(1)

Στόχος της Ένωσης είναι να ενισχύσει την επιστημονική και τεχνολογική βάση της με την ενδυνάμωση του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας (EXE) στον οποίο οι ερευνητές, οι επιστημονικές γνώσεις και η τεχνολογία κυκλοφορούν ελεύθερα και με προώθηση της ανταγωνιστικότητάς της, συμπεριλαμβανομένης της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της, και, παράλληλα, να προωθήσει όλες τις δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας (Ε&Κ) για την υλοποίηση των στρατηγικών προτεραιοτήτων και δεσμεύσεων της Ένωσης, οι οποίες αποσκοπούν μακροπρόθεσμα στην προαγωγή της ειρήνης, των αξιών της Ένωσης και της ευημερίας των λαών της.

(2)

Για την επίτευξη επιστημονικού, τεχνολογικού, οικονομικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού αντικτύπου κατά την επιδίωξη του γενικού αυτού στόχου και για τη μεγιστοποίηση της προστιθέμενης αξίας της Ένωσης στις επενδύσεις της στον τομέα της Ε&Κ, η Ένωση θα πρέπει να επενδύσει στην Ε&Κ μέσω του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» — το πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία για την περίοδο 2021-2027 (το «πρόγραμμα»). Το πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίξει τη δημιουργία, την καλύτερη διάδοση και μεταφορά υψηλής ποιότητας και άριστων γνώσεων και τεχνολογιών υψηλής ποιότητας στην Ένωση, την προσέλκυση ταλέντων σε όλα τα επίπεδα και τη συμβολή στην πλήρη συμμετοχή της δεξαμενής ταλέντων της Ένωσης, τη διευκόλυνση των συνεργατικών δεσμών και την ενίσχυση του αντικτύπου της Ε&Κ στην ανάπτυξη, τη στήριξη και την εφαρμογή των πολιτικών της Ένωσης και την υποστήριξη και ενίσχυση της αξιοποίησης και της ανάπτυξης καινοτόμων και βιώσιμων λύσεων στην οικονομία της Ένωσης, ιδίως στις μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις (MME) και στην κοινωνία, για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (ΣΒΑ), για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης, την προώθηση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας και την τόνωση της ελκυστικότητας της Ένωσης στον τομέα της Ε&Κ. Το πρόγραμμα θα πρέπει να προωθήσει όλες τις μορφές καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης της ρηξικέλευθης καινοτομίας, καθώς και τη διείσδυση καινοτόμων λύσεων στην αγορά και να βελτιστοποιήσει την υλοποίηση τέτοιων επενδύσεων για μεγαλύτερο αντίκτυπο στο πλαίσιο του ενισχυμένου ΕΧΕ.

(3)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να θεσπιστεί για την περίοδο που θα διαρκέσει το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) 2021-2027, όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2093 του Συμβουλίου (4), με την επιφύλαξη των χρονικών ορίων που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 του Συμβουλίου (5).

(4)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να συνεισφέρει στην αύξηση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων στην Ε&Κ στα κράτη μέλη, ώστε να συμβάλει με τον τρόπο αυτό στην επίτευξη του στόχου συνολικών επενδύσεων στην έρευνα και την ανάπτυξη που θα αντιστοιχούν στο 3 % τουλάχιστον του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕγχΠ) της Ένωσης. Η επίτευξη του εν λόγω στόχου θα απαιτούσε τα κράτη μέλη και ο ιδιωτικός τομέας να συμπληρώσουν το πρόγραμμα με τις δικές τους ενισχυμένες επενδυτικές δράσεις στον τομέα της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας.

(5)

Με γνώμονα την επίτευξη των στόχων του προγράμματος και με σεβασμό προς την αρχή της αριστείας, το πρόγραμμα θα πρέπει να επιδιώκει να ενισχύσει, μεταξύ άλλων πραγμάτων, τους δεσμούς συνεργασίας στην Ευρώπη και με τον τρόπο αυτόν να συμβάλει στη μείωση του χάσματος στον τομέα της Ε&Κ.

(6)

Για να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων πολιτικής της Ένωσης, οι δραστηριότητες που υποστηρίζονται στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος θα πρέπει, κατά περίπτωση, να επωφελούνται από κανονιστικές ρυθμίσεις που ευνοούν την καινοτομία και να εμπνέουν την εφαρμογή τέτοιων ρυθμίσεων, σύμφωνα με την αρχή της καινοτομίας , με στόχο τη στήριξη ταχύτερου και εντατικότερου μετασχηματισμού των σημαντικών γνώσεων της Ένωσης σε καινοτομίες.

(7)

Οι έννοιες της «ανοικτής επιστήμης», της «ανοικτής καινοτομίας» και του «ανοίγματος στον κόσμο» θα πρέπει να εξασφαλίζουν την αριστεία και τον αντίκτυπο της επένδυσης της Ένωσης στην Ε&Κ, με διαφύλαξη των συμφερόντων της Ένωσης.

(8)

Η ανοικτή επιστήμη, συμπεριλαμβανομένης της ανοικτής πρόσβασης σε επιστημονικές εκδόσεις και ερευνητικά δεδομένα, καθώς και της βέλτιστης διάδοσης και εκμετάλλευσης της γνώσης, έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει την ποιότητα, τον αντίκτυπο και τα οφέλη της επιστήμης. Έχει επίσης τη δυνατότητα να επιταχύνει την επέκταση των γνώσεων, καθιστώντας τις περισσότερο αξιόπιστες, αποδοτικές και ακριβείς, περισσότερο εύληπτες από την κοινωνία και ανταποκρινόμενες στις κοινωνικές προκλήσεις. Θα πρέπει να θεσπιστούν διατάξεις που θα διασφαλίζουν ότι οι δικαιούχοι παρέχουν ανοικτή πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις αξιολογημένες από ομοτίμους. Ομοίως, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι δικαιούχοι θα παρέχουν ανοικτή πρόσβαση σε ερευνητικά δεδομένα σύμφωνα με την αρχή «ανοικτή στο μέτρο του δυνατού, κλειστή στο μέτρο του αναγκαίου» εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα παροχής εξαιρέσεων, λαμβάνοντας υπόψη τα έννομα συμφέροντα των δικαιούχων. Θα πρέπει ειδικότερα να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην υπεύθυνη διαχείριση των ερευνητικών δεδομένων, τα οποία θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις αρχές της «ευρεσιμότητας», της «προσβασιμότητας», της «διαλειτουργικότητας» και της «δυνατότητας επαναχρησιμοποίησης» («αρχές FAIR»), ιδίως μέσω της ενσωμάτωσης των σχεδίων διαχείρισης δεδομένων. Κατά περίπτωση, οι δικαιούχοι θα πρέπει να αξιοποιούν τις δυνατότητες που προσφέρονται από το ευρωπαϊκό νέφος ανοικτής επιστήμης (ΕΝΑΕ) και την ευρωπαϊκή υποδομή δεδομένων και να συμμορφώνονται περαιτέρω με τις αρχές και πρακτικές της ανοικτής επιστήμης. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η αμοιβαιότητα στην ανοικτή επιστήμη σε όλες τις συμφωνίες σύνδεσης και συνεργασίας με τρίτες χώρες.

(9)

Οι δικαιούχοι του προγράμματος, ιδίως οι ΜΜΕ, πρέπει να ενθαρρυνθούν να χρησιμοποιούν τα σχετικά υφιστάμενα μέσα της Ένωσης, όπως το Ευρωπαϊκό Γραφείο Υποστήριξης της Διανοητικής Ιδιοκτησίας («EU IP Helpdesk») το οποίο στηρίζει τις ΜΜΕ και άλλους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα τόσο στην προστασία όσο και στην πραγμάτωση των οικείων δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.

(10)

Η σύλληψη και ο σχεδιασμός του προγράμματος θα πρέπει να ανταποκρίνονται στην ανάγκη δημιουργίας κρίσιμης μάζας υποστηριζόμενων δραστηριοτήτων σε ολόκληρη την Ένωση, στις οποίες να ενθαρρύνεται η συμμετοχή όλων των κρατών μελών με βάση την αριστεία, και με την αξιοποίηση της διεθνούς συνεργασίας, σύμφωνα με την Ατζέντα του 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη («Ατζέντα του 2030»), τους ΣΒΑ της και τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή (6) («συμφωνία του Παρισιού»). Η υλοποίηση του προγράμματος θα πρέπει να ενισχύσει την επιδίωξη των εν λόγω ΣΒΑ και τη δέσμευση της Ένωσης και των κρατών μελών της να εφαρμόσουν την Ατζέντα του 2030 να επιτύχουν τις τρεις διαστάσεις της –οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική– με συνεκτικό και ολοκληρωμένο τρόπο.

(11)

Οι δραστηριότητες που υποστηρίζονται από το πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων, προτεραιοτήτων και διεθνών δεσμεύσεων της Ένωσης.

(12)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να επωφελείται από τη συμπληρωματικότητα με τους υφιστάμενους σχετικούς ευρωπαϊκούς χάρτες πορείας και στρατηγικές στον τομέα της Ε&Κ, καθώς και με σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (ΣΕΚΕΕ), κατά περίπτωση, υπό την προϋπόθεση ότι οι σχετικές ανάγκες Ε&Κ προσδιορίζονται στον στρατηγικό σχεδιασμό του προγράμματος.

(13)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να εξασφαλίζει τη διαφάνεια και λογοδοσία της δημόσιας χρηματοδότησης σε έργα Ε&Κ και, ως εκ τούτου, να προασπίζει το δημόσιο συμφέρον.

(14)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει τις δραστηριότητες Ε&Κ στον τομέα των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Αυτό συνεπάγεται την προώθηση της επιστημονικής γνώσης στον εν λόγω τομέα, και την αξιοποίηση των γνώσεων και της προόδου από τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες για την αύξηση του οικονομικού και κοινωνικού αντικτύπου του προγράμματος. Στο πλαίσιο του πυλώνα «παγκόσμιες προκλήσεις και ευρωπαϊκή βιομηχανική ανταγωνιστικότητα», οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες θα πρέπει να είναι πλήρως ενσωματωμένες σε όλα τα συνεργατικά σχήματα. Πέρα από την προώθηση των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών στα έργα, η ενσωμάτωση των κοινωνικών και των ανθρωπιστικών επιστημών θα πρέπει επίσης να υποστηρίζεται μέσω της ένταξης, όποτε κρίνεται σκόπιμο, ανεξάρτητων εξωτερικών εμπειρογνωμόνων από τους τομείς των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών στις επιτροπές εμπειρογνωμόνων και τις ομάδες αξιολόγησης, καθώς και μέσω της έγκαιρης παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων για τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες στις χρηματοδοτούμενες ερευνητικές δράσεις. Ειδικότερα, στο πλαίσιο του προγράμματος θα πρέπει να παρακολουθείται το επίπεδο ενσωμάτωσης των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών.

(15)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να διατηρεί μια ισορροπημένη προσέγγιση μεταξύ της έρευνας, αφενός, και της καινοτομίας, αφετέρου, καθώς και μεταξύ των χρηματοδοτήσεων από τη βάση προς την κορυφή (κατευθυνόμενων από φορείς έρευνας ή καινοτομίας) και των χρηματοδοτήσεων από την κορυφή προς τη βάση (καθοριζόμενων βάσει στρατηγικών προτεραιοτήτων), με βάση τη φύση των κοινοτήτων Ε&Κ που συμμετέχουν σε ολόκληρη την Ένωση, τον τύπο και τον σκοπό των δραστηριοτήτων που υλοποιούνται και τον επιδιωκόμενο αντίκτυπο. Το μείγμα των εν λόγω παραγόντων θα πρέπει να καθορίζει την επιλογή της προσέγγισης για τα οικεία μέρη του προγράμματος, τα οποία συμβάλλουν συνολικά σε όλους τους γενικούς και τους ειδικούς στόχους του προγράμματος.

(16)

O συνολικός προϋπολογισμός για τη συνιστώσα «Διεύρυνση της συμμετοχής και διάδοση της αριστείας» του μέρους «Διεύρυνση της συμμετοχής και ενίσχυση του ΕΧΕ» του προγράμματος θα πρέπει να ανέρχεται τουλάχιστον στο 3,3 % του συνολικού προϋπολογισμού του προγράμματος και από τον οποίο θα πρέπει να ωφελούνται κυρίως νομικές οντότητες που είναι εγκατεστημένες στις χώρες της διεύρυνσης.

(17)

Οι πρωτοβουλίες αριστείας θα πρέπει να αποσκοπούν στην ενίσχυση της αριστείας στον τομέα Ε&Κ στις επιλέξιμες χώρες, με την υποστήριξη της κατάρτισης για τη βελτίωση των δεξιοτήτων διαχείρισης της Ε&Κ, την απονομή βραβείων, την ενίσχυση των οικοσυστημάτων καινοτομίας, καθώς και τη δημιουργία δικτύων Ε&Κ, μεταξύ άλλων βάσει ερευνητικών υποδομών που χρηματοδοτούνται από την Ένωση. Οι αιτούντες θα πρέπει να καταδεικνύουν σαφώς ότι τα έργα συνδέονται με εθνικές ή/και περιφερειακές στρατηγικές Ε&Κ ώστε να είναι επιλέξιμοι να αιτηθούν κονδύλια στο πλαίσιο της συνιστώσας «Διεύρυνση της συμμετοχής και διάδοση της αριστείας» του μέρους «Διεύρυνση της συμμετοχής και ενίσχυση του ΕΧΕ» του προγράμματος.

(18)

Θα πρέπει να είναι δυνατόν να εφαρμοστεί ταχεία διαδικασία Ε&Κ, όπου ο απαιτούμενος χρόνος μέχρι την επιχορήγηση δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τους έξι μήνες, για να επιτραπεί η ταχύτερη, από τη βάση προς την κορυφή, πρόσβαση σε κονδύλια για μικρές συνεργατικές κοινοπραξίες (consortia) που καλύπτουν δράσεις από τη βασική έρευνα έως την εφαρμογή στην αγορά.

(19)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίζει όλα τα στάδια της Ε&Κ, ιδίως στο πλαίσιο συνεργατικών έργων και σε αποστολές και ευρωπαϊκές συμπράξεις, ανάλογα με την περίπτωση. Η βασική έρευνα αποτελεί κεφαλαιώδες στοιχείο και σημαντική προϋπόθεση για την αύξηση της ικανότητας της Ένωσης να προσελκύει τους καλύτερους επιστήμονες προκειμένου να καταστεί παγκόσμιος κόμβος αριστείας. Θα πρέπει να εξασφαλίζεται ισορροπία μεταξύ βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας στο πρόγραμμα. Σε συνδυασμό με την καινοτομία, με την εν λόγω ισορροπία θα στηριχθεί η οικονομική ανταγωνιστικότητα, η ανάπτυξη και η απασχόληση στην Ένωση.

(20)

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η υιοθέτηση της πολυμορφίας, καθ’ όλες τις έννοιες, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη καλής επιστήμης, καθώς η επιστήμη επωφελείται από την πολυμορφία. Η πολυμορφία και η συμμετοχικότητα συμβάλλουν στην αριστεία στη συνεργατική Ε&Κ: η συνεργασία σε όλους τους κλάδους, τους τομείς και σε ολόκληρο τον ΕΧΕ για τη βελτίωση της έρευνας και την υποβολή προτάσεων έργων υψηλότερης ποιότητας μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερα ποσοστά κοινωνικής αποδοχής και να ενισχύσει τα οφέλη της καινοτομίας, δίνοντας ώθηση στην Ευρώπη.

(21)

Για να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος του προγράμματος, θα πρέπει να ληφθούν ιδιαιτέρως υπόψη πολυεπιστημονικές, διεπιστημονικές και υπερτομεακές προσεγγίσεις ως βασικά στοιχεία για την υλοποίηση μειζόνων επιστημονικών επιτευγμάτων.

(22)

Οι δραστηριότητες έρευνας που διεξάγονται στο πλαίσιο του πυλώνα «Επιστήμη αριστείας» θα πρέπει να καθορίζονται σύμφωνα με τις ανάγκες και τις συγκυρίες της επιστήμης και θα πρέπει να προωθούν την επιστημονική αριστεία. Η θεματολογία της έρευνας θα πρέπει να καθορίζεται σε στενή συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα και να περιλαμβάνει την έμφαση στην προσέλκυση νέων ταλέντων Ε&Κ και ερευνητών αρχικού σταδίου, με παράλληλη ενίσχυση του ΕΧΕ, αποτροπή της διαρροής εγκεφάλων και προώθηση της κυκλοφορίας των εγκεφάλων.

(23)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίζει την Ένωση και τα κράτη μέλη της στην προσέλκυση των καλύτερων ταλέντων και δεξιοτήτων, λαμβάνοντας υπόψη την πραγματικότητα του πολύ έντονου διεθνούς ανταγωνισμού.

(24)

Ο πυλώνας «Παγκόσμιες προκλήσεις και ευρωπαϊκή βιομηχανική ανταγωνιστικότητα» θα πρέπει να συγκροτηθεί σε ομάδες δραστηριοτήτων Ε&Κ, με στόχο τη μεγιστοποίηση της ενσωμάτωσης στους αντίστοιχους θεματικούς τομείς, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα υψηλά και σταθερά επίπεδα αντικτύπου για την Ένωση σε σχέση με τους πόρους που δαπανώνται. Θα ενθάρρυνε τη διεπιστημονική, διατομεακή, διαπολιτική και διασυνοριακή συνεργασία, με στόχο την επίτευξη των ΣΒΑ σύμφωνα με τις αρχές της Ατζέντας του 2030, της συμφωνίας του Παρισιού και της ανταγωνιστικότητας των βιομηχανιών της Ένωσης. Η οργάνωση πρωτοβουλιών μεγάλης φιλοδοξίας και ευρείας κλίμακας με τη μορφή αποστολών Ε&Κ θα επέτρεπαν στο πρόγραμμα να επιτύχει έναν μετασχηματιστικό και συστημικό αντίκτυπο για την κοινωνία προς υποστήριξη των ΣΒΑ, μεταξύ άλλων μέσω της διεθνούς συνεργασίας και της επιστημονικής διπλωματίας. Οι δραστηριότητες στο πλαίσιο του εν λόγω πυλώνα θα πρέπει να καλύπτουν ολόκληρο το εύρος των δραστηριοτήτων Ε&Κ, ώστε να διασφαλιστεί ότι η Ένωση θα συνεχίσει να έχει πρωτοποριακό ρόλο στην έρευνα όσον αφορά στρατηγικά καθορισμένες προτεραιότητες.

(25)

Η ομάδα «Πολιτισμός, δημιουργικότητα και κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς» θα πρέπει να συμβάλει σημαντικά στην έρευνα στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, συμπεριλαμβανομένης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ένωσης και να επιτρέπει ιδίως τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου συνεργασίας στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς.

(26)

Η πλήρης και έγκαιρη συμμετοχή όλων των κατηγοριών βιομηχανίας στο πρόγραμμα, από τους μεμονωμένους επιχειρηματίες και τις ΜΜΕ έως τις επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας, αναμένεται να συμβάλλει ουσιαστικά στην υλοποίηση των στόχων του προγράμματος και ιδιαίτερα για τη δημιουργία βιώσιμης απασχόλησης και ανάπτυξης στην Ένωση. Η εν λόγω συμμετοχή της βιομηχανίας στις δράσεις θα πρέπει να στηρίζεται σε επίπεδα τουλάχιστον αντίστοιχα του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζων 2020» που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) («Ορίζων 2020»).

(27)

Οι δράσεις του προγράμματος θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σημαντικά στην αξιοποίηση του δυναμικού των στρατηγικών τομέων της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής που αντανακλούν τους στόχους της στρατηγικής για τη βιομηχανική πολιτική της Ένωσης.

(28)

Οι διαβουλεύσεις με πλειάδα ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών και της βιομηχανίας, αναμένεται να συμβάλουν στις προοπτικές και τις προτεραιότητες που καθορίζονται μέσω του στρατηγικού σχεδιασμού. Από αυτές αναμένεται να προκύψουν περιοδικά στρατηγικά σχέδια Ε&Κ που θα εγκρίνονται μέσω εκτελεστικών πράξεων για την προετοιμασία του περιεχομένου των προγραμμάτων εργασιών.

(29)

Για κάθε συγκεκριμένη δράση που πρόκειται να χρηματοδοτηθεί, στο πρόγραμμα εργασιών θα πρέπει να συνεκτιμώνται τα αποτελέσματα συγκεκριμένων προγενέστερων έργων καθώς και η κατάσταση της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο, καθώς και οι συναφείς εξελίξεις ως προς την σχετική πολιτική, την αγορά και την κοινωνία.

(30)

Είναι σημαντικό να υποστηριχθεί η ενωσιακή βιομηχανία ώστε να διατηρήσει ή να αναλάβει ηγετικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο στους τομείς της καινοτομίας, της ψηφιοποίησης και της κλιματικής ουδετερότητας, ιδίως μέσω επενδύσεων σε βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής που θα στηρίζουν τις επιχειρήσεις του μέλλοντος. Οι δράσεις του προγράμματος θα πρέπει να αντιμετωπίζουν ελλείψεις της αγοράς ή ανεπαρκείς επενδύσεις, να προωθούν τις επενδύσεις κατά τρόπο αναλογικό και διαφανή, χωρίς να επικαλύπτεται ή να παραγκωνίζεται η ιδιωτική χρηματοδότηση, και θα πρέπει να αποφέρουν σαφή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία και δημόσια απόδοση των επενδύσεων. Με αυτόν τον τρόπο, θα διασφαλιστεί η συνέπεια μεταξύ των δράσεων του προγράμματος και των κανόνων της Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις, προκειμένου να δοθούν κίνητρα για την καινοτομία και να αποφευχθούν οι αδικαιολόγητες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά.

(31)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίζει την Ε&Κ με ενιαίο τρόπο, τηρώντας όλες τις σχετικές διατάξεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Η έννοια της έρευνας, συμπεριλαμβανομένης της πειραματικής ανάπτυξης, θα πρέπει να ερμηνεύεται σύμφωνα με το εγχειρίδιο Frascati του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ενώ η έννοια της καινοτομίας θα πρέπει να ερμηνεύεται σύμφωνα με το εγχειρίδιο του Όσλο του ΟΟΣΑ και της Eurostat, το οποίο ακολουθεί ευρεία προσέγγιση που καλύπτει την κοινωνική καινοτομία και τον σχεδιασμό. Όπως στο πρόγραμμα «Ορίζων 2020», θα πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνονται υπόψη οι ορισμοί του ΟΟΣΑ για το επίπεδο τεχνολογικής ετοιμότητας κατά την ταξινόμηση των δραστηριοτήτων τεχνολογικής έρευνας, ανάπτυξης προϊόντων και επίδειξης, όπως και στον ορισμό των τύπων δράσης που διατίθενται στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Δεν θα πρέπει να χορηγούνται επιχορηγήσεις σε δράσεις των οποίων οι δραστηριότητες υπερβαίνουν το επίπεδο τεχνολογικής ετοιμότητας 8. Θα πρέπει να είναι δυνατό το πρόγραμμα εργασιών να προβλέπει επιχορηγήσεις για μεγάλης κλίμακας επικύρωση προϊόντος και πρώτη εμπορική εφαρμογή για δεδομένη πρόσκληση του πυλώνα «Παγκόσμιες προκλήσεις και ευρωπαϊκή βιομηχανική ανταγωνιστικότητα».

(32)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλει στους στόχους για το διάστημα σε επίπεδο δαπανών τουλάχιστον ανάλογο με αυτό του προγράμματος «Ορίζων 2020»

(33)

Στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Ιανουαρίου 2018 με τίτλο «Ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος «Ορίζων 2020»: μεγιστοποίηση του αντικτύπου της έρευνας και της καινοτομίας της ΕΕ» , στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 13ης Ιουνίου 2017 σχετικά με την αξιολόγηση της υλοποίησης του προγράμματος «Ορίζων 2020» με γνώμονα την ενδιάμεση αξιολόγησή της και την πρόταση για το ένατο πρόγραμμα πλαίσιο (8), και στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 1ης Δεκεμβρίου 2017 με τίτλο «Από την ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος ‘Ορίζων 2020’ προς το ένατο πρόγραμμα-πλαίσιο», παρέχεται δέσμη συστάσεων για το πρόγραμμα, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων συμμετοχής και διάδοσής του. Οι εν λόγω συστάσεις βασίζονται στα διδάγματα που αντλήθηκαν από το πρόγραμμα Ορίζων 2020, καθώς και παρατηρήσεις από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Οι εν λόγω συστάσεις περιλαμβάνουν πρόταση μέτρων για την προώθηση της κυκλοφορίας των εγκεφάλων και τη διευκόλυνση του ανοίγματος των δικτύων Ε&Κ· για την πραγματοποίηση πιο φιλόδοξων επενδύσεων με σκοπό την επίτευξη κρίσιμης μάζας και τη μεγιστοποίηση του αντικτύπου· για την υποστήριξη της ρηξικέλευθης καινοτομίας· για την κατά προτεραιότητα ιεράρχηση των ενωσιακών επενδύσεων στην Ε&Κ σε τομείς με υψηλή προστιθέμενη αξία, ιδίως μέσω του προσανατολισμού στις αποστολές, της πλήρους, συνειδητής και έγκαιρης συμμετοχής των πολιτών και της ευρείας επικοινωνίας· για τον εξορθολογισμό του χρηματοδοτικού περιβάλλοντος της Ένωσης προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό Ε&Κ της Ένωσης, όπως με την απλούστευση του εύρους πρωτοβουλιών ευρωπαϊκής σύμπραξης και συστημάτων συγχρηματοδότησης· για την ανάπτυξη περισσότερων και συγκεκριμένων συνεργειών μεταξύ των διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων της Ένωσης, ιδίως μέσω της υπέρβασης των μη συμπληρωματικών λογικών παρέμβασης και της πολυπλοκότητας των διαφόρων χρηματοδοτήσεων και λοιπών κανονισμών , καθώς και με στόχο τη συμβολή στην κινητοποίηση των ανεκμετάλλευτων δυνατοτήτων Ε&Κ ανά την Ένωση· για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας και περαιτέρω άνοιγμα στη συμμετοχή τρίτων χωρών και για τη συνέχιση της απλούστευσης με βάση την εμπειρία από την υλοποίηση του προγράμματος «Ορίζων 2020».

(34)

Λόγω της ιδιαίτερης προσοχής που πρέπει να δοθεί στον συντονισμό και τη συμπληρωματικότητα μεταξύ των διαφόρων πολιτικών της Ένωσης, το πρόγραμμα θα πρέπει να επιδιώκει συνέργειες με άλλα προγράμματα της Ένωσης, από τον σχεδιασμό και τον στρατηγικό προγραμματισμό έως την επιλογή έργων, τη διαχείριση, την επικοινωνία, τη διάδοση και την εκμετάλλευση αποτελεσμάτων, την παρακολούθηση, τους λογιστικούς ελέγχους και τη διακυβέρνηση. Σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων Ε&Κ, οι συνέργειες θα πρέπει να επιτρέπουν όσο το δυνατό περισσότερο την εναρμόνιση των κανόνων, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων επιλεξιμότητας των δαπανών. Με στόχο την αποφυγή αλληλοεπικαλύψεων και επαναλήψεων και την αύξηση της κινητοποίησης ενωσιακής χρηματοδότησης και τη μείωση του διοικητικού φόρτου για αιτούντες και δικαιούχους, θα πρέπει να μπορούν να προωθηθούν συνέργειες, ιδίως μέσω εναλλακτικής, συνδυασμένης και σωρευτικής χρηματοδότησης και μεταφορών πόρων.

(35)

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 και εντός των ορίων των πόρων που διατίθενται βάσει αυτού, τα μέτρα ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στο πλαίσιο του προγράμματος θα πρέπει να λαμβάνονται για την αντιμετώπιση των άνευ προηγουμένου συνεπειών της κρίσης της COVID-19. Οι εν λόγω πρόσθετοι πόροι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η συμμόρφωση με τα χρονικά όρια που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 . Οι εν λόγω πρόσθετοι πόροι θα πρέπει να διατίθενται αποκλειστικά σε δράσεις Ε&Κ που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των συνεπειών της κρίσης της COVID-19 και, ιδίως των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της αλλά και των επιπτώσεων στην κοινωνία.

(36)

Για να έχει η χρηματοδότηση της Ένωσης τον μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο και την αποτελεσματικότερη δυνατή συμβολή στους στόχους πολιτικής και στις δεσμεύσεις της Ένωσης, η Ένωση θα πρέπει να μπορεί να συνάπτει ευρωπαϊκές συμπράξεις με εταίρους του ιδιωτικού ή/και του δημόσιου τομέα. Στους εταίρους αυτούς περιλαμβάνονται η βιομηχανία, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, ερευνητικοί οργανισμοί, φορείς επιφορτισμένοι με την παροχή δημόσιας υπηρεσίας σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό ή διεθνές επίπεδο και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως ιδρύματα και μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) που υποστηρίζουν ή/και διεξάγουν δραστηριότητες Ε&Κ, υπό την προϋπόθεση ότι ο προσδοκώμενος αντίκτυπος μπορεί να επιτευχθεί πιο αποτελεσματικά μέσω σύμπραξης απ’ ό,τι μόνο από την Ένωση.

(37)

Θα πρέπει να είναι δυνατόν, ανάλογα με την απόφαση του κράτους μέλους, οι συνεισφορές από προγράμματα που συγχρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας (ΕΤΘΑΥ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) να θεωρούνται συνεισφορά του συμμετέχοντος κράτους μέλους σε ευρωπαϊκές συμπράξεις στο πλαίσιο του προγράμματος. Η εν λόγω δυνατότητα, ωστόσο, θα πρέπει να υφίσταται με την επιφύλαξη της ανάγκης συμμόρφωσης με όλες τις διατάξεις που ισχύουν για τις εν λόγω συνεισφορές ως έχουν σε κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον καθορισμό κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το Ταμείο Συνοχής, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας, και δημοσιονομικών κανόνων για τα εν λόγω Ταμεία και για το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και ενσωμάτωσης, το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας και το Μέσο χρηματοδοτικής στήριξης για τη Διαχείριση των Συνόρων και των Θεωρήσεων («κανονισμός περί κοινών διατάξεων για το 2021-2027») και στους κανονισμούς που αφορούν το κάθε ταμείο.

(38)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ ευρωπαϊκών συμπράξεων και εταίρων του ιδιωτικού ή/και του δημόσιου τομέα σε διεθνές επίπεδο, μεταξύ άλλων με τη συγχώνευση προγραμμάτων Ε&Κ και διασυνοριακών επενδύσεων στην Ε&Κ που αποφέρουν αμοιβαία οφέλη για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, μεριμνώντας παράλληλα ώστε η Ένωση να μπορεί να προασπίζει τα συμφέροντά της σε στρατηγικούς τομείς.

(39)

Έχει αποδειχθεί ότι οι «μελλοντικές και αναδυόμενες τεχνολογίες (ΜΑΤ/FET)» αποτελούν ένα αποτελεσματικό και αποδοτικό μέσο, καθώς παρέχουν οφέλη στην κοινωνία μέσω μιας κοινής, συντονισμένης προσπάθειας από μέρους της Ένωσης και των κρατών μελών της. Δραστηριότητες που διενεργούνται στο πλαίσιο των εμβληματικών ΜΑΤ/FET «Γραφένιο», «Ανθρώπινος εγκέφαλος» και «Κβαντικές τεχνολογίες», οι οποίες υποστηρίζονται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020», θα συνεχίσουν να υποστηρίζονται στο πλαίσιο του προγράμματος μέσω προσκλήσεων υποβολής προτάσεων, οι οποίες περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα εργασιών. Προπαρασκευαστικές ενέργειες που υποστηρίζονται στο πλαίσιο του μέρους του προγράμματος «Ορίζων 2020» για τις εμβληματικές ΜΑΤ/FET θα συμβάλουν στο στρατηγικό σχεδιασμό του προγράμματος και στη διαμόρφωση των εργασιών που αφορούν τις αποστολές, τις συγχρηματοδοτούμενες συμπράξεις και/ή τις ευρωπαϊκές συμπράξεις κοινού προγραμματισμού και τις τακτικές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων.

(40)

Το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) θα πρέπει να συνεχίσει να παρέχει ανεξάρτητα επιστημονικά στοιχεία με βάση τις ανάγκες των πελατών και τεχνική υποστήριξη για τις πολιτικές της Ένωσης καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου πολιτικής. Οι άμεσες δράσεις του ΚΚΕρ θα πρέπει να υλοποιούνται με ευελιξία, αποτελεσματικότητα και διαφάνεια, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των πολιτικών της Ένωσης και τις σχετικές ανάγκες των χρηστών του ΚΚΕρ, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Το ΚΚΕρ θα πρέπει να συνεχίσει να αποδίδει πρόσθετους πόρους.

(41)

Ο πυλώνας «Καινοτόμος Ευρώπη» θα πρέπει να θεσπίσει σειρά μέτρων με στόχο την παροχή ολοκληρωμένης υποστήριξης ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των επιχειρηματιών και της επιχειρηματικότητας με στόχο την υλοποίηση και την επιτάχυνση ρηξικέλευθων καινοτομιών για ταχεία ανάπτυξη της αγοράς καθώς και την προώθηση της στρατηγικής αυτονομίας της Ένωσης, διατηρώντας παράλληλα μια ανοικτή οικονομία. Θα πρέπει να παρέχει «υπηρεσία μίας στάσης» για την προσέλκυση και τη στήριξη όλων των τύπων φορέων καινοτομίας και καινοτόμων εταιρειών, όπως οι ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των νεοφυών επιχειρήσεων και, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, των μικρών επιχειρήσεων μεσαίας κεφαλαιοποίησης, με δυνατότητα επέκτασης σε επίπεδο Ένωσης και σε διεθνές επίπεδο. Ο πυλώνας θα πρέπει να προσφέρει γρήγορες, ευέλικτες επιχορηγήσεις και συνεπενδύσεις, μεταξύ άλλων και με ιδιώτες επενδυτές. Στην επίτευξη των εν λόγω στόχων αναμένεται ότι θα συμβάλει η δημιουργία Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας (ΕΣΚ). Ο πυλώνας θα πρέπει επίσης να υποστηρίξει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ) και τα ευρωπαϊκά οικοσυστήματα καινοτομίας εν γένει, ιδίως μέσω ευρωπαϊκών συμπράξεων με εθνικούς και περιφερειακούς φορείς στήριξης της καινοτομίας.

(42)

Για τον σκοπό του παρόντος κανονισμού και ιδίως για τις δραστηριότητες που διεξάγονται στο πλαίσιο του ΕΣΚ, ως «νεοφυής επιχείρηση» θα πρέπει να νοείται ΜΜΕ σε πρώιμο στάδιο του κύκλου ζωής της, (συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δημιουργούνται ως τεχνοβλαστοί πανεπιστημιακών ερευνητικών δραστηριοτήτων), η οποία στοχεύει στην εύρεση καινοτόμων λύσεων και κλιμακούμενων επιχειρηματικών μοντέλων, είναι δε αυτόνομη κατά την έννοια του άρθρου 3 του παραρτήματος της σύστασης 2003/361/ΕΚ της Επιτροπής (9)· ως «εταιρεία μεσαίας κεφαλαιοποίησης» θα πρέπει να νοείται μια επιχείρηση που δεν είναι ΜΜΕ και διαθέτει από 250 έως 3 000 απασχολουμένους, όταν ο αριθμός απασχολουμένων υπολογίζεται σύμφωνα με τα άρθρα 3 έως 6 του τίτλου I του παραρτήματος της εν λόγω σύστασης· και «μικρή επιχείρηση μεσαίας κεφαλαιοποίησης» θα πρέπει να νοείται μια επιχείρηση μεσαίας κεφαλαιοποίησης η οποία διαθέτει έως 499 απασχολούμενους.

(43)

Οι στόχοι πολιτικής του προγράμματος θα καλυφθούν επίσης μέσω χρηματοδοτικών μέσων και της εγγύησης από τον προϋπολογισμό του προγράμματος InvestEU, προωθώντας με αυτόν τον τρόπο συνέργειες μεταξύ των δύο προγραμμάτων.

(44)

Το ΕΣΚ, μαζί με άλλες συνιστώσες του προγράμματος, θα πρέπει να δίνει ώθηση σε όλες τις μορφές καινοτομίας, από την επαυξητική καινοτομία έως τη ρηξικέλευθη και ανατρεπτική καινοτομία, με στόχο ιδίως την καινοτομία που δημιουργεί αγορές. Αξιοποιώντας τα μέσα του, όπως το μέσο Pathfinder και το μέσο Accelerator, το ΕΣΚ θα πρέπει να επιδιώκει τον εντοπισμό, την ανάπτυξη και την υλοποίηση κάθε είδους καινοτομιών υψηλού κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων των επαυξητικών καινοτομιών, εστιάζοντας κυρίως σε ρηξικέλευθες, ανατρεπτικές και υπερπροηγμένες καινοτομίες που έχουν τη δυναμική να καταστούν καινοτομίες που δημιουργούν αγορές. Μέσω της συνεκτικής και εξορθολογισμένης στήριξης, το ΕΣΚ αναμένεται ότι θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του κενού που παρατηρείται σήμερα όσον αφορά τη δημόσια στήριξη και τις ιδιωτικές επενδύσεις για ρηξικέλευθες καινοτομίες. Τα μέσα του ΕΣΚ απαιτούν πρόβλεψη ειδικών νομικών και διαχειριστικών χαρακτηριστικών προκειμένου να αντικατοπτρίζουν τους στόχους του, και ιδίως τη δράση διείσδυσης στην αγορά.

(45)

Το μέσο Accelerator προσδοκάται ότι θα αποκαταστήσει τη «νεκρή ζώνη» μεταξύ της έρευνας, της φάσης πριν από τη μαζική διάθεση στην αγορά και της επέκτασης των εταιρειών. Το μέσο Accelerator θα παρέχει στήριξη σε δραστηριότητες υψηλού δυναμικού που παρουσιάζουν κινδύνους στους τομείς της τεχνολογίας, της επιστήμης, της χρηματοδότησης, της διαχείρισης ή της αγοράς που δεν έχουν ακόμη θεωρηθεί ότι πληρούν τις προϋποθέσεις τραπεζικής χρηματοδότησης και, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να μοχλεύσουν σημαντικές επενδύσεις από την αγορά, συμπληρώνοντας, ως εκ τούτου, το πρόγραμμα InvestEU.

(46)

Σε στενή συνέργεια με το πρόγραμμα InvestEU, το μέσο Accelerator, στις μορφές του μεικτής χρηματοδότησης και χρηματοδοτικής στήριξης μετοχικού κεφαλαίου, θα πρέπει να χρηματοδοτεί έργα που υλοποιούνται από ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων νεοφυών επιχειρήσεων και σε εξαιρετικές περιπτώσεις μικρών επιχειρήσεων μεσαίας κεφαλαιοποίησης, οι οποίες δεν είναι ακόμα σε θέση να παραγάγουν έσοδα ή δεν είναι ακόμα κερδοφόρες ή δεν είναι ακόμα σε θέση να προσελκύσουν επαρκείς επενδύσεις για την πλήρη υλοποίηση του επιχειρηματικού σχεδίου των έργων τους. Αυτές οι επιλέξιμες οντότητες δεν θα μπορούσαν να θεωρούνται τραπεζικά ελκυστικές, και παράλληλα μέρος των επενδυτικών τους αναγκών θα μπορούσε να καλύπτεται ή να έχει ήδη καλυφθεί από έναν ή περισσότερους επενδυτές, λόγου χάρη από μια ιδιωτική ή δημόσια τράπεζα, ένα γραφείο διαχείρισης οικογενειακής περιουσίας, μια εταιρεία επιχειρηματικού κεφαλαίου ή έναν επιχειρηματικό άγγελο. Με τον τρόπο αυτό το μέσο Accelerator αναμένεται να αντιμετωπίζει μια ανεπάρκεια της αγοράς και να χρηματοδοτεί οντότητες οι οποίες είναι μεν υποσχόμενες, αλλά δεν είναι ακόμη ελκυστικές από άποψη τραπεζικής χρηματοδότησης και οι οποίες δραστηριοποιούνται σε έργα ρηξικέλευθης καινοτομίας που δημιουργούν αγορές. Μόλις οι εν λόγω οντότητες καταστούν ελκυστικές από άποψη τραπεζικής χρηματοδότησης, τα έργα αυτά θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος InvestEU.

(47)

Μολονότι ο προϋπολογισμός του μέσου Accelerator θα πρέπει να χρησιμοποιείται κυρίως για μεικτή χρηματοδότηση, για τους σκοπούς του άρθρου 48, η στήριξη αποκλειστικά με τη μορφή επιχορηγήσεων σε ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων νεοφυών επιχειρήσεων, θα πρέπει να είναι αντίστοιχη με εκείνη που προβλεπόταν στον προϋπολογισμό του μέσου για τις ΜΜΕ του προγράμματος «Ορίζων 2020».

(48)

Το ΕΙΤ, κυρίως μέσω των οικείων κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας (ΚΓΚ) και μέσω της επέκτασης του Σχεδίου Περιφερειακής Καινοτομίας του , θα πρέπει να επιδιώκει την ενίσχυση των οικοσυστημάτων καινοτομίας που αντιμετωπίζουν τις παγκόσμιες προκλήσεις. Αυτό θα πρέπει να επιτευχθεί με την προώθηση της ενσωμάτωσης της καινοτομίας, της έρευνας, της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της επιχειρηματικότητας. Σύμφωνα με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας («κανονισμός ΕΙΤ») και το στρατηγικό θεματολόγιο καινοτομίας του όπως αναφέρεται σε απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το στρατηγικό θεματολόγιο καινοτομίας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ) 2021-2027, το ΕΙΤ θα πρέπει να ενθαρρύνει την καινοτομία μέσω των δραστηριοτήτων του και να στηρίζει κατά πολύ περισσότερο την ενοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με το οικοσύστημα καινοτομίας, ιδίως με την ώθηση της επιχειρηματικής εκπαίδευσης, την ενθάρρυνση ισχυρής μη επιστημονικού χαρακτήρα συνεργασίας μεταξύ της βιομηχανίας και της πανεπιστημιακής κοινότητας· και τον καθορισμό των προσδοκώμενων δεξιοτήτων των μελλοντικών φορέων καινοτομίας, όπως, για παράδειγμα, προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες και δεξιότητες καινοτομίας,. Τα προγράμματα στήριξης που προσφέρει το ΕΙΤ θα πρέπει να απευθύνονται σε δικαιούχους του ΕΣΚ, ενώ οι νεοφυείς εταιρείες που προκύπτουν από τις ΚΓΚ του ΕΙΤ θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε δράσεις του ΕΣΚ. Αν και η εστίαση του ΕΙΤ στα οικοσυστήματα καινοτομίας θα πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο του πυλώνα «Καινοτόμος Ευρώπη», θα πρέπει επίσης να στηρίζει και τους άλλους πυλώνες, κατά περίπτωση. Θα πρέπει να αποφεύγονται οι περιττές επικαλύψεις μεταξύ των ΚΓΚ και άλλων μέσων στον ίδιο τομέα, ιδίως άλλων ευρωπαϊκών συμπράξεων.

(49)

Οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τις ανταγωνιστικές εταιρείες σε μια δεδομένη αγορά θα πρέπει να εξασφαλίζονται και να διαφυλάσσονται, εφόσον αποτελούν βασική απαίτηση για όλα τα είδη καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης της άνθησης της ρηξικέλευθης, της ανατρεπτικής και της επαυξητικής καινοτομίας, ώστε να μπορεί ιδίως ένας μεγάλος αριθμός φορέων καινοτομίας μικρού και μεσαίου μεγέθους να αναπτύξουν τις ικανότητες έρευνας και καινοτομίας που διαθέτουν, να δρέψουν τα οφέλη της επένδυσής τους και να κατακτήσουν μερίδιο της αγοράς.

(50)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να προωθεί και να ενσωματώνει τη συνεργασία με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανώσεις και πρωτοβουλίες με βάση τα συμφέροντα της Ένωσης, τα αμοιβαία οφέλη, τις διεθνείς δεσμεύσεις, την επιστημονική διπλωματία και, κατά το δυνατόν, την αμοιβαιότητα. Η διεθνής συνεργασία θα πρέπει να αποσκοπεί στην ενίσχυση της αριστείας στον τομέα της Ε&Κ, της ελκυστικότητας, της ικανότητας διατήρησης των καλύτερων ταλέντων και της οικονομικής και βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας της Ένωσης, με σκοπό την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένων των ΣΒΑ, σύμφωνα με τις αρχές της Ατζέντας του 2030 και της συμφωνίας του Παρισιού, και συνάμα στην υποστήριξη των εξωτερικών πολιτικών της Ένωσης. Θα πρέπει να ακολουθείται προσέγγιση γενικού ανοικτού χαρακτήρα σε διεθνείς συνεργασίες και στοχευμένες δράσεις διεθνούς συνεργασίας, μεταξύ άλλων με κατάλληλη επιλεξιμότητα για τη χρηματοδότηση οντοτήτων που είναι εγκατεστημένες σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Η Ένωση θα πρέπει να στοχεύει στη σύναψη διεθνών συμφωνιών συνεργασίας στον τομέα της Ε&Κ με τρίτες χώρες. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να προωθηθεί η σύνδεση των τρίτων χωρών με το πρόγραμμα, ιδίως των συνεργατικών μερών, σύμφωνα με τις συμφωνίες σύνδεσης και με έμφαση στην προστιθέμενη αξία για την Ένωση. Κατά τη διάθεση των χρηματοδοτικών συνεισφορών συνδεδεμένων χωρών στο πρόγραμμα, η Επιτροπή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το επίπεδο συμμετοχής νομικών οντοτήτων των εν λόγω τρίτων χωρών στα διάφορα μέρη του προγράμματος.

(51)

Με στόχο την εμβάθυνση της σχέσης μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας και τη μεγιστοποίηση των οφελών από την αλληλεπίδρασή τους, το πρόγραμμα θα πρέπει να εξασφαλίζει τη δέσμευση και τη συμμετοχή όλων των κοινωνικών παραγόντων, όπως οι πολίτες και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στον κοινό σχεδιασμό και τη συνδημιουργία θεματολογίων και περιεχομένου στον τομέα της υπεύθυνης έρευνας και καινοτομίας (ΥΕΚ) και μέσω διαδικασιών που ανταποκρίνονται στις ανησυχίες, τις ανάγκες και τις προσδοκίες των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών, την προαγωγή της επιστημονικής εκπαίδευσης, την παροχή πρόσβασης του κοινού στην επιστημονική γνώση, καθώς και τη διευκόλυνση της συμμετοχής των πολιτών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις δραστηριότητες του προγράμματος. Αυτό θα πρέπει να επιδιωχθεί σε όλο το εύρος του προγράμματος και μέσω ειδικών δραστηριοτήτων στο μέρος «Διεύρυνση της συμμετοχής και ενίσχυση του ΕΧΕ». Η συμμετοχή των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών στον τομέα της Ε&Κ θα πρέπει να συνοδεύεται από δραστηριότητες ευαισθητοποίησης του κοινού ώστε να επιτευχθεί και να διατηρηθεί η στήριξη του προγράμματος από το ευρύ κοινό. Το πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να επιδιώκει την άρση εμποδίων και την προώθηση συνεργειών μεταξύ της επιστήμης, της τεχνολογίας, του πολιτισμού και των τεχνών, με στόχο την επίτευξη μιας νέας ποιότητας βιώσιμης καινοτομίας. Θα πρέπει να παρακολουθούνται τα μέτρα που λαμβάνονται για τη βελτίωση της συμμετοχής των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών στα υποστηριζόμενα σχέδια.

(52)

Κατά περίπτωση, το πρόγραμμα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά των εξόχως απόκεντρων περιοχών όπως προσδιορίζονται στο άρθρο 349 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής της 24ης Οκτωβρίου 2017 με τίτλο «Ισχυρότερη και ανανεωμένη στρατηγική εταιρική σχέση με τις εξόχως απόκεντρες περιοχές της ΕΕ», την οποία χαιρετίζει το Συμβούλιο.

(53)

Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του προγράμματος θα πρέπει να στοχεύουν στην εξάλειψη των προκαταλήψεων λόγω φύλου και των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων, στη βελτίωση της εξισορρόπησης της επαγγελματικής με την προσωπική ζωή και στην προώθηση της ισότητας ανδρών και γυναικών στον τομέα της Ε&Κ, συμπεριλαμβανομένης της αρχής της ισότητας της αμοιβής χωρίς διακρίσεις λόγω φύλου, όπως προβλέπεται στα άρθρα 2 και 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και στα άρθρα 8 και 157 ΣΛΕΕ. Η διάσταση του φύλου θα πρέπει να ενσωματώνεται στο περιεχόμενο της Ε&Κ και να εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια του ερευνητικού κύκλου. Επιπλέον, οι δραστηριότητες στο πλαίσιο του προγράμματος θα πρέπει να αποσκοπούν στην εξάλειψη των ανισοτήτων και την προώθηση της ισότητας και της πολυμορφίας σε όλες τις πτυχές της Ε&Κ όσον αφορά την ηλικία, την αναπηρία, τη φυλή και την εθνότητα, τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις και τον σεξουαλικό προσανατολισμό.

(54)

Ενόψει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του τομέα της άμυνας, οι λεπτομερείς διατάξεις για την ενωσιακή χρηματοδότηση ερευνητικών έργων στον τομέα της άμυνας θα πρέπει να καθοριστούν στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/697 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10) («Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας») στον οποίο προβλέπονται οι κανόνες συμμετοχής για τη διεξαγωγή έρευνας στον τομέα της άμυνας. Οι δραστηριότητες προς διεξαγωγή στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας θα πρέπει να επικεντρώνονται αποκλειστικά στην έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της άμυνας, οι δε δραστηριότητες που διεξάγονται στο πλαίσιο του ειδικού προγράμματος που θεσπίστηκε με την απόφαση (ΕΕ) 2021/764 του Συμβουλίου (11) («ειδικό πρόγραμμα») και του ΕΙΤ θα πρέπει να επικεντρώνονται αποκλειστικά στις μη στρατιωτικές εφαρμογές. Οι περιττές επικαλύψεις θα πρέπει να αποφεύγονται.

(55)

Ο παρών κανονισμός προβλέπει χρηματοδοτικό κονδύλιο για τη συνολική διάρκεια του προγράμματος που θα αποτελεί το ποσό προνομιακής αναφοράς, κατά την έννοια του σημείου 18 της διοργανικής συμφωνίας της 16ης Δεκεμβρίου 2020 μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση, καθώς και τους νέους ιδίους πόρους, συμπεριλαμβανομένου ενός οδικού χάρτη για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων (12) για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατά την ετήσια διαδικασία του προϋπολογισμού. Το εν λόγω χρηματοδοτικό κονδύλιο περιλαμβάνει ποσό ύψους 580 000 000 EUR σε τρέχουσες τιμές για το ειδικό πρόγραμμα που θεσπίστηκε με την απόφαση (ΕΕ) 2021/764 και για το ΕΙΤ, σύμφωνα με την κοινή δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής της 16ης Δεκεμβρίου 2020 σχετικά με την ενίσχυση των ειδικών προγραμμάτων και την προσαρμογή των βασικών πράξεων (13).

(56)

Ο κανονισμός (EΕ, Eυρατόμ) αριθ. 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14) («δημοσιονομικός κανονισμός») εφαρμόζεται στο παρόν πρόγραμμα. Ο δημοσιονομικός κανονισμός θεσπίζει κανόνες για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Ένωσης, μεταξύ των οποίων κανόνες για τις επιχορηγήσεις, τα βραβεία, τις προμήθειες, την έμμεση διαχείριση, τα χρηματοδοτικά μέσα, τις εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό, τη χρηματοδοτική συνδρομή και την αμοιβή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων.

(57)

Σύμφωνα με το άρθρο 193 παράγραφος 2 του δημοσιονομικού κανονισμού, μπορεί να χορηγηθεί επιχορήγηση για ενέργεια που έχει ήδη αρχίσει, υπό την προϋπόθεση ότι ο αιτών μπορεί να αποδείξει την ανάγκη έναρξης της ενέργειας πριν από την υπογραφή της συμφωνίας επιχορήγησης. Ωστόσο, οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν πριν από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης επιχορήγησης δεν είναι επιλέξιμες, εκτός από δεόντως αιτιολογημένες εξαιρετικές περιπτώσεις. Προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε διακοπή της ενωσιακής στήριξης που θα μπορούσε να είναι επιζήμια για τα συμφέροντα της Ένωσης, θα πρέπει να είναι δυνατόν να προβλέπεται στην απόφαση χρηματοδότησης, για περιορισμένο χρονικό διάστημα στην αρχή του ΠΔΠ 2021-2027, και μόνο σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, η επιλεξιμότητα των δραστηριοτήτων και των δαπανών από την αρχή του οικονομικού έτους 2021, ακόμη και αν αυτές υλοποιήθηκαν και πραγματοποιήθηκαν πριν από την υποβολή της αίτησης επιχορήγησης.

(58)

Η διοικητική απλούστευση, και ιδίως η μείωση του διοικητικού φόρτου για τους δικαιούχους, θα πρέπει να επιδιώκεται συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Η Επιτροπή θα πρέπει να απλουστεύσει περαιτέρω τα εργαλεία και τις κατευθυντήριες γραμμές της κατά τρόπο ώστε να συνεπάγονται ελάχιστο φόρτο για τους δικαιούχους. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να εκδώσει τις κατευθυντήριες γραμμές και σε συνοπτική μορφή.

(59)

Η ολοκλήρωση της ψηφιακής ενιαίας αγοράς και οι αυξανόμενες ευκαιρίες που απορρέουν από τη σύγκλιση των ψηφιακών και υλικών τεχνολογιών απαιτούν αύξηση των επενδύσεων. Το πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλει στις εν λόγω προσπάθειες με σημαντική αύξηση των δαπανών στο πλαίσιο των κύριων δραστηριοτήτων ψηφιακής Ε&Κ σε σύγκριση με το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» (15). Αυτό αναμένεται να διασφαλίσει ότι η Ευρώπη παραμένει πρωτοπόρος της παγκόσμιας Ε&Κ στον ψηφιακό τομέα.

(60)

Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην κβαντική έρευνα εντός της ομάδας «Ψηφιακές τεχνολογίες, βιομηχανία και διάστημα» στον πυλώνα ΙΙ, δεδομένου του καίριου ρόλου της στην ψηφιακή μετάβαση, συγκεκριμένα με την επέκταση της ευρωπαϊκής επιστημονικής υπεροχής και αριστείας στις κβαντικές τεχνολογίες, ώστε να καταστεί δυνατή η επίτευξη του προβλεπόμενου προϋπολογισμού που καθορίστηκε το 2018.

(61)

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (16) και τους κανονισμούς (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 (17), (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 (18) και (ΕΕ) αριθ. 2017/1939 (19) του Συμβουλίου, τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης πρέπει να προστατεύονται μέσω αναλογικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένων μέτρων σχετικά με την πρόληψη, τον εντοπισμό, τη διόρθωση και τη διερεύνηση παρατυπιών, μεταξύ των οποίων απάτες, την ανάκτηση των απολεσθέντων, αχρεωστήτως καταβληθέντων ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντων κονδυλίων και, όταν χρειάζεται, την επιβολή διοικητικών κυρώσεων.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τον κανονισμό (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 και τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) έχει την εξουσία να διενεργεί διοικητικές έρευνες, μεταξύ των οποίων και επιτόπιους ελέγχους και εξακριβώσεις, με σκοπό να διαπιστώνεται αν υπάρχει απάτη, διαφθορά ή άλλη παράνομη δραστηριότητα εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει την εξουσία, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 2017/1939 να διερευνά και να διώκει αξιόποινες πράξεις που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης κατά τα οριζόμενα στην οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (20). Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, κάθε πρόσωπο ή οντότητα που είναι αποδέκτης κονδυλίων της Ένωσης οφείλει να συνεργάζεται πλήρως για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, να παρέχει τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση στην Επιτροπή, την OLAF, το Ελεγκτικό Συνέδριο και, όσον αφορά τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην ενισχυμένη συνεργασία σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939, την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, και να μεριμνά ώστε τυχόν τρίτοι που συμμετέχουν στην εκτέλεση των κονδυλίων της Ένωσης να εκχωρούν ισοδύναμα δικαιώματα.

(62)

Τρίτες χώρες που είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) μπορούν να συμμετέχουν σε ενωσιακά προγράμματα στο πλαίσιο της συνεργασίας που εγκαθιδρύεται δυνάμει της συμφωνίας για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (21), η οποία προβλέπει την υλοποίηση των προγραμμάτων με απόφαση που λαμβάνεται βάσει της εν λόγω συμφωνίας. Τρίτες χώρες μπορούν επίσης να συμμετέχουν βάσει άλλων νομικών πράξεων. Θα πρέπει να εισαχθεί ειδική διάταξη στον παρόντα κανονισμό με την οποία θα απαιτείται από τις τρίτες χώρες να παρέχουν τα αναγκαία δικαιώματα και την απαιτούμενη πρόσβαση στον αρμόδιο διατάκτη, στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) και στο Ελεγκτικό Συνέδριο, ώστε να μπορούν να ασκούν πλήρως τις οικείες αρμοδιότητές τους.

(63)

Σύμφωνα με το άρθρο 94 της απόφασης 2013/755/ΕΕ του Συμβουλίου (22), τα πρόσωπα και οι οντότητες που είναι εγκατεστημένα σε υπερπόντιες χώρες ή εδάφη είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση, με την επιφύλαξη των κανόνων και στόχων του προγράμματος και των ενδεχόμενων ρυθμίσεων που ισχύουν στο κράτος μέλος με το οποίο είναι συνδεδεμένη η υπερπόντια χώρα ή το έδαφος.

(64)

Σύμφωνα με τις παραγράφους 22 και 23 της διοργανικής συμφωνίας της 13ης Απριλίου 2016 για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου (23), το παρόν πρόγραμμα θα πρέπει να αξιολογείται με βάση πληροφορίες που συλλέγονται σύμφωνα με ειδικές απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων και παρακολούθησης, αποφεύγοντας, ωστόσο, τις υπέρμετρες ρυθμίσεις και τον διοικητικό φόρτο, ιδίως στα κράτη μέλη και τους δικαιούχους του προγράμματος. Κατά περίπτωση, οι εν λόγω απαιτήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν μετρήσιμους δείκτες ως βάση για την αξιολόγηση των επιπτώσεων του προγράμματος στην πράξη.

(65)

Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική αξιολόγηση της προόδου του προγράμματος όσον αφορά την επίτευξη των στόχων του, θα πρέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή η εξουσία έκδοσης πράξεων σύμφωνα με το άρθρο 290 ΣΛΕΕ για την τροποποίηση του παραρτήματος V ως προς τους δείκτες κατεύθυνσης αντικτύπου, όταν κρίνεται αναγκαίο, και τη συμπλήρωση του παρόντος κανονισμού με διατάξεις σχετικά με τη θέσπιση πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διενεργεί η Επιτροπή κατάλληλες διαβουλεύσεις κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες της, μεταξύ άλλων, σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων και οι εν λόγω διαβουλεύσεις να διενεργούνται σύμφωνα με τις αρχές που προβλέπονται στη διοργανική συμφωνία της 13ης Απριλίου 2016 για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου. Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ίση συμμετοχή στην προετοιμασία των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο λαμβάνουν όλα τα έγγραφα κατά τον ίδιο χρόνο με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, και οι εμπειρογνώμονές τους έχουν συστηματικά πρόσβαση στις συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που ασχολούνται με την προετοιμασία κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

(66)

Η συνοχή και οι συνέργειες μεταξύ του προγράμματος και του διαστημικού προγράμματος της Ένωσης θα δημιουργήσουν ευνοϊκές συνθήκες για τη δημιουργία παγκοσμίως ανταγωνιστικού και καινοτόμου ευρωπαϊκού διαστημικού τομέα, θα ενισχύσουν την αυτονομία της Ευρώπης όσον αφορά την πρόσβαση στο διάστημα και τη χρήση αυτού με ασφαλή τρόπο και θα ενισχύσουν τον ρόλο της Ευρώπης ως παγκόσμιου παράγοντα. Η αριστεία στην έρευνα, οι ρηξικέλευθες λύσεις και οι μεταγενέστεροι χρήστες στο πλαίσιο του προγράμματος θα υποστηρίζονται από δεδομένα και υπηρεσίες που θα διατίθενται από το διαστημικό πρόγραμμα της Ένωσης.

(67)

Η συνοχή και οι συνέργειες μεταξύ του προγράμματος και του Erasmus+ θα προωθήσουν την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων μέσω δραστηριοτήτων κατάρτισης, διάχυτου πνεύματος καινοτομίας στο εκπαιδευτικό σύστημα, ενώ θα διασφαλίσουν ότι οι δραστηριότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης θα βασίζονται στις πλέον επικαιροποιημένες δραστηριότητες Ε&Κ. Εν προκειμένω, μετά τις πιλοτικές δράσεις που δρομολογήθηκαν στο πλαίσιο του Erasmus+ 2014-2020 σχετικά με τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, το πρόγραμμα θα συμπληρώνει, κατά περίπτωση, με συνεργικό τρόπο την υποστήριξη που παρέχεται από το Erasmus+ στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.

(68)

Προκειμένου να αυξηθεί ο αντίκτυπος του προγράμματος ώστε να ανταποκρίνεται στις προτεραιότητες της Ένωσης, θα πρέπει να ενθαρρύνονται και να επιδιώκονται συνέργειες με προγράμματα και μέσα που έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση των αναδυόμενων αναγκών της Ένωσης, μεταξύ άλλων με τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης, τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το Πρόγραμμα «η ΕΕ για την υγεία» (EU4Health).

(69)

Οι κανόνες συμμετοχής και διάδοσης θα πρέπει να αντιστοιχούν ικανοποιητικά στις ανάγκες του προγράμματος, συνεκτιμώντας τις ανησυχίες και τις συστάσεις των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών, μεταξύ άλλων και στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης του προγράμματος «Ορίζων 2020» με τη συνδρομή ανεξάρτητων εξωτερικών εμπειρογνωμόνων.

(70)

Θα πρέπει να εφαρμόζονται κοινοί κανόνες στο σύνολο του προγράμματος με σκοπό την εξασφάλιση συνεκτικού πλαισίου το οποίο θα διευκολύνει τη συμμετοχή σε προγράμματα χρηματοδοτούμενα από τον προϋπολογισμό του προγράμματος, περιλαμβανόμενης της συμμετοχής σε προγράμματα υπό τη διαχείριση φορέων χρηματοδότησης, όπως το ΕΙΤ, κοινές επιχειρήσεις ή άλλα σχήματα δυνάμει του άρθρου 187 ΣΛΕΕ ή της συμμετοχής σε προγράμματα αναλαμβανόμενα από κράτη μέλη δυνάμει του άρθρου 185 ΣΛΕΕ. Θα πρέπει να είναι δυνατή η έγκριση συγκεκριμένων κανόνων, αλλά οι εξαιρέσεις αυτές πρέπει να περιορίζονται στο απολύτως αναγκαίο και να αιτιολογούνται δεόντως.

(71)

Δράσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του προγράμματος θα πρέπει να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα και να τηρούν τις αρχές που αναγνωρίζονται μεταξύ άλλων από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ο «Χάρτης»). Οι εν λόγω δράσεις θα πρέπει να συνάδουν με τυχόν νομικές υποχρεώσεις, όπως το διεθνές δίκαιο, με τυχόν σχετικές αποφάσεις της Επιτροπής, όπως η ανακοίνωση της Επιτροπής της 28ης Ιουνίου 2013 (24), καθώς και με αρχές δεοντολογίας, όπως, μεταξύ άλλων, η αποφυγή παραβιάσεων της ακεραιότητας της έρευνας. Οι γνωμοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής ομάδας για τη δεοντολογία της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών, του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαίου Επόπτη Προστασίας Δεδομένων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, όπου αρμόζει. Κατά τις ερευνητικές δραστηριότητες θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη το άρθρο 13 ΣΛΕΕ και να περιορίζεται η χρήση ζώων στην έρευνα και τις δοκιμές, με απώτερο στόχο την αντικατάσταση της χρήσης ζώων.

(72)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η επιστημονική αριστεία, και σύμφωνα με το άρθρο 13 του Χάρτη, το πρόγραμμα θα πρέπει να προωθεί τον σεβασμό της ακαδημαϊκής ελευθερίας σε όλες τις χώρες που επωφελούνται από τα κονδύλιά του.

(73)

Σύμφωνα με τους στόχους διεθνούς συνεργασίας κατά τα άρθρα 180 και 186 ΣΛΕΕ, θα πρέπει να προωθείται η συμμετοχή νομικών οντοτήτων εγκατεστημένων σε τρίτες χώρες καθώς και διεθνών οργανισμών, με βάση τα αμοιβαία οφέλη και τα συμφέροντα της Ένωσης. Η υλοποίηση του προγράμματος θα πρέπει να συμμορφώνεται προς τα μέτρα που θεσπίζονται με βάση τα άρθρα 75 και 215 ΣΛΕΕ και να τηρεί το διεθνές δίκαιο. Για δράσεις που αφορούν στρατηγικούς πόρους, συμφέροντα, την αυτονομία ή την ασφάλεια της Ένωσης, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να περιορίζεται η συμμετοχής σε συγκεκριμένες δράσεις του προγράμματος σε νομικές οντότητες που είναι εγκατεστημένες μόνο σε κράτη μέλη ή σε νομικές οντότητες που είναι εγκατεστημένες σε συγκεκριμένες συνδεδεμένες ή άλλες τρίτες χώρες, πέραν των οντοτήτων που είναι εγκατεστημένες σε κράτη μέλη.] Για οποιονδήποτε αποκλεισμό νομικών οντοτήτων εγκατεστημένων στην Ένωση ή σε συνδεδεμένες χώρες που ελέγχονται άμεσα ή έμμεσα από μη συνδεδεμένες τρίτες χώρες ή από νομικές οντότητες μη συνδεδεμένων τρίτων χωρών, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη αφενός οι κίνδυνοι που θα εκπροσωπούσε η συμπερίληψη των εν λόγω οντοτήτων και αφετέρου τα οφέλη που θα δημιουργούσε η συμμετοχή τους.

(74)

Το πρόγραμμα αναγνωρίζει την κλιματική αλλαγή ως μία από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες και κοινωνικές προκλήσεις και λαμβάνει υπόψη τη σημασία της αντιμετώπισης της αλλαγής του κλίματος, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της Ένωσης για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού και τους ΣΒΑ. Αντίστοιχα, το πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλει στην ενσωμάτωση των δράσεων για το κλίμα καθώς και στην επίτευξη ενός γενικού στόχου που συνίσταται στο να διατεθεί το 30 % των δαπανών του προϋπολογισμού της Ένωσης σε στόχους που αφορούν το κλίμα. Η διάσταση του κλίματος θα πρέπει να ενσωματώνεται δεόντως στο περιεχόμενο της Ε&Κ και εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια του ερευνητικού κύκλου.

(75)

Στο πλαίσιο της κατεύθυνσης αντικτύπου όσον αφορά το κλίμα, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με τα αποτελέσματα, τις καινοτομίες και τον συνολικό εκτιμώμενο αντίκτυπο των έργων που συνδέονται με το κλίμα, μεταξύ άλλων ανά μέρος του προγράμματος και ανά τρόπο υλοποίησης. Κατά την διεξαγωγή της ανάλυσής της, η Επιτροπή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το μακροπρόθεσμο οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος και όφελος για τους πολίτες της Ένωσης από δραστηριότητες στο πλαίσιο του προγράμματος, μεταξύ άλλων από την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής σε αυτή, τον εκτιμώμενο αντίκτυπο στην απασχόληση και τη δημιουργία επιχειρήσεων, την οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα, την καθαρή ενέργεια, την υγεία και την ευημερία, συμπεριλαμβανομένης της ποιότητας του αέρα, του εδάφους και των υδάτων. Τα αποτελέσματα της εν λόγω ανάλυσης αντικτύπου θα πρέπει να δημοσιοποιούνται, να εκτιμώνται στο πλαίσιο των στόχων της Ένωσης για το κλίμα και την ενέργεια και θα πρέπει να συμβάλουν στον επακόλουθο στρατηγικό σχεδιασμό και σε μελλοντικά προγράμματα εργασιών.

(76)

Αποτυπώνοντας τη σημασία της αντιμετώπισης της δραματικής απώλειας βιοποικιλότητας, οι δραστηριότητες Ε&Κ στο πλαίσιο του προγράμματος θα πρέπει να συμβάλουν στη διατήρηση και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και στην επίτευξη της συνολικής φιλοδοξίας να διατεθεί το 7,5 % των ετήσιων δαπανών στο πλαίσιο του ΠΔΠ σε στόχους βιοποικιλότητας το 2024 και το 10 % των ετήσιων δαπανών στο πλαίσιο του ΠΔΠ σε στόχους βιοποικιλότητας το 2026 και το 2027, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις υφιστάμενες αλληλεπικαλύψεις μεταξύ των στόχων για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα σύμφωνα με τη διοργανική συμφωνία της 16ης Δεκεμβρίου 2020 μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση, καθώς και τους νέους ιδίους πόρους, συμπεριλαμβανομένου ενός οδικού χάρτη για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων.

(77)

Οι οριζόντιοι δημοσιονομικοί κανόνες που εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από το Συμβούλιο βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ έχουν εφαρμογή στον παρόντα κανονισμό. Οι εν λόγω κανόνες θεσπίζονται στον δημοσιονομικό κανονισμό και καθορίζουν ιδίως τη διαδικασία κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού μέσω επιχορηγήσεων, προμηθειών, βραβείων, και έμμεσης εκτέλεσης, προβλέπουν δε ελέγχους της ευθύνης των οικονομικών φορέων. Οι κανόνες που θεσπίζονται βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ περιλαμβάνουν επίσης γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης.

(78)

Είναι πιθανό η χρήση ευαίσθητων προϋπαρχόντων στοιχείων ή η πρόσβαση μη εξουσιοδοτημένων ατόμων σε ευαίσθητα αποτελέσματα να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στα συμφέροντα της Ένωσης ή ενός ή περισσότερων εκ των κρατών μελών. Ως εκ τούτου, ο χειρισμός εμπιστευτικών δεδομένων και διαβαθμισμένων πληροφοριών θα πρέπει να διέπεται από ολόκληρη τη σχετική νομοθεσία της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των εσωτερικών κανονισμών των θεσμικών οργάνων, όπως η απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2015/444 της Επιτροπής (25).

(79)

Είναι ανάγκη να θεσπιστούν οι ελάχιστες προϋποθέσεις συμμετοχής, τόσο ως γενικός κανόνας ότι σε μία κοινοπραξία (consortium) θα πρέπει να περιλαμβάνεται τουλάχιστον μία νομική οντότητα από κράτος μέλος, όσο και ως προς τα ειδικά χαρακτηριστικά συγκεκριμένων τύπων δράσης στο πλαίσιο του προγράμματος.

(80)

Είναι αναγκαίος ο καθορισμός των όρων και προϋποθέσεων για τη χορήγηση ενωσιακής χρηματοδότησης σε συμμετέχοντες σε δράσεις στο πλαίσιο του προγράμματος. Οι επιχορηγήσεις θα πρέπει να συνιστούν την κύρια μορφή στήριξης στο πρόγραμμα. Θα πρέπει να υλοποιούνται λαμβάνοντας υπόψη όλες τις μορφές συνεισφοράς που προβλέπονται στον δημοσιονομικό κανονισμό, όπως εφάπαξ ποσά, σταθεροί συντελεστές ή μοναδιαίες δαπάνες, με στόχο την περαιτέρω απλούστευση. Η συμφωνία επιχορήγησης θα πρέπει να καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των δικαιούχων, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου και των καθηκόντων του συντονιστή, κατά περίπτωση. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί στενή συνεργασία με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών κατά την εκπόνηση των πρότυπων συμφωνιών επιχορήγησης και οποιαδήποτε ουσιαστική τροποποίηση σε αυτές,, με στόχο, μεταξύ άλλων, τις περαιτέρω απλουστεύσεις για τους δικαιούχους.

(81)

Τα ποσοστά χρηματοδότησης στον παρόντα κανονισμό αναφέρονται ως ανώτατα όρια προκειμένου να τηρείται η αρχή της συγχρηματοδότησης.

(82)

Σε συμφωνία με τον δημοσιονομικό κανονισμό, το πρόγραμμα θα πρέπει να αποτελεί τη βάση για ευρύτερη αποδοχή των συνήθων πρακτικών κοστολόγησης που εφαρμόζουν οι δικαιούχοι στις δαπάνες προσωπικού και τις μοναδιαίες δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες που τιμολογούνται εσωτερικά, μεταξύ άλλων και για μεγάλες ερευνητικές υποδομές, κατά την έννοια του προγράμματος «Ορίζων 2020». Η χρήση μοναδιαίου κόστους για αγαθά και υπηρεσίες που τιμολογούνται εσωτερικά, η οποία υπολογίζεται σύμφωνα με τις συνήθεις πρακτικές κοστολόγησης των δικαιούχων και συνδυάζει πραγματικές άμεσες δαπάνες και έμμεσες δαπάνες, θα πρέπει να αποτελεί επιλογή που θα μπορούσε να επιλέγεται από όλους τους δικαιούχους. Στο πλαίσιο αυτό, οι δικαιούχοι θα πρέπει να είναι σε θέση να συμπεριλαμβάνουν τις πραγματικές έμμεσες δαπάνες, οι οποίες υπολογίζονται βάσει κλείδων κατανομής, στις εν λόγω μοναδιαίες δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες που τιμολογούνται εσωτερικά.

(83)

Το ισχύον σύστημα επιστροφής των πραγματικών δαπανών προσωπικού θα πρέπει να απλουστευθεί ακόμη περισσότερο, με την αξιοποίηση της προσέγγισης αμοιβής βάσει έργου, η οποία αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020», και είναι πιο εναρμονισμένη με τον δημοσιονομικό κανονισμό, με στόχο να μειωθεί το χάσμα αμοιβών μεταξύ ερευνητών της Ένωσης που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.

(84)

Το Ταμείο Εγγυήσεων των Συμμετεχόντων, που συστάθηκε δυνάμει του προγράμματος «Ορίζων 2020» και τελεί υπό τη διαχείριση της Επιτροπής, αναδείχθηκε σε σημαντικό μηχανισμό διασφαλίσεων ο οποίος μετριάζει τους κινδύνους που συνδέονται με τα οφειλόμενα ποσά που δεν επιστρέφονται από συμμετέχοντες που αθετούν τις υποχρεώσεις τους. Επομένως, το Ταμείο Εγγυήσεων των Συμμετεχόντων, το οποίο μετονομάζεται σε μηχανισμό αλληλασφάλισης («ο μηχανισμός») θα πρέπει να συνεχιστεί και να επεκταθεί σε άλλους φορείς χρηματοδότησης και, συγκεκριμένα, σε πρωτοβουλίες δυνάμει του άρθρου 185 ΣΛΕΕ. Θα πρέπει να είναι δυνατό να επεκταθεί ο μηχανισμός σε δικαιούχους οποιουδήποτε άλλου προγράμματος της Ένωσης υπό την άμεση διαχείρισή της. Βάσει προσεκτικής παρακολούθησης των πιθανών αρνητικών αποδόσεων των επενδύσεων που πραγματοποιεί ο μηχανισμός, η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα μετριασμού, ώστε να μπορέσει ο μηχανισμός να συνεχίσει τις παρεμβάσεις του για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης και να επιστρέψει τις συνεισφορές στους δικαιούχους κατά την πληρωμή του υπολοίπου.

(85)

Θα πρέπει να θεσπιστούν κανόνες που να διέπουν την εκμετάλλευση και τη διάδοση των αποτελεσμάτων, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι δικαιούχοι προστατεύουν, εκμεταλλεύονται, διαδίδουν και παρέχουν πρόσβαση σε αυτά τα αποτελέσματα, κατά περίπτωση. Θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην εκμετάλλευση των εν λόγω αποτελεσμάτων και η Επιτροπή θα πρέπει να προσδιορίσει και να βοηθήσει στη μεγιστοποίηση των ευκαιριών για τους δικαιούχους ώστε να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα, ιδίως στην Ένωση. Η εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αρχές του προγράμματος, μεταξύ άλλων και την προώθηση της καινοτομίας στην Ένωση και την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.

(86)

Θα πρέπει να διατηρηθούν τα βασικά στοιχεία του συστήματος αξιολόγησης και επιλογής προτάσεων του προγράμματος «Ορίζων 2020» με την ιδιαίτερη έμφασή του στην αριστεία και, κατά περίπτωση, στον «αντίκτυπο» και την «ποιότητα και αποδοτικότητα της υλοποίησης». Οι προτάσεις θα πρέπει να συνεχίσουν να επιλέγονται με βάση την αξιολόγηση που διενεργείται από ανεξάρτητους εξωτερικούς εμπειρογνώμονες. Η διαδικασία αξιολόγησης θα πρέπει να σχεδιάζεται κατά τέτοιον τρόπο ώστε να αποφεύγεται οποιαδήποτε σύγκρουση συμφερόντων και μεροληψία. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η δυνατότητα διαδικασίας υποβολής σε δύο στάδια και, όπου αρμόζει, να αξιολογούνται ανωνυμοποιημένες προτάσεις κατά το πρώτο στάδιο της αξιολόγησης. Η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει να συμπεριλαμβάνει ανεξάρτητους παρατηρητές στη διαδικασία αξιολόγησης, κατά περίπτωση. Για τις δραστηριότητες του μέσου Pathfinder, τις αποστολές και σε άλλες δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, όπως ορίζεται στο πρόγραμμα εργασιών, μπορεί να ληφθεί υπόψη η ανάγκη να διασφαλιστεί η συνολική συνοχή του χαρτοφυλακίου έργων, υπό την προϋπόθεση ότι οι προτάσεις έχουν υπερβεί τα εφαρμοστέα όρια. Οι προς τούτο στόχοι και διαδικασίες θα πρέπει να δημοσιεύονται εκ των προτέρων. Σύμφωνα με το άρθρο 200 παράγραφος 7 του δημοσιονομικού κανονισμού, οι αιτούντες θα πρέπει να λαμβάνουν παρατηρήσεις σχετικά με την αξιολόγηση της πρότασής τους, συμπεριλαμβανομένων, ειδικότερα, κατά περίπτωση, των λόγων της απόρριψης.

(87)

Θα πρέπει σε όλα τα τμήματα του προγράμματος να εφαρμόζεται, κατά περίπτωση, σύμφωνα με το άρθρο 126 και το άρθρο 127 του δημοσιονομικού κανονισμού, συστηματική αμοιβαία εμπιστοσύνη σε λογιστικούς ελέγχους και αξιολογήσεις με άλλα ενωσιακά προγράμματα, με στόχο την ελάφρυνση του διοικητικού φόρτου για τους δικαιούχους κονδυλίων της Ένωσης. Η αμοιβαία εμπιστοσύνη θα πρέπει να θεσπίζεται ρητώς σε συνδυασμό και με άλλα στοιχεία διασφάλισης όπως οι λογιστικοί έλεγχοι συστημάτων και διαδικασιών.

(88)

Οι ειδικές προκλήσεις στους τομείς της Ε&Κ θα πρέπει να αντιμετωπίζονται μέσω βραβείων, συμπεριλαμβανομένων κοινών βραβείων, κατά περίπτωση, τα οποία διοργανώνονται από την Επιτροπή ή τον σχετικό φορέα χρηματοδότησης σε συνεργασία με άλλα όργανα της Ένωσης, συνδεδεμένες χώρες, άλλες τρίτες χώρες, διεθνείς οργανισμούς ή μη κερδοσκοπικές νομικές οντότητες. Τα βραβεία θα πρέπει να υποστηρίζουν την επίτευξη των στόχων του προγράμματος.

(89)

Τα είδη χρηματοδότησης και οι μέθοδοι εφαρμογής βάσει του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να επιλέγονται με βάση τη δυνατότητά τους να συμβάλουν στην επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων των δράσεων και να αποφέρουν αποτελέσματα, λαμβανομένων υπόψη, ιδίως, του κόστους των ελέγχων, του διοικητικού φόρτου και του αναμενόμενου κινδύνου μη συμμόρφωσης. Τούτο θα πρέπει να συνυπολογίζει τη χρήση εφάπαξ ποσών, σταθερών συντελεστών ή κλιμάκων μοναδιαίων δαπανών.

(90)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια στην παροχή στήριξης στον σχετικό τομέα πολιτικής και να καταστεί δυνατή η υλοποίηση από την έναρξη του ΠΔΠ 2021-2027, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ επειγόντως και θα πρέπει να εφαρμοστεί με αναδρομική ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2021.

(91)

Δεδομένου ότι οι στόχοι του παρόντος κανονισμού δεν είναι δυνατόν να επιτευχθούν ικανοποιητικά από τα κράτη μέλη, μπορούν όμως, για την αποφυγή αλληλοεπικαλύψεων, για την επίτευξη κρίσιμης μάζας σε βασικούς τομείς και για τη μεγιστοποίηση της προστιθέμενης αξίας της Ένωσης, να επιτευχθούν καλύτερα σε ενωσιακό επίπεδο, η Ένωση μπορεί να λάβει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας όπως ορίζεται στο άρθρο 5 ΣΕΕ. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως ορίζεται στο ίδιο άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα απαιτούμενα για την επίτευξη των εν λόγω στόχων.

(92)

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1290/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κα του Συμβουλίου (26) και ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 θα πρέπει συνεπώς να καταργηθούν,

(1)

Η διαστημική τεχνολογία και τα διαστημικά δεδομένα και υπηρεσίες έχουν γίνει πλέον απαραίτητα στοιχεία στην καθημερινή ζωή των Ευρωπαίων και συμβάλλουν σημαντικά στην προάσπιση πολλών στρατηγικών συμφερόντων. Η διαστημική βιομηχανία της Ένωσης είναι ήδη μία από τις ανταγωνιστικότερες στον κόσμο. Ωστόσο, η εμφάνιση νέων παραγόντων και η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών αλλάζουν ριζικά τα παραδοσιακά βιομηχανικά μοντέλα. Επομένως, προκειμένου η Ένωση να διατηρήσει τη σημαντική ηγετική της θέση στη διεθνή σκηνή με μεγάλη ελευθερία δράσης στον τομέα του διαστήματος, είναι ζωτικής σημασίας να ενθαρρύνει την επιστημονική και τεχνική πρόοδο και να στηρίξει την ανταγωνιστικότητα και την ικανότητα καινοτομίας των βιομηχανιών του διαστημικού τομέα εντός της Ένωσης, και ιδίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), των νεοφυών επιχειρήσεων και των καινοτόμων επιχειρήσεων.

(2)

Οι δυνατότητες που προσφέρει το διάστημα για την ασφάλεια της Ένωσης και των κρατών μελών της θα πρέπει να αξιοποιηθούν, όπως αναφέρεται ειδικότερα στη συνολική στρατηγική για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ιουνίου του 2016, διατηρώντας παράλληλα τον μη στρατιωτικό χαρακτήρα του ενωσιακού διαστημικού προγράμματος («το πρόγραμμα») και τηρώντας τις πιθανές διατάξεις ουδετερότητας ή μη δέσμευσης που ορίζονται στο συνταγματικό δίκαιο των κρατών μελών. Η ανάπτυξη του διαστημικού τομέα έχει συνδεθεί ιστορικά με την ασφάλεια. Σε πολλές περιπτώσεις, ο εξοπλισμός, τα κατασκευαστικά μέρη και τα μέρη που χρησιμοποιούνται στον εν λόγω τομέα, καθώς και τα διαστημικά δεδομένα και υπηρεσίες, είναι διπλής χρήσης. Ωστόσο, η πολιτική ασφάλειας και άμυνας της Ένωσης καθορίζεται στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, σύμφωνα με τον τίτλο V της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ).

(3)

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 η Ένωση αναπτύσσει δικές της πρωτοβουλίες και προγράμματα για το διάστημα —συγκεκριμένα, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υπέρθεσης για τη Γεωστατική Πλοήγηση (EGNOS) και, αργότερα, το Galileo και το Copernicus— που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών της Ένωσης και στις απαιτήσεις των δημόσιων πολιτικών. Πρέπει να διασφαλίζεται η συνέχεια των εν λόγω πρωτοβουλιών και προγραμμάτων και οι προσφερόμενες μέσω αυτών υπηρεσίες πρέπει να βελτιωθούν, ώστε να ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες των χρηστών, να εξακολουθήσουν να βρίσκονται στο προσκήνιο και μετά τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις και τις μεταβολές στον ψηφιακό τομέα και στην τεχνολογία των πληροφοριών και των επικοινωνιών και να είναι σε θέση να υποστηρίξουν τις πολιτικές προτεραιότητες, όπως την κλιματική αλλαγή, καθώς και την παρακολούθηση των μεταβολών στην πολική περιοχή, τις μεταφορές, την ασφάλεια και την άμυνα.

(4)

Απαιτείται να αξιοποιηθούν συνέργειες μεταξύ του τομέα των μεταφορών, του τομέα του διαστήματος και του ψηφιακού τομέα, με σκοπό την προώθηση της ευρύτερης χρήσης νέων τεχνολογιών, όπως κλήση έκτακτης ανάγκης (e-call), ψηφιακός ταχογράφος, διαχείριση και εποπτεία της κυκλοφορίας, αυτόνομη οδήγηση και μη επανδρωμένα οχήματα και αεροσκάφη και την αντιμετώπιση της ανάγκης για ασφαλή και αδιάλειπτη συνδεσιμότητα, αξιόπιστο εντοπισμό θέσης, διατροπικότητα και διαλειτουργικότητα. Η εν λόγω αξιοποίηση των συνεργειών θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των μεταφορικών υπηρεσιών και της βιομηχανίας.

(5)

Προκειμένου να αξιοποιηθούν στον μέγιστο βαθμό τα οφέλη του προγράμματος, σε όλα τα κράτη μέλη και από όλους τους πολίτες τους, είναι επίσης σημαντικό να προωθηθεί η χρήση και η απορρόφηση των δεδομένων, των πληροφοριών και των υπηρεσιών που παρέχονται, καθώς και να υποστηριχθεί η ανάπτυξη κατάντη εφαρμογών με βάση τα εν λόγω δεδομένα, τις πληροφορίες και τις υπηρεσίες. Για τον σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη, η Επιτροπή και οι αρμόδιοι φορείς θα μπορούσαν ιδίως να διεξάγουν κατά περιόδους ενημερωτικές εκστρατείες σχετικά με τα οφέλη του προγράμματος.

(6)

Για να επιτευχθούν οι στόχοι της ελευθερίας δράσης, της ανεξαρτησίας και της ασφάλειας, είναι ζωτικής σημασίας η Ένωση να διαθέτει αυτόνομη πρόσβαση στο διάστημα και να είναι σε θέση να το χρησιμοποιεί με ασφάλεια. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό η Ένωση να υποστηρίξει μια αυτόνομη, αξιόπιστη και οικονομικά αποδοτική πρόσβαση στο διάστημα, ιδίως όσον αφορά τις υποδομές και τις τεχνολογίες ζωτικής σημασίας, τη δημόσια ασφάλεια και την ασφάλεια της Ένωσης και των κρατών μελών της. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να συγκεντρώσει υπηρεσίες εκτόξευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τόσο για τις δικές της ανάγκες όσο και για τις ανάγκες άλλων οντοτήτων, κατόπιν αιτήματός τους, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών, σύμφωνα με το άρθρο 189 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Για να παραμείνει ανταγωνιστική σε μια ταχέως εξελισσόμενη αγορά, έχει επίσης καθοριστική σημασία για την Ένωση να εξακολουθήσει να έχει πρόσβαση σε σύγχρονες, αποτελεσματικές και ευέλικτες υποδομές εκτόξευσης και να επωφελείται από κατάλληλα συστήματα εκτόξευσης. Ως εκ τούτου, με την επιφύλαξη των μέτρων που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη ή τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ΕΟΔ), το πρόγραμμα θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να στηρίξει προσαρμογές στην επίγεια διαστημική υποδομή, συμπεριλαμβανομένων των νέων εξελίξεων που είναι αναγκαίες για την υλοποίηση του προγράμματος, καθώς και προσαρμογές, συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογικής ανάπτυξης, στα συστήματα εκτόξευσης στο διάστημα που είναι αναγκαία για την εκτόξευση δορυφόρων, περιλαμβανομένων εναλλακτικών τεχνολογιών και καινοτόμων συστημάτων, για την υλοποίηση των συνιστωσών του προγράμματος. Οι δραστηριότητες αυτές θα πρέπει να υλοποιούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2) (ο «δημοσιονομικός κανονισμός»), ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερη σχέση κόστους-αποδοτικότητας όσον αφορά το πρόγραμμα. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ειδικός προϋπολογισμός, οι δράσεις για την υποστήριξη της πρόσβασης στο διάστημα δεν θα πρέπει να θίγουν την υλοποίηση των συνιστωσών του προγράμματος.

(7)

Η Ένωση, για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της διαστημικής βιομηχανίας της και για να μεγεθύνει την ικανότητα σχεδιασμού, κατασκευής και λειτουργίας των δικών της συστημάτων, θα πρέπει να στηρίξει τη δημιουργία, τη μεγέθυνση και την ανάπτυξη ολόκληρης της διαστημικής βιομηχανίας. Η διαμόρφωση ενός μοντέλου φιλικού για τις επιχειρήσεις και την καινοτομία θα πρέπει να υποστηριχθεί σε ευρωπαϊκό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, με πρωτοβουλίες όπως η δημιουργία διαστημικών κόμβων όπου θα διασταυρώνονται οι τομείς του διαστήματος, των ψηφιακών τεχνολογιών και άλλοι τομείς, καθώς και οι χρήστες. Αυτοί οι διαστημικοί κόμβοι θα πρέπει να επιδιώκουν την προώθηση της επιχειρηματικότητας και των δεξιοτήτων και παράλληλα να αναζητούν συνέργειες με τους κόμβους ψηφιακής καινοτομίας. Η Ένωση θα πρέπει να προωθήσει τη δημιουργία και την επέκταση των διαστημικών επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στην Ένωση, ώστε να τις βοηθήσει να επιτύχουν, μεταξύ άλλων παρέχοντάς τους στήριξη, προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση με κεφάλαια κινδύνου, δεδομένου ότι, εντός της Ένωσης, δεν υπάρχει επαρκής πρόσβαση σε ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια για τις νεοφυείς διαστημικές επιχειρήσεις, και τονώνοντας τη ζήτηση, η λεγόμενη προσέγγιση πρώτης σύμβασης.

(8)

Η αλυσίδα αξίας του διαστημικού τομέα χωρίζεται γενικά σε ανάντη, δραστηριότητες και κατάντη δραστηριότητες. Οι ανάντη δραστηριότητες είναι εκείνες που οδηγούν σε ένα λειτουργικό διαστημικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων ανάπτυξης, κατασκευής και εκτόξευσης και των λειτουργιών του εν λόγω συστήματος. Οι κατάντη δραστηριότητες είναι εκείνες που καλύπτουν την παροχή στους χρήστες υπηρεσιών και προϊόντων που σχετίζονται με το διάστημα. Οι ψηφιακές πλατφόρμες αποτελούν επίσης σημαντικό στοιχείο για τη στήριξη της ανάπτυξης του διαστημικού τομέα. Επιτρέπουν την πρόσβαση σε δεδομένα και προϊόντα, καθώς και σε εργαλειοθήκες και σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης και υπολογιστικής.

(9)

Στο πεδίο του διαστήματος, η Ένωση ασκεί τις αρμοδιότητές της σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 3 ΣΛΕΕ. Η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίζει τη συνοχή των δραστηριοτήτων που εκτελούνται στο πλαίσιο του προγράμματος.

(10)

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ορισμένα κράτη μέλη έχουν παράδοση σε δραστήριους βιομηχανικούς κλάδους που σχετίζονται με το διάστημα, πρέπει να αναγνωριστεί η ανάγκη ανάπτυξης και ωρίμανσης στα κράτη μέλη διαστημικών βιομηχανιών με αναδυόμενες ικανότητες, καθώς και η ανάγκη αντιμετώπισης των προκλήσεων για τις παραδοσιακές διαστημικές βιομηχανίες από την εμφάνιση ιδιωτικών παραγόντων στο διάστημα. («Νέο Διάστημα)». Θα πρέπει να προωθηθούν δράσεις για την ανάπτυξη της ικανότητας της διαστημικής βιομηχανίας σε ολόκληρη την Ένωση και τη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ παραγόντων της διαστημικής βιομηχανίας που δραστηριοποιούνται σε όλα τα κράτη μέλη.

(11)

Οι δράσεις στο πλαίσιο του προγράμματος θα πρέπει να βασίζονται στις εθνικές και ευρωπαϊκές ικανότητες, , που υπάρχουν κατά τον χρόνο υλοποίησης της δράσης, και να επωφελούνται από αυτές.

(12)

Λόγω της εμβέλειας και των δυνατοτήτων του προγράμματος να συμβάλει στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων, οι διαστημικές δραστηριότητες έχουν σημαντική διεθνή διάσταση. Σε στενό συντονισμό με τα κράτη μέλη και με τη συμφωνία τους, οι φορείς του προγράμματος μπορούν να συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες σχετικές με το πρόγραμμα στο πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας και να συνεργάζονται με σχετικά τομεακά όργανα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Για ζητήματα που σχετίζονται με το πρόγραμμα της Ένωσης, η Επιτροπή μπορεί να συντονίζει, εξ ονόματος της Ένωσης και στον τομέα της αρμοδιότητάς της, τις δραστηριότητες στη διεθνή σκηνή, ιδίως προκειμένου να προασπίζεται τα συμφέροντα της Ένωσης και των κρατών μελών της στα διεθνή φόρουμ, μεταξύ άλλων στον τομέα των συχνοτήτων όσον αφορά το πρόγραμμα, με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών στον εν λόγω τομέα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η Ένωση, εκπροσωπούμενη από την Επιτροπή, να συνεργάζεται στα όργανα του διεθνούς προγράμματος Cospas-Sarsat.

(13)

Η διεθνής συνεργασία είναι υψίστης σημασίας για την προώθηση του ρόλου της Ένωσης ως παγκόσμιου παράγοντα στον διαστημικό τομέα και της τεχνολογίας και της βιομηχανίας της Ένωσης, με συνθήκες που ευνοούν τον θεμιτό ανταγωνισμό σε διεθνές επίπεδο, με συνεκτίμηση της ανάγκης να διασφαλιστεί η αμοιβαιότητα των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των μερών, και να ενθαρρυνθεί η συνεργασία στον τομέα της κατάρτισης. Η διεθνής συνεργασία αποτελεί βασικό στοιχείο της διαστημικής στρατηγικής για την Ευρώπη, όπως προσδιορίζεται από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της της 26ης Οκτωβρίου 2016. Η Επιτροπή θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα για να συμβάλει και να επωφεληθεί από τις διεθνείς προσπάθειες μέσω πρωτοβουλιών, να προωθήσει την ευρωπαϊκή τεχνολογία και βιομηχανία σε διεθνές επίπεδο, για παράδειγμα διμερείς διάλογοι, εργαστήρια του κλάδου και στήριξη για τη διεθνοποίηση των ΜΜΕ, και να διευκολύνει την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές και να προωθήσει τον θεμιτό ανταγωνισμό, αξιοποιώντας επίσης πρωτοβουλίες οικονομικής διπλωματίας. Οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες διαστημικής διπλωματίας θα πρέπει να είναι σε πλήρη συνοχή και συμπληρωματικότητα με τις υφιστάμενες πολιτικές, προτεραιότητες και μέσα της Ένωσης, ενώ η Ένωση έχει να διαδραματίσει βασικό ρόλο μαζί με τα κράτη μέλη, για να παραμείνει στην πρώτη γραμμή της διεθνούς σκηνής.

(14)

Με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών, η Επιτροπή θα πρέπει να προωθήσει, μαζί με τον ύπατο εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας («ο ύπατος εκπρόσωπος») και σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, την υπεύθυνη συμπεριφορά στο διάστημα κατά την υλοποίηση του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των διαστημικών υπολειμμάτων. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να διερευνήσει τη δυνατότητα της Ένωσης να αποδεχθεί τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που προβλέπονται στις σχετικές συνθήκες και συμβάσεις του ΟΗΕ, υποβάλει, εάν είναι αναγκαίο, κατάλληλες προτάσεις.

(15)

Το πρόγραμμα έχει παρόμοιους στόχους με άλλα ενωσιακά προγράμματα, ιδίως με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/695 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3) («Ορίζων Ευρώπη»), το πρόγραμμα InvestEU που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/523 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/697 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) και τα ταμεία που διέπονται από τον κανονισμό για τον καθορισμό κοινών διατάξεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+, του Ταμείου Συνοχής, του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών καθώς και χρηματοδοτικών κανόνων για τα εν λόγω Ταμεία και για το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας και το μέσο για τη διαχείριση των συνόρων και της πολιτικής θεωρήσεων («κανονισμός περί κοινών διατάξεων»). Ως εκ τούτου, θα πρέπει να προβλεφθεί σωρευτική χρηματοδότηση από αυτά τα προγράμματα, υπό τον όρο ότι δεν καλύπτουν τα ίδια στοιχεία κόστους, ιδίως μέσω ρυθμίσεων για συμπληρωματική χρηματοδότηση από ενωσιακά προγράμματα όταν το επιτρέπουν οι διαχειριστικές διαδικασίες, είτε διαδοχικά, με εναλλασσόμενο τρόπο, είτε με τον συνδυασμό πόρων, μεταξύ άλλων και για την κοινή χρηματοδότηση των δράσεων, ώστε να είναι εφικτές, στο μέτρο του δυνατού, οι συμπράξεις καινοτομίας και οι συνδυαστικές πράξεις. Συνεπώς, κατά την υλοποίηση του προγράμματος, η Επιτροπή θα πρέπει να προωθεί συνέργειες με άλλα σχετικά προγράμματα και χρηματοδοτικά μέσα της Ένωσης τα οποία θα επιτρέπουν, κατά περίπτωση, την πρόσβαση σε χρηματοδότηση με κεφάλαια κινδύνου, συμπράξεις καινοτομίας και σωρευτική ή μικτή χρηματοδότηση. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εξασφαλίζει συνέργειες και τη συνοχή μεταξύ των λύσεων που αναπτύσσονται στο πλαίσιο των εν λόγω προγραμμάτων, ιδίως του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», και των λύσεων που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του προγράμματος.

(16)

Σύμφωνα με το άρθρο 191 παράγραφος 3 του δημοσιονομικού κανονισμού, η ίδια δαπάνη δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να χρηματοδοτηθεί δύο φορές από τον ενωσιακό προϋπολογισμό.

(17)

Οι στόχοι πολιτικής του παρόντος προγράμματος θα αντιμετωπιστούν επίσης ως επιλέξιμοι τομείς για χρηματοδοτικές και επενδυτικές πράξεις χάρη στα χρηματοδοτικά μέσα και την εγγύηση από τον προϋπολογισμό του προγράμματος InvestEU, ιδίως στο πλαίσιο των σκελών πολιτικής του για τις βιώσιμες υποδομές και την έρευνα, την καινοτομία και την ψηφιοποίηση. Η χρηματοδοτική στήριξη θα πρέπει να χρησιμοποιείται, κατά τρόπο αναλογικό, για την αντιμετώπιση των αδυναμιών της αγοράς ή των καταστάσεων μη ικανοποιητικής αξιοποίησης των επενδύσεων, οι δε δράσεις δεν θα πρέπει να επικαλύπτουν ή να παραγκωνίζουν την ιδιωτική χρηματοδότηση ούτε να στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό εντός της εσωτερικής αγοράς. Οι δράσεις θα πρέπει να έχουν σαφή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία.

(18)

Η συνοχή και οι συνέργειες μεταξύ του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» και του προγράμματος θα πρέπει να προάγουν τη διαμόρφωση ενός ανταγωνιστικού και καινοτόμου ευρωπαϊκού διαστημικού τομέα· θα ενισχύσουν την αυτονομία της Ευρώπης όσον αφορά την πρόσβαση και τη χρήση του διαστήματος σε ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον· και θα εδραιώσουν τον ρόλο της Ευρώπης ως παγκόσμιου παράγοντα. Τα δεδομένα και οι υπηρεσίες που θα διατίθενται από το πρόγραμμα στην κοινότητα της έρευνας και της καινοτομίας θα στηρίζουν ρηξικέλευθες λύσεις στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».

(19)

Για τη μεγιστοποίηση της κοινωνικοοικονομικής απόδοσης του προγράμματος, είναι απαραίτητο να διατηρούνται τα πλέον σύγχρονα συστήματα, να αναβαθμίζονται ώστε να ανταποκρίνονται στις εξελισσόμενες ανάγκες των χρηστών και να παράγονται νέες εξελίξεις στον τομέα των κατάντη διαστημικών εφαρμογών. Η Ένωση θα πρέπει να στηρίζει δραστηριότητες που σχετίζονται με την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη ή τα αρχικά στάδια εξέλιξης όσον αφορά τις υποδομές που δημιουργούνται στο πλαίσιο του προγράμματος, καθώς και τις δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης σχετικά με εφαρμογές και υπηρεσίες που βασίζονται στα συστήματα που δημιουργούνται στο πλαίσιο του προγράμματος, τονώνοντας με τον τρόπο αυτόν τις ανάντη και κατάντη οικονομικές δραστηριότητες. Το κατάλληλο μέσο σε επίπεδο Ένωσης για τη χρηματοδότηση αυτών των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας είναι το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη». Ωστόσο, ένα πολύ συγκεκριμένο τμήμα των δραστηριοτήτων ανάπτυξης θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από τον προϋπολογισμό που διατίθεται για τις συνιστώσες Galileo και EGNOS βάσει του παρόντος κανονισμού, ιδίως όταν οι δραστηριότητες αυτές αφορούν θεμελιώδη στοιχεία όπως πλινθιοσύνολα και δέκτες με δυνατότητα επικοινωνίας μέσω Galileo, που θα διευκολύνουν την ανάπτυξη εφαρμογών στους διάφορους τομείς της οικονομίας. Η χρηματοδότηση αυτή δεν θα πρέπει ωστόσο να θέσει σε κίνδυνο την εγκατάσταση ή την εκμετάλλευση των υποδομών που έχουν δημιουργηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος.

(20)

Για να εξασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας στο μέλλον, το πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίξει την ανάπτυξη προηγμένων δεξιοτήτων σε τομείς που σχετίζονται με το διάστημα και δραστηριότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης προωθώντας την ισότητα των ευκαιριών, περιλαμβανομένης της ισότητας των φύλων, προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό των πολιτών της Ένωσης σε αυτό το πεδίο.

(21)

Η υποδομή που προορίζεται για το πρόγραμμα ενδέχεται να απαιτεί πρόσθετη έρευνα και ανάπτυξη, πράγμα το οποίο θα μπορούσε να υποστηριχθεί από το «Ορίζων Ευρώπη», προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνοχή με τις δραστηριότητες του ΕΟΔ στον συγκεκριμένο τομέα. Οι συνέργειες με το «Ορίζων Ευρώπη» θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι ανάγκες έρευνας και καινοτομίας του διαστημικού τομέα προσδιορίζονται και λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο της διαδικασίας στρατηγικού σχεδιασμού σε θέματα έρευνας και καινοτομίας. Διαστημικά δεδομένα και υπηρεσίες που διατίθενται δωρεάν από το πρόγραμμα θα χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη ρηξικέλευθων λύσεων μέσω της έρευνας και της καινοτομίας, μεταξύ άλλων εντός του πλαισίου του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», για την υποστήριξη των προτεραιοτήτων πολιτικής της Ένωσης. Η διαδικασία στρατηγικού σχεδιασμού στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» θα προσδιορίσει δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας που θα πρέπει να αξιοποιούν υποδομές που ανήκουν στην Ένωση, όπως το Galileo, το EGNOS και το Copernicus. Οι ερευνητικές υποδομές, ιδίως τα δίκτυα επιτόπιας παρατήρησης, θα αποτελούν νευραλγικά στοιχεία της υποδομής επιτόπιας παρατήρησης που καθιστούν εφικτή την παροχή των υπηρεσιών του Copernicus.

(22)

Είναι σημαντικό η Ένωση να διατηρεί την κυριότητα όλων των υλικών και άυλων περιουσιακών στοιχείων που δημιουργούνται ή αναπτύσσονται μέσω δημόσιων προμηθειών τις οποίες χρηματοδοτεί στο πλαίσιο του προγράμματος. Για να εξασφαλιστεί η πλήρης συμμόρφωση με τα θεμελιώδη δικαιώματα που αφορούν την κυριότητα, θα πρέπει να θεσπιστούν οι αναγκαίες ρυθμίσεις με τους υφιστάμενους κυρίους. Η εν λόγω κυριότητα της Ένωσης δεν θα πρέπει να θίγει τη δυνατότητα της Ένωσης, κατ’ εφαρμογή του παρόντος κανονισμού και εάν κρίνεται σκόπιμο με βάση την κατά περίπτωση εκτίμηση, να καθιστά τα περιουσιακά αυτά στοιχεία διαθέσιμα σε τρίτους ή να τα διαθέτει.

(23)

Για να ενθαρρυνθεί η ευρύτερη δυνατή χρήση των υπηρεσιών που παρέχονται από το πρόγραμμα, θα ήταν χρήσιμο να τονιστεί ότι τα δεδομένα, οι πληροφορίες και οι υπηρεσίες παρέχονται χωρίς εγγύηση, με την επιφύλαξη των υποχρεώσεων που επιβάλλονται από νομικά δεσμευτικές διατάξεις.

(24)

Η Επιτροπή, κατά την εκτέλεση ορισμένων μη ρυθμιστικού χαρακτήρα καθηκόντων της, θα πρέπει να δύναται να ζητήσει, κατά περίπτωση και στο μέτρο που κρίνεται αναγκαίο, την τεχνική βοήθεια ορισμένων εξωτερικών μερών. Οι άλλες οντότητες που εμπλέκονται στη δημόσια διακυβέρνηση του προγράμματος θα πρέπει επίσης να δύνανται να κάνουν χρήση της ίδιας τεχνικής βοήθειας κατά την εκτέλεση των καθηκόντων που τους ανατίθενται βάσει του παρόντος κανονισμού.

(25)

Ο παρών κανονισμός καθορίζει χρηματοδοτικό κονδύλιο για τη συνολική διάρκεια του προγράμματος, το οποίο αποτελεί ποσό προνομιακής αναφοράς, κατά την έννοια του σημείου 18 της διοργανικής συμφωνίας της 16ης Δεκεμβρίου 2020 μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση καθώς και τους νέους ιδίους πόρους, συμπεριλαμβανομένου ενός οδικού χάρτη για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων (6), για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και για το Συμβούλιο κατά την ετήσια διαδικασία του προϋπολογισμού..

(26)

Λόγω της σημασίας που έχει η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της Ένωσης για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού που εγκρίθηκε βάσει της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (7) και των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, οι δράσεις βάσει του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να συμβάλλουν στην ενσωμάτωση δράσεων για το κλίμα και στην επίτευξη του συνολικού στόχου του τουλάχιστον 30 % των δαπανών του ενωσιακού προϋπολογισμού υπέρ στόχων που σχετίζονται με το κλίμα. Οι σχετικές δράσεις θα πρέπει να προσδιοριστούν κατά την προετοιμασία και την υλοποίηση του προγράμματος και να επανεξεταστούν στο πλαίσιο των σχετικών διαδικασιών αξιολόγησης και επανεξέτασης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή θα συνεργαστούν για μια αποτελεσματική, διαφανή και ολοκληρωμένη μεθοδολογία, η οποία θα καθοριστεί από την Επιτροπή, προκειμένου να αξιολογηθούν οι δαπάνες στο πλαίσιο όλων των προγραμμάτων του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου υπέρ στόχων για τη βιοποικιλότητα , λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις υφιστάμενες αλληλεπικαλύψεις μεταξύ των στόχων για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα.

(27)

Τα έσοδα που θα προκύπτουν από τις συνιστώσες του προγράμματος θα πρέπει να εισπράττονται από την Ένωση, ώστε να αντισταθμίζονται εν μέρει οι επενδύσεις που έχει ήδη πραγματοποιήσει η Ένωση, τα δε έσοδα αυτά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη της επίτευξης των στόχων του προγράμματος. Για τον ίδιο λόγο, στις συμβάσεις που θα συναφθούν με οντότητες του ιδιωτικού τομέα, θα πρέπει να είναι δυνατόν να προβλέπεται μηχανισμός επιμερισμού των εσόδων.

(28)

Ο δημοσιονομικός κανονισμός εφαρμόζεται στο πρόγραμμα. Ο δημοσιονομικός κανονισμός θεσπίζει κανόνες για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Ένωσης, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται κανόνες για τις επιχορηγήσεις, τα βραβεία, τις προμήθειες, την έμμεση διαχείριση, τα χρηματοδοτικά μέσα, τις δημοσιονομικές εγγυήσεις. τη χρηματοδοτική συνδρομή και την αποζημίωση των εξωτερικών εμπειρογνωμόνων.

(29)

Δεδομένου ότι το πρόγραμμα χρηματοδοτείται καταρχήν από την Ένωση, οι συμβάσεις προμηθειών που θα συναφθούν στο πλαίσιο του προγράμματος για δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει να συμμορφώνονται με τους ενωσιακούς κανόνες. Στο πλαίσιο αυτό, η Ένωση θα πρέπει επίσης να είναι αρμόδια για τον καθορισμό των επιδιωκόμενων στόχων όσον αφορά τις δημόσιες προμήθειες. Ο δημοσιονομικός κανονισμός προβλέπει πως, βάσει των αποτελεσμάτων μιας εκ των προτέρων αξιολόγησης, η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να βασιστεί στα συστήματα και τις διαδικασίες των προσώπων ή οντοτήτων που συμμετέχουν στην εκτέλεση κονδυλίων της Ένωσης. Οι συγκεκριμένες προσαρμογές που απαιτούνται για τα εν λόγω συστήματα και διαδικασίες, καθώς και οι ρυθμίσεις για παράταση ισχύος των υφισταμένων συμβάσεων, θα πρέπει να προσδιορίζονται στην αντίστοιχη χρηματοδοτική συμφωνία-πλαίσιο εταιρικής σχέσης ή συμφωνία συνεισφοράς.

(30)

Το πρόγραμμα βασίζεται σε σύνθετες και συνεχώς εξελισσόμενες τεχνολογίες. Η εξάρτηση από τέτοιου είδους τεχνολογίες δημιουργεί αβεβαιότητα και κινδύνους για τις δημόσιες συμβάσεις που συνάπτονται στο πλαίσιο του προγράμματος, στον βαθμό που αυτές οι συμβάσεις αφορούν μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις για εξοπλισμό ή παροχή υπηρεσιών. Ως εκ τούτου, απαιτούνται ειδικά μέτρα για τις δημόσιες συμβάσεις, επιπλέον των κανόνων που ορίζονται στον δημοσιονομικό κανονισμό. Επομένως, θα πρέπει να είναι δυνατόν να συναφθεί σύμβαση με τη μορφή σύμβασης με υπό όρους καταβαλλόμενες δόσεις, να εισαχθεί, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τροποποίηση σύμβασης στο πλαίσιο της εκτέλεσής της ή να επιβληθεί ελάχιστος βαθμός υπεργολαβίας, ιδίως για να καταστεί δυνατή η συμμετοχή ΜΜΕ και νεοφυών επιχειρήσεων. Τέλος, λόγω των τεχνολογικών αβεβαιοτήτων που χαρακτηρίζουν τις συνιστώσες του προγράμματος, δεν είναι πάντα δυνατή η ακριβής πρόβλεψη του συμβατικού τιμήματος και, συνεπώς, θα πρέπει να είναι δυνατή η σύναψη συμβάσεων που δεν καθορίζουν σταθερό και οριστικό τίμημα και, παράλληλα, περιλαμβάνουν ρήτρες διασφάλισης των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης.

(31)

Για την προώθηση της δημόσιας ζήτησης και της καινοτομίας στον δημόσιο τομέα, το πρόγραμμα θα πρέπει να προωθήσει τη χρήση δεδομένων, πληροφοριών και υπηρεσιών για την υποστήριξη της ανάπτυξης εξατομικευμένων λύσεων από τη βιομηχανία και τις ΜΜΕ σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο μέσω συμπράξεων καινοτομίας που σχετίζονται με το διάστημα, όπως αναφέρεται στο σημείο 7 του παραρτήματος 1 του δημοσιονομικού κανονισμού, επιτρέποντας την κάλυψη όλων των σταδίων από την ανάπτυξη έως την εγκατάσταση και την προμήθεια εξατομικευμένων διαλειτουργικών διαστημικών λύσεων για τις δημόσιες υπηρεσίες.

(32)

Για να επιτευχθούν οι στόχοι του προγράμματος, είναι σημαντικό να μπορούν να χρησιμοποιηθούν, κατά περίπτωση, οι ικανότητες που προσφέρονται από οντότητες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα της Ένωσης οι οποίες δραστηριοποιούνται στον διαστημικό τομέα και επίσης να είναι εφικτή η συνεργασία σε διεθνές επίπεδο με τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα να χρησιμοποιούνται όλα τα σχετικά μέσα και οι μέθοδοι διαχείρισης που θεσπίζονται στη ΣΛΕΕ και στον δημοσιονομικό κανονισμό, καθώς και οι διαδικασίες από κοινού προμηθειών.

(33)

Όσον αφορά ειδικότερα τις επιχορηγήσεις, η πείρα έχει δείξει ότι η απορρόφηση από τους χρήστες και την αγορά καθώς και η γενικότερη προβολή λειτουργούν αποτελεσματικότερα σε αποκεντρωμένη βάση από ό,τι με την προσέγγιση «εκ των άνω προς τα κάτω» από την Επιτροπή. Οι «επιταγές» («voucher»), που αποτελούν μορφή χρηματοδοτικής στήριξης από δικαιούχο επιχορήγησης προς τρίτα μέρη, συγκαταλέγονται μεταξύ των δράσεων με το υψηλότερο ποσοστό επιτυχίας στις νεοεισερχόμενες και τις ΜΜΕ. Ωστόσο, η χρήση τους παρεμποδίστηκε από το ανώτατο όριο χρηματοδοτικής στήριξης που προβλέπεται στον δημοσιονομικό κανονισμό. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αυξηθεί το εν λόγω ανώτατο όριο για το πρόγραμμα, προκειμένου να ανταποκρίνεται στο αυξανόμενο δυναμικό των εμπορικών εφαρμογών στον διαστημικό τομέα.

(34)

Τα είδη χρηματοδότησης και οι μέθοδοι εκτέλεσης στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να επιλέγονται με βάση τη δυνατότητά τους να συμβάλουν στην επίτευξη των ειδικών στόχων των δράσεων και να αποφέρουν αποτελέσματα, λαμβανομένων υπόψη, ιδίως, του κόστους των ελέγχων, του διοικητικού φόρτου και του αναμενόμενου κινδύνου μη συμμόρφωσης. Συναφώς, θα πρέπει να εξετάζεται το ενδεχόμενο χρήσης εφάπαξ ποσών, κατ’ αποκοπή συντελεστών και μοναδιαίων δαπανών, καθώς και χρηματοδότησης που δεν συνδέεται με τις δαπάνες κατά τα αναφερόμενα στο άρθρο 125 παράγραφος 1 του δημοσιονομικού κανονισμού.

(35)

Σύμφωνα με την απόφαση 2013/755/ΕΕ του Συμβουλίου (8), τα πρόσωπα και οι οντότητες που είναι εγκατεστημένα σε υπερπόντιες χώρες και εδάφη είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση, με την επιφύλαξη των κανόνων και στόχων του προγράμματος και των ενδεχόμενων συμφωνιών που ισχύουν στο κράτος μέλος με το οποίο είναι συνδεδεμένη η υπερπόντια χώρα ή το υπερπόντιο έδαφος.

(36)

Οι οριζόντιοι δημοσιονομικοί κανόνες που εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ έχουν εφαρμογή στον παρόντα κανονισμό. Οι εν λόγω κανόνες θεσπίζονται στον δημοσιονομικό κανονισμό και καθορίζουν ιδίως τη διαδικασία κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού μέσω επιχορηγήσεων, προμηθειών, βραβείων και έμμεσης εκτέλεσης, προβλέπουν δε ελέγχους της ευθύνης των οικονομικών φορέων. Οι κανόνες που θεσπίζονται βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ περιλαμβάνουν επίσης ένα γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας για την προστασία του ενωσιακού προϋπολογισμού.

(37)

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9) και τους κανονισμούς (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 (10), (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 (11), και (ΕΕ) 2017/1939 (12) του Συμβουλίου, τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης πρέπει να προστατεύονται μέσω αναλογικών μέτρων, στα οποία περιλαμβάνονται μέτρα σχετικά με την πρόληψη, τον εντοπισμό, τη διόρθωση και τη διερεύνηση παρατυπιών συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων απάτης, την ανάκτηση των απολεσθέντων, αχρεωστήτως καταβληθέντων ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντων κονδυλίων και, ενδεχομένως, την επιβολή διοικητικών κυρώσεων. Ειδικότερα, σύμφωνα με τους κανονισμούς (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 και (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) έχει την αρμοδιότητα να διενεργεί διοικητικές έρευνες, μεταξύ των οποίων και επιτόπιους ελέγχους και εξακριβώσεις, με σκοπό να διαπιστώνεται αν υπάρχει απάτη, διαφθορά ή άλλη παράνομη δραστηριότητα εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει την αρμοδιότητα να διερευνά και να ασκεί δίωξη σε υποθέσεις αξιόποινων πράξεων εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, όπως προβλέπεται στην οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (13). Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, κάθε πρόσωπο ή οντότητα που είναι αποδέκτης κονδυλίων της Ένωσης οφείλει να συνεργάζεται πλήρως για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, να παρέχει τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση στην Επιτροπή, την OLAF, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και, όσον αφορά εκείνα τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην ενισχυμένη συνεργασία δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1939, την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και να μεριμνά ώστε τυχόν τρίτοι που συμμετέχουν στην εκτέλεση κονδυλίων της Ένωσης να εκχωρούν ισοδύναμα δικαιώματα.

(38)

Τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) που είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), οι υπό προσχώρηση χώρες, υποψήφιες χώρες και δυνάμει υποψήφιοι, καθώς και οι χώρες της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας δύνανται να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, με εξαίρεση τα Galileo, EGNOS, GOVSATCOM και την υποσυνιστώσα SST, σύμφωνα με τις αντίστοιχες συμφωνίες τους. Βάσει συμφωνίας που θα συναφθεί σύμφωνα με το άρθρο 218 ΣΛΕΕ, στο πρόγραμμα μπορούν να συμμετάσχουν και άλλες τρίτες χώρες, με εξαίρεση τα Galileo, EGNOS, GOVSATCOM και την υποσυνιστώσα SST. Τα Galileo και EGNOS θα πρέπει να είναι ανοικτά στη συμμετοχή μελών της ΕΖΕΣ που είναι μέλη του ΕΟΧ, σύμφωνα με τους όρους που καθορίζονται στη Συμφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (14). Βάσει συμφωνίας που θα συναφθεί σύμφωνα με το άρθρο 218 ΣΛΕΕ, στα Galileo και EGNOS μπορούν να συμμετάσχουν και άλλες τρίτες χώρες. Το GOVSATCOM θα πρέπει να είναι ανοικτό σε τρίτη χώρα μόνο βάσει συμφωνίας που θα συναφθεί σύμφωνα με το άρθρο 218 ΣΛΕΕ.

(39)

Στον παρόντα κανονισμό θα πρέπει να περιληφθεί ειδική διάταξη, ώστε να απαιτείται από τις τρίτες χώρες να χορηγούν χ στον αρμόδιο διατάκτη, στην OLAF και στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο τα αναγκαία δικαιώματα και την πρόσβαση, προκειμένου να ασκούν πλήρως τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους.

(40)

Διεθνείς οργανισμοί που δεν έχουν την έδρα τους στην Ένωση και που επιθυμούν να αποκτήσουν πρόσβαση στις υπηρεσίες SST που δεν είναι διαθέσιμες στο κοινό, θα πρέπει να απαιτείται να συνάψουν συμφωνία σύμφωνα με το άρθρο 218 ΣΛΕΕ . Οι διεθνείς οργανισμοί που έχουν την έδρα τους στην Ένωση και είναι δημόσιοι ιδιοκτήτες και φορείς εκμετάλλευσης διαστημικών σκαφών θα πρέπει να θεωρούνται βασικοί χρήστες του SST.

(41)

Ως «διαθέσιμες στο κοινό πληροφορίες για τις υπηρεσίες SST» θα πρέπει να νοείται κάθε πληροφορία στην οποία ο χρήστης εύλογα μπορεί να αποκτήσει νόμιμη πρόσβαση. Οι υπηρεσίες SST που αφορούν την αποφυγή συγκρούσεων, την επανείσοδο και τα θραύσματα βασίζονται σε εξωτερικές δημοσίως προσβάσιμες πληροφορίες SST, οι οποίες καθίστανται διαθέσιμες μετά από αίτημα πρόσβασης. Συνεπώς, οι υπηρεσίες SST που αφορούν την αποφυγή συγκρούσεων, την επανείσοδο και τα θραύσματα θα πρέπει να νοούνται ως υπηρεσίες διαθέσιμες στο κοινό και δεν θα πρέπει να απαιτούν σύναψη συμφωνίας σύμφωνα με το άρθρο 218 ΣΛΕΕ. Η πρόσβαση σε αυτές θα πρέπει να επιτρέπεται κατόπιν αιτήματος του δυνητικού χρήστη.

(42)

Η χρηστή δημόσια διακυβέρνηση του προγράμματος απαιτεί τη σαφή κατανομή των αρμοδιοτήτων και των καθηκόντων μεταξύ των διάφορων εμπλεκόμενων οντοτήτων, ώστε να αποφεύγονται οι περιττές αλληλεπικαλύψεις και να περιορίζονται οι υπερβάσεις του κόστους και οι καθυστερήσεις. Όλοι οι φορείς της διακυβέρνησης θα πρέπει να στηρίζουν, στον τομέα της αρμοδιότητάς τους και σύμφωνα με τις ευθύνες τους, την επίτευξη των στόχων του προγράμματος.

(43)

Τα κράτη μέλη δραστηριοποιούνται εδώ και καιρό στον τομέα του διαστήματος. Διαθέτουν συστήματα, υποδομές, εθνικούς οργανισμούς και φορείς που συνδέονται με το διάστημα. Συνεπώς, η συμβολή τους στο πρόγραμμα μπορεί να είναι σημαντική, ιδίως όσον αφορά την υλοποίησή του. Θα μπορούσαν να συνεργαστούν με την Ένωση για την προώθηση των υπηρεσιών και των εφαρμογών του προγράμματος. Η Επιτροπή μπορεί να είναι σε θέση να κινητοποιεί τα μέσα που διαθέτουν τα κράτη μέλη, να επωφελείται από τη συνδρομή τους και, υπό αμοιβαία συμφωνημένους όρους, να τους αναθέτει μη ρυθμιστικά καθήκοντα κατά την υλοποίηση του προγράμματος. Επιπλέον, τα οικεία κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία των επίγειων σταθμών που είναι εγκατεστημένοι στο έδαφός τους. Επίσης, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους και με τους αρμόδιους διεθνείς φορείς και τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές, προκειμένου να διασφαλίζουν ότι οι απαραίτητες συχνότητες για το πρόγραμμα είναι διαθέσιμες και προστατεύονται στο κατάλληλο επίπεδο, ώστε να καθίσταται εφικτή η πλήρης ανάπτυξη και υλοποίηση εφαρμογών που βασίζονται στις παρεχόμενες υπηρεσίες, σύμφωνα με την απόφαση αριθ. 243/2012/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (15).

(44)

Η Επιτροπή, ως φορέας προώθησης του γενικού συμφέροντος της Ένωσης, είναι υπεύθυνη να υλοποιήσει το πρόγραμμα, να αναλάβει τη συνολική ευθύνη και να προωθήσει τη χρήση του. Για τη βέλτιστη χρήση των πόρων και των ικανοτήτων των διαφόρων συμμετεχόντων, η Επιτροπή θα πρέπει να είναι σε θέση να αναθέτει ορισμένα καθήκοντα σε άλλες οντότητες σε αιτιολογημένες περιπτώσεις. Δεδομένου ότι η Επιτροπή φέρει τη συνολική ευθύνη του προγράμματος, θα πρέπει να καθορίσει τις βασικές τεχνικές και επιχειρησιακές απαιτήσεις που είναι αναγκαίες για την εξέλιξη των συστημάτων και των υπηρεσιών, αφού διαβουλευθεί με εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, χρήστες και άλλα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη. Τέλος, δεδομένου ότι στον τομέα του διαστήματος, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 3 ΣΛΕΕ, η άσκηση αρμοδιότητας από την Ένωση δεν έχει ως αποτέλεσμα να κωλύεται η άσκηση των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών, η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίζει τη συνοχή των δραστηριοτήτων που εκτελούνται στο πλαίσιο του προγράμματος.

(45)

Η αποστολή του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το διαστημικό πρόγραμμα («ο Οργανισμός»), ο οποίος αντικαθιστά και διαδέχεται τον Οργανισμό του ευρωπαϊκού GNSS, που συστάθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 912/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (16), είναι να συμβάλλει στο πρόγραμμα, ιδίως όσον αφορά τη διαπίστευση ασφαλείας, καθώς και την ανάπτυξη εφαρμογών για την αγορά και κατάντη εφαρμογών. Ως εκ τούτου, ορισμένα καθήκοντα που συνδέονται με αυτά τα πεδία θα πρέπει να ανατεθούν στον Οργανισμό. Ιδίως όσον αφορά την ασφάλεια, και δεδομένης της πείρας του στον συγκεκριμένο τομέα, ο Οργανισμός θα πρέπει να αναλάβει τα καθήκοντα διαπίστευσης ασφαλείας για όλες τις δράσεις της Ένωσης στον διαστημικό τομέα. Βασιζόμενος στο θετικό ιστορικό όσον αφορά την προώθηση της αξιοποίησης του Galileo και του EGNOS από τους χρήστες και από την αγορά, ο Οργανισμός θα πρέπει επίσης να επιφορτιστεί με τις δραστηριότητες απορρόφησης από τους χρήστες που αφορούν τις συνιστώσες του προγράμματος εκτός του Galileo και του EGNOS, καθώς και με τις δραστηριότητες ανάπτυξης κατάντη εφαρμογών για όλες τις συνιστώσες του προγράμματος. Αυτό θα επιτρέψει στον Οργανισμό την αξιοποίηση οικονομιών κλίμακας και την παροχή ευκαιρίας για την ανάπτυξη εφαρμογών που βασίζονται σε διάφορες συνιστώσες του προγράμματος (ολοκληρωμένες εφαρμογές). Οι δραστηριότητες αυτές δεν θα πρέπει, ωστόσο, να θίγουν τις δραστηριότητες αξιοποίησης των υπηρεσιών και τις δραστηριότητες απορρόφησης από χρήστες, οι οποίες ανατίθενται από την Επιτροπή σε εντεταλμένες οντότητες του Copernicus. Η ανάθεση της ανάπτυξης κατάντη εφαρμογών στον Οργανισμό δεν θα πρέπει να εμποδίζει άλλες εντεταλμένες οντότητες να αναπτύσσουν κατάντη εφαρμογές. Επιπλέον, ο Οργανισμός θα πρέπει να εκτελεί τα καθήκοντα που αναθέτει σε αυτόν η Επιτροπή μέσω μίας ή περισσότερων συμφωνιών συνεισφοράς στο πλαίσιο χρηματοδοτικής συμφωνίας-πλαισίου εταιρικής σχέσης, που καλύπτουν άλλα συγκεκριμένα καθήκοντα που συνδέονται με το πρόγραμμα. Όταν ανατίθενται καθήκοντα στον Οργανισμό, θα πρέπει να διατίθενται και επαρκείς ανθρώπινοι, διοικητικοί και οικονομικοί πόροι.

(46)

Σε ορισμένες δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, ο Οργανισμός θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αναθέτει συγκεκριμένα καθήκοντα σε κράτη μέλη ή σε ομάδα κρατών μελών. Η ανάθεση αυτή θα πρέπει να περιορίζεται σε δραστηριότητες που ο Οργανισμός δεν είναι σε θέση να εκτελεί ο ίδιος και δεν θα πρέπει να θίγει τη διακυβέρνηση του προγράμματος και την κατανομή καθηκόντων όπως ορίζεται στον παρόντα κανονισμό.

(47)

Το Galileo και το EGNOS είναι πολύπλοκα συστήματα που απαιτούν εντατικό συντονισμό. Δεδομένου ότι είναι συνιστώσες του προγράμματος, ο συντονισμός αυτός θα πρέπει να πραγματοποιείται από θεσμικό όργανο ή οργανισμό της Ένωσης . Με βάση την εμπειρογνωμοσύνη που αναπτύχθηκε κατά τα προηγούμενα έτη, ο Οργανισμός είναι ο καταλληλότερος φορέας για τον συντονισμό όλων των επιχειρησιακών καθηκόντων που σχετίζονται με την εκμετάλλευση των εν λόγω συστημάτων, με εξαίρεση τη διεθνή συνεργασία. Συνεπώς, θα πρέπει να ανατεθεί στον Οργανισμό η διαχείριση της εκμετάλλευσης του EGNOS και του Galileo. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι ο Οργανισμός θα πρέπει να εκτελεί μόνος του όλα τα καθήκοντα που συνδέονται με την εκμετάλλευση των εν λόγω συστημάτων. Θα μπορούσε να βασίζεται στην εμπειρογνωσία άλλων φορέων, ιδίως του ΕΟΔ. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται οι δραστηριότητες σχετικά με την εξέλιξη των συστημάτων, τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη μερών του επίγειου σκέλους και δορυφόρων, που θα πρέπει να ανατεθούν στον ΕΟΔ. Καθήκοντα ανατίθενται σε άλλες οντότητες βάσει της αρμοδιότητάς τους, αποφεύγοντας την αλληλεπικάλυψη των εργασιών.

(48)

Ο ΕΟΔ είναι διεθνής οργανισμός με ευρεία εμπειρογνωσία στον διαστημικό τομέα, ο οποίος συνήψε συμφωνία-πλαίσιο με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα το 2004 («συμφωνία-πλαίσιο του 2004») (17). Συνεπώς, είναι σημαντικός εταίρος για την υλοποίηση του προγράμματος, με τον οποίο είναι σκόπιμο να υπάρξει ωφέλιμη σχέση. Ως προς αυτό, και σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, η Επιτροπή θα πρέπει να συνάψει χρηματοδοτική συμφωνία-πλαίσιο εταιρικής σχέσης με τον ΕΟΔ και τον Οργανισμό, που να διέπει όλες τις χρηματοοικονομικές σχέσεις μεταξύ της Επιτροπής, του Οργανισμού και του ΕΟΔ, να εξασφαλίζει τη συνοχή και τη συμμόρφωσή τους με τη συμφωνία-πλαίσιο του 2004 και ιδίως με τα άρθρα 2 και 5. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο ΕΟΔ δεν είναι οργανισμός της Ένωσης και δεν υπόκειται στο ενωσιακό δίκαιο, έχει καίρια σημασία η εν λόγω συμφωνία να προβλέπει τη λήψη από τον ΕΟΔ κατάλληλων μέτρων για τη διασφάλιση της προστασίας των συμφερόντων της Ένωσης και των κρατών μελών της και, όσον αφορά την εκτέλεση του προϋπολογισμού, ότι τα καθήκοντα που του ανατίθενται είναι συμβατά με τις αποφάσεις της Επιτροπής. Η συμφωνία θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει όλες τις ρήτρες που είναι αναγκαίες για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης.

(49)

Η λειτουργία του Δορυφορικού Κέντρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (SATCEN) ως ευρωπαϊκής αυτόνομης ικανότητας η οποία παρέχει πρόσβαση σε πληροφορίες και υπηρεσίες που προκύπτουν από την εκμετάλλευση των συναφών διαστημικών περιουσιακών στοιχείων και συναφών δεδομένων είχε ήδη αναγνωριστεί με την εφαρμογή της απόφασης αριθ. 541/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (18).

(50)

Για να ενσωματωθεί διαρθρωτικά η εκπροσώπηση των χρηστών στη διακυβέρνηση του GOVSATCOM και για να συγκεντρωθούν οι ανάγκες και οι απαιτήσεις των χρηστών σε διασυνοριακό επίπεδο και μεταξύ πολιτικοστρατιωτικών υπηρεσιών, οι σχετικές ενωσιακές οντότητες που έχουν στενή επαφή με τους χρήστες, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια στη Θάλασσα, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ελέγχου της Αλιείας, ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου, η Στρατιωτική Δυνατότητα Σχεδίασης και Διεξαγωγής Επιχειρήσεων και η Μη Στρατιωτική Δυνατότητα Σχεδιασμού και Διεξαγωγής Επιχειρήσεων, καθώς και το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών μπορούν να έχουν συντονιστικά καθήκοντα για συγκεκριμένες ομάδες χρηστών. Σε συγκεντρωτικό επίπεδο, ο Οργανισμός θα πρέπει να συντονίζει τις σχετικές με τους χρήστες πτυχές για τις κοινότητες χρηστών του μη στρατιωτικού τομέα και μπορεί να παρακολουθεί την επιχειρησιακή χρήση, τη ζήτηση, τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις, καθώς και τις εξελισσόμενες ανάγκες και απαιτήσεις.

(51)

Λόγω της σημασίας που έχουν οι συναφείς με το διάστημα δραστηριότητες για την ενωσιακή οικονομία και τη ζωή των πολιτών της Ένωσης και λόγω της διπλής χρήσης που έχουν εκ φύσεως τα συστήματα και οι εφαρμογές που βασίζονται σε αυτά τα συστήματα, η επίτευξη και η διατήρηση υψηλού βαθμού ασφαλείας θα πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα του προγράμματος, ιδίως προκειμένου να διαφυλάσσονται τα συμφέροντα της Ένωσης και των κρατών μελών της, μεταξύ άλλων σε σχέση με τις διαβαθμισμένες και άλλες ευαίσθητες μη διαβαθμισμένες πληροφορίες.

(52)

Με την επιφύλαξη των προνομιών των κρατών μελών στον τομέα της εθνικής ασφάλειας, η Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος, στο πλαίσιο των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους, θα πρέπει να εγγυώνται την ασφάλεια του προγράμματος σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό και, κατά περίπτωση, με την απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2021/698 του Συμβουλίου (19).

(53)

Δεδομένης της συγκεκριμένης εμπειρογνωσίας που διαθέτει και των τακτικών επαφών της με τις αρχές τρίτων χωρών και τις διοικήσεις διεθνών οργανισμών, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) δύναται να βοηθήσει την Επιτροπή στην εκτέλεση ορισμένων καθηκόντων της που σχετίζονται με την ασφάλεια του προγράμματος στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων, σύμφωνα με την απόφαση 2010/427/ΕΕ του Συμβουλίου (20).

(54)

Με την επιφύλαξη της αποκλειστικής αρμοδιότητας των κρατών μελών όσον αφορά τη διαφύλαξη της εθνικής ασφάλειας, όπως προβλέπεται στο άρθρο 4 παράγραφος 2 ΣΕΕ, καθώς και του δικαιώματος των κρατών μελών να προστατεύουν τα ζωτικά τους συμφέροντα ασφαλείας σύμφωνα με το άρθρο 346 ΣΛΕΕ, θα πρέπει να θεσπιστεί ειδική διακυβέρνηση της ασφάλειας, ώστε να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη υλοποίηση του προγράμματος. Η διακυβέρνηση αυτή θα πρέπει να εδράζεται σε τρεις βασικές αρχές. Πρώτον, είναι επιβεβλημένο η εκτεταμένη, μοναδική πείρα που έχουν τα κράτη μέλη σε θέματα ασφάλειας να λαμβάνεται υπόψη στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Δεύτερον, για να αποφεύγονται συγκρούσεις συμφερόντων και τυχόν αδυναμίες κατά την εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας, οι επιχειρησιακές λειτουργίες θα πρέπει να διαχωρίζονται από τις λειτουργίες της διαπίστευσης ασφαλείας. Τρίτον, η οντότητα που είναι αρμόδια για τη διαχείριση του συνόλου ή μέρους των συνιστωσών του προγράμματος είναι επίσης η πλέον κατάλληλη για τη διαχείριση της ασφάλειας των καθηκόντων που της έχουν ανατεθεί. Η ασφάλεια του προγράμματος θα βασίζεται στην πείρα που αποκτήθηκε κατά τα τελευταία έτη από την εφαρμογή των προγραμμάτων Galileo, EGNOS και Copernicus. Η χρηστή διακυβέρνηση της ασφάλειας απαιτεί επίσης την κατάλληλη κατανομή των ρόλων μεταξύ των διαφόρων παραγόντων. Η Επιτροπή, με την επιφύλαξη των προνομιών των κρατών μελών στον τομέα της εθνικής ασφάλειας, ως υπεύθυνη για το πρόγραμμα, θα πρέπει να καθορίσει τις γενικές απαιτήσεις ασφαλείας που θα εφαρμόζονται για κάθε μία από τις συνιστώσες του προγράμματος.

(55)

Η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο για τις ευρωπαϊκές διαστημικές υποδομές, τόσο στο έδαφος όσο και στο διάστημα, έχει καίρια σημασία για τη διασφάλιση της συνέχειας της λειτουργίας των συστημάτων και της συνέχειας των υπηρεσιών. Η ανάγκη προστασίας των συστημάτων και των υπηρεσιών τους κατά των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, μεταξύ άλλων μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών, θα πρέπει, επομένως, να ληφθεί δεόντως υπόψη κατά τον καθορισμό των απαιτήσεων ασφάλειας.

(56)

Η Επιτροπή θα πρέπει να προσδιορίσει μια δομή παρακολούθησης της ασφάλειας, κατά περίπτωση, μετά την ανάλυση κινδύνου και απειλής. Η εν λόγω δομή παρακολούθησης της ασφάλειας θα πρέπει να είναι ο φορέας που ανταποκρίνεται στις οδηγίες που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του πεδίου εφαρμογής της απόφασης (ΚΕΠΠΑ) 2021/698. Όσον αφορά το Galileo, ο φορέας αυτός θα πρέπει να είναι το κέντρο παρακολούθησης της ασφάλειας του Galileo. Όσον αφορά την εφαρμογή της απόφασης (ΚΕΠΠΑ) 2021/698, ο ρόλος του συμβουλίου διαπίστευσης ασφαλείας θα πρέπει να περιορίζεται στην παροχή στο Συμβούλιο ή στον ύπατο εκπρόσωπο συμβουλών που αφορούν τη διαπίστευση ασφαλείας του συστήματος.

(57)

Λόγω της μοναδικότητας και της πολυπλοκότητας του προγράμματος, καθώς και της σχέσης του με την ασφάλεια, θα πρέπει να τηρούνται αναγνωρισμένες και καθιερωμένες αρχές για τη διαπίστευση ασφαλείας. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο, αφενός, οι δραστηριότητες διαπίστευσης ασφαλείας να εκτελούνται βάσει συλλογικής ευθύνης για την ασφάλεια της Ένωσης και των κρατών μελών της, μέσω προσπαθειών για την επίτευξη συναίνεσης και τη συμμετοχή όλων των παραγόντων που ασχολούνται με το θέμα της ασφάλειας, και, αφετέρου, να εφαρμοστεί διαδικασία διαρκούς παρακολούθησης των κινδύνων. Επιβάλλεται επίσης να ανατίθενται οι τεχνικές δραστηριότητες διαπίστευσης ασφαλείας σε επαγγελματίες οι οποίοι να διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα για τη διαπίστευση πολύπλοκων συστημάτων και να έχουν εξουσιοδότηση ασφαλείας επαρκούς επιπέδου.

(58)

Οι διαβαθμισμένες πληροφορίες της ΕΕ (ΔΠΕΕ) πρέπει να διεκπεραιώνονται σύμφωνα με τους κανόνες ασφαλείας που καθορίζονται στην απόφαση 2013/488/ΕΕ του Συμβουλίου (21) και στην απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2015/444 της Επιτροπής (22). Σύμφωνα με την απόφαση 2013/488/ΕΕ, τα κράτη μέλη οφείλουν να τηρούν τις αρχές και τις ελάχιστες προδιαγραφές που καθορίζονται σε αυτήν, προκειμένου να διασφαλίζεται ισοδύναμο επίπεδο προστασίας των ΔΠΕΕ.

(59)

Για να είναι εγγυημένη η ασφαλής ανταλλαγή πληροφοριών, θα πρέπει να συναφθούν κατάλληλες συμφωνίες ώστε να εξασφαλίζεται η προστασία των ΔΠΕΕ που διαβιβάζονται σε τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς στο πλαίσιο του προγράμματος.

(60)

Ένας σημαντικός στόχος του προγράμματος είναι η εγγύηση της ασφάλειάς του και η ενδυνάμωση της στρατηγικής αυτονομίας σε βασικές τεχνολογίες και αλυσίδες αξίας, με παράλληλη διατήρηση μιας ανοικτής οικονομίας, συμπεριλαμβανομένου του ελεύθερου και δίκαιου εμπορίου, και με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει το διάστημα για την ασφάλεια της Ένωσης και των κρατών μελών της. Ο εν λόγω στόχος απαιτεί, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, να καθορίζονται οι απαιτούμενοι όροι επιλεξιμότητας και συμμετοχής για την εγγύηση προστασίας της ακεραιότητας, της ασφάλειας και της ανθεκτικότητας των επιχειρησιακών συστημάτων της Ένωσης. Αυτό δεν θα πρέπει να υπονομεύει την αναγκαιότητα της ανταγωνιστικότητας και τη σχέση κόστους/αποτελεσματικότητας. Κατά την αξιολόγηση νομικών οντοτήτων που τελούν υπό τον έλεγχο τρίτης χώρας ή οντότητας τρίτης χώρας, η Επιτροπή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αρχές και τα κριτήρια που ορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2019/452 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (23).

(61)

Στο πλαίσιο του προγράμματος, υπάρχουν ορισμένες πληροφορίες οι οποίες, αν και δεν είναι διαβαθμισμένες, πρέπει να αντιμετωπίζονται σύμφωνα με ενωσιακές νομικές πράξεις που ήδη ισχύουν ή με εθνικούς νόμους, κανόνες και κανονισμούς, μεταξύ άλλων και μέσω περιορισμών στη διανομή.

(62)

Ένας αυξανόμενος αριθμός νευραλγικών οικονομικών τομέων, ιδίως οι μεταφορές, οι τηλεπικοινωνίες, η γεωργία και η ενέργεια, χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τα δορυφορικά συστήματα πλοήγησης και γεωσκόπησης. Το πρόγραμμα θα πρέπει να αξιοποιεί τις συνέργειες μεταξύ των εν λόγω τομέων, λαμβάνοντας υπόψη τα οφέλη που αποφέρουν οι διαστημικές τεχνολογίες στους τομείς αυτούς, να στηρίζει την ανάπτυξη συμβατού εξοπλισμού και να προωθεί την ανάπτυξη σχετικών προτύπων και πιστοποιήσεων. Αυξάνονται επίσης οι συνέργειες μεταξύ διαστημικών δραστηριοτήτων και δραστηριοτήτων που συνδέονται με την ασφάλεια και την άμυνα της Ένωσης και των κρατών μελών της. Κατά συνέπεια, ο πλήρης έλεγχος της δορυφορικής πλοήγησης θα πρέπει να εγγυάται την τεχνολογική ανεξαρτησία της Ένωσης –και, μακροπρόθεσμα, των κατασκευαστικών στοιχείων του εξοπλισμού της υποδομής– και να διασφαλίζει τη στρατηγική της αυτονομία.

(63)

Το Galileo έχει ως στόχο τη δημιουργία και τη λειτουργία της πρώτης παγκόσμιας υποδομής δορυφορικής πλοήγησης και εντοπισμού θέσης, η οποία θα είναι ειδικά σχεδιασμένη για μη στρατιωτικούς σκοπούς και θα μπορεί να χρησιμοποιείται από διάφορους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Το Galileo λειτουργεί ανεξάρτητα από άλλα υφιστάμενα ή δυνητικά συστήματα και, με τον τρόπο αυτό, συμβάλλει, μεταξύ άλλων, στη στρατηγική αυτονομία της Ένωσης. Η δεύτερη γενιά του Galileo αναμένεται ότι θα εφαρμοστεί σταδιακά πριν από το 2030, αρχικά με μειωμένη επιχειρησιακή ικανότητα.

(64)

Στόχος του EGNOS είναι να βελτιωθεί η ποιότητα των ανοικτών σημάτων που εκπέμπονται από τα υφιστάμενα παγκόσμια συστήματα δορυφορικής πλοήγησης, ιδίως των σημάτων που εκπέμπονται από το Galileo. Οι υπηρεσίες που παρέχει το EGNOS θα πρέπει να καλύπτουν, κατά προτεραιότητα, τα εδάφη των κρατών μελών που βρίσκονται γεωγραφικώς στην Ευρώπη, στα οποία, για τον εν λόγω σκοπό, περιλαμβάνονται και η Κύπρος, οι νήσοι Αζόρες και Κανάριοι και η Μαδέιρα, το αργότερο μέχρι τα τέλη του 2026. Στον τομέα της αεροπορίας, όλα αυτά τα εδάφη θα πρέπει να επωφελούνται από το EGNOS για υπηρεσίες αεροναυτιλίας για όλα τα επίπεδα επιδόσεων που υποστηρίζονται από το EGNOS. Με την επιφύλαξη της τεχνικής εφικτότητας και, για λόγους ασφάλειας της ζωής, με βάση τις διεθνείς συμφωνίες, η γεωγραφική κάλυψη των υπηρεσιών που παρέχονται από το EGNOS θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλες περιοχές του κόσμου. Με την επιφύλαξη του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1139 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (24) και της αναγκαίας παρακολούθησης της ποιότητας της υπηρεσίας Galileo για τους σκοπούς της αεροπορίας, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, ενώ τα σήματα που εκπέμπονται από το Galileo μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για να διευκολυνθεί ο εντοπισμός της θέσης των αεροσκαφών, σε όλα τα στάδια της πτήσης, μέσω του αναγκαίου συστήματος ενίσχυσης, συμπεριλαμβανομένων περιφερειακών, τοπικών και επί του αεροσκάφους ηλεκτρονικών συστημάτων, μόνο περιφερειακά ή τοπικά συστήματα ενίσχυσης, όπως το EGNOS στην Ευρώπη, μπορούν να αποτελέσουν υπηρεσίες διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας (ATM) και υπηρεσίες αεροναυτιλίας (ANS). Η υπηρεσία ασφάλειας της ζωής του EGNOS θα πρέπει να παρέχεται σύμφωνα με τα ισχύοντα πρότυπα του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας («πρότυπα του ΔΟΠΑ»).

(65)

Είναι επιβεβλημένο να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των Galileo και EGNOS και η συνέχεια, η διαθεσιμότητα, η ακρίβεια, η αξιοπιστία και η ασφάλεια των υπηρεσιών τους. Σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον και στο πλαίσιο μιας ταχέως αναπτυσσόμενης αγοράς, θα πρέπει επίσης να συνεχιστεί η ανάπτυξή τους και να προετοιμαστούν νέες γενιές των εν λόγω συστημάτων, περιλαμβανομένης και της εξέλιξης του σχετικού διαστημικού και επίγειου σκέλους.

(66)

Ο όρος «εμπορική υπηρεσία», που χρησιμοποιείται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1285/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (25), δεν είναι πλέον κατάλληλος δεδομένης της εξέλιξης της εν λόγω υπηρεσίας. Αντ’ αυτού, στην εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2017/224 της Επιτροπής (26), ορίστηκαν δύο χωριστές υπηρεσίες, δηλαδή η υπηρεσία υψηλής ακρίβειας και η υπηρεσία ταυτοποίησης.

(67)

Για να βελτιστοποιηθεί η χρήση των παρεχόμενων υπηρεσιών, οι υπηρεσίες που παρέχονται από το Galileo και το EGNOS θα πρέπει να είναι συμβατές και διαλειτουργικές μεταξύ τους, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο χρηστών, και, στο μέτρο του δυνατού, με άλλα συστήματα δορυφορικής πλοήγησης, καθώς και με συμβατικά μέσα ραδιοπλοήγησης, όταν η εν λόγω συμβατότητα και διαλειτουργικότητα ορίζονται σε διεθνή συμφωνία, με την επιφύλαξη του στόχου της στρατηγικής αυτονομίας της Ένωσης.

(68)

Δεδομένης της σημασίας που έχει για το Galileo και το EGNOS η επίγεια υποδομή τους, και λόγω του αντικτύπου τής εν λόγω υποδομής στην ασφάλειά τους, ο καθορισμός της θέσης της υποδομής θα πρέπει να πραγματοποιηθεί από την Επιτροπή. Η εγκατάσταση της επίγειας υποδομής των συστημάτων θα πρέπει να εξακολουθήσει να πραγματοποιείται με ανοικτή και διαφανή διαδικασία, στην οποία θα μπορούσε, κατά περίπτωση, να συμμετέχει και ο Οργανισμός, στο πλαίσιο του πεδίου αρμοδιοτήτων του.

(69)

Για να μεγιστοποιηθούν τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη του Galileo και του EGNOS, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη στρατηγική αυτονομία της Ένωσης, ιδίως σε ευαίσθητους τομείς και στον τομέα της προστασίας και της ασφάλειας, θα πρέπει να προωθηθεί και με κανονιστικά μέσα η χρήση των υπηρεσιών του EGNOS και του Galileo όπου αυτό είναι δικαιολογημένο και επωφελές. Τα μέτρα για την ενθάρρυνση της χρήσης αυτών των υπηρεσιών σε όλα τα κράτη μέλη αποτελούν επίσης σημαντικό μέρος της διαδικασίας.

(70)

Οι συνιστώσες του προγράμματος θα πρέπει να ενθαρρύνουν την εφαρμογή της ψηφιακής τεχνολογίας στα διαστημικά συστήματα, στη διανομή δεδομένων και υπηρεσιών και στην ανάπτυξη των επόμενων σταδίων. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις πρωτοβουλίες και τις δράσεις που προτείνονται από την Επιτροπή στις ανακοινώσεις της, της 14ης Σεπτεμβρίου 2016, με τίτλο «Συνδεσιμότητα για ανταγωνιστική ψηφιακή ενιαία αγορά – Προς μια ευρωπαϊκή κοινωνία των Gigabit» και της 14ης Σεπτεμβρίου 2016 με τίτλο «5G για την Ευρώπη: σχέδιο δράσης».

(71)

Το Copernicus θα πρέπει να εξασφαλίζει αυτόνομη πρόσβαση σε περιβαλλοντικές γνώσεις και βασικές τεχνολογίες γεωσκόπησης και υπηρεσίες γεωπληροφόρησης, υποστηρίζοντας με τον τρόπο αυτό την Ένωση ώστε να επιτύχει ανεξάρτητη λήψη αποφάσεων και δράσεων στους τομείς, μεταξύ άλλων, του περιβάλλοντος, της κλιματικής αλλαγής, της θάλασσας, της ναυτιλίας, της γεωργίας και της ανάπτυξης της υπαίθρου, της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, της πολιτικής προστασίας, της παρακολούθησης της γης και των υποδομών, της ασφάλειας, καθώς και της ψηφιακής οικονομίας.

(72)

Το Copernicus θα πρέπει να αξιοποιήσει, να αναβαθμίσει και να εξασφαλίσει τη συνέχεια των δραστηριοτήτων και των επιτευγμάτων στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 377/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (27) για τη θέσπιση ενωσιακού προγράμματος γεωσκόπησης και παρακολούθησης της Γης (Copernicus), καθώς και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 911/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (28), με τον οποίο θεσπίστηκε το πρόδρομο πρόγραμμα «Παγκόσμια παρακολούθηση του περιβάλλοντος και της ασφάλειας» (GMES) και καθορίστηκαν οι κανόνες για την υλοποίηση των αρχικών επιχειρήσεών του, με βάση τις πρόσφατες τάσεις στην έρευνα, την τεχνολογική πρόοδο και καινοτομία που επηρεάζουν τον τομέα της γεωσκόπησης, καθώς και τις εξελίξεις στην ανάλυση μαζικών δεδομένων και την τεχνητή νοημοσύνη και συναφείς στρατηγικές και πρωτοβουλίες σε ενωσιακό επίπεδο, όπως σκιαγραφήθηκε από την Επιτροπή στη Λευκή Βίβλο της για την τεχνητή νοημοσύνη, της 19ης Φεβρουαρίου 2020, με τίτλο «Η ευρωπαϊκή προσέγγιση της αριστείας και της εμπιστοσύνης» και στην ανακοίνωσή της, της 19ης Φεβρουαρίου 2020, με τίτλο «Ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα». Για την ανάπτυξη νέων περιουσιακών στοιχείων, η Επιτροπή θα πρέπει να συνεργάζεται στενά με τα κράτη μέλη, τον ΕΟΔ, την Ευρωπαϊκή Οργάνωση για την Εκμετάλλευση Μετεωρολογικών Δορυφόρων (EUMETSAT) και, κατά περίπτωση, με άλλους φορείς που κατέχουν σημαντικά διαστημικά και επιτόπια περιουσιακά στοιχεία. Στον μέγιστο δυνατό βαθμό, το Copernicus θα πρέπει να αξιοποιεί τις ικανότητες διενέργειας διαστημικών γεωσκοπήσεων των κρατών μελών, του ΕΟΔ, της EUMETSAT, καθώς και άλλων οντοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών πρωτοβουλιών στην Ένωση, συμβάλλοντας και στην ανάπτυξη ενός βιώσιμου εμπορικού διαστημικού τομέα στην Ευρώπη. Όπου είναι εφικτό και σκόπιμο, το Copernicus θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιεί τα διαθέσιμα επιτόπια και βοηθητικά δεδομένα που παρέχονται κυρίως από τα κράτη μέλη σύμφωνα με την οδηγία 2007/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (29). Η Επιτροπή θα πρέπει να συνεργάζεται με τα κράτη μέλη και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, προκειμένου να εξασφαλίζεται η αποτελεσματική πρόσβαση και χρήση των επιτόπιων συνόλων δεδομένων για το Copernicus.

(73)

Το Copernicus θα πρέπει να υλοποιηθεί σύμφωνα με τους στόχους της οδηγίας 2003/98/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (30), και ιδίως τους στόχους που αφορούν τη διαφάνεια και τη δημιουργία συνθηκών που είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξη υπηρεσιών και συμβάλλουν στην οικονομική μεγέθυνση και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ένωση. Τα δεδομένα και οι πληροφορίες του Copernicus θα πρέπει να διατίθενται ελεύθερα και ανοικτά.

(74)

Θα πρέπει να αξιοποιηθούν πλήρως όλες οι δυνατότητες του Copernicus για την κοινωνία και την οικονομία της Ένωσης, πέραν των άμεσων δικαιούχων, με την εντατικοποίηση της λήψης μέτρων απορρόφησης από τους χρήστες, για την οποία απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες προκειμένου τα δεδομένα να μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από μη ειδικούς, δίνοντας έτσι ώθηση στην οικονομική μεγέθυνση, την απασχόληση και τη μεταφορά γνώσης.

(75)

Το Copernicus είναι πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί με γνώμονα τους χρήστες. Ως εκ τούτου, η εξέλιξή του θα πρέπει να βασίζεται στις εξελισσόμενες απαιτήσεις των βασικών χρηστών του Copernicus και να αναγνωρίζεται, παράλληλα, η εμφάνιση νέων κοινοτήτων χρηστών του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα. Το Copernicus θα πρέπει να βασίζεται σε ανάλυση των επιλογών με σκοπό να ικανοποιούνται οι εξελισσόμενες ανάγκες των χρηστών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν την υλοποίηση και την παρακολούθηση των ενωσιακών πολιτικών, πράγμα που απαιτεί τη συνεχή και ουσιαστική συμμετοχή των χρηστών, ιδίως για τον καθορισμό και την επικύρωση των απαιτήσεων.

(76)

Το Copernicus βρίσκεται ήδη σε λειτουργία. Επομένως, είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί η συνέχεια των υποδομών και των υπηρεσιών που έχουν ήδη δημιουργηθεί και, παράλληλα, να εξασφαλιστεί η προσαρμογή στις μεταβολές στις ανάγκες των χρηστών και το περιβάλλον αγοράς, και ιδίως στην εμφάνιση και στις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις για τις οποίες απαιτείται ταχεία αντίδραση. Αυτό καθιστά αναγκαία την εξέλιξη της λειτουργικής δομής του Copernicus, ώστε να αντικατοπτρίζει καλύτερα τη μετάβαση από το πρώτο στάδιο των επιχειρησιακών υπηρεσιών στην παροχή προηγμένων και περισσότερο στοχευμένων υπηρεσιών σε νέες κοινότητες χρηστών, καθώς και την ενίσχυση των κατάντη αγορών προστιθέμενης αξίας. Για τον εν λόγω σκοπό, η περαιτέρω υλοποίησή του θα πρέπει να συντελεστεί με βάση προσέγγιση η οποία να αντικατοπτρίζει την αξιακή αλυσίδα, δηλαδή την απόκτηση δεδομένων, την επεξεργασία δεδομένων και πληροφοριών, τη διανομή και την εκμετάλλευση, τις δραστηριότητες για την απορρόφηση από τους χρήστες και την αγορά και για τη δημιουργία ικανοτήτων, ενώ η διαδικασία στρατηγικού σχεδιασμού στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» θα εντοπίσει δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας που θα πρέπει να κάνουν χρήση του Copernicus.

(77)

Όσον αφορά την απόκτηση δεδομένων, οι δραστηριότητες στο πλαίσιο του Copernicus θα πρέπει να αποσκοπούν στην ολοκλήρωση και τη διατήρηση των υφιστάμενων διαστημικών υποδομών, στην προετοιμασία της μακροπρόθεσμης αντικατάστασης των δορυφόρων στο τέλος του κύκλου ζωής τους, καθώς και στη δρομολόγηση νέων αποστολών που θα χρησιμοποιήσουν, ιδίως, νέα συστήματα παρατήρησης, προκειμένου να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της πρόκλησης που συνιστά η παγκόσμια κλιματική αλλαγή, όπως η παρακολούθηση ανθρωπογενών εκπομπών CO2 και άλλων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το εύρος της παγκόσμιας παρακολούθησης που παρέχουν οι δραστηριότητες στο πλαίσιο του Copernicus θα πρέπει να διευρυνθεί, ώστε να καλύπτονται οι πολικές περιοχές, και θα πρέπει να υποστηριχθούν η διασφάλιση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης, η θεσμοθετημένη παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων για το περιβάλλον, καθώς και οι καινοτόμες περιβαλλοντικές εφαρμογές στη γεωργία, στη διαχείριση των δασικών, υδατικών και θαλάσσιων πόρων και στην πολιτιστική κληρονομιά, όπως για την παρακολούθηση των καλλιεργειών, τη διαχείριση των υδάτων και την ενισχυμένη παρακολούθηση των πυρκαγιών. Με τον τρόπο αυτό, αναμένεται ότι το Copernicus θα αξιοποιήσει και θα επωφεληθεί στο έπακρο από τις επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της προηγούμενης περιόδου χρηματοδότησης (2014-2020), περιλαμβανομένων εκείνων που πραγματοποιήθηκαν από κράτη μέλη, από τον ΕΟΔ και από την EUMETSAT, διερευνώντας παράλληλα νέα επιχειρησιακά και επιχειρηματικά μοντέλα, προκειμένου να συμπληρώσει περαιτέρω τις ικανότητές του. Το Copernicus θα μπορούσε επίσης να αξιοποιήσει τις επιτυχημένες εταιρικές σχέσεις με τα κράτη μέλη, ώστε να αναπτυχθεί περαιτέρω η διάσταση της ασφάλειας με κατάλληλους μηχανισμούς διακυβέρνησης, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις εξελισσόμενες ανάγκες των χρηστών στον τομέα της ασφάλειας.

(78)

Στο πλαίσιο της επεξεργασίας δεδομένων και πληροφοριών, το Copernicus θα πρέπει να εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και την περαιτέρω ανάπτυξη των υπηρεσιών του Copernicus, παρέχοντας πληροφορίες για την ικανοποίηση των αναγκών του δημόσιου τομέα και των αναγκών που απορρέουν από τις διεθνείς δεσμεύσεις της Ένωσης, και για τη μεγιστοποίηση των ευκαιριών εμπορικής εκμετάλλευσης. Ειδικότερα, το Copernicus θα πρέπει να παρέχει, σε ευρωπαϊκή, εθνική, τοπική και παγκόσμια κλίμακα, πληροφόρηση σχετικά με τη σύνθεση της ατμόσφαιρας και την ποιότητα του αέρα· πληροφόρηση σχετικά με την κατάσταση και τη δυναμική των ωκεανών· πληροφόρηση προς στήριξη της παρακολούθησης της ξηράς και του πάγου, ώστε να ενισχυθεί η εφαρμογή ενωσιακών, εθνικών και τοπικών πολιτικών· πληροφόρηση προς στήριξη της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και του μετριασμού της· γεωδιαστημική πληροφόρηση προς στήριξη της διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, μεταξύ άλλων με δράσεις πρόληψης, με τη διασφάλιση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης, καθώς και με την πολιτική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης της εξωτερικής δράσης της Ένωσης. Η Επιτροπή θα πρέπει να καθορίσει κατάλληλες συμβατικές ρυθμίσεις που να ενισχύουν τη βιωσιμότητα της παροχής υπηρεσιών.

(79)

Κατά την εκτέλεση των υπηρεσιών του Copernicus, η Επιτροπή θα πρέπει να στηρίζεται στις αρμόδιες οντότητες, στους σχετικούς ενωσιακούς οργανισμούς, στις ενώσεις ή κοινοπραξίες εθνικών φορέων, ή σε κάθε σχετικό φορέα που είναι δυνητικά επιλέξιμος για τη σύναψη συμφωνίας συνεισφοράς. Κατά την επιλογή αυτών των οντοτήτων, η Επιτροπή θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξει διατάραξη των εργασιών και της παροχής υπηρεσιών και ότι, όσον αφορά ευαίσθητα για την ασφάλεια δεδομένα, οι οικείες οντότητες έχουν την ικανότητα έγκαιρης προειδοποίησης και παρακολούθησης των κρίσεων στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας και, ειδικότερα, της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας. Σύμφωνα με το άρθρο 154 παράγραφος 2 του δημοσιονομικού κανονισμού, τα πρόσωπα και οι οντότητες που έχουν επιφορτιστεί με την εκτέλεση των κονδυλίων της Ένωσης υποχρεούνται να συμμορφώνονται με την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων έναντι όλων των κρατών μελών. Η συμμόρφωση με την εν λόγω αρχή θα πρέπει να διασφαλίζεται μέσω των σχετικών συμφωνιών συνεισφοράς που αφορούν την παροχή των υπηρεσιών του Copernicus.

(80)

Η εκτέλεση των υπηρεσιών του Copernicus αναμένεται ότι, αφενός, θα διευκολύνει την απορρόφησή τους από το κοινό, αφού οι χρήστες θα είναι σε θέση να προβλέπουν τη διαθεσιμότητα και την εξέλιξη των υπηρεσιών, και, αφετέρου, θα προωθεί τη συνεργασία με τα κράτη μέλη και με τρίτους. Για τον εν λόγω σκοπό, η Επιτροπή και οι εντεταλμένες οντότητές της που παρέχουν υπηρεσίες θα πρέπει να συνεργαστούν στενά με διάφορες βασικές κοινότητες χρηστών του Copernicus σε ολόκληρη την Ευρώπη με σκοπό την περαιτέρω ανάπτυξη του χαρτοφυλακίου υπηρεσιών και πληροφοριών του Copernicus, ώστε να εξασφαλιστεί η κάλυψη των εξελισσόμενων αναγκών του δημόσιου τομέα και της πολιτικής και, έτσι, να μπορεί να μεγιστοποιηθεί η απορρόφηση των δεδομένων γεωσκόπησης. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεργαστούν για να αναπτύξουν την επιτόπια συνιστώσα του Copernicus και για να διευκολύνουν την ενοποίηση των επιτόπιων συνόλων δεδομένων του Copernicus με σύνολα διαστημικών δεδομένων για τις αναβαθμισμένες υπηρεσίες του Copernicus.

(81)

Η πολιτική του Copernicus για δωρεάν, πλήρη και ανοικτά δεδομένα έχει αξιολογηθεί ως ένα από τα πιο επιτυχημένα στοιχεία της υλοποίησης του Copernicus και έχει συμβάλει καθοριστικά στη δημιουργία ισχυρής ζήτησης για τα δεδομένα και τις πληροφορίες του, καθιερώνοντας το Copernicus ως έναν από τους μεγαλύτερους παρόχους δεδομένων γεωσκόπησης παγκοσμίως. Υπάρχει σαφής ανάγκη να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη και ασφαλής συνέχεια της παροχής δωρεάν, πλήρων και ανοικτών δεδομένων, η δε πρόσβαση θα πρέπει να διαφυλαχθεί προκειμένου να υλοποιηθούν οι φιλόδοξοι στόχοι που καθορίζονται στη διαστημική στρατηγική για την Ευρώπη. Τα δεδομένα του Copernicus δημιουργούνται κατά κύριο λόγο προς όφελος των Ευρωπαίων, και καθιστώντας τα εν λόγω δεδομένα διαθέσιμα ελεύθερα, μεγιστοποιούνται οι ευκαιρίες συνεργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο για τις επιχειρήσεις και τους επιστήμονες της Ένωσης και προωθείται ένα αποτελεσματικό ευρωπαϊκό διαστημικό οικοσύστημα. Εάν υπάρχει περιορισμός όσον αφορά την πρόσβαση στα δεδομένα και τις πληροφορίες του Copernicus, θα πρέπει να συνάδει με την πολιτική δεδομένων του Copernicus, όπως ορίζεται στον παρόντα κανονισμό και στον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό της Επιτροπής (ΕΕ) αριθ. 1159/2013 (31).

(82)

Τα δεδομένα και οι πληροφορίες που παράγονται στο πλαίσιο του Copernicus θα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε πλήρη, ανοικτή και δωρεάν βάση, με την επιφύλαξη των κατάλληλων προϋποθέσεων και περιορισμών, προκειμένου να προαχθεί η χρήση και η ανταλλαγή τους, και να ενισχυθούν οι ευρωπαϊκές αγορές γεωσκόπησης, ιδίως ο κατάντη τομέας, και με τον τρόπο αυτό να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ένωση. Στο πλαίσιο αυτής της υπηρεσίας θα πρέπει να συνεχιστεί η παροχή δεδομένων και πληροφοριών με υψηλά επίπεδα συνοχής, συνέχειας, αξιοπιστίας και ποιότητας. Αυτό απαιτεί ευρεία και εύκολη πρόσβαση σε δεδομένα του Copernicus και πληροφορίες του Copernicus, καθώς και επεξεργασία και αξιοποίησή τους, σε διάφορα επίπεδα επικαιρότητας, για το οποίο η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει την ολοκληρωμένη προσέγγιση που ακολουθεί, τόσο σε ενωσιακό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, ώστε να καταστεί επίσης δυνατή η ενοποίηση με άλλες πηγές δεδομένων και πληροφοριών. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσει ότι τα δεδομένα του Copernicus και οι πληροφορίες του Copernicus είναι προσβάσιμα και αξιοποιήσιμα κατά τρόπο εύκολο και αποτελεσματικό, ιδίως με την προώθηση των Υπηρεσιών Πρόσβασης σε Δεδομένα και Πληροφορίες [Data and Information Access Services (DIAS)] εντός των κρατών μελών και, όταν είναι δυνατό, την προώθηση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των υφιστάμενων ευρωπαϊκών υποδομών δεδομένων γεωσκόπησης, ώστε να δημιουργήσει συνέργειες με τα περιουσιακά στοιχεία τους, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί και να ενισχυθεί η απορρόφηση από την αγορά των δεδομένων του Copernicus και των πληροφοριών του Copernicus.

(83)

Η Επιτροπή θα πρέπει να συνεργαστεί με τους παρόχους δεδομένων για να συμφωνηθούν οι όροι αδειοδότησης για τα δεδομένα τρίτων, προκειμένου να διευκολύνεται η χρήση τους στο πλαίσιο του Copernicus, σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό και τα ισχύοντα δικαιώματα των τρίτων. Καθώς ορισμένα δεδομένα και πληροφορίες του Copernicus, συμπεριλαμβανομένων των εικόνων υψηλής ευκρίνειας, μπορεί να έχουν αντίκτυπο στην ασφάλεια της Ένωσης ή των κρατών μελών, σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, μπορούν να ληφθούν μέτρα για να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι και οι απειλές κατά της ασφάλειας της Ένωσης ή των κρατών μελών.

(84)

Για να προωθηθεί και να διευκολυνθεί η χρήση των δεδομένων και των τεχνολογιών γεωσκόπησης από τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, τις ΜΜΕ, τους επιστήμονες και τους ερευνητές, θα πρέπει να προωθηθούν, μέσω δραστηριοτήτων απορρόφησης από τους χρήστες, ειδικά δίκτυα διανομής των δεδομένων του Copernicus, συμπεριλαμβανομένων εθνικών και περιφερειακών φορέων, όπως τα κέντρα αναμετάδοσης Copernicus (Copernicus Relays) και οι ακαδημίες Copernicus (Copernicus Academies). Για τον εν λόγω σκοπό, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες προκειμένου να αναπτύξουν στενότερους δεσμούς μεταξύ του Copernicus και των ενωσιακών και εθνικών πολιτικών, ώστε να τονωθεί η ζήτηση για εμπορικές εφαρμογές και υπηρεσίες και να δοθεί η δυνατότητα στις επιχειρήσεις, και ιδίως στις ΜΜΕ και στις νεοφυείς επιχειρήσεις, να αναπτύξουν εφαρμογές βασισμένες σε δεδομένα του Copernicus και πληροφορίες του Copernicus, με στόχο την ανάπτυξη ενός ανταγωνιστικού οικοσυστήματος δεδομένων γεωσκόπησης στην Ευρώπη.

(85)

Σε διεθνές επίπεδο, το Copernicus θα πρέπει να παρέχει ακριβείς και αξιόπιστες πληροφορίες για συνεργασία με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς, και προς υποστήριξη της εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης και της πολιτικής της για την αναπτυξιακή συνεργασία. Το Copernicus θα πρέπει να θεωρείται η ευρωπαϊκή συμβολή στο παγκόσμιο σύστημα συστημάτων γεωσκόπησης, στην Επιτροπή Δορυφόρων Γεωσκόπησης, στη Διάσκεψη των μερών της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών του 1992 για την κλιματική αλλαγή, στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ και στο πλαίσιο Σεντάι για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών. Η Επιτροπή θα πρέπει να καθιερώνει ή να διατηρεί κατάλληλη συνεργασία με τα σχετικά τομεακά όργανα του ΟΗΕ και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού.

(86)

Κατά την υλοποίηση του Copernicus, η Επιτροπή θα πρέπει να βασίζεται, κατά περίπτωση, στις ευρωπαϊκές διεθνείς οργανώσεις με τις οποίες έχει ήδη συνάψει εταιρικές σχέσεις, ιδίως τον ΕΟΔ για την ανάπτυξη, τον συντονισμό, την εφαρμογή και την εξέλιξη των διαστημικών συνιστωσών, την πρόσβαση σε δεδομένα τρίτων μερών, όταν είναι σκόπιμο, και, όταν δεν αναλαμβάνεται από άλλους φορείς, την εκτέλεση εξειδικευμένων αποστολών. Επιπροσθέτως, η Επιτροπή θα πρέπει να βασίζεται στην EUMETSAT για την εκτέλεση εξειδικευμένων αποστολών ή μέρους τέτοιων αποστολών και, όταν είναι σκόπιμο, την πρόσβαση ή τη συνεισφορά δεδομένων αποστολών σύμφωνα με την εμπειρογνωσία και την εντολή της.

(87)

Στον τομέα των υπηρεσιών, η Επιτροπή θα πρέπει να επωφελείται επαρκώς από τις ειδικές ικανότητες που παρέχονται από οργανισμούς της Ένωσης, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια στη Θάλασσα, η Frontex, το SATCEN, καθώς και το διακυβερνητικό Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προβλέψεων και τις ευρωπαϊκές επενδύσεις που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σε υπηρεσίες παρακολούθησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος μέσω της Mercator Ocean. Όσον αφορά την ασφάλεια, θα επιδιωχθεί σφαιρική προσέγγιση σε ενωσιακό επίπεδο με τον ύπατο εκπρόσωπο. Το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) της Επιτροπής έχει αναμειχθεί ενεργά από την έναρξη της πρωτοβουλίας GMES και έχει υποστηρίξει τις εξελίξεις για το Galileo και την υποσυνιστώσα SWE. Δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 377/2014, το ΚΚΕρ διαχειρίζεται την υπηρεσία διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης του Copernicus και την παγκόσμια συνιστώσα της υπηρεσίας παρακολούθησης της ξηράς του Copernicus, συμβάλλει δε στον έλεγχο της ποιότητας και της καταλληλότητας των δεδομένων και των πληροφοριών, καθώς και στη μελλοντική εξέλιξή του. Η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει να στηρίζεται στις επιστημονικές και τεχνικές γνωμοδοτήσεις του ΚΚΕρ για την υλοποίηση του προγράμματος.

(88)

Η Ένωση, ανταποκρινόμενη στα αιτήματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, θέσπισε πλαίσιο για τη στήριξη της επιτήρησης και παρακολούθησης του διαστήματος (SST) με την απόφαση αριθ. 541/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Τα διαστημικά υπολείμματα αποτελούν πλέον σοβαρή απειλή για την ασφάλεια, την προστασία και τη βιωσιμότητα των διαστημικών δραστηριοτήτων. Ως εκ τούτου, η υποσυνιστώσα SST είναι πρωταρχικής σημασίας για να διατηρηθεί η συνέχεια των συνιστωσών του προγράμματος και η συμβολή τους στις ενωσιακές πολιτικές. Η υποσυνιστώσα SST, επιδιώκοντας να αποτρέψει τον πολλαπλασιασμό των διαστημικών υπολειμμάτων, συμβάλλει στην εξασφάλιση της βιώσιμης και εγγυημένης πρόσβασης και χρήσης του διαστήματος, το οποίο αποτελεί παγκόσμιο κοινό στόχο. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να υποστηρίξει την προετοιμασία ευρωπαϊκών έργων «καθαρισμού» της γήινης τροχιάς.

(89)

Οι επιδόσεις και η αυτονομία των ικανοτήτων στο πλαίσιο της υποσυνιστώσας SST θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω. Για τον εν λόγω σκοπό, η υποσυνιστώσα SST θα πρέπει να οδηγήσει στην κατάρτιση αυτόνομου ευρωπαϊκού καταλόγου διαστημικών αντικειμένων, ο οποίος θα βασίζεται σε δεδομένα από το δίκτυο αισθητήρων SST. Κατά περίπτωση, η Ένωση θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο να διαθέσει ορισμένα από τα δεδομένα της για εμπορικούς, μη εμπορικούς και ερευνητικούς σκοπούς. Η υποσυνιστώσα SST θα πρέπει επίσης να συνεχίσει να υποστηρίζει τη λειτουργία και την παροχή των υπηρεσιών SST. Δεδομένου ότι οι υπηρεσίες SST έχουν γνώμονα τους χρήστες, θα πρέπει να θεσπιστούν κατάλληλοι μηχανισμοί για τη συλλογή των απαιτήσεων των χρηστών, συμπεριλαμβανομένων αυτών που συνδέονται με την ασφάλεια και τη διαβίβαση σχετικών πληροφοριών από και προς τους δημόσιους οργανισμούς για τη βελτίωση της απόδοσης του συστήματος, με σεβασμό των εθνικών πολιτικών προστασίας και ασφάλειας.

(90)

Η παροχή υπηρεσιών SST θα πρέπει να βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών και να χρησιμοποιεί την υφιστάμενη και τη μελλοντική εθνική εμπειρογνωσία και τα υφιστάμενα και τα μελλοντικά εθνικά περιουσιακά στοιχεία, καθώς και αυτά που αναπτύσσονται από τον ΕΟΔ ή από την Ένωση. Θα πρέπει να είναι δυνατή η παροχή χρηματοδοτικής στήριξης για την ανάπτυξη νέων αισθητήρων SST. Λόγω του ευαίσθητου χαρακτήρα της SST, ο έλεγχος των εθνικών αισθητήρων και οι λειτουργίες, η συντήρηση και η ανανέωσή τους, καθώς και η επεξεργασία των δεδομένων που οδηγεί στην παροχή υπηρεσιών SST θα πρέπει να εξακολουθήσουν να εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιοτήτων των κρατών μελών που συμμετέχουν στην υποσυνιστώσα SST.

(91)

Τα κράτη μέλη που διατηρούν κυριότητα ή πρόσβαση σε επαρκείς ικανότητες που είναι διαθέσιμες για την υποσυνιστώσα SST θα πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν στην παροχή υπηρεσιών SST. Τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην κοινοπραξία που συστάθηκε με την απόφαση αριθ. 541/2014/ΕΕ, θα πρέπει να θεωρείται ότι έχουν κυριότητα ή πρόσβαση σε επαρκείς ικανότητες που είναι διαθέσιμες για την υποσυνιστώσα SST. Τα κράτη μέλη που επιθυμούν να συμμετέχουν στην παροχή υπηρεσιών SST θα πρέπει να υποβάλουν ενιαία κοινή πρόταση και να αποδείξουν τη συμμόρφωσή τους με περαιτέρω στοιχεία που αφορούν την επιχειρησιακή οργάνωση. Θα πρέπει να θεσπισθούν κατάλληλοι κανόνες για την επιλογή και την οργάνωση των εν λόγω κρατών μελών.

(92)

Προκειμένου να εξασφαλιστούν ενιαίοι όροι εφαρμογής του παρόντος κανονισμού, πρέπει να ανατεθούν εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Επιτροπή σχετικά με την έγκριση των λεπτομερών διαδικασιών και των στοιχείων για τον καθορισμό της συμμετοχής των κρατών μελών στην παροχή υπηρεσιών SST. Όταν δεν έχει υποβληθεί κοινή πρόταση που επιθυμούν να συμμετέχουν στην παροχή υπηρεσιών SST ή η όταν Επιτροπή θεωρεί ότι η εν λόγω πρόταση δεν είναι σύμφωνη με τα καθορισθέντα κριτήρια, η Επιτροπή θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να ξεκινήσει ένα δεύτερο στάδιο για τον καθορισμό της συμμετοχής των κρατών μελών στην παροχή υπηρεσιών SST. Οι διαδικασίες και τα στοιχεία για το εν λόγω δεύτερο στάδιο θα πρέπει να καθορίζουν τις τροχιές που πρέπει να καλύπτονται και να λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη να μεγιστοποιηθεί η συμμετοχή των κρατών μελών στην παροχή υπηρεσιών SST. Στις περιπτώσεις που οι εν λόγω διαδικασίες και τα στοιχεία προβλέπουν τη δυνατότητα της Επιτροπής να επιλέγει διάφορες προτάσεις για την κάλυψη όλων των τροχιών, θα πρέπει επίσης να παρέχονται κατάλληλοι μηχανισμοί συντονισμού μεταξύ των ομάδων των κρατών μελών και αποτελεσματική λύση για την κάλυψη όλων των υπηρεσιών SST. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (32).

(93)

Μόλις συσταθεί η υποσυνιστώσα SST θα πρέπει, αφενός, να τηρεί τις αρχές της συμπληρωματικότητας των δραστηριοτήτων και της συνέχειας των υπηρεσιών SST υψηλής ποιότητας με γνώμονα τον χρήστη και, αφετέρου, να βασίζεται στη βέλτιστη εμπειρογνωσία. Ως εκ τούτου, η υποσυνιστώσα SST θα πρέπει να αποτρέπει την περιττή επικάλυψη. Τυχόν πλεονάζουσες ικανότητες θα πρέπει να διασφαλίζουν τη συνέχεια, την ποιότητα και την ανθεκτικότητα των υπηρεσιών SST. Οι δραστηριότητες των ομάδων εμπειρογνωμόνων θα πρέπει να συμβάλλουν στην αποτροπή των εν λόγω περιττών αλληλεπικαλύψεων.

(94)

Επιπλέον, η υποσυνιστώσα SST θα πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα τα υφιστάμενα μέτρα μετριασμού, όπως οι σχετικές με τον μετριασμό των διαστημικών υπολειμμάτων κατευθυντήριες γραμμές COPUOS και οι κατευθυντήριες γραμμές για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων στο απώτερο διάστημα, ή άλλες πρωτοβουλίες, να διασφαλίζουν την ασφάλεια, την προστασία και τη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων στο απώτερο διάστημα. Για να περιοριστούν οι κίνδυνοι συγκρούσεων, η υποσυνιστώσα SST θα επιδιώξει επίσης συνέργειες με πρωτοβουλίες για την ενεργό εξάλειψη και εξουδετέρωση των διαστημικών υπολειμμάτων. Η υποσυνιστώσα SST θα πρέπει να συμβάλλει στη διασφάλιση της ειρηνικής χρήσης και εξερεύνησης του απώτερου διαστήματος. Η αύξηση των διαστημικών δραστηριοτήτων μπορεί να έχει επιπτώσεις στις διεθνείς πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται στον τομέα της διαχείρισης της διαστημικής κυκλοφορίας. Η Ένωση θα πρέπει να παρακολουθεί τις εξελίξεις αυτές και μπορεί να τις λάβει υπόψη στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης του τρέχοντος πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.

(95)

Οι δραστηριότητες στο πλαίσιο των υποσυνιστωσών SST, SWE και NEO, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη συνεργασία με διεθνείς εταίρους, ιδίως τις Ηνωμένες Πολιτείες, διεθνείς οργανισμούς και άλλα τρίτα μέρη, κυρίως για την αποφυγή συγκρούσεων στο διάστημα, την αποτροπή του πολλαπλασιασμού των διαστημικών υπολειμμάτων και την αύξηση της ετοιμότητας για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες των ακραίων ηλιακών γεγονότων και των γεωπλήσιων αντικειμένων.

(96)

Η επιτροπή ασφαλείας του Συμβουλίου συνέστησε να δημιουργηθεί δομή διαχείρισης κινδύνου, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ζητήματα ασφάλειας των δεδομένων λαμβάνονται δεόντως υπόψη κατά την εφαρμογή της απόφασης αριθ. 541/2014/ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, και λαμβάνοντας υπόψη τις εργασίες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην υποσυνιστώσα SST θα πρέπει να θεσπίσουν τις κατάλληλες δομές και διαδικασίες διαχείρισης κινδύνου.

(97)

Ακραία και σοβαρά ηλιακά γεγονότα μπορεί να απειλήσουν την ασφάλεια των πολιτών και να διαταράξουν τη λειτουργία των διαστημικών και των επίγειων υποδομών. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να δημιουργηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος μια υποσυνιστώσα SWE με σκοπό την αξιολόγηση των κινδύνων από τον διαστημικό καιρό και των αντίστοιχων αναγκών των χρηστών, την αύξηση των γνώσεων σχετικά με τους κινδύνους από τον διαστημικό καιρό, την εξασφάλιση της παροχής υπηρεσιών SWE με γνώμονα τον χρήστη και τη βελτίωση των ικανοτήτων των κρατών μελών να παρέχουν υπηρεσίες SWE. Η Επιτροπή θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στους τομείς στους οποίους θα παρέχονται οι επιχειρησιακές υπηρεσίες SWE, με γνώμονα τις ανάγκες των χρηστών, τους κινδύνους και την τεχνολογική ετοιμότητα. Μακροπρόθεσμα, μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες άλλων τομέων. Η παροχή υπηρεσιών σε ενωσιακό επίπεδο σύμφωνα με τις ανάγκες των χρηστών θα απαιτήσει στοχευμένες, συντονισμένες και συνεχείς δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης, προκειμένου να υποστηριχθεί η εξέλιξη των υπηρεσιών SWE. Η παροχή υπηρεσιών SWE θα πρέπει να βασίζεται στις υφιστάμενες εθνικές και ενωσιακές ικανότητες και να δίνει τη δυνατότητα ευρείας συμμετοχής των κρατών μελών, των ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών και εμπλοκής του ιδιωτικού τομέα.

(98)

Η Λευκή Βίβλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της 1ης Μαρτίου 2017,για το μέλλον της Ευρώπης, η Δήλωση της Ρώμης των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων των 27 κρατών μελών της ΕΕ, της 25ης Μαρτίου 2017, και διάφορα ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπενθυμίζουν ότι η Ένωση μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για την εγγύηση ασφαλούς, προστατευμένης και ανθεκτικής Ευρώπης, η οποία να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως οι περιφερειακές συγκρούσεις, η τρομοκρατία, οι κυβερνοαπειλές και οι εντεινόμενες μεταναστευτικές πιέσεις. Η ασφαλής και εγγυημένη πρόσβαση στις δορυφορικές επικοινωνίες είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για τους παράγοντες ασφαλείας, και η συγκέντρωση και κοινή χρήση αυτού του νευραλγικού πόρου ασφάλειας σε ενωσιακό επίπεδο ενισχύει μια Ένωση που προστατεύει τους πολίτες της.

(99)

Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της 19ης και 20ής Δεκεμβρίου 2013, εκφράζεται ικανοποίηση για τις προετοιμασίες στον τομέα των δορυφορικών επικοινωνιών με στόχο την επόμενη γενιά κυβερνητικών δορυφορικών επικοινωνιών (GOVSATCOM) μέσω της στενής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, της Επιτροπής και του ΕΟΔ. Το GOVSATCOM έχει επίσης αναγνωριστεί ως ένα από τα στοιχεία της συνολικής στρατηγικής για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης του Ιουνίου του 2016. Το GOVSATCOM θα πρέπει να συμβάλλει στην αντίδραση της ΕΕ στις υβριδικές απειλές και να παρέχει στήριξη στη στρατηγική της ΕΕ για τη θαλάσσια ασφάλεια και στην πολιτική της ΕΕ για την Αρκτική.

(100)

Το GOVSATCOM είναι ένα πρόγραμμα επικεντρωμένο στον χρήστη, με έντονη διάσταση ασφαλείας. Οι περιπτώσεις χρήσης του GOVSATCOM πρέπει να μπορούν να αναλυθούν από τους σχετικούς παράγοντες με βάση τρεις κύριες κατηγορίες: τη διαχείριση κρίσεων, που μπορεί να περιλαμβάνει στρατιωτικές και μη στρατιωτικές αποστολές και επιχειρήσεις στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές, ανθρωπιστικές κρίσεις και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στη θάλασσα· την επιτήρηση, που μπορεί να περιλαμβάνει την επιτήρηση των συνόρων, την επιτήρηση προσυνοριακών περιοχών, την επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων, τη θαλάσσια επιτήρηση και την παρακολούθηση του παράνομου εμπορίου· και τις νευραλγικές υποδομές, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν το διπλωματικό δίκτυο, τις επικοινωνίες της αστυνομίας, τις ψηφιακές υποδομές, όπως κέντρα δεδομένων και διακομιστές, τις υποδομές ζωτικής σημασίας, όπως ενέργεια, μεταφορές και υδατοφράγματα και τις διαστημικές υποδομές.

(101)

Η ικανότητα και οι υπηρεσίες του GOVSATCOM θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε αποστολές και επιχειρήσεις ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια και την προστασία από τους φορείς της Ένωσης και των κρατών μελών. Κατά συνέπεια, απαιτείται κατάλληλο επίπεδο μη εξάρτησης από τρίτα μέρη (τρίτες χώρες και οντότητες από τρίτες χώρες), που να καλύπτει όλα τα στοιχεία GOVSATCOM, όπως οι τεχνολογίες διαστήματος και εδάφους σε επίπεδο συνιστώσας, υποσυστήματος και συστήματος, οι μεταποιητικές βιομηχανίες, οι κύριοι και οι φορείς εκμετάλλευσης διαστημικών συστημάτων και η τοποθεσία των συνιστωσών του επίγειου συστήματος.

(102)

Οι δορυφορικές επικοινωνίες είναι ένας πεπερασμένος πόρος, που περιορίζεται από τις δορυφορικές ικανότητες, τη συχνότητα και τη γεωγραφική κάλυψη. Ως εκ τούτου, το GOVSATCOM, για να είναι οικονομικά αποδοτικό και να αξιοποιεί τις οικονομίες κλίμακας, πρέπει να βελτιστοποιεί την αντιστοίχιση ανάμεσα στη ζήτηση από τους χρήστες του GOVSATCOM και στην προσφορά που παρέχεται στο πλαίσιο συμβάσεων για δορυφορικές ικανότητες και υπηρεσίες του GOVSATCOM. Δεδομένου ότι η ζήτηση και η δυνητική προσφορά μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου, απαιτείται συνεχής παρακολούθηση και ευελιξία με σκοπό την προσαρμογή των υπηρεσιών GOVSATCOM.

(103)

Οι λειτουργικές απαιτήσεις θα πρέπει να βασίζονται στην ανάλυση των περιπτώσεων χρήσης. Το χαρτοφυλάκιο υπηρεσιών θα πρέπει να αναπτυχθεί με βάση αυτές τις λειτουργικές απαιτήσεις, σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις ασφαλείας. Το χαρτοφυλάκιο υπηρεσιών θα πρέπει να καθορίσει την εφαρμοστέα βάση για τις υπηρεσίες του GOVSATCOM. Για να διατηρηθεί η καλύτερη δυνατή αντιστοίχιση μεταξύ της ζήτησης και των παρεχόμενων υπηρεσιών, το χαρτοφυλάκιο υπηρεσιών για τις υπηρεσίες του GOVSATCOM θα πρέπει να μπορεί να επικαιροποιείται σε τακτά διαστήματα.

(104)

Στο πρώτο στάδιο του GOVSATCOM (περίπου έως το 2025), θα χρησιμοποιείται η υφιστάμενη ικανότητα. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει να προμηθεύεται ικανότητες GOVSATCOM από κράτη μέλη με εθνικά συστήματα και διαστημικές ικανότητες, καθώς και από παρόχους εμπορικών δορυφορικών επικοινωνιών ή υπηρεσιών, λαμβάνοντας υπόψη τα ζωτικά συμφέροντα ασφάλειας της Ένωσης. Στο εν λόγω πρώτο στάδιο οι υπηρεσίες του GOVSATCOM θα εισαχθούν κλιμακωτά. Εάν, κατά το πρώτο στάδιο, προκύψει έπειτα από λεπτομερή ανάλυση της μελλοντικής προσφοράς και ζήτησης ότι η συγκεκριμένη προσέγγιση δεν επαρκεί για να καλύψει την εξελισσόμενη ζήτηση, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να αποφασιστεί η μετάβαση σε ένα δεύτερο στάδιο και να αναπτυχθούν πρόσθετες εξειδικευμένες διαστημικές υποδομές ή ικανότητες μέσω μίας ή περισσότερων συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, π.χ. με τους ενωσιακούς φορείς εκμετάλλευσης δορυφόρων.

(105)

Για να βελτιστοποιηθούν οι διαθέσιμοι πόροι δορυφορικής επικοινωνίας, για να διασφαλίζεται η πρόσβαση σε αυτούς σε απρόβλεπτες καταστάσεις, όπως οι φυσικές καταστροφές, και για να εξασφαλίζεται η επιχειρησιακή αποδοτικότητα και ο σύντομος χρόνος εξυπηρέτησης, απαιτείται το αναγκαίο επίγειο σκέλος, όπως κόμβοι του GOVSATCOM και, ενδεχομένως, άλλα επίγεια στοιχεία. Τούτο θα πρέπει να σχεδιαστεί με βάση τις επιχειρησιακές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις ασφαλείας. Για να μετριαστούν οι κίνδυνοι, ένας κόμβος GOVSATCOM μπορεί να αποτελείται από περισσότερες από μία φυσικές τοποθεσίες. Ενδέχεται να χρειαστούν και άλλα στοιχεία του επίγειου σκέλους, όπως σταθμοί αγκυροβόλησης.

(106)

Για τους χρήστες των δορυφορικών επικοινωνιών, ο εξοπλισμός χρήστη αποτελεί τη νευραλγική επιχειρησιακή διεπαφή. Η προσέγγιση όσον αφορά το GOVSATCOM θα πρέπει να δίνει τη δυνατότητα στους περισσότερους χρήστες να εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούν τον υφιστάμενο εξοπλισμό χρήστη για τις υπηρεσίες του GOVSATCOM.

(107)

Για λόγους επιχειρησιακής αποδοτικότητας, οι χρήστες επισήμαναν ότι είναι σημαντικό να τεθεί ως στόχος η διαλειτουργικότητα του εξοπλισμού χρήστη, και ο εξοπλισμός χρήστη να μπορεί να χρησιμοποιεί διαφορετικά δορυφορικά συστήματα. Ενδέχεται να απαιτηθούν ενέργειες έρευνας και ανάπτυξης στον συγκεκριμένο τομέα.

(108)

Σε επίπεδο υλοποίησης, τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες θα πρέπει να κατανέμονται μεταξύ εξειδικευμένων οντοτήτων, όπως είναι ο ΕΟΑ, η ΕΥΕΔ, ο ΕΟΔ, ο Οργανισμός και άλλοι οργανισμοί της Ένωσης, με τέτοιον τρόπο ώστε να ευθυγραμμίζονται με τον κύριο ρόλο τους, ιδίως για τις πτυχές που αφορούν τον χρήστη.

(109)

Η αρμόδια αρχή GOVSATCOM έχει σημαντικό ρόλο όσον αφορά την παρακολούθηση του κατά πόσον οι χρήστες και άλλες εθνικές οντότητες που διαδραματίζουν κάποιον ρόλο στο GOVSATCOM συμμορφώνονται με τους κανόνες σχετικά με την κατανομή και την ιεράρχηση, καθώς και με τις διαδικασίες ασφαλείας σύμφωνα με τα οριζόμενα στις απαιτήσεις ασφαλείας. Κράτος μέλος που δεν έχει ορίσει αρμόδια αρχή GOVSATCOM θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να ορίσει σημείο επαφής για τη διαχείριση τυχόν διαπιστωθείσας συμφόρησης που επηρεάζει το GOVSATCOM.

(110)

Τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο, η Επιτροπή και η ΕΥΕΔ θα πρέπει να δύνανται να καταστούν συμμετέχοντες στο GOVSATCOM, στον βαθμό που επιλέγουν να εξουσιοδοτούν χρήστες του GOVSATCOM ή να παρέχουν ικανότητες, χώρους ή εγκαταστάσεις. Λαμβάνοντας υπόψη ότι εναπόκειται στο κράτος μέλος να αποφασίσει κατά πόσο εξουσιοδοτεί τους χρήστες του GOVSATCOM ή παρέχει ικανότητες, χώρους ή εγκαταστάσεις, τα κράτη μέλη δεν μπορούν να υποχρεωθούν να γίνουν συμμετέχοντες στο GOVSATCOM ή να φιλοξενήσουν υποδομές του GOVSATCOM. Συνεπώς, η συνιστώσα GOVSATCOM δεν θα θίγει το δικαίωμα των κρατών μελών να μην συμμετέχουν στο GOVSATCOM, μεταξύ άλλων σύμφωνα με το εθνικό τους δίκαιο ή τις συνταγματικές τους επιταγές σε σχέση με πολιτικές που αφορούν τη μη ευθυγράμμιση και τη μη συμμετοχή σε στρατιωτικές συμμαχίες.

(111)

Προκειμένου να διασφαλιστούν ενιαίοι όροι εφαρμογής του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Επιτροπή όσον αφορά τη θέσπιση των επιχειρησιακών απαιτήσεων για τις υπηρεσίες του GOVSATCOM και για το χαρτοφυλάκιο υπηρεσιών για τις υπηρεσίες του GOVSATCOM. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011.

(112)

Προκειμένου να διασφαλιστούν ενιαίοι όροι εφαρμογής του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Επιτροπή όσον αφορά τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων σχετικά με την κατανομή και την ιεράρχηση για τη χρήση συγκεντρωμένων ικανοτήτων δορυφορικής επικοινωνίας του GOVSATCOM. Κατά τον προσδιορισμό των λεπτομερών κανόνων ανταλλαγής και ιεράρχησης, η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει υπόψη τις επιχειρησιακές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις ασφαλείας, καθώς και την ανάλυση των κινδύνων και της αναμενόμενης ζήτησης από τους συμμετέχοντες του GOVSATCOM. Μολονότι οι υπηρεσίες του GOVSATCOM θα πρέπει καταρχήν να παρέχονται δωρεάν στους χρήστες του GOVSATCOM, εάν η εν λόγω ανάλυση καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπάρχει έλλειψη ικανοτήτων και προκειμένου να αποφευχθεί η στρέβλωση της αγοράς, θα μπορούσε να αναπτυχθεί μια πολιτική τιμολόγησης στο πλαίσιο των εν λόγω λεπτομερών κανόνων ανταλλαγής και ιεράρχησης. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011.

(113)

Προκειμένου να διασφαλιστούν ενιαίοι όροι εφαρμογής του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Επιτροπή σχετικά με την τοποθεσία της υποδομής του επίγειου σκέλους για το GOVSATCOM. Για την επιλογή των εν λόγω τοποθεσιών, η Επιτροπή θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να λάβει υπόψη τις επιχειρησιακές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις ασφαλείας, καθώς και την υπάρχουσα υποδομή. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011.

(114)

Με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 912/2010 θεσπίστηκε ενωσιακός οργανισμός, ο επονομαζόμενος Οργανισμός του ευρωπαϊκού GNSS, με σκοπό τη διαχείριση ορισμένων πτυχών των προγραμμάτων δορυφορικής πλοήγησης Galileo και EGNOS. Ο παρών κανονισμός αναθέτει νέα καθήκοντα στον Οργανισμό του ευρωπαϊκού GNSS, ιδίως τη διαπίστευση ασφάλειας, όχι μόνο όσον αφορά το Galileo και το EGNOS, αλλά επίσης όσον αφορά άλλες συνιστώσες του προγράμματος. Κατά συνέπεια, το όνομα, τα καθήκοντα και οι οργανωτικές πτυχές του Οργανισμού του ευρωπαϊκού GNSS θα πρέπει να προσαρμοστούν αναλόγως.

(115)

Σύμφωνα με την απόφαση 2010/803/ΕΕ (33), .η έδρα του Οργανισμού βρίσκεται στην Πράγα. Για την εκτέλεση των καθηκόντων του Οργανισμού, το προσωπικό του Οργανισμού μπορεί να βρίσκεται σε ένα από τα κέντρα εδάφους του Galileo ή του EGNOS που αναφέρονται στην εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2016/413 (34) της Επιτροπής για την εκτέλεση των δραστηριοτήτων του προγράμματος που προβλέπονται στη σχετική συμφωνία. Επιπλέον, για να λειτουργήσει ο Οργανισμός με τον πλέον αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο, ένας περιορισμένος αριθμός υπαλλήλων θα μπορούσε να τοποθετηθεί σε τοπικά γραφεία σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη. Η εν λόγω τοποθέτηση προσωπικού εκτός έδρας του Οργανισμού ή των επίγειων κέντρων του Galileo και του EGNOS δεν θα πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα τη μεταφορά βασικών δραστηριοτήτων του Οργανισμού στα εν λόγω τοπικά γραφεία.

(116)

Η ονομασία του Οργανισμού του ευρωπαϊκού GNSS, ενόψει του διευρυμένου πεδίου δραστηριοτήτων του, το οποίο δεν θα πρέπει να περιορίζεται πλέον στα προγράμματα Galileo και EGNOS, θα πρέπει να τροποποιηθεί. Ωστόσο, στο πλαίσιο του Οργανισμού θα πρέπει να διασφαλιστεί η συνέχεια των δραστηριοτήτων του Οργανισμού του ευρωπαϊκού GNSS, καθώς και η συνέχεια όσον αφορά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, το προσωπικό και την εγκυρότητα των ειλημμένων αποφάσεων.

(117)

Δεδομένης της εντολής του Οργανισμού και του ρόλου της Επιτροπής στην υλοποίηση του προγράμματος, είναι σκόπιμο να προβλεφθεί ότι ορισμένες από τις αποφάσεις που ελήφθησαν από το διοικητικό συμβούλιο δεν θα πρέπει να εκδοθούν χωρίς τη θετική ψήφο των εκπροσώπων της Επιτροπής.

(118)

Με την επιφύλαξη των εξουσιών της Επιτροπής, το διοικητικό συμβούλιο, το συμβούλιο διαπίστευσης ασφαλείας και ο εκτελεστικός διευθυντής θα πρέπει να ασκούν τα καθήκοντά τους με πλήρη ανεξαρτησία και θα πρέπει να ενεργούν προς το δημόσιο συμφέρον.

(119)

Είναι δυνατόν και, μάλιστα, πολύ πιθανόν, ορισμένες συνιστώσες του προγράμματος να βασίζονται στη χρήση ευαίσθητων ή συναφών με την ασφάλεια εθνικών υποδομών. Στις εν λόγω περιπτώσεις, για λόγους εθνικής ασφάλειας, θα είναι αναγκαίο να οριστεί ότι στις συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου και του συμβουλίου διαπίστευσης ασφαλείας θα συμμετέχουν οι εκπρόσωποι των κρατών μελών και οι εκπρόσωποι της Επιτροπής, με βάση την ανάγκη γνώσης. Στο διοικητικό συμβούλιο, συμμετέχουν στην ψηφοφορία μόνο οι εκπρόσωποι των κρατών μελών τα οποία διαθέτουν τέτοιου είδους υποδομές και ένας εκπρόσωπος της Επιτροπής. Ο εσωτερικός κανονισμός του διοικητικού συμβουλίου και του συμβουλίου διαπίστευσης ασφαλείας πρέπει να ορίζει τις περιπτώσεις στις οποίες εφαρμόζεται η εν λόγω διαδικασία.

(120)

Σύμφωνα με τις παραγράφους 22 και 23 της διοργανικής συμφωνίας, της 13ης Απριλίου 2016, για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου (35), το πρόγραμμα θα πρέπει να αξιολογείται με βάση πληροφορίες που συλλέγονται σύμφωνα με ειδικές απαιτήσεις παρακολούθησης, με ταυτόχρονη αποφυγή του διοικητικού φόρτου, ιδίως για τα κράτη μέλη, και της υπερβολικής ρύθμισης. Κατά περίπτωση, οι εν λόγω απαιτήσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν μετρήσιμους δείκτες ως βάση για την αξιολόγηση των επιπτώσεων του προγράμματος στην πράξη.

(121)

Η χρήση υπηρεσιών που βασίζονται στο Copernicus και το Galileo προβλέπεται ότι θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή οικονομία εν γένει. Ωστόσο, επί του παρόντος, οι ad hoc μετρήσεις και μελέτες περιπτώσεων φαίνεται να κυριαρχούν. Η Επιτροπή(Eurostat) θα πρέπει να καθορίσει σχετικές στατιστικές μετρήσεις και δείκτες που θα αποτελέσουν τη βάση για την παρακολούθηση του αντικτύπου των διαστημικών δραστηριοτήτων της Ένωσης με συστηματικό και έγκυρο τρόπο.

(122)

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο θα πρέπει να ενημερώνονται αμέσως για τα προγράμματα εργασίας.

(123)

Προκειμένου να διασφαλιστούν ενιαίοι όροι εφαρμογής του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες σχετικά με την ανακατανομή κονδυλίων μεταξύ των κατηγοριών δαπανών του προϋπολογισμού του προγράμματος, την έκδοση αποφάσεων συνεισφοράς που αφορούν τις συμφωνίες συνεισφοράς, τον καθορισμό των αναγκαίων τεχνικών και λειτουργικών απαιτήσεων για την εφαρμογή και την εξέλιξη των συνιστωσών του προγράμματος και των υπηρεσιών που παρέχουν, τη λήψη απόφασης σχετικά με τη χρηματοδοτική συμφωνία-πλαίσιο εταιρικής σχέσης, την έγκριση των μέτρων που απαιτούνται για την ομαλή λειτουργία του Galileo και του EGNOS και την υιοθέτησή τους από την αγορά, τη θέσπιση λεπτομερών διατάξεων όσον αφορά την πρόσβαση στις υπηρεσίες SST και τις σχετικές διαδικασίες, τη θέσπιση του πολυετούς σχεδίου και των βασικών δεικτών επιδόσεων για την ανάπτυξη ενωσιακών υπηρεσιών SST, την έγκριση λεπτομερών κανόνων σχετικά με τη λειτουργία του οργανωτικού πλαισίου της συμμετοχής των κρατών μελών στην υποσυνιστώσα SST, την επιλογή υπηρεσιών SWE και τη θέσπιση των προγραμμάτων εργασίας. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011. Η Επιτροπή θα πρέπει να επικουρείται από την επιτροπή του προγράμματος που θα συνεδριάζει σε ειδική σύνθεση.

(124)

Επειδή οι συνιστώσες του προγράμματος έχουν σχεδιαστεί με γνώμονα τον χρήστη, απαιτούν τη συνεχή και ουσιαστική συμμετοχή των χρηστών για την εφαρμογή και την ανάπτυξή τους, ιδίως όσον αφορά τον καθορισμό και την επικύρωση των απαιτήσεων παροχής υπηρεσιών. Για να αναβαθμιστεί η αξία για τους χρήστες, η συμβολή τους θα πρέπει να επιδιώκεται συστηματικά μέσω τακτικών διαβουλεύσεων με τελικούς χρήστες από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα των κρατών μελών και, κατά περίπτωση, με διεθνείς οργανισμούς. Προς τον σκοπό αυτό θα πρέπει να συγκροτηθεί ομάδα εργασίας («φόρουμ χρηστών») που θα επικουρεί την επιτροπή του προγράμματος με τον προσδιορισμό των αναγκών των χρηστών και την εξακρίβωση της συμμόρφωσης των υπηρεσιών, καθώς και τον εντοπισμό κενών στις προσφερόμενες υπηρεσίες. Ο εσωτερικός κανονισμός της επιτροπής του προγράμματος θα πρέπει να καθορίζει την οργάνωση του φόρουμ χρηστών, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες κάθε συνιστώσας του προγράμματος και κάθε υπηρεσίας εντός των συνιστωσών. Όποτε είναι δυνατόν, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεισφέρουν στο φόρουμ χρηστών με συστηματική και συντονισμένη διαβούλευση με τους χρήστες σε εθνικό επίπεδο.

(125)

Δεδομένου ότι η χρηστή δημόσια διακυβέρνηση απαιτεί ενιαία διαχείριση του προγράμματος, ταχύτερη λήψη αποφάσεων και ισότιμη πρόσβαση στις πληροφορίες, οι εκπρόσωποι των οντοτήτων στις οποίες έχουν ανατεθεί καθήκοντα σχετικά με το εν λόγω πρόγραμμα θα μπορούσαν να συμμετέχουν ως παρατηρητές στις εργασίες της επιτροπής του προγράμματος που συστήνεται κατ’ εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 182/2011. Για τους ίδιους λόγους, οι εκπρόσωποι τρίτων χωρών και διεθνών οργανισμών που έχουν συνάψει διεθνή συμφωνία με την Ένωση, όσον αφορά το πρόγραμμα, τις συνιστώσες ή τις υποσυνιστώσες του, θα μπορούσαν να συμμετέχουν στις εργασίες της επιτροπής του προγράμματος με την επιφύλαξη των περιορισμών ασφαλείας και σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στους όρους της εν λόγω συμφωνίας. Οι εκπρόσωποι των οντοτήτων στις οποίες έχουν ανατεθεί καθήκοντα σχετικά με το πρόγραμμα, καθώς και οι εκπρόσωποι τρίτων χωρών και διεθνών οργανισμών δεν θα πρέπει να έχουν δικαίωμα συμμετοχής στις ψηφοφορίες της επιτροπής του προγράμματος. Οι όροι συμμετοχής των παρατηρητών και των ad hoc συμμετεχόντων θα πρέπει να καθορίζονται στον εσωτερικό κανονισμό της επιτροπής του προγράμματος.

(126)

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική εκτίμηση της προόδου του προγράμματος ως προς την επίτευξη των στόχων του, η εξουσία έκδοσης πράξεων σύμφωνα με το άρθρο 290 ΣΛΕΕ θα πρέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή όσον αφορά τη συμπλήρωση των διατάξεων για τα δεδομένα και τις πληροφορίες του Copernicus που παρέχονται στους χρήστες του Copernicus ως προς τις προδιαγραφές, τους όρους και τις διαδικασίες για την πρόσβαση και τη χρήση των εν λόγω δεδομένων πληροφοριών, όσον αφορά την τροποποίηση του παραρτήματος του παρόντος κανονισμού σε σχέση με τους δείκτες όπου κριθεί απαραίτητο και όσον αφορά τη συμπλήρωση του παρόντος κανονισμού με διατάξεις για τον καθορισμό πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η Επιτροπή να διεξάγει, κατά τις προπαρασκευαστικές της εργασίες, τις κατάλληλες διαβουλεύσεις, μεταξύ άλλων σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, οι οποίες να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις αρχές που ορίζονται στη διοργανική συμφωνία, της 13ης Απριλίου 2016, για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου. Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ίση συμμετοχή στην προετοιμασία των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο λαμβάνουν όλα τα έγγραφα κατά τον ίδιο χρόνο με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, και οι εμπειρογνώμονές τους έχουν συστηματικά πρόσβαση στις συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που ασχολούνται με την προετοιμασία κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

(127)

Δεδομένου ότι ο στόχος του παρόντος κανονισμού δεν μπορεί να επιτευχθεί ικανοποιητικά από τα κράτη μέλη, μπορεί όμως, λόγω του μεγέθους και των επιπτώσεων της δράσης, που υπερβαίνουν τις οικονομικές και τεχνικές ικανότητες κάθε επιμέρους κράτους μέλους, να επιτευχθεί καλύτερα σε ενωσιακό επίπεδο, η Ένωση μπορεί να λάβει μέτρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας που ορίζεται στο άρθρο 5 ΣΕΕ. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας του ιδίου άρθρου, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα αναγκαία για την επίτευξη του στόχου αυτού.

(128)

Προκειμένου να εξασφαλιστούν ενιαίοι όροι εφαρμογής των απαιτήσεων ασφαλείας του προγράμματος, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να ασκούν μέγιστο έλεγχο στις απαιτήσεις ασφαλείας του προγράμματος. Κατά την έκδοση εκτελεστικών πράξεων στον τομέα της ασφάλειας του προγράμματος, η Επιτροπή θα πρέπει να επικουρείται από την επιτροπή του προγράμματος που συνέρχεται σε ειδική σύνθεση ασφαλείας. Λαμβάνοντας υπόψη τον ευαίσθητο χαρακτήρα των θεμάτων ασφάλειας, ο πρόεδρος της επιτροπής του προγράμματος θα πρέπει να καταβάλλει προσπάθειες για να εξεύρει λύσεις που έχουν την ευρύτερη δυνατή υποστήριξη εντός της επιτροπής. Η Επιτροπή δεν θα πρέπει να εκδίδει εκτελεστικές πράξεις για τον καθορισμό των γενικών απαιτήσεων ασφαλείας του προγράμματος σε περιπτώσεις όπου η επιτροπή του προγράμματος δεν εκδίδει γνώμη.

(129)

Το πρόγραμμα θα πρέπει να θεσπιστεί για περίοδο επτά ετών ώστε η διάρκειά του να αντιστοιχεί στη διάρκεια του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για τα έτη 2021 ως 2027 που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2093 (36) (το «ΠΔΠ 2021-2027»). Ο οργανισμός, ο οποίος εκτελεί τα δικά του καθήκοντα, δεν θα πρέπει να υπόκειται στον εν λόγω χρονικό περιορισμό.

(130)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια στην παροχή στήριξης στον σχετικό τομέα πολιτικής και να καταστεί δυνατή η έναρξη υλοποίησης του προγράμματος από την αρχή του ΠΔΠ 2021-2027, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να τεθεί επειγόντως σε ισχύ και να εφαρμοστεί αναδρομικά από 1ης Ιανουαρίου 2021.

(131)

Οι κανονισμοί (ΕΕ) αριθ. 912/2010, (ΕΕ) αριθ. 1285/2013 και (ΕΕ) αριθ. 377/2014 καθώς και η απόφαση αριθ. 541/2014/ΕΕ θα πρέπει, συνεπώς, να καταργηθούν,