(1)

Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας μέσω του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού αποτελεί την πυξίδα της Ένωσης τα τελευταία χρόνια. Η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση, που εδράζονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που ορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Δεκεμβρίου 2019 με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» και στο πρόγραμμα «Ψηφιακή Δεκαετία 2030», το οποίο θεσπίστηκε με την απόφαση (ΕΕ) 2022/2481 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4), προωθούν την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας της Ένωσης, διανοίγουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και συμβάλλουν στην απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της Ένωσης στις παγκόσμιες αγορές. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία καθορίζει τον χάρτη πορείας βάσει του οποίου η οικονομία της Ένωσης θα καταστεί κλιματικά ουδέτερη και βιώσιμη με δίκαιο και χωρίς αποκλεισμούς τρόπο, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις που σχετίζονται με το κλίμα και το περιβάλλον. Το πρόγραμμα πολιτικής για την Ψηφιακή Δεκαετία 2030 καθορίζει σαφή κατεύθυνση για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ένωσης και για την επίτευξη ψηφιακών στόχων σε επίπεδο Ένωσης έως το 2030, ιδίως όσον αφορά τις ψηφιακές δεξιότητες, τις ψηφιακές υποδομές και τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων και των δημόσιων υπηρεσιών.

(2)

Η βιομηχανία της Ένωσης έχει αποδείξει την εγγενή ανθεκτικότητά της, όμως η ανταγωνιστικότητά της πρέπει επίσης να διασφαλιστεί στο μέλλον. Ο υψηλός πληθωρισμός, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού, οι διαταραχές των αλυσίδων εφοδιασμού μετά την πανδημία της COVID-19, ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, τα αυξανόμενα επιτόκια και οι αυξήσεις του κόστους της ενέργειας και των τιμών των εισροών επιβαρύνουν την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της Ένωσης και καταδεικνύουν πόσο σημαντικό είναι η Ένωση να διασφαλίσει την ανοικτή στρατηγική της αυτονομία και να μειώσει τη στρατηγική της εξάρτηση από τρίτες χώρες σε διάφορους τομείς. Οι πιέσεις αυτές στη βιομηχανία της Ένωσης συνδυάζονται με έναν ισχυρό, αλλά όχι πάντοτε θεμιτό, ανταγωνισμό στην κατακερματισμένη παγκόσμια αγορά. Η Ένωση έχει ήδη υποβάλει αρκετές πρωτοβουλίες για να στηρίξει τη βιομηχανία της, όπως το βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας, που ορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 1ης Φεβρουαρίου 2023 με τίτλο «Βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών», σε κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου για τη διασφάλιση ασφαλούς και βιώσιμου εφοδιασμού με κρίσιμες πρώτες ύλες («κανονισμός για τις κρίσιμες πρώτες ύλες»), σε κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου μέτρων για την ενίσχυση του οικοσυστήματος κατασκευής προϊόντων τεχνολογίας με καθαρές μηδενικές εκπομπές («κανονισμός για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών»), το νέο προσωρινό πλαίσιο κρίσης και μετάβασης για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης, που ορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 17ης Μαρτίου 2023 με τίτλο «προσωρινό πλαίσιο κρίσης και μετάβασης για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης με σκοπό τη στήριξη της οικονομίας μετά την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, το Μέσο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 του Συμβουλίου (5) και τον κανονισμό (ΕΕ) 2023/435 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6). Ενώ αυτές οι λύσεις παρέχουν γρήγορη, στοχευμένη και σε ορισμένες περιπτώσεις προσωρινή στήριξη, η Ένωση χρειάζεται μια πιο διαρθρωτική απάντηση στις επενδυτικές ανάγκες των βιομηχανιών της, διασφαλίζοντας συνοχή, δημιουργώντας ποιοτικές θέσεις εργασίας και διασφαλίζοντας ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά, και διευκολύνοντας, παράλληλα, την πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Η Ένωση θα πρέπει να εργαστεί για την πρόληψη της μετεγκατάστασης, την επιστροφή των εγκαταστάσεων παραγωγής κρίσιμων τεχνολογιών από τρίτες χώρες και την προσέλκυση νέων εγκαταστάσεων ώστε να αποφευχθούν οι στρατηγικές εξαρτήσεις.

(3)

Η εσωτερική αγορά επέφερε σημαντικά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά οφέλη για ολόκληρη την Ένωση, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών και των επιχειρήσεών της. Μολονότι τα εν λόγω οφέλη αναγνωρίζονται ευρέως, είναι επιτακτική η ανάγκη να συνεχιστεί η εξεύρεση λύσεων ώστε να αξιοποιηθούν περαιτέρω οι ανεκμετάλλευτες κοινωνικές της δυνατότητες. Η εσωτερική αγορά πρέπει να παραμείνει προσαρμόσιμη ενόψει της υπό εξέλιξη γεωπολιτικής δυναμικής, των τεχνολογικών εξελίξεων και της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, προωθώντας ταυτόχρονα την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας δεδομένης της δημογραφικής γήρανσης, και να συμβάλει στην ενίσχυση της μακροχρόνιας ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας της Ένωσης.

(4)

Η ανάπτυξη και η κλιμάκωση στην Ένωση ψηφιακών τεχνολογιών και καινοτομίας στον τομέα της υπερπροηγμένης τεχνολογίας, καθαρών και αποδοτικών ως προς τη χρήση των πόρων τεχνολογιών και βιοτεχνολογιών θα είναι ουσιαστικής σημασίας για τη μείωση των στρατηγικών εξαρτήσεων της Ένωσης, την αξιοποίηση των ευκαιριών και την επίτευξη των στόχων της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, διασφαλίζοντας την κυριαρχία και τη στρατηγική αυτονομία της Ένωσης και προωθώντας την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα της βιομηχανίας της Ένωσης. Ως εκ τούτου, απαιτείται άμεση δράση προς στήριξη της ανάπτυξης και της παραγωγής στην Ένωση κρίσιμων τεχνολογιών, που αποτελούν τις κυριότερες στρατηγικές ανεπάρκειες της Ένωσης. Η ανάπτυξη και η παραγωγή κρίσιμων τεχνολογιών βασίζονται σε αλυσίδες αξίας αλληλένδετων οικονομικών φορέων, οι οποίες δραστηριοποιούνται σε επιχειρήσεις διαφόρων μεγεθών, συμπεριλαμβανομένων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), σε διατομεακή και διασυνοριακή βάση. Συνεπώς, η Ένωση θα πρέπει επίσης να διασφαλίσει και να ενισχύσει τις αξιακές αλυσίδες των κρίσιμων τεχνολογιών και των συναφών υπηρεσιών τους που είναι ζωτικής σημασίας και αφορούν ειδικά τις δραστηριότητες ανάπτυξης ή παραγωγής των εν λόγω κρίσιμων τεχνολογιών, μειώνοντας έτσι τις στρατηγικές εξαρτήσεις της Ένωσης και διαφυλάσσοντας την ακεραιότητα της εσωτερικής αγοράς, και θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις υφιστάμενες ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων σε αυτούς τους τομείς μέσω διά βίου μάθησης, έργων εκπαίδευσης κατάρτισης, μαθητείας και της δημιουργίας ελκυστικών και ποιοτικών θέσεων εργασίας προσβάσιμων σε όλους.

(5)

Για να χαρακτηριστούν ως κρίσιμες, οι τεχνολογίες θα πρέπει να υπόκεινται στην απαίτηση είτε να φέρουν ένα καινοτόμο στοιχείο με σημαντικό δυναμικό για την εσωτερική αγορά είτε να συμβάλλουν στη μείωση ή την πρόληψη των στρατηγικών εξαρτήσεων της Ένωσης. Κατά την αξιολόγηση του οικονομικού δυναμικού των κρίσιμων τεχνολογιών για την εσωτερική αγορά, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι τα μέτρα που εφαρμόζονται σε ένα μόνο κράτος μέλος μπορούν να έχουν δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλα κράτη μέλη. Όταν αξιολογείται κατά πόσον μια τεχνολογία συμβάλλει στη μείωση ή την πρόληψη των στρατηγικών εξαρτήσεων της Ένωσης, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ανάλυση που διενεργείται σε ενωσιακό επίπεδο για τον προσδιορισμό των κινδύνων με δυνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ένωση. Η Επιτροπή θα πρέπει να εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να θεωρηθούν κρίσιμες οι τεχνολογίες στους τρεις τομείς που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού, καθώς και για τον τρόπο με βάση τον οποίο θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν κρίσιμες οι εν λόγω τεχνολογίες, προκειμένου να προωθηθεί μια κοινή ερμηνεία των έργων, των εταιρειών και των τομέων που θα υποστηριχθούν στο πλαίσιο των σχετικών προγραμμάτων υπό το πρίσμα των κοινών στρατηγικών στόχων των σχετικών προγραμμάτων και του παρόντος κανονισμού. Στις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές, η Επιτροπή θα πρέπει να αποσαφηνίζει επίσης περαιτέρω την έννοια της αξιακής αλυσίδας και των συναφών υπηρεσιών που είναι κρίσιμης σημασίας και αφορούν ειδικά την ανάπτυξη ή την παραγωγή των εν λόγω τελικών προϊόντων. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές δεν θα πρέπει να θίγουν άλλες κατευθυντήριες γραμμές για συγκεκριμένα προγράμματα.

(6)

Υπάρχει ανάγκη στήριξης κρίσιμων τεχνολογιών στους ακόλουθους τομείς: ψηφιακές τεχνολογίες και καινοτομία στον τομέα της υπερπροηγμένης τεχνολογίας, καθαρές και αποδοτικές ως προς τη χρήση των πόρων τεχνολογίες και βιοτεχνολογίες. Οι καινοτομίες στον τομέα της υπερπροηγμένης τεχνολογίας θα πρέπει να νοούνται ως οι καινοτομίες που έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν μετασχηματιστικές λύσεις, βασίζονται στην επιστήμη αιχμής, την τεχνολογία και τη μηχανική, συμπεριλαμβανομένης της καινοτομίας που συνδυάζει την πρωτοπορία στον φυσικό, βιολογικό και ψηφιακό τομέα. Οι ψηφιακές τεχνολογίες θα πρέπει να περιλαμβάνουν, ειδικότερα, εκείνες που συμβάλλουν στην επίτευξη των επιδιώξεων και των στόχων του προγράμματος πολιτικής «Ψηφιακή Δεκαετία 2030», καθώς και πολυκρατικά έργα, όπως ορίζονται στην απόφαση (ΕΕ) 2022/2481. Οι καθαρές και αποδοτικές ως προς τη χρήση των πόρων τεχνολογίες περιλαμβάνουν, ειδικότερα, τις τεχνολογίες μηδενικών καθαρών εκπομπών όπως ορίζονται στον κανονισμό για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών. Οι βιοτεχνολογίες θα πρέπει να νοούνται ως η εφαρμογή της επιστήμης και της τεχνολογίας σε ζώντες οργανισμούς, καθώς και σε τμήματα, παράγωγα και μοντέλα αυτών, για την τροποποίηση έμβιων ή μη έμβιων υλικών με στόχο την παραγωγή γνώσεων, αγαθών και υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών που αναφέρονται στον στατιστικό ορισμό της βιοτεχνολογίας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, καθώς και στον ενωσιακό κατάλογο φαρμάκων κρίσιμης σημασίας, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 24ης Οκτωβρίου 2023 με τίτλο «Αντιμετώπιση των ελλείψεων φαρμάκων στην ΕΕ», όταν τα εν λόγω έργα συμμορφώνονται με τα κριτήρια της ανθεκτικότητας και ανταγωνιστικότητας που ορίζονται στον κανονισμό για τις κρίσιμες πρώτες ύλες θα πρέπει να θεωρείται αυτομάτως ότι συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων του παρόντος κανονισμού. Οι ψηφιακές τεχνολογίες και η καινοτομία στον τομέα της υπερπροηγμένης τεχνολογίας, που αποτελούν αντικείμενο σημαντικού έργου κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ) που έχει εγκριθεί από την Επιτροπή σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) θα πρέπει να θεωρούνται κρίσιμης σημασίας και τα μεμονωμένα έργα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής ενός τέτοιου ΣΕΚΕΕ θα πρέπει να είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση, σύμφωνα με τους αντίστοιχους κανόνες του προγράμματος, στον βαθμό που το διαπιστωθέν χρηματοδοτικό κενό και οι επιλέξιμες δαπάνες δεν έχουν ακόμη καλυφθεί πλήρως.

(7)

Η ενίσχυση της ανάπτυξης και της παραγωγικής ικανότητας τεχνολογιών στην Ένωση δεν θα είναι δυνατή χωρίς σημαντικό ειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Ωστόσο, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων οι οποίες έχουν αυξηθεί σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που θεωρούνται καίριας σημασίας για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω μεταξύ άλλων λόγω της δημογραφικής αλλαγής και θέτουν σε κίνδυνο την ανάδυση τεχνολογιών στους σχετικούς τομείς που ορίζονται σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η ενεργοποίηση περισσότερων ατόμων στην αγορά εργασίας που σχετίζονται με συναφείς τομείς, ιδίως μέσω επενδύσεων στη μάθηση και στη δια βίου μάθηση και της ενίσχυσης των σχετικών δεξιοτήτων, της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας και μαθητείας για τους νέους και τα μειονεκτούντα άτομα που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Η στήριξη αυτή θα συμπληρώσει ορισμένες άλλες δράσεις που αποσκοπούν στην κάλυψη των αναγκών σε δεξιότητες που απορρέουν από την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, οι οποίες περιγράφονται στο θεματολόγιο δεξιοτήτων της ΕΕ που ορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 1ης Ιουλίου 2020 με τίτλο «Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο δεξιοτήτων για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα». Οι εν λόγω δράσεις έχουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση μιας νοοτροπίας επανειδίκευσης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων, στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων της Ένωσης, ιδίως των ΜΜΕ, και στη συμβολή στη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας με στόχο την εκπλήρωση του πλήρους δυναμικού της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης με κοινωνικά δίκαιο και ισότιμο τρόπο χωρίς αποκλεισμούς.

(8)

Η κλίμακα των επενδύσεων που απαιτούνται για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση απαιτεί την πλήρη κινητοποίηση της χρηματοδότησης που είναι διαθέσιμη στο πλαίσιο των υφιστάμενων προγραμμάτων της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που χορηγούν εγγύηση από τον προϋπολογισμό για χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις και την εφαρμογή χρηματοδοτικών μέσων και συνδυαστικών πράξεων. Η χρηματοδότηση αυτή θα πρέπει να αναπτυχθεί με πιο ευέλικτο τρόπο, ώστε να παρέχεται έγκαιρη και στοχευμένη στήριξη σε κρίσιμες τεχνολογίες σε στρατηγικούς τομείς. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα στρατηγικών τεχνολογιών για την Ευρώπη («STEP») ώστε να συμβάλλει στην παροχή απάντησης στις επενδυτικές ανάγκες της Ένωσης, συμβάλλοντας στην καλύτερη διοχέτευση των υφιστάμενων κονδυλίων της Ένωσης σε κρίσιμες επενδύσεις, μεταξύ άλλων σε έργα σε ολόκληρη την Ένωση και σε διασυνοριακά έργα, τα οποία αποσκοπούν στη στήριξη της ανάπτυξης ή της παραγωγής κρίσιμων τεχνολογιών σε στρατηγικούς τομείς, διατηρώντας παράλληλα ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά, διατηρώντας τη συνοχή και τα οποία στοχεύουν στην επίτευξη γεωγραφικά ισορροπημένης κατανομής των έργων που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της STEP, σύμφωνα με τις αντίστοιχες εντολές του προγράμματος.

(9)

Κατά την εφαρμογή προγραμμάτων και δραστηριοτήτων βάσει του παρόντος κανονισμού, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να προωθούν και να δίνουν προτεραιότητα σε έργα σε κοιλάδες επιτάχυνσης των μηδενικών καθαρών εκπομπών, όπως ορίζονται στον κανονισμό για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών, έργα σε εδάφη που περιλαμβάνονται στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης, τα οποία αναφέρονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1056 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7), και σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες και περιφέρειες μετάβασης, καθώς και σε περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες κρατών μελών των οποίων το μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ των 27, μετρούμενο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης και υπολογιζόμενο με βάση τα στοιχεία της Ένωσης για την περίοδο 2015-2017.

(10)

Η STEP θα πρέπει να κινητοποιεί πόρους στο πλαίσιο των υφιστάμενων προγραμμάτων της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων του InvestEU, που θεσπίστηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/523 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8), του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», που θεσπίστηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/695 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9), του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, που θεσπίστηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/697 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10) και του Ταμείου Καινοτομίας που θεσπίστηκε από την οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ταμείο Συνοχής που θεσπίστηκαν από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1058 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (12), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), που θεσπίστηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1057 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (13),

το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), που θεσπίστηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1056 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14), του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (15), του προγράμματος EU4Health, που θεσπίστηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/522 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (16) και του προγράμματος Ψηφιακή Ευρώπη, που θεσπίστηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/694 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (17). Οι πόροι που κινητοποιούνται με τα εν λόγω ενωσιακά προγράμματα θα πρέπει να συνοδεύονται από πρόσθετη χρηματοδότηση ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων EUR στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, για έργα που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της STEP.

(11)

Θα πρέπει να απονέμεται «σφραγίδα κυριαρχίας» σε έργα που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της STEP, υπό την προϋπόθεση ότι το έργο έχει αξιολογηθεί και συμμορφώνεται με τις ελάχιστες απαιτήσεις ποιότητας, ιδίως τα κριτήρια επιλεξιμότητας, αποκλεισμού και απονομής, τα οποία προβλέπονται σε πρόσκληση υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, του Ταμείου Καινοτομίας, του προγράμματος «Η ΕΕ για την υγεία» (EU4Health) ή του προγράμματος Ψηφιακή Ευρώπη ανεξάρτητα από το αν το έργο έχει λάβει χρηματοδότηση στο πλαίσιο ενός των εν λόγω μέσων. Οι εν λόγω ελάχιστες απαιτήσεις ποιότητας καθορίζονται με σκοπό τον προσδιορισμό έργων υψηλής ποιότητας. Η σφραγίδα κυριαρχίας θα πρέπει να απονέμεται σύμφωνα με τους ειδικούς όρους επιλεξιμότητας που ορίζονται στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο των σχετικών προγραμμάτων, οι οποίοι μπορεί να περιλαμβάνουν γεωγραφικούς περιορισμούς, εάν ενδείκνυται και κατά τα προβλεπόμενα στις αντίστοιχες νομοθετικές πράξεις που διέπουν τα εν λόγω προγράμματα. Κατά την εκπόνηση του πεδίου εφαρμογής των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων που θα μπορούσαν να λάβουν σφραγίδα κυριαρχίας, η Επιτροπή θα πρέπει να περιλαμβάνει, εάν ενδείκνυται, την απαίτηση οι προτάσεις έργων να αναφέρουν τον τρόπο με τον οποίο αναμένεται να συμβάλουν στην ενίσχυση και τη διάρθρωση των τοπικών δικτύων βιομηχανικών φορέων και στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Οι εν λόγω προσκλήσεις θα πρέπει, όπου είναι εφικτό και σκόπιμο, να είναι διαρκώς ανοικτές. Η σφραγίδα κυριαρχίας θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως σήμα ποιότητας που θα βοηθά τα έργα να προσελκύσουν δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις πιστοποιώντας τη συμβολή τους στους στόχους της STEP. Επιπλέον, η σφραγίδα κυριαρχίας θα πρέπει να προωθήσει την καλύτερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση της Ένωσης, ιδίως διευκολύνοντας τη σωρευτική ή συνδυασμένη χρηματοδότηση από διάφορα μέσα της Ένωσης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρύνονται επίσης να λαμβάνουν υπόψη τη σφραγίδα κυριαρχίας κατά τη χορήγηση οικονομικής στήριξης μέσω των προγραμμάτων τους.

(12)

Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να είναι δυνατή η χρήση αξιολογήσεων που πραγματοποιούνται για άλλα προγράμματα της Ένωσης σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (18), προκειμένου να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος για τους δικαιούχους κονδυλίων της Ένωσης και να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις σε τεχνολογίες προτεραιότητας. Υπό την προϋπόθεση ότι συμμορφώνονται με τις διατάξεις του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόμενο να συμπεριλαμβάνουν έργα στα οποία έχει απονεμηθεί η σφραγίδα κυριαρχίας κατά την αναθεώρηση των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και θα πρέπει να μπορούν να εξετάζουν το ενδεχόμενο να συμπεριλαμβάνουν έργα κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με επενδυτικά έργα που θα χρηματοδοτηθούν από το μερίδιό τους στο Ταμείο Εκσυγχρονισμού, που θεσπίστηκε δυνάμει της οδηγίας 2003/87/ΕΚ. Η σφραγίδα κυριαρχίας θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη από την Επιτροπή στο πλαίσιο της διαδικασίας που προβλέπεται στο άρθρο 19 του πρωτοκόλλου αριθ. 5 για το καταστατικό της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων το οποίο προσαρτάται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και στη ΣΛΕΕ («καταστατικό της ΕΤΕπ») και του ελέγχου πολιτικής που προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/523. Επιπλέον, οι εταίροι υλοποίησης θα πρέπει να υποχρεούνται να εξετάζουν έργα στα οποία έχει απονεμηθεί η σφραγίδα κυριαρχίας όταν εμπίπτουν στο γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής τους και στο πεδίο δραστηριοτήτων τους σύμφωνα με τον εν λόγω κανονισμό. Οι αρχές που είναι αρμόδιες για τα προγράμματα τα οποία εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της STEP θα πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόμενο στήριξης των στρατηγικών έργων που αναγνωρίζονται σύμφωνα με τον κανονισμό για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών και τον κανονισμό για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού και για τα οποία θα μπορούσαν να ισχύουν κανόνες για τη σωρευτική χρηματοδότηση.

(13)

Η STEP θα πρέπει να εφαρμόζεται με αποτελεσματικό, αποδοτικό, δίκαιο και διαφανή τρόπο. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να είναι επιφορτισμένη με την απονομή και την προώθηση της σφραγίδας κυριαρχίας, τη διαχείριση ενός νέου διαθέσιμου στο κοινό δικτυακού τόπου (της «δικτυακής πύλης για την κυριαρχία») και τον ρόλο συνδέσμου με τις εθνικές αρμόδιες αρχές και τα ενδιαφερόμενα μέρη που σχετίζονται με την επίτευξη των στόχων της STEP. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να προωθεί τη συνέπεια, τη συνοχή, τη συνέργεια και τη συμπληρωματικότητα μεταξύ των προγραμμάτων της Ένωσης για τη στήριξη έργων που συμβάλλουν στους στόχους της STEP.

(14)

Η Επιτροπή θα πρέπει να δημιουργήσει τη «δικτυακή πύλη για την κυριαρχία» για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τη διαθέσιμη στήριξη για έργα που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της STEP. Προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των εταιρειών και των φορέων υλοποίησης έργων που αναζητούν κεφάλαια για έργα STEP στο πλαίσιο των προγραμμάτων χρηματοδότησης της Ένωσης, η δικτυακή πύλη για την κυριαρχία θα πρέπει να παρουσιάζει με προσβάσιμο και φιλικό προς τον χρήστη τρόπο τις ευκαιρίες χρηματοδότησης για επενδύσεις STEP που διατίθενται στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της Ένωσης. Θα πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τα ενωσιακά προγράμματα υπό άμεση διαχείριση, όπως το «Ορίζων Ευρώπη», το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, το Ταμείο Καινοτομίας, το πρόγραμμα «EU4Health» (Η ΕΕ για την υγεία), το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», καθώς και για άλλες ενωσιακές πηγές χρηματοδότησης, όπως το InvestEU, ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το ΕΤΠΑ, το Ταμείο Συνοχής, το ΕΚΤ+ και το ΤΔΜ. Επιπλέον, η δικτυακή πύλη για την κυριαρχία θα πρέπει να συμβάλει στην αύξηση της προβολής των επενδύσεων STEP έναντι των επενδυτών, με την απαρίθμηση των έργων στα οποία έχει απονεμηθεί σφραγίδα κυριαρχίας. Η δικτυακή πύλη για την κυριαρχία θα πρέπει επίσης να παραθέτει τις εθνικές αρμόδιες αρχές που είναι υπεύθυνες να ενεργούν ως σημεία επαφής για την εφαρμογή της STEP σε εθνικό επίπεδο. Η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει τη συμπληρωματικότητα της δικτυακής πύλης για την κυριαρχία με παρόμοιες πλατφόρμες και να αποφύγει τη γραφειοκρατία και το διοικητικό φόρτο.

(15)

Η Επιτροπή θα πρέπει να παρακολουθεί την υλοποίηση των στόχων της STEP για την παρακολούθηση της προόδου προς την επίτευξη των στόχων πολιτικής της Ένωσης. Η εν λόγω παρακολούθηση θα πρέπει να διενεργείται κατά τρόπο στοχευμένο και αναλογικό προς τις δραστηριότητες που διεξάγονται στο πλαίσιο της STEP, ώστε να αποφεύγονται η υπερβολική ρύθμιση και ο διοικητικός φόρτος, ιδίως για τους δικαιούχους χρηματοδότησης. Για να διασφαλιστεί η λογοδοσία προς τους πολίτες της Ένωσης, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλλει ετήσια έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο της υλοποίησης των στόχων της STEP στο πλαίσιο των αντίστοιχων προγραμμάτων, τις συνολικές δαπάνες της STEP που κατανέμονται ανά πρόγραμμα, και τις επιδόσεις της STEP με βάση τους δείκτες επιδόσεων που προβλέπονται από τα εν λόγω προγράμματα. Όπου αυτό είναι δυνατό, θα πρέπει να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την ποιοτική και ποσοτική συμβολή της STEP σε διασυνοριακά έργα και σε έργα ανά κράτος μέλος.

(16)

Ενώ η STEP βασίζεται στον αναπρογραμματισμό και την ενίσχυση των υφιστάμενων προγραμμάτων για τη στήριξη στρατηγικών επενδύσεων και τη μείωση των στρατηγικών εξαρτήσεων της Ένωσης, αποτελεί επίσης σημαντικό στοιχείο για τη δοκιμή της σκοπιμότητας και της προετοιμασίας πιθανών νέων παρεμβάσεων για τη στήριξη της κυριαρχίας και της ανταγωνιστικότητας σε στρατηγικούς τομείς και για την ενίσχυση της βιομηχανικής πολιτικής της Ένωσης. Η STEP θα πρέπει ιδίως να χρησιμεύσει ως βάση για την εξέταση πιθανών παρόμοιων δράσεων, όπως ένα Ταμείο Ευρωπαϊκής Κυριαρχίας.

(17)

Η Επιτροπή θα πρέπει να διενεργήσει ενδιάμεση αξιολόγηση του παρόντος κανονισμού, στην οποία θα πρέπει να αξιολογήσει τη συνάφεια των δράσεων που αναλαμβάνονται δυνάμει του παρόντος κανονισμού για τη μείωση των στρατηγικών εξαρτήσεων της Ένωσης και την ενίσχυση της αυτονομίας της. Θα πρέπει επίσης να αξιολογήσει τη σκοπιμότητα επέκτασης της δικτυακής πύλης για την κυριαρχία, ώστε να συνδυάζει όλους τους υφιστάμενους δημόσια διαθέσιμους ιστοτόπους και να παράσχει πληροφορίες σχετικά με τα προγράμματα της Ένωσης υπό άμεση, επιμερισμένη και έμμεση διαχείριση σε μία ενιαία πύλη, καθώς και τη σκοπιμότητα της δημιουργίας προσομοιωτή για την παροχή καθοδήγησης στους φορείς υλοποίησης έργων σχετικά με τα προγράμματα ή τα Ταμεία της Ένωσης για τα οποία θα μπορούσε να είναι επιλέξιμο το συγκεκριμένο έργο τους.

(18)

Το Ταμείο Καινοτομίας στηρίζει επενδύσεις σε καινοτόμες τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού. Ως εκ τούτου, το Ταμείο Καινοτομίας θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη στήριξη της ανάπτυξης ή της παραγωγής στην Ένωση κρίσιμων καθαρών και αποδοτικών ως προς τη χρήση των πόρων τεχνολογιών. Κατά τον σχεδιασμό και την εκτέλεση προσκλήσεων υποβολής προτάσεων ή ανταγωνιστικής διαδικασίας υποβολής προσφορών στο πλαίσιο του Ταμείου Καινοτομίας, η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάζει έργα που αναγνωρίζονται ως στρατηγικά βάσει του κανονισμού για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών, τα οποία θεωρείται ότι συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της STEP.

(19)

Προκειμένου να επεκταθούν οι δυνατότητες στήριξης για επενδύσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της βιομηχανικής ανάπτυξης και στην τόνωση των αλυσίδων αξίας σε στρατηγικούς τομείς, το πεδίο εφαρμογής της στήριξης από το ΕΤΠΑ θα πρέπει να επεκταθεί με την πρόβλεψη νέων ειδικών στόχων στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ, με την επιφύλαξη των κανόνων επιλεξιμότητας των δαπανών για το κλίμα, όπως καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1058 και στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (19). Σε στρατηγικούς τομείς, θα πρέπει επίσης να είναι δυνατή η στήριξη παραγωγικών επενδύσεων σε επιχειρήσεις εκτός των ΜΜΕ, με διατήρηση της έμφασης στις ΜΜΕ, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά στην ανάπτυξη των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών και των περιφερειών μετάβασης, καθώς και στις περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες των κρατών μελών με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ-27. Οι διαχειριστικές αρχές ενθαρρύνονται να προωθήσουν τη συνεργασία μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων και τοπικών ΜΜΕ, αλυσίδων εφοδιασμού, και οικοσυστημάτων καινοτομίας και τεχνολογίας. Αυτό θα επιτρέψει την ενίσχυση της συνολικής ικανότητας της Ένωσης να ενισχύσει τη θέση της στους εν λόγω τομείς μέσω της παροχής πρόσβασης σε όλα τα κράτη μέλη σε τέτοιες επενδύσεις, αντιμετωπίζοντας έτσι τον κίνδυνο αύξησης των ανισοτήτων. Οι πόροι που έχει προγραμματιστεί να καταβληθούν για αυτούς τους εν λόγω νέους ειδικούς στόχους θα πρέπει να περιορίζονται στο 20 % του αρχικού εθνικού κονδυλίου του ΕΤΠΑ κατ’ ανώτατο όριο σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060.

(20)

Προκειμένου να διατηρηθεί υψηλό επίπεδο φιλοδοξίας όσον αφορά την επίτευξη των στόχων για το κλίμα στην πολιτική συνοχής, και ταυτόχρονα να υπάρχει ευελιξία μεταξύ του Ταμείου Συνοχής και του ΕΤΠΑ, αφενός το ποσό της συνεισφοράς του Ταμείου Συνοχής για το κλίμα που υπερβαίνει το 37 % της συνολικής κατανομής του θα πρέπει να μπορεί να λαμβάνεται υπόψη κατά τον υπολογισμό της συνεισφοράς του ΕΤΠΑ για το κλίμα και αφετέρου το ποσό της συνεισφοράς του ΕΤΠΑ για το κλίμα που υπερβαίνει το 30 % της συνολικής κατανομής του θα πρέπει να μπορεί να λαμβάνεται υπόψη κατά τον υπολογισμό της συνεισφοράς του Ταμείου Συνοχής για το κλίμα.

(21)

Το πεδίο εφαρμογής της στήριξης του ΤΔΜ, θα πρέπει επίσης να επεκταθεί ώστε να καλύπτει επενδύσεις σε τεχνολογίες που καλύπτονται από τον παρόντα κανονισμό και να αντιμετωπίζει τις ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό και δεξιότητες που είναι αναγκαίες για την πραγματοποίηση των εν λόγω επενδύσεων, συμβάλλοντας στην επίτευξη των στόχων της STEP από μεγάλες επιχειρήσεις με διατήρηση της έμφασης στις ΜΜΕ, υπό την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω επενδύσεις είναι συμβατές με την αναμενόμενη συμβολή στη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα, όπως ορίζεται στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης σύμφωνα με τονκανονισμό (ΕΕ) 2021/1056. Η στήριξη που παρέχεται στις εν λόγω επενδύσεις δεν θα πρέπει να απαιτεί αναθεώρηση του εδαφικού σχεδίου δίκαιης μετάβασης, όταν η εν λόγω αναθεώρηση θα συνδέεται αποκλειστικά με την ανάλυση των ελλείψεων που δικαιολογεί την επένδυση από την άποψη της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο της στήριξης επιχειρήσεων εκτός των ΜΜΕ, θα πρέπει επίσης να εξεταστούν οι επενδύσεις που συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων μαθητείας και θέσεων εργασίας ή στην παροχή εκπαίδευσης ή κατάρτισης για νέες δεξιότητες.

(22)

Το ΕΚΤ+, το οποίο αποτελεί το κύριο Ταμείο της Ένωσης για επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό, συμβάλλει καθοριστικά στην προώθηση της ανάπτυξης δεξιοτήτων. Προκειμένου να διευκολυνθεί η χρήση του ΕΚΤ+ για τους στόχους της STEP, θα πρέπει να είναι δυνατή η χρήση του ΕΚΤ+ για την κάλυψη επενδύσεων που αποσκοπούν στην επίτευξη ειδικευμένου και ανθεκτικού εργατικού δυναμικού έτοιμου για τον μελλοντικό κόσμο της εργασίας.

(23)

Προκειμένου να διευκολυνθεί η επιτάχυνση των επενδύσεων και να παρασχεθεί άμεση ρευστότητα για επενδύσεις που στηρίζουν τους στόχους της STEP στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ, του ΕΚΤ+ και του ΤΔΜ, θα πρέπει να παρασχεθεί πρόσθετο ποσό έκτακτης προχρηματοδότησης υπό μορφή εφάπαξ πληρωμής σε σχέση με τις προτεραιότητες που προορίζονται για επενδύσεις που στηρίζουν τους στόχους της STEP. Η πρόσθετη προχρηματοδότηση θα πρέπει να ισχύει για το σύνολο των κονδυλίων του ΤΔΜ, δεδομένης της ανάγκης να επιταχυνθεί η υλοποίησή του και των ισχυρών δεσμών του ΤΔΜ προς τη στήριξη των κρατών μελών στην επίτευξη των στόχων της STEP. Οι κανόνες που ισχύουν για τα εν λόγω ποσά έκτακτης προχρηματοδότησης θα πρέπει να συνάδουν με τους κανόνες που ισχύουν για την προχρηματοδότηση, οι οποίοι προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060. Επιπλέον, για να δοθούν περαιτέρω κίνητρα για την απορρόφηση των εν λόγω επενδύσεων και να διασφαλιστεί η ταχύτερη υλοποίησή τους, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα αύξησης του μέγιστου ποσοστού συγχρηματοδότησης της Ένωσης στο 100 % για τις προτεραιότητες STEP. Κατά την υλοποίηση των στόχων της STEP, οι διαχειριστικές αρχές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εφαρμόζουν ορισμένα κοινωνικά κριτήρια και να προωθούν κοινωνικά θετικά αποτελέσματα, όπως η δημιουργία θέσεων μαθητείας και ποιοτικών θέσεων εργασίας για μειονεκτούντες νέους, ιδίως νέους που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης, εφαρμόζοντας τα κοινωνικά κριτήρια ανάθεσης που ορίζονται στις οδηγίες 2014/23/ΕΕ (20), 2014/24/ΕΕ (21) και 2014/25/ΕΕ (22) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου συμβάσεις όταν ένα έργο υλοποιείται από φορέα που υπόκειται στις εν λόγω οδηγίες, και καταβάλλοντας τους ισχύοντες μισθούς, όπως συμφωνήθηκε μέσω των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

(24)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/1060 θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε τα έργα στα οποία έχει απονεμηθεί σφραγίδα κυριαρχίας να μπορούν να απολαύουν καλύτερης πρόσβασης σε ενωσιακή χρηματοδότηση, ιδίως με τη διευκόλυνση της σωρευτικής ή συνδυασμένης χρηματοδότησης από διάφορα μέσα της Ένωσης. Για τον σκοπό αυτό, οι διαχειριστικές αρχές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να χορηγούν στήριξη απευθείας από το ΕΤΠΑ ή το ΕΚΤ+, για πράξεις στις οποίες έχει απονεμηθεί σφραγίδα κυριαρχίας.

(25)

Προκειμένου να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος και να διασφαλιστεί η έγκαιρη ανάπτυξη της STEP, θα πρέπει να είναι δυνατόν, κατά παρέκκλιση από τους ισχύοντες κανόνες, να εξαιρεθούν από την ενδιάμεση επανεξέταση του ΕΤΠΑ, του ΕΚΤ+, του Ταμείου Συνοχής και του ΤΔΜ που προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060 οι προτεραιότητες που έχουν συμπεριληφθεί για την εξέταση επενδύσεων που συμβάλλουν στους στόχους της STEP. Θα πρέπει να είναι δυνατή με αυτού του είδους τις τροποποιήσεις των προγραμμάτων η οριστική κατανομή του συνόλου ή μέρους του ποσού ευελιξίας για τα έτη 2026 και 2027. Η Επιτροπή θα πρέπει να εγκρίνει τροποποιήσεις των προγραμμάτων οι οποίες συνδέονται αποκλειστικά με την εισαγωγή προτεραιοτήτων που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της STEP και θα πρέπει να υποβληθούν έως τις 31 Αυγούστου 2024 εντός δύο μηνών από την υποβολή τους από τα κράτη μέλη. Επιπλέον, θα πρέπει επίσης να είναι δυνατή η εισαγωγή τυχόν αντίστοιχων τροποποιήσεων της συμφωνίας εταιρικής σχέσης που αναφέρεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060, καθώς και η ταχεία έγκρισή τους από την Επιτροπή.

(26)

Το κανονιστικό πλαίσιο για την εφαρμογή των προγραμμάτων της περιόδου 2014-2020 έχει προσαρμοστεί τα τελευταία χρόνια ώστε να παρέχει στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες πρόσθετη ευελιξία όσον αφορά τους κανόνες εφαρμογής και περισσότερη ρευστότητα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας της COVID-19 και του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Τα εν λόγω μέτρα, τα οποία θεσπίστηκαν στο τέλος της περιόδου προγραμματισμού, απαιτούν επαρκή χρόνο και διοικητικούς πόρους για την πλήρη αξιοποίηση και εφαρμογή τους, ιδίως σε μια εποχή κατά την οποία τα κράτη μέλη επικεντρώνουν τους πόρους στην αναθεώρηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων της περιόδου 2021-2027 που συνδέονται με τους στόχους της STEP. Προκειμένου να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος για τις αρχές των προγραμμάτων και να αποφευχθεί πιθανή απώλεια κονδυλίων κατά το κλείσιμο για καθαρά διοικητικούς λόγους, οι προθεσμίες για τη διοικητική περάτωση των προγραμμάτων στο πλαίσιο της περιόδου 2014-2020 στους κανονισμούς (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 (23) και (ΕΕ) αριθ. 223/2014 (24) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου θα πρέπει να παραταθούν. Ειδικότερα, η προθεσμία υποβολής της εν λόγω αίτησης τελικής πληρωμής θα πρέπει να παραταθεί κατά 12 μήνες. Επιπλέον, η προθεσμία για την υποβολή των εγγράφων κλεισίματος θα πρέπει επίσης να παραταθεί κατά 12 μήνες. Στο πλαίσιο των εν λόγω τροπολογιών, είναι σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι η διανομή τροφίμων και υλικού που αγοράζονται έως το τέλος της περιόδου επιλεξιμότητας (τέλη 2023) θα πρέπει να μπορεί να συνεχιστεί και μετά την εν λόγω ημερομηνία.

Προκειμένου να διασφαλιστεί η χρηστή εκτέλεση του προϋπολογισμού της Ένωσης και η τήρηση των ανώτατων ορίων πληρωμών, οι πληρωμές ανά πρόγραμμα που θα πραγματοποιηθούν το 2025 θα πρέπει να περιοριστούν στο 1 % των δημοσιονομικών πιστώσεων από πόρους του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027 που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2093 του Συμβουλίου (25). Τα οφειλόμενα ποσά που υπερβαίνουν το ανώτατο όριο του 1 % των πιστώσεων του προγράμματος ανά Ταμείο για το 2025 δεν πρέπει να καταβληθούν το 2025 ούτε τα επόμενα έτη, αλλά θα χρησιμοποιηθούν μόνο για την εκκαθάριση των προχρηματοδοτήσεων. Τα μη χρησιμοποιηθέντα ποσά θα πρέπει να αποδεσμεύονται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1303/2013. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι εξόχως απόκεντρες περιοχές μπορούν να αξιοποιήσουν πλήρως τη στήριξη από τα Ταμεία του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι, για τους σκοπούς της ευελιξίας που προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1303/2013, η συμπληρωματική ειδική χρηματοδότηση για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές θα πρέπει να θεωρείται μέρος των κονδυλίων του ΕΤΠΑ στην ίδια κατηγορία περιφέρειας με τη σχετική εξόχως απόκεντρη περιοχή. Παρά τους διαφορετικούς κανόνες επιλεξιμότητας που ισχύουν για τη συμπληρωματική ειδική χρηματοδότηση, θα πρέπει να είναι δυνατή η εφαρμογή αυτής της ευελιξίας και μεταξύ της συμπληρωματικής ειδικής χρηματοδότησης και άλλων κονδυλίων του ΕΤΠΑ για την ίδια κατηγορία περιφερειών στο πλαίσιο ενός προγράμματος.

(27)

Οι δυνατότητες ευελιξίας που προβλέπονται για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 βοήθησαν τα κράτη μέλη στην αντιμετώπιση κρίσεων και στις προσπάθειές τους για ανάκαμψη, και να αντεπεξέλθουν στην πρόσθετη πίεση στους δημόσιους προϋπολογισμούς που προκλήθηκε από τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τη συνεχιζόμενη δημοσιονομική πίεση, σύμφωνα με τη δυνατότητα που προβλέπεται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1303/2013, η επέκταση της δυνατότητας εφαρμογής ποσοστού συγχρηματοδότησης της Ένωσης 100 % στα προγράμματα συνοχής θα πρέπει να προβλεφθεί αναδρομικά για την τελική λογιστική χρήση από την 1η Ιουλίου 2023 έως τις 30 Ιουνίου 2024, όταν το κράτος μέλος ενημερώσει την Επιτροπή πριν από την υποβολή της τελικής αίτησης ενδιάμεσης πληρωμής για την τελευταία λογιστική χρήση, σύμφωνα με τις πιστώσεις του προϋπολογισμού και με την επιφύλαξη της διαθέσιμης χρηματοδότησης.

(28)

Το InvestEU είναι το εμβληματικό πρόγραμμα της Ένωσης για την τόνωση των επενδύσεων, ιδίως της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, με την παροχή χρηματοδότησης βάσει της ζήτησης, μεταξύ άλλων μέσω συνδυαστικών μηχανισμών, και τεχνικής βοήθειας. Η εν λόγω προσέγγιση συμβάλλει στην προσέλκυση πρόσθετων δημόσιων και ιδιωτικών κεφαλαίων στο πλαίσιο των τρεχόντων σκελών πολιτικής. Για να διασφαλιστεί η πλήρης απορρόφηση των διαθέσιμων κονδυλίων και υπό την προϋπόθεση ότι οι εταίροι υλοποίησης δεν διαθέτουν επαρκή ικανότητα να απορροφήσουν το 25 % της εγγύησης της ΕΕ που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/523 και προορίζεται για αυτούς, η Επιτροπή θα πρέπει να μπορεί να χορηγήσει πάνω από το 75 % της εγγύησης της ΕΕ στον όμιλο της ΕΤΕπ. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει και να συνδράμει τους εταίρους υλοποίησης εκτός του ομίλου της ΕΤΕπ ώστε να απορροφήσουν πλήρως τη χρηματοδότηση που τους διατίθεται. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να συνεισφέρουν στη συνιστώσα κράτους μέλους του InvestEU για τη στήριξη χρηματοπιστωτικών προϊόντων σύμφωνα με τους στόχους της STEP στο πλαίσιο των τρεχόντων σκελών πολιτικής, με την επιφύλαξη των εφαρμοστέων κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να περιλαμβάνουν ως μέτρο στα οικεία σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας συνεισφορά σε χρήμα για τους σκοπούς της συνιστώσας κράτους μέλους του InvestEU προς στήριξη των στόχων της STEP στο πλαίσιο των τρεχόντων σκελών πολιτικής. Η εν λόγω πρόσθετη συνεισφορά για τη στήριξη των στόχων της STEP θα πρέπει να μπορεί να καλύψει έως και το 6 % της συνολικής χρηματοδοτικής ενίσχυσης του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στη συνιστώσα κράτους μέλους του InvestEU. Θα πρέπει επίσης να εισαχθούν πρόσθετη ευελιξία και διευκρινίσεις για την καλύτερη επίτευξη των στόχων της STEP. Για τα έργα που συμβάλλουν στους στόχους της STEP θα πρέπει να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι στο τέλος της επενδυτικής περιόδου καλύπτεται ευρύ φάσμα τομέων και περιφερειών και ότι αποφεύγεται η υπερβολική τομεακή ή γεωγραφική συγκέντρωση.

(29)

Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» είναι το βασικό χρηματοδοτικό πρόγραμμα της Ένωσης για την έρευνα και την καινοτομία, ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας (ΕΣΚ) παρέχει στήριξη, ιδίως σε καινοτομίες με δυνητικά ρηξικέλευθο και ανατρεπτικό χαρακτήρα με δυνατότητες επέκτασης που μπορεί να είναι υπερβολικά ριψοκίνδυνες για τους ιδιώτες επενδυτές. Θα πρέπει να προβλεφθεί πρόσθετη ευελιξία στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», ώστε το μέσο Accelerator του ΕΣΚ να μπορεί να παρέχει στήριξη μόνο προς τα ίδια κεφάλαια σε ΜΜΕ οι οποίες δεν είναι τραπεζικά ελκυστικές, συμπεριλαμβανομένων των νεοφυών επιχειρήσεων, καθώς και σε μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης οι οποίες δεν είναι τραπεζικά ελκυστικές και οι οποίες υλοποιούν καινοτόμα έργα, ιδίως σε αυτές που ασχολούνται με τις τεχνολογίες που υποστηρίζονται από τη STEP, ανεξάρτητα από το αν είχαν λάβει στο παρελθόν άλλα είδη στήριξης από το μέσο Accelerator του ΕΣΚ. Η υλοποίηση του χρηματοδοτικού μέσου που αποτελεί μέρος του μέσου Accelerator του ΕΣΚ, το οποίο παρέχει επενδύσεις μέσω μετοχικού κεφαλαίου ή άλλης επιστρεπτέας μορφής («Ταμείο του ΕΣΚ») περιορίζεται επί του παρόντος σε μέγιστο ποσό επενδύσεων ύψους 15 εκατομμυρίων EUR, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις, και δεν μπορεί να καλύψει επόμενους γύρους χρηματοδότησης ή μεγαλύτερα ποσά επενδύσεων. Η πρόβλεψη στήριξης αποκλειστικά με τη μορφή ιδίων κεφαλαίων σε ΜΜΕ και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης οι οποίες δεν είναι τραπεζικά ελκυστικές θα μπορούσε να καλύψει το υφιστάμενο χάσμα της αγοράς, ιδίως για επενδυτικές ανάγκες της τάξης των 15 έως 50 εκατ. EUR. Επιπλέον, η πείρα έχει δείξει ότι τα ποσά που δεσμεύτηκαν για το πιλοτικό ΕΣΚ στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (26) δεν χρησιμοποιούνται πλήρως. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/695 θα πρέπει επίσης να τροποποιηθεί ώστε να αντικατοπτρίζει το αυξημένο κονδύλιο για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας.

(30)

Το ΕΣΚ διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προσφορά αρχικής χρηματοδότησης σε ταχέως αναπτυσσόμενες νεοφυείς επιχειρήσεις και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Με την εξειδικευμένη γνώση του, το ΕΣΚ είναι κατάλληλο για την ενίσχυση των ευκαιριών χρηματοδότησης για εταιρείες που αναζητούν κεφάλαια επέκτασης πέραν της πρώτης φάσης καινοτομίας. Λαμβανομένου υπόψη του κεντρικού ρόλου του Ταμείου του ΕΣΚ για την επιτυχία της STEP, θα πρέπει να αποσαφηνιστούν οι νομοθετικές διατάξεις για τη λειτουργία του ΕΣΚ.

(31)

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας είναι το κορυφαίο πρόγραμμα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας, της αποδοτικότητας και της τεχνολογικής αυτονομίας της αμυντικής βιομηχανίας της Ένωσης, συμβάλλοντας έτσι στη στρατηγική αυτονομία της. Η ανάπτυξη αμυντικών δυνατοτήτων είναι ζωτικής σημασίας, δεδομένου ότι αυτή στηρίζει την ικανότητα και την αυτονομία της βιομηχανίας της Ένωσης όσον αφορά την ανάπτυξη αμυντικών προϊόντων, καθώς και την ανεξαρτησία των κρατών μελών ως τελικών χρηστών των εν λόγω προϊόντων. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να διατεθεί πρόσθετο κονδύλιο για τη στήριξη έργων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη αμυντικών εφαρμογών στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού.

(32)

Δεδομένου ότι οι στόχοι του παρόντος κανονισμού, δηλαδή η ενίσχυση της κυριαρχίας και της ασφάλειας της Ένωσης, η επιτάχυνση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασής της και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της, καθώς και η μείωση των στρατηγικών της εξαρτήσεων, δεν μπορούν να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη, μπορούν όμως να επιτευχθούν καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση μπορεί να λάβει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στο άρθρο 5 ΣΕΕ. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως διατυπώνεται στο προαναφερθέν άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει το μέτρο που είναι αναγκαίο για την επίτευξη των στόχων αυτών,