Έλεγχοι των εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Κανονισμός (ΕΕ) 2021/821 για τη θέσπιση συστήματος ΕΕ ελέγχου των εξαγωγών, της μεσιτείας, της τεχνικής βοήθειας, της διαμετακόμισης και της μεταφοράς ειδών διπλής χρήσης

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ;

Θεσπίζει τους κανόνες που ισχύουν σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για τον έλεγχο των εξαγωγών, τη μεσιτεία*, την τεχνική βοήθεια, τη διαμετακόμιση και τη μεταφορά ειδών διπλής χρήσης*.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Το παράρτημα I του κανονισμού, με βάση τους διεθνώς συμφωνημένους ελέγχους, απαριθμεί τα είδη διπλής χρήσης που απαιτούν άδεια εξαγωγής. Ο κατάλογος των ειδών διπλής χρήσης τροποποιείται περιοδικά [βλ. τον επικαιροποιημένο κατάλογο στην ενοποιημένη απόδοση του κανονισμού (ΕΕ) 2021/821].

Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται οι εξής πράξεις:

πυρηνικά υλικά, εγκαταστάσεις και εξοπλισμός·
ειδικά υλικά και συναφής εξοπλισμός·
επεξεργασία υλικών·
ηλεκτρονικά είδη·
ηλεκτρονικοί υπολογιστές·
τηλεπικοινωνίες και ασφάλεια πληροφοριών·
αισθητήρες και λέιζερ·
αεροναυτική και αεροηλεκτρονική·
θαλάσσιο περιβάλλον·
αεροδιαστημική και συστήματα πρόωσης.

Άλλα είδη διπλής χρήσης, συμπεριλαμβανομένων τυχόν σχετικών υπηρεσιών μεσιτείας ή τεχνικής βοήθειας, χρειάζονται άδεια εξαγωγής εάν προορίζονται, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, για:

χημικά, βιολογικά ή πυρηνικά όπλα·
στρατιωτική χρήση σε χώρες που υπόκεινται σε εμπάργκο όπλων·
εξαρτήματα στρατιωτικών ειδών που έχουν ήδη εξαχθεί από κράτος μέλος της ΕΕ χωρίς την απαραίτητη άδεια.

Απαιτείται άδεια για:

την εξαγωγή ειδών κυβερνοεπιτήρησης που ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν για εσωτερική καταστολή ή σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου·
τη μεταφορά ειδών διπλής χρήσης που παρατίθενται στο παράρτημα IV, όπως είδη τεχνολογίας stealth και στρατηγικού ελέγχου, από ένα κράτος μέλος σε άλλο.

Τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα:

να απαγορεύσουν τη διαμετακόμιση στο έδαφός τους μη ενωσιακών ειδών διπλής χρήσης εάν η προβλεπόμενη χρήση παραβιάζει τον κανονισμό·
να απαγορεύσουν ή να απαιτήσουν άδεια εξαγωγής για είδη που δεν περιλαμβάνονται στο παράρτημα I για λόγους δημόσιας ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας ή των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων·
να απαιτήσουν άδεια εξαγωγής, σε ορισμένες περιπτώσεις, για τη μεταφορά ειδών διπλής χρήσης από το έδαφός τους σε άλλο κράτος μέλος.

Ο κανονισμός προβλέπει πέντε τύπους αδειών που ισχύουν στο σύνολο του τελωνειακού εδάφους της EE.

Ενωσιακές γενικές άδειες εξαγωγής. Οι εν λόγω άδειες αφορούν ορισμένους προορισμούς υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Περιλαμβάνουν άδειες για εξαγωγές στην Αυστραλία, τον Καναδά, την Ισλανδία, την Ιαπωνία, το Λιχτενστάιν, τη Νέα Ζηλανδία, τη Νορβηγία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Εθνικές γενικές άδειες εξαγωγής. Αυτές εκδίδονται από τα κράτη μέλη εφόσον συνάδουν με τις υφιστάμενες ενωσιακές γενικές άδειες εξαγωγής και δεν καλύπτουν την εξαγωγή λογισμικού και τεχνολογίας διπλής χρήσης σε ορισμένες χώρες (Παράρτημα II Ζ).
Ειδικές και συνολικές άδειες. Αυτές εκδίδονται από τις εθνικές αρχές, με διάρκεια έως και 2 χρόνια, προς έναν εξαγωγέα* για την εξαγωγή:
- ενός ή περισσοτέρων ειδών διπλής χρήσης προς έναν τελικό χρήστη σε τρίτη χώρα (ειδική)· ή
- διαφόρων ειδών, χωρών και τελικών χρηστών (συνολική).
Άδειες για μεγάλα έργα. Η ειδική ή συνολική άδεια εξαγωγής που χορηγείται σε έναν συγκεκριμένο εξαγωγέα, αφορά έναν τύπο ή κατηγορία ειδών διπλής χρήσης και μπορεί να ισχύει για εξαγωγές προς έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους τελικούς χρήστες σε μία ή περισσότερες συγκεκριμένες τρίτες χώρες με σκοπό ένα συγκεκριμένο έργο μεγάλης κλίμακας.

Οι εξαγωγείς που ζητούν άδεια πρέπει:

να παρέχουν στις αρχές πλήρεις πληροφορίες, ιδίως για
- τον τελικό χρήστη,
- τη χώρα προορισμού,
- την τελική χρήση του εξαγόμενου προϊόντος,
να διατηρούν λεπτομερή αρχεία των εξαγωγών τους για 5 χρόνια, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών εγγράφων, όπως τιμολόγια και μεταφορικό υλικό, για να προσδιορίζουν:
- τις περιγραφές και τις ποσότητες των ειδών διπλής χρήσης,
- τα ονόματα και τις διευθύνσεις του εξαγωγέα και του παραλήπτη,
- την τελική χρήση και τον τελικό χρήστη, εφόσον είναι γνωστοί.

Οι άδειες για την παροχή υπηρεσιών μεσιτείας και τεχνικής βοήθειας χορηγούνται από τις εθνικές αρχές και ισχύουν σε ολόκληρο το τελωνειακό έδαφος της ΕΕ. Απαιτούν λεπτομερή στοιχεία σχετικά με:

την τοποθεσία, την περιγραφή και την ποσότητα των ειδών διπλής χρήσης·
τους τρίτους συμμετέχοντες·
την χώρα προορισμού·
τον τελικό χρήστη και την τοποθεσία.

Τα κράτη μέλη, όταν αποφασίζουν να χορηγήσουν ή να απορρίψουν αίτημα χορήγησης άδειας, πρέπει να λαμβάνουν υπόψη:

τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο καθώς και σε επίπεδο ΕΕ, ιδίως τα σχετικά καθεστώτα μη διάδοσης και τους ελέγχους των εξαγωγών·
τυχόν κυρώσεις της ΕΕ, του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη ή των Ηνωμένων Εθνών·
τις αποφάσεις της εθνικής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας·
την προβλεπόμενη τελική χρήση και τον κίνδυνο εκτροπής σε άλλο τελικό χρήστη ή άλλη τελική χρήση.

Τα κράτη μέλη πρέπει:

να ενημερώνουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για:
- τις εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες να χορηγούν άδειες εξαγωγής και να απαγορεύουν τη διαμετακόμιση μη ενωσιακών ειδών διπλής χρήσης·
- τα μέτρα που λαμβάνουν για την επιβολή του κανονισμού·
να λαμβάνουν κάθε μέτρο, μαζί με την Επιτροπή, για την καθιέρωση άμεσης συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αρχών ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα, η συνέπεια και η επιβολή των ελέγχων των εξαγωγών·
να παρέχουν στην Επιτροπή τις απαραίτητες πληροφορίες για την ετήσια έκθεσή της.

Η Επιτροπή έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες.

Αναπτύσσει ένα ασφαλές και κρυπτογραφημένο σύστημα με σκοπό την υποστήριξη της συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αρχών και, κατά περίπτωση, της ίδιας της Επιτροπής.
Μαζί με το Συμβούλιο, εκδίδει κατευθυντήριες γραμμές και συστάσεις βέλτιστων πρακτικών για να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα και τη συνέπεια του καθεστώτος.
Υποβάλει μια ετήσια έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού, κατόπιν διαβουλεύσεων με τη συντονιστική ομάδα διπλής χρήσης. Η έκθεση περιλαμβάνει τον αριθμό, την αξία και τον προορισμό των αδειών και των αιτημάτων που απορρίφθηκαν.
Χρησιμοποιεί μια απλοποιημένη διαδικασία (κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις) για την τροποποίηση του καταλόγου ειδών και προορισμών που υπόκεινται σε ειδικούς ελέγχους.
Θα διενεργήσει μια πρώτη αξιολόγηση των αδειών κυβερνοεπιτήρησης μετά τις 10 Σεπτεμβρίου 2024 και μια πλήρη αξιολόγηση του κανονισμού από τις 10 Σεπτεμβρίου 2026 μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου 2028. Θα υποβάλλει και τις δύο αξιολογήσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή.

Ο κανονισμός συστήνει μια συντονιστική ομάδα διπλής χρήσης, υπό την προεδρία της Επιτροπής, με έναν εκπρόσωπο από κάθε κράτος μέλος. Αυτή η ομάδα:

εξετάζει ζητήματα που προκύπτουν από τη νομοθεσία·
μπορεί να συμβουλεύει εξαγωγείς, μεσίτες, παρόχους τεχνικής βοήθειας, καθώς και άλλα άτομα και φορείς που συμμετέχουν·
συστήνει ομάδες τεχνικών εμπειρογνωμόνων.

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αξιοποιούν την ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών, την ανάπτυξη ικανοτήτων και την επικοινωνία με τρίτες χώρες για την εξασφάλιση της παγκόσμιας σύγκλισης σχετικά με τους ελέγχους των εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης.

Ο κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2022/699 τροποποιεί τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/821 ώστε να καταργηθεί η Ρωσία ως προορισμός από το πεδίο εφαρμογής των ενωσιακών γενικών αδειών εξαγωγής, λόγω της παράνομης επίθεσης της Ρωσίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας, της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας και τις αντίστοιχες απειλές για τα ουσιώδη συμφέροντα ασφάλειας της ΕΕ (βλ. σύνοψη σχετικά με τα περιοριστικά μέτρα κατά της Ρωσίας).

Κατάργηση

Ο κανονισμός καταργεί και αναθεωρεί τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 428/2009 (βλέπε σύνοψη) από τις 9 Σεπτεμβρίου 2021, με εξαίρεση τις αιτήσεις αδειοδότησης που υποβλήθηκαν πριν από αυτήν την ημερομηνία, όπως αναφέρεται στο άρθρο 31 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/821.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ;

Εφαρμόζεται από τις 9 Σεπτεμβρίου 2021.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Τα αγαθά και η τεχνολογία διπλής χρήσης καλύπτουν πολλές μη στρατιωτικές ανάγκες, αλλά μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν στους τομείς της άμυνας, των πληροφοριών και της επιβολής του νόμου.

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/821 προβλέπει μια ολοκληρωμένη αναβάθμιση του συστήματος για την ενίσχυση του προηγούμενου συστήματος ελέγχου των εξαγωγών και την αντιμετώπιση των εξελισσόμενων κινδύνων ασφαλείας και των αναδυόμενων τεχνολογιών.

Επεκτείνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής, επιβάλλει συγκεκριμένες υποχρεώσεις στους εξαγωγείς και θεσπίζει ελέγχους για την αποτροπή παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις τεχνολογίες κυβερνοεπιτήρησης.

Το σύστημα της ΕΕ εναρμονίζεται με τους διεθνείς κανόνες και τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν από τους ακόλουθους φορείς:

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

Μεσιτεία. Διαπραγμάτευση και διακανονισμός συναλλαγών μεταξύ τρίτων χωρών με σκοπό την πώληση ή την αγορά ειδών διπλής χρήσης.

Είδη διπλής χρήσης. Τα είδη, συμπεριλαμβανομένου του λογισμικού και της τεχνολογίας, τα οποία δύνανται να χρησιμοποιούνται τόσο για πολιτική όσο και για στρατιωτική χρήση.

Εξαγωγέας. Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, συμπεριλαμβανομένων ερευνητών ή εταιρικών σχέσεων, που αποστέλλει φυσικά, διαβιβάζει ηλεκτρονικά ή μεταφέρει προσωπικώς είδη διπλής χρήσης.

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Κανονισμός (ΕΕ) 2021/821 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2021, για τη θέσπιση ενωσιακού συστήματος ελέγχου των εξαγωγών, της μεσιτείας, της τεχνικής βοήθειας, της διαμετακόμισης και της μεταφοράς ειδών διπλής χρήσης (αναδιατύπωση) (ΕΕ L 206 της 11.6.2021, σ. 1-461).

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) 2021/821 έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — Η επανεξέταση της πολιτικής ελέγχου των εξαγωγών: εξασφάλιση ασφάλειας και ανταγωνιστικότητας σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο [COM(2014) 244 final της 24.4.2014].

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ 428/2009 του Συμβουλίου, της 5ης Μαΐου 2009, περί κοινοτικού συστήματος ελέγχου των εξαγωγών της μεταφοράς, της μεσιτείας και της διαμετακόμισης ειδών διπλής χρήσης (αναδιατύπωση) (ΕΕ L 134 της 29.5.2009, σ. 1-269).

Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.

τελευταία ενημέρωση 17.11.2023