σε τομείς που κινδυνεύουν να μετεγκαταστήσουν την παραγωγή τους εκτός της ΕΕ. Εν προκειμένω:
  • τα δωρεάν δικαιώματα θα καταργηθούν σταδιακά βάσει των υψηλότερων ποσοστών μείωσης·
  • έχει δημιουργηθεί ένας μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (γνωστός ως ΜΣΠΑ), (πρόκειται για ένα σύστημα τιμολόγησης των εκπομπών άνθρακα που εφαρμόζεται σε ενεργοβόρα προϊόντα που εισάγονται στην ΕΕ —η δωρεάν κατανομή στο ΣΕΔΕ θα καταργηθεί έως το 2034 για τους τομείς που καλύπτονται από τον μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα).

Τομέας πολιτικής αεροπορίας

• Μέχρι το τέλος του 2026, η τιμολόγηση των εκπομπών άνθρακα της ΕΕ θα ισχύει για πτήσεις εντός ΕΕ/ΕΟΧ και για πτήσεις αναχώρησης προς την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο διατηρώντας το τρέχον περιορισμένο γεωγραφικό πεδίο για τη διεθνή εφαρμογή των κανόνων. Έως την 1η Ιουλίου 2026, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να υποβάλει μια έκθεση αξιολόγησης της περιβαλλοντικής ακεραιότητας του συστήματος αντιστάθμισης και μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές (CORSIA) που έχει συσταθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας. Η έκθεση πρέπει να συνοδεύεται από μια νομοθετική πρόταση η οποία να διατηρεί ή να επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής του ΣΕΔΕ στις πτήσεις αναχώρησης, υπό το πρίσμα της περιβαλλοντικής ακεραιότητας και φιλοδοξίας του CORSIA σε σχέση με τους στόχους στο πλαίδιο της Συμφωνίας του Παρισιού. Το CORSIA θα ισχύει για πτήσεις εκτός Ευρώπης, από και προς τις χώρες που συμμετέχουν στο CORSIA.
• Οι επικαιροποιημένοι κανόνες επιταχύνουν την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»* με τη σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων για τον τομέα της πολιτικής αεροπορίας με πλήρη δημοπράτηση το 2026.
• Από την 1η Ιανουαρίου 2024 έως την 31η Δεκεμβρίου 2030, θα δεσμευτούν 20 εκατομμύρια δικαιώματα ως κίνητρο για τους φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών να εγκαταλείψουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων.

Χωριστό σύστημα εμπορίας εκπομπών για κτίρια, οδικές μεταφορές και άλλους τομείς

Για να δώσουν κίνητρα όσον αφορά τις μειώσεις εκπομπών στους τομείς των οδικών μεταφορών και των κτιρίων —που δεν καλύπτονταν από το υφιστάμενο ΣΕΔΕ— οι συννομοθέτες συμφώνησαν να θεσπίσουν, από το 2027, ένα χωριστό αλλά παράλληλο ΣΕΔΕ για τις εκπομπές από την καύση καυσίμων στους σχετικούς τομείς. Σε αντίθεση με το υφιστάμενο ΣΕΔΕ, το λεγόμενο ΣΕΔΕ2 θέτει το ζήτημα της ρύθμισης σε ανώτατο επίπεδο, δηλαδή σε πρόσωπα που οφείλουν να καταβάλουν ειδικούς φόρους κατανάλωσης για την ενέργεια (όπως φορολογικές αποθήκες και προμηθευτές καυσίμων) και όχι στους τελικούς καταναλωτές καυσίμων. Οι ρυθμιζόμενες οντότητες που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ2 θα πρέπει να παραχωρήσουν δικαιώματα για τις εξακριβωμένες εκπομπές τους που αντιστοιχούν στις ποσότητες καυσίμων που έχουν διατεθεί προς κατανάλωση. Αν και η παραχώρηση δικαιωμάτων στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ2 θα ξεκινήσει μόλις το 2028 για τις εκπομπές του 2027, η παρακολούθηση και η υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές θα ξεκινήσει από την 1η Ιανουαρίου 2025. Τα δικαιώματα στο ΣΕΔΕ2 δεν θα είναι ανταλλάξιμα με δικαιώματα που διαπραγματεύονται στο υφιστάμενο ΣΕΔΕ και θα διατίθενται στην αγορά μόνο μέσω δημοπράτησης (χωρίς δωρεάν κατανομή). Ο συνολικός αριθμός των δικαιωμάτων που εκχωρούνται στο ΣΕΔΕ θα μειωθούν ετησίως κατά 5,10% με την έναρξη του συστήματος και κατά 5,38% από το 2028.

Μηχανισμοί χρηματοδότησης χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα

• Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού υποστηρίζει επενδυτικά έργα εκσυγχρονισμού στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και στα ευρύτερα ενεργειακά σύστημα στα κράτη μέλη της ΕΕ με κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τιμές αγοράς το 2013 κάτω του 60% του μέσου όρου της ΕΕ. Προστέθηκαν τρία κράτη μέλη με χαμηλότερο εισόδημα, με κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τιμές αγοράς κάτω του 75% του μέσου όρου της ΕΕ από το 2016 έως το 2018.
• Το Ταμείο Καινοτομίας υποστηρίζει την επίδειξη καινοτόμων τεχνολογιών και επαναστατικών καινοτομιών στους τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των καινοτόμων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της δέσμευσης και χρήσης άνθρακα και της αποθήκευσης ενέργειας· με μεγαλύτερη έμφαση στην αναβάθμιση των νέων τεχνολογιών.
• Το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα που συστάθηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2023/955 (βλέπε σύνοψη) θα συνοδεύσει την εισαγωγή της τιμής άνθρακα στους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών και θα παρέχει ειδική χρηματοδότηση στα κράτη μέλη για την υποστήριξη των πιο ευάλωτων ομάδων, ιδίως των νοικοκυριών που αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια ή φτώχεια στον τομέα των μεταφορών και των πολύ μικρών επιχειρήσεων.

Ρόλος των κρατών μελών

Τα κράτη μέλη είναι αρμόδια για τα ακόλουθα καθήκοντα:

• εκχώρηση δικαιωμάτων·
• διασφάλιση ότι οι φορείς εκμετάλλευσης, οι φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών, οι ναυτιλιακές εταιρείες και οι ρυθμιζόμενες οντότητες παρακολουθούν και υποβάλλουν εκθέσεις για τις εκπομπές τους ετησίως και παραχωρούν τόσα δικαιώματα, όσα αντιστοιχούν στις συνολικές εκπομπές τους κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος·
• πλειστηριασμός όλων των δικαιωμάτων που δεν κατανέμονται δωρεάν ή τίθενται στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς·
• αποφάσεις για τον τρόπο χρήσης των εσόδων από τις δημοπρασίες για κλιματικούς, ενεργειακούς και κοινωνικούς σκοπούς·
• θα παρέχουν στην Επιτροπή ετήσια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της νομοθεσίας·
• θα μεριμνούν ώστε τα δικαιώματα να μπορούν να μεταβιβάζονται μεταξύ εγκαταστάσεων στις χώρες εντός και εκτός ΕΕ στις οποίες αναγνωρίζονται τα δικαιώματα·
• θα ορίζουν αποτελεσματικές κυρώσεις για τις παραβιάσεις της νομοθεσίας.

Κανόνες για τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων

• Μια κατ’ εξουσιοδότηση πράξη και ο κανονισμός (ΕΕ) 2023/2830 που συμπληρώνει την οδηγία 2003/87/ΕΚ, ορίζουν τους κανόνες για το χρόνο διεξαγωγής, τη διαχείριση και άλλες πτυχές του πλειστηριασμού των δικαιωμάτων. Καταργεί και αντικαθιστά τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί σε προγενέστερο χρόνο με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1031/2010, λαμβάνοντας υπόψη τους νέους κανόνες και τα στοιχεία που θεσπίστηκαν με την οδηγία 2003/87/ΕΚ, όπως η επέκταση του πεδίου εφαρμογής του υφιστάμενου ΣΕΔΕ στις θαλάσσιες μεταφορές και η εισαγωγή ενός νέου και χωριστού ΣΕΔΕ για κτίρια, οδικές μεταφορές και βιομηχανικές δραστηριότητες που δεν καλύπτονται από το υπάρχον ΣΕΔΕ.
• Ο κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2023/2830 καλύπτει πτυχές όπως:
  • τύπος των πλειστηριασμών (πλειστηριαζόμενα προϊόντα, μορφή των πλειστηριασμών, υποβολή και απόσυρση προσφορών, τιμή εκκαθάρισης πλειστηριασμού και διαχωρισμός των προσφορών με την ίδια τιμή),
  • προγράμματα πλειστηριασμών (χρόνος διεξαγωγής, συχνότητα και κατανομή της ποσότητας των δικαιωμάτων, περιστάσεις που εμποδίζουν τη διεξαγωγή των πλειστηριασμών, ετήσιες ποσότητες πλειστηριαζόμενων δικαιωμάτων),
  • πρόσβαση σε πλειστηριασμούς,
  • διορισμός και σχετικά καθήκοντα του/ων εκπλειστηριαστή/ών,
  • εκπλειστηριασμό δικαιωμάτων προς όφελος του Ταμείου Καινοτομίας, του Ταμείου Εκσυγχρονισμού, του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα.
  • διαδικασίες για την ακύρωση των επιδομάτων,
  • ορισμός κοινού χώρου πλειστηριασμών και υπηρεσιών προς χρήση από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή,
  • ορισμός και καθήκοντα των χώρων πλειστηριασμών στο πλαίσιο αυτεξαίρεσης (όταν ένα κράτος μέλος δεν συμμετέχει στον ορισμό κοινού χώρου πλειστηριασμών),
  • γνωστοποίηση συναλλαγών,
  • πληρωμή και μεταβίβαση του πλειστηριάσματος,
  • παράδοση των πλειστηριαζόμενων δικαιωμάτων,
  • διαχείριση ασφαλειών
  • τέλη και έξοδα,
  • επιτήρηση των πλειστηριασμών, διορθωτικά μέτρα και κυρώσεις,
  • διαφάνεια και εμπιστευτικότητα.

Ο ρόλος της Επιτροπής

Η Επιτροπή:

• υποβάλλει ετήσια έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την εφαρμογή του ΣΕΔΕ της ΕΕ και των συνοδευτικών κλιματικών και ενεργειακών πολιτικών·
• έχει την εξουσία να καθορίζει τους τεχνικούς κανόνες που απαιτούνται για την εφαρμογή της βασικής νομοθεσίας·
• τηρεί ανεξάρτητο μητρώο και σύστημα καταγραφής συναλλαγών για την κατοχή, τις εκχωρήσεις, τις μεταβιβάσεις και τις ακυρώσεις δικαιωμάτων.

Κάθε χρόνο, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών παρουσιάζει μια αξιολόγηση της λειτουργίας των αγορών άνθρακα της ΕΕ.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ;

• Η οδηγία 2003/87/ΕΚ έπρεπε να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2003.
• Οι αλλαγές που εισήχθησαν με την αναθεώρηση του 2023 της οδηγίας (ΕΕ) 2023/958 και της οδηγίας (ΕΕ) 2023/959 για τις σταθερές εγκαταστάσεις, τις αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές πρέπει να μεταφερθούν από τα κράτη μέλη έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023.
• Ωστόσο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόζουν ορισμένες διατάξεις σχετικά με την δωρεάν κατανομή μόνο από την 1η Ιανουαρίου 2026.
• Η προθεσμία για τη μεταφορά των κανόνων του νέου ΣΕΔΕ για τα κτίρια, τις οδικές μεταφορές και τους πρόσθετους τομείς είναι η 30η Ιουνίου 2024.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

• Σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ ΕΕ) (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 275 της 25.10.2003, σ. 32-46).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2003/87/ΕΚ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Κανονισμός (ΕΕ) 2023/955 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 10ης Μαΐου 2023, για τη σύσταση Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 (ΕΕ L 130 της 16.5.2023, σ. 1-51).

Κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2023/2830 της Επιτροπής, της 17ης Οκτωβρίου 2023, για τη συμπλήρωση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου με τον καθορισμό κανόνων για τον χρόνο διεξαγωγής, τη διαχείριση και άλλες πτυχές των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου (ΕΕ L 2023/2830 της 20.12.2023).

Κανονισμός (ΕΕ) 2021/1119 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Ιουνίου 2021, για τη θέσπιση πλαισίου με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 401/2009 και (ΕΕ) 2018/1999 («ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα») (ΕΕ L 243 της 9.7.2021, σ. 1-17).

Απόφαση (ΕΕ) 2020/954 του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2020 για τη θέση που πρέπει να ληφθεί εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας όσον αφορά την κοινοποίηση της εθελοντικής συμμετοχής στο σύστημα αντιστάθμισης και μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές (σύστημα CORSIA) από την 1η Ιανουαρίου 2021 και της επιλογής που προκρίθηκε για τον υπολογισμό των απαιτήσεων αντιστάθμισης των φορέων εκμετάλλευσης αεροπλάνων κατά την περίοδο 2021-2023 (ΕΕ L 212 της 3.7.2020, σ. 14-17).

Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2019/1842 της Επιτροπής, της 31ης Οκτωβρίου 2019, σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για την εφαρμογή της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά περαιτέρω ρυθμίσεις για τις προσαρμογές της δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων εκπομπής λόγω μεταβολών του επιπέδου δραστηριότητας (ΕΕ L 282 της 4.11.2019, σ. 20-24).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

τελευταία ενημέρωση 21.03.2024