C_2012229EL.01008501.xml

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο: Προς μια δυναμικότερη ευρωπαϊκή απάντηση στο πρόβλημα των ναρκωτικών»

Στις 25 Οκτωβρίου 2012, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο — Προς μια δυναμικότερη ευρωπαϊκή απάντηση στο πρόβλημα των ναρκωτικών

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 18 Απριλίου 2012.

Κατά την 481η σύνοδο ολομέλειας της 23ης και 24ης Μαΐου 2012 (συνεδρίαση της 24ης Μαΐου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 118 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 2 αποχές.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ)

1.1 επικροτεί το περιεχόμενο της ανακοίνωσης της Επιτροπής και συμφωνεί ότι τα μέτρα για την ενίσχυση της Ευρώπης πρέπει να είναι σταθερά και τα μέτρα για την αποτελεσματική παρέμβαση στην προσφορά και τη ζήτηση ναρκωτικών ισορροπημένα·

1.2 για τον λόγο αυτό, εκφράζει την λύπη της διότι η ανακοίνωση φαίνεται ως υποχώρηση σε σχέση με την ισόρροπη και συναινετική προσέγγιση που ίσχυε μέχρι σήμερα, καθώς δίνει μεγαλύτερο βάρος σε μέτρα μείωσης της προσφοράς·

1.3 πιστεύει ότι η κανονιστική και η ποινική προσέγγιση δεν είναι επαρκείς, και υποστηρίζει σθεναρά την ανάπτυξη μιας νέας στρατηγικής της ΕΕ στον τομέα της καταπολέμησης των ναρκωτικών με βάση μια διεξοδική αξιολόγηση της τρέχουσας στρατηγικής η οποία πλησιάζει στη λήξη της·

1.4 εκφράζει την ανησυχία της για τις μεταβαλλόμενες χρηματοδοτικές προτεραιότητες και υποστηρίζει ότι πρέπει να αποκατασταθεί μια ισορροπημένη προσέγγιση·

1.5 υποστηρίζει την περαιτέρω εναρμόνιση των εθνικών διατάξεων για την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών και συνιστά την επέκταση της διαδικασίας εναρμόνισης της ποινικής πολιτικής στην ΕΕ όσον αφορά τις συμπεριφορές που απορρέουν από την χρήση ναρκωτικών·

1.6 συνιστά τη δημιουργία και τη χρήση ανεξάρτητων και επιστημονικά τεκμηριωμένων μηχανισμών αξιολόγησης των παρεμβάσεων για τη μείωση της προσφοράς, καθώς και τη χορήγηση των κατάλληλων πόρων για την υλοποίηση των αποστολών αυτών·

1.7 συμφωνεί με τα προτεινόμενα μέτρα όσον αφορά την κατάσχεση και ανάκτηση των προϊόντων εγκλήματος, και συνιστά τα προϊόντα κατάσχεσης -τουλάχιστον εν μέρει- να παραχωρούνται για τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων υπέρ της μείωσης της ζήτησης οι οποίες συνήθως δεν χρηματοδοτούνται επαρκώς·

1.8 τονίζει ότι, στην περίπτωση των νέων επικίνδυνων ναρκωτικών, μια κανονιστική πράξη δεν αρκεί: είναι σημαντικό σε κάθε περίπτωση να εφαρμόζεται στo πλαίσιo μιας πολιτικής ολοκληρωμένης και γενικής παρέμβασης, τα αποτελέσματα της οποίας πρέπει να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται συνεχώς·

1.9 θεωρεί ότι το τμήμα της ανακοίνωσης που αφορά τη μείωση της ζήτησης είναι δυσανάλογα μικρό και πρόχειρο, και συνιστά στην Επιτροπή να θεσπίσει θεσμικούς μηχανισμούς που να διασφαλίζουν την υλοποίηση των πρωτοβουλιών που βασίζονται σε σχετικά επιστημονικά στοιχεία·

1.10 είναι απολύτως πεπεισμένη ότι, για να αποφευχθεί η αλληλεξουδετέρωση μέχρι σήμερα διακριτών πολιτικών, πρέπει μεσοπρόθεσμα να αναπτυχθεί μια ολοκληρωμένη και συντονισμένη προσέγγιση όσον αφορά τον εθισμό που να καλύπτει το πρόβλημα της κατανάλωσης όλων των ψυχότροπων ουσιών («νόμιμων» και «παράνομων»)·

1.11 υποστηρίζει τη δραστηριότητα του Φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών κατά των ναρκωτικών και συνιστά να ληφθούν καλύτερα υπόψη τα πορίσματα της εν λόγω οργάνωσης τόσο σε επίπεδο Ένωσης όσο και κρατών μελών.

2.1 Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο Προς μια δυναμικότερη ευρωπαϊκή απάντηση στο πρόβλημα των ναρκωτικών (1).

2.2 Συμφωνεί με τα συμπεράσματα του εγγράφου ότι «Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, η ευρωπαϊκή απάντηση στα ναρκωτικά πρέπει να είναι δυναμική και αποφασιστική, και να αντιμετωπίζει τόσο τη ζήτηση όσο και την προσφορά ναρκωτικών». Εκφράζει την ικανοποίησή της διότι η Επιτροπή προτίθεται να δώσει νέα ώθηση στην πολιτική της ΕΕ στον τομέα της καταπολέμησης των ναρκωτικών και συμφωνεί ότι «η δράση της ΕΕ θα πρέπει να εστιάζεται στους τομείς όπου θα έχει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία».

2.3 Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για το γεγονός ότι η ανακοίνωση θεωρείται οπισθοχώρηση σε σχέση με την ισόρροπη και συναινετική προσέγγιση που ίσχυε μέχρι σήμερα, και η οποία βασιζόταν αναλογικά στη μείωση της προσφοράς και της ζήτησης: πράγματι, το έγγραφο περιορίζεται κυρίως στα νομικά μέσα όσον αφορά τη μείωση της προσφοράς ενώ, όσον αφορά τη μείωση της ζήτησης, αρκείται να διατυπώσει βιαστικά μια σειρά στόχων.

2.4 Θεωρεί λυπηρό το γεγονός ότι, όσον αφορά τη χρήση ναρκωτικών, το έγγραφο της Επιτροπής φαίνεται να παραβλέπει τις εγκάρσιες θέσεις της κοινωνικής πολιτικής που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και, αντίθετα, προβάλλει νομικά και ποινικά μέσα που δεν έχουν επαρκώς αξιολογηθεί επιστημονικά και δεν έχουν αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, ενώ ταυτόχρονα στοιχίζουν και πιο ακριβά (2).

2.5 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο περιορισμός της προσφοράς έχει μόνο νόημα εάν αποτελεί μέρος μιας στρατηγικής. Είναι απαραίτητο να μην υπερισχύσει δυσανάλογα η ποινική πολιτική ως πολιτικό μέσο (ultima ratio). Ως εκ τούτου, η πιθανή υποβίβαση σε δεύτερη μοίρα των μέσων πρόληψης δεν μπορεί να αποτελεί χαρακτηριστικό της πολιτικής της Ευρώπης, η οποία έχει υποστηρίξει μια ολοκληρωμένη και πολύπλευρη στρατηγική για τα διάφορα μέσα έναντι των απλοϊκών, κατασταλτικών προσεγγίσεων, χωρίς μέριμνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα οι οποίες αποτελούν κανόνα σε πολλά μέρη του κόσμου.

2.6 Σχετικά με την πολιτική της ΕΕ για την καταπολέμηση των ναρκωτικών, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι, με βάση την αξιολόγηση της ισχύουσας στρατηγικής, είναι σκόπιμο να συζητηθεί, να διαμορφωθεί και να υιοθετηθεί μια νέα συναινετική στρατηγική που να εκφράζει την κοινή δέσμευση των κρατών μελών υπέρ της στρατηγικής σκέψης, των προγραμμάτων δράσης και της πολιτικής χρηματοδότησης (καλύτερος συνδυασμός πολιτικών) που ίσχυαν μέχρι σήμερα, και οι οποίες είχαν επιτύχει μια ισορροπία και βασίζονταν στις θεμελιώδεις αξίες της Συνθήκης της Λισαβόνας.

2.7 Σύμφωνα με τη θεμελιώδη αρχή ότι το κράτος δεν πρέπει να προκαλεί μεγαλύτερες βλάβες και κινδύνους από εκείνους που επιδιώκει να εξαλείψει, θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή μια διαδικασία λήψης αποφάσεων που θα επιτρέπει την άμεση τροποποίηση μιας συγκεκριμένης πολιτικής, εφόσον μια ανεξάρτητη αξιολόγηση έχει αποδείξει ότι τούτη έχει αρνητικά αποτελέσματα.

3.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τη μεταλλαγή και τη μείωση του αριθμού των προτεραιοτήτων χρηματοδότησης της Επιτροπής. Το πρόγραμμα «Υγεία για την ανάπτυξη» που ανακοινώθηκε στο πλαίσιο του 3ου πολυετούς προγράμματος χρηματοδότησης 2014-2020 δεν ασχολείται με το πρόβλημα των ναρκωτικών και τη μείωση της ζήτησης των ουσιών αυτών. Ούτε γίνεται αναφορά στους απαραίτητους χρηματοδοτικούς πόρους για τη μείωση της ζήτησης σύμφωνα με τους στόχους της στρατηγικής και του προγράμματος δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση των ναρκωτικών.

3.2 Η ίδια αλλαγή πλήττει και τις χρηματοδοτικές προτεραιότητες της πρότασης της Επιτροπής σχετικά με τα προγράμματα «Δικαιοσύνη» και «Θεμελιώδη δικαιώματα και ιθαγένεια», δεδομένου ότι οι επιδοτήσεις που προβλέπονται για την καταπολέμηση των ναρκωτικών θα επικεντρώνονται κυρίως στις πτυχές της πρόληψης της εγκληματικότητας. Η ΕΟΚΕ προτρέπει θερμά την Επιτροπή να τροποποιήσει τη χρηματοδοτική της πολιτική έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας πιο ισορροπημένης στρατηγικής.

4. Συγκεκριμένες και ουσιαστικές παρατηρήσεις

4.1.1 Όσον αφορά την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, η ανακοίνωση επισημαίνει το φαινόμενο της συνεχούς μεταβολής της αγοράς παράνομων ναρκωτικών ουσιών και την εμφάνιση, στο λαθρεμπόριο, καινοτόμων μεθόδων και τεχνολογιών. Για την αποτελεσματική καταπολέμηση αυτών των αρνητικών φαινομένων, τονίζεται στην ανακοίνωση η ανάγκη καλύτερου συντονισμού των προσπαθειών κατά της διακίνησης ναρκωτικών.

4.1.2 Τονίζεται επίσης ότι η θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας (3) επιτρέπει την ενίσχυση των νομικών και πολιτικών μέσων για την καταπολέμηση της διακίνησης. Ωστόσο, αναφέρει ότι ορισμένα νομικά μέσα (4)«ελάχιστα οδήγησαν σε προσέγγιση των εθνικών μέτρων για την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών ενώ δεν συνέβαλαν επαρκώς στη διευκόλυνση της δικαστικής συνεργασίας σε υποθέσεις διακίνησης ναρκωτικών» (5).

4.1.3 Η ανακοίνωση της Επιτροπής συνιστά νέα νομικά μέσα βάσει των οποίων σκοπεύει, πρώτον, να θεσπίσει ελάχιστα κοινά πρότυπα για την καταπολέμηση των μεγάλων διασυνοριακών δικτύων διακίνησης ναρκωτικών, δεύτερον, να καταβάλλει προσπάθειες για τη βελτίωση του ορισμού των παραβάσεων, των κυρώσεων και των εγκλημάτων και, τέλος, να καταστήσει πιο αυστηρές τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων από τα κράτη μέλη.

4.1.4 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί, σε γενικές γραμμές, με τα συμπεράσματα του εγγράφου· ωστόσο, τονίζει ότι οι προσπάθειες αυτές δεν θα επιτύχουν παρά μόνον εάν, από την άποψη των παρεμβάσεων για τη μείωση της προσφοράς, χρησιμοποιηθούν κατάλληλα μέσα μέτρησης των αποτελεσμάτων και αξιόπιστοι δείκτες. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ εμμένει στην ανάπτυξη μηχανισμών αξιολόγησης και παρακολούθησης που να μπορούν να μετρήσουν την πραγματική αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των παρεμβάσεων αυτών· στηρίζει επίσης το έργο που έχει ήδη ξεκινήσει όσον αφορά την διαμόρφωση κατάλληλων δεικτών (6).

4.1.5 Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι πόροι που διατίθενται για την αξιολόγηση των μέσων υπέρ της μείωσης της προσφοράς είναι εξαιρετικά περιορισμένοι, σε σύγκριση με τη βλάβη που προκαλείται στα θεμελιώδη δικαιώματα των τοξικομανών οι οποίοι, από νομική άποψη, δεν βλάπτουν τους άλλους και δεν ενεργούν για το κέρδος.

4.1.6 Η ΕΟΚΕ συνιστά ότι, στο πνεύμα της ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το θέμα αυτό (7), η εναρμόνιση της πολιτικής της ΕΕ σε ποινικές υποθέσεις αφορά και συμπεριφορές για τις οποίες οι πρακτικές στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης (πρότυπα, ποινές, διαδικασίες, εξαιρέσεις) διαφέρουν σημαντικά από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, με κίνδυνο να θιγούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ασφάλεια δικαίου. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τούτο ισχύει σήμερα όσον αφορά τη χρήση ναρκωτικών (8).

4.1.7 Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι η εναρμόνιση των ελάχιστων ποινών που προβλέπονται από την ΕΕ δεν πρέπει να οδηγήσει σε αύξηση της μέγιστης ποινής σε ένα κράτος μέλος. Παράλληλα, εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι μια πολιτική που εστιάζεται στη μείωση της προσφοράς ενδέχεται επίσης να δώσει μήνυμα αδυναμίας των πολιτικών και, για τον λόγο αυτό, είναι απολύτως απαραίτητο να εξευρεθεί ισορροπία μεταξύ, αφενός, της απειλής ποινικών κυρώσεων και, αφετέρου, των απαραίτητων παρεμβάσεων όσον αφορά τη θεραπεία και την παροχή βοήθειας.

4.1.8 Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο, αντί της μονόπλευρης έμφασης στην καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών, να επανεξεταστούν οι στρατηγικές της ποινικής δικαιοσύνης, επιδιώκοντας παράλληλα τον περιορισμό της βλάβης στην κοινωνία και την υγεία από τα ναρκωτικά προωθώντας ασφάλεια των ανθρώπων και της κοινωνίας.

4.2.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την εκτίμηση της κατάστασης που διενεργείται σε αυτό το κεφάλαιο καθώς και με τη θέση ότι τα υφιστάμενα και τα προτεινόμενα μέτρα πρέπει να διασφαλίζουν τον αποτελεσματικό έλεγχο της παράνομης χρήσης αυτών των χημικών ουσιών, χωρίς να παρεμποδίζεται το νόμιμο εμπόριο.

4.2.2 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι, στον τομέα αυτό, θα πρέπει να ενισχυθεί η διεθνής συνεργασία, παρά τις μεγάλες διαφορές που υπάρχουν όσον αφορά την ποιότητα των δεδομένων, τη δυνατότητα και την πρόθεση διάθεσής τους, κυρίως για τις ενδιαφερόμενες τρίτες χώρες.

4.3 Δήμευση και ανάκτηση των περιουσιακών στοιχείων που προέρχονται από εγκληματικές ενέργειες

4.3.1 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες της Επιτροπής στον τομέα αυτό και θεωρεί ότι τα νομικά μέσα είναι αναλογικά και κατάλληλα προσαρμοσμένα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που καλούνται να επιλύσουν. Ωστόσο, εκφράζει τη λύπη της διότι, για διάφορους λόγους, τα μέσα αυτά δεν είναι τόσο αποτελεσματικά όσο αναμενόταν.

4.3.2 Συνεπώς, η ΕΟΚΕ στηρίζει τη χάραξη της νέας αυστηρότερης ευρωπαϊκής νομοθεσίας και την επέκταση σε αυτόν τον τομέα της νομοθετικής εναρμόνισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

4.3.3 Η ΕΟΚΕ προτείνει να αφιερώνεται τουλάχιστον ένα μέρος των κατασχόμενων πόρων για την χρηματοδότηση μέτρων μείωσης της ζήτησης η οποία, αν και πάντοτε τύγχανε ανεπαρκούς χρηματοδότησης, αποτελεί τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο για την καταπολέμηση της χρήσης ναρκωτικών και την αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων.

4.4.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί καταρχήν με τις διαπιστώσεις της ανακοίνωσης της Επιτροπής σχετικά με τις νέες ψυχοτρόπους ουσίες. Η Επιτροπή πιστεύει ότι ο γενικός κανονισμός θα ανταποκριθεί στις προσδοκίες του κοινού και των αρχών σχετικά με την ικανότητα ταχέως ελέγχου των νέων αυτών ουσιών. Ωστόσο, χωρίς ουσιαστική αξιολόγηση των κινδύνων που παρουσιάζονται από αυτές τις ουσίες, ενδέχεται να θιγούν τα θεμιτά θεραπευτικά και βιομηχανικά συμφέροντα. Σημειώνει επίσης ότι η ισχύουσα μέθοδος αξιολόγησης του κινδύνου δεν αντικατοπτρίζει μια διεπιστημονική προσέγγιση αλλά βασίζεται κυρίως σε χημικές και αστυνομικές αναλύσεις.

4.4.2 Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, στην περίπτωση των νέων επικίνδυνων ναρκωτικών, μια κανονιστική πράξη δεν αρκεί: είναι σημαντικό, σε κάθε περίπτωση, τούτη να τίθεται σε εφαρμογή στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης και γενικής πολιτικής παρέμβασης, τα αποτελέσματα της οποίας πρέπει να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται συνεχώς. Πράγματι, ο κίνδυνος ανεπιθύμητων συνεπειών δεν είναι μηδενικός: ο πειρασμός να στραφούν οι καταναλωτές σε νέες ουσίες, η ποινικοποίηση, η αύξηση των τιμών στην παράνομη αγορά, η απαγόρευση ή ο αυτόματος έλεγχος ουσιών χρήσιμων για άλλους σκοπούς, η παράνομη κατανάλωση, οι πρόσθετοι κίνδυνοι που ενέχει η παράνομη αγορά κλπ.). Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι θεωρεί ότι τα προτεινόμενα κανονιστικά μέσα δεν λαμβάνουν υπόψη τα σημεία αυτά.

4.4.3 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, παράλληλα με την κατάρτιση ενός καταλόγου, οι πολιτικοί προτείνουν και μέτρα για την αντιμετώπιση του υγειονομικού και του κοινωνικού αντικτύπου της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών και διερευνούν τις εναλλακτικές κανονιστικές επιλογές χωρίς την άμεση ποινικοποίηση του χρήστη. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να καλυφθούν τα κενά στη συλλογή στοιχείων, να βελτιωθεί η διαδραστικότητα της ροής πληροφοριών, να οργανωθεί η συνεχής κατάρτιση των επαγγελματιών, να εξασφαλιστεί η αξιοπιστία των πληροφοριών μέσω των πλέον σύγχρονων μεθόδων και τεχνολογιών, να αναπτυχθούν κανονισμοί και έλεγχοι για την προστασία των καταναλωτών και να συσταθούν κατάλληλες υπηρεσίες επεξεργασίας και υποστήριξης.

4.4.4 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει, εξάλλου, το ακόλουθο πρόβλημα: η κανονιστική ρύθμιση των νέων ουσιών συνεχίζει να επισκιάζει πολύ σημαντικότερα προβλήματα που μπορούν να προκληθούν από τις «παλαιές» μη ελεγχόμενες ψυχοτρόπους ουσίες όπως το αλκοόλ, η νικοτίνη, ορισμένα βιομηχανικά παραισθησιογόνα κλπ.

4.5.1 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για τις προτάσεις της Επιτροπής όσον αφορά τη μείωση της ζήτησης, οι οποίες περιλαμβάνουν μόνο γενικές παρατηρήσεις. Συνεπώς, καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει περαιτέρω μια στρατηγική προσέγγιση που θα μπορούσε να αποτελέσει ουσιαστική ποσοτική και ποιοτική πρόοδο προς την κατεύθυνση της διασφάλισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων όσον αφορά τις θεραπείες.

4.5.2 Συνεπώς, είναι σημαντικό η Επιτροπή όχι μόνο να επιδιώξει να θεσπίσει ποιοτικά πρότυπα, αλλά και να συμβάλει στη διαμόρφωση, στα κράτη μέλη, πολιτικών χρηματοδότησης που να αντικατοπτρίζουν μια ισορροπημένη προσέγγιση.

4.5.3 Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι σε όλη την έκταση της Ευρώπης θα υπάρχει διαθέσιμο, για τα άτομα με προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών, και θα παρέχεται ένα ευρύ φάσμα τεκμηριωμένων υπηρεσιών με σκοπό τον περιορισμό των βλαβερών συνεπειών των ναρκωτικών στην υγεία (HIV/AIDS, ηπατίτιδα και υπερδοσολογία), η δε πρόσβαση σε αυτές θα διασφαλίζεται σε προσιτές τιμές. Στις υπηρεσίες αυτές περιλαμβάνονται η αποτοξίνωση, η θεραπεία εσωτερικής και εξωτερικής διαμονής, η θεραπεία στο πλαίσιο κοινότητας, η αποκατάσταση, η επανένταξη, η θεραπεία υποκατάστασης και τα προγράμματα ανταλλαγής βελονών. Εξάλλου, πρέπει να υπάρχουν διαθέσιμα πλήρη προγράμματα αυτού του είδους στο περιβάλλον των φυλακών, των μειονοτικών πληθυσμών και των ομάδων που είναι εκτεθειμένες σε διακρίσεις.

4.5.4 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι πολιτικές της ΕΕ και των κρατών μελών στον τομέα των ναρκωτικών θα πρέπει να εστιάζονται κατά προτίμηση στην παροχή υπηρεσιών υγείας και περίθαλψης στα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης, αντί να ποινικοποιούνται και να τιμωρούνται τα άτομα που έχουν προβλήματα ναρκωτικών.

4.5.5 Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο ότι, σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει κανένα μέσο προειδοποίησης ή επιβολής κυρώσεων στα κράτη μέλη που δεν παρέχουν υπηρεσίες θεραπείας με επιστημονικά αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα -ακόμα και όταν αυτές είναι ζωτικής σημασίας για τους ενδιαφερόμενους- παραβιάζοντας έτσι τα ανθρώπινα δικαιώματα.

4.5.6 Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προωθήσει, αφενός, τη δημιουργία θεσμικών μηχανισμών που να διασφαλίζουν την υλοποίηση, στα διάφορα κράτη μέλη, σχετικών πρωτοβουλιών με επιστημονικά αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, και, αφετέρου, την ισορροπημένη και ελεγχόμενη λειτουργία των απαιτούμενων χρηματοδοτικών μέσων.

4.6.1 Η ΕΟΚΕ συνηγορεί υπέρ του διαλόγου με τις χώρες παραγωγής και διαμετακόμισης καθώς και με την πολιτική στήριξης και τεχνικής βοήθειας, συνιστά δε την εντατικοποίησή τους.

4.6.2 Η ΕΟΚΕ στηρίζει επίσης την ενίσχυση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η Ένωση έναντι των γειτονικών χωρών, των στρατηγικών εταίρων και κατά μήκος των διόδων διαμετακόμισης των ναρκωτικών στην ΕΕ, με βάση μια εξισορροπημένη και συνολική προσέγγιση, σεβόμενη πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα.

4.6.3 Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τα αποτελέσματα του έργου του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας στους τομείς της παρακολούθησης της κατάστασης για τα ναρκωτικά, την ενίσχυση της ακρίβειας και της ποιότητας των μεταδιδόμενων πληροφοριών και την ανάπτυξη κοινών στρατηγικών προσεγγίσεων.

4.6.4 Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προβεί σε αξιολόγηση των κοινωνικών αλλαγών που επιφέρει η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση και να επικεντρωθεί, συγκεκριμένα, στα πρότυπα κατανάλωσης και διακίνησης ναρκωτικών.

4.6.5 Αν και αναγνωρίζει τη σημασία των τριών συμβάσεων του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά (9) και τα αποτελέσματά τους, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι, παρά τους δεδηλωμένους στόχους τους, οι συμβάσεις αυτές δεν κατόρθωσαν να διαμορφώσουν νόμιμη, επαρκή και δίκαιη πρόσβαση σε ορισμένα ναρκωτικά φάρμακα στις περισσότερες χώρες του κόσμου και σε ένα τμήμα της Ευρώπης. Εξάλλου, το εύρος της παράνομης παραγωγής και κατανάλωσης δεν έχει μειωθεί αλλά, αντίθετα, έχει αυξηθεί σημαντικά. Παράλληλα, το ισχύον σύστημα δεν εξασφαλίζει πάντα τη δυνατότητα παρεμβάσεων υπέρ της υγείας και της ευημερίας με επιστημονικά αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα.

4.6.6 Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή συνιστά να αναλάβει η ΕΕ τον κρίσιμο ρόλο θεματοφύλακα των συμβάσεων του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά και της υλοποίησής τους, βασιζόμενη στη συναίνεση των κρατών μελών και λαμβάνοντας πλήρως υπόψη τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις επιστημονικές αποδείξεις. Εφόσον το κρίνει απαραίτητο, η ΕΕ θα μπορούσε να τοποθετηθεί υπέρ της προσαρμογής των συμβάσεων.

4.6.7 Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το έργο του Φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών για τα ναρκωτικά και παρέχει τη στήριξή της σε αυτό. Επίσης, καλεί τους ιθύνοντες της Ένωσης να λάβουν καλύτερα υπόψη τα πορίσματά του. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να έχει την ευκαιρία να συμμετάσχει ως θεματοφύλακας σε αυτό το Φόρουμ.

5.1 Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφοι 3 και 4 της Συνθήκης της Λισαβόνας, η ΕΟΚΕ συνιστά τόσο στην Επιτροπή όσο και στα κράτη μέλη να ενισχύσουν τον ενεργό κοινωνικό διάλογο και να συνδέσουν με αποφασιστικότητα τις επαγγελματικές κοινότητες και, στο μέτρο του δυνατού, τις οργανώσεις καταναλωτών στη διαδικασία στρατηγικού σχεδιασμού, έτσι ώστε να προωθηθεί η συμμετοχική δημοκρατία και να υποβληθεί σε άμεση επαγγελματική αξιολόγηση η συντονιστική δραστηριότητα των δημόσιων αρχών.

5.2 Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι απαιτείται ένας αμφίδρομος σχεδιασμός. Σε παγκόσμιο επίπεδο πρώτα, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν συνέργειες μεταξύ των εναρμονισμένων προσεγγίσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο πλαίσιο του ενισχυμένου συντονισμού. Στη συνέχεια, απαιτείται τοπική προσέγγιση προκειμένου να διαμορφωθούν συγκεκριμένες ευρωπαϊκές πολιτικές, προσαρμοσμένες στις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων, έτσι ώστε να επιτύχουν τη συνεργασία τους.

5.3 Η ΕΟΚΕ είναι απόλυτα πεπεισμένη για την ανάγκη θέσπισης, μεσοπρόθεσμα, μιας ολοκληρωμένης και συντονισμένης προσέγγισης της εξάρτησης, η οποία να καλύπτει το σύνολο του προβλήματος της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών («νόμιμων» και «παράνομων»). Πράγματι σήμερα, οι πολιτικές διαχωρίζονται τεχνητά για πολιτικούς και νομικούς λόγους, καταφεύγουν σε ποικίλα μέσα και παράγουν πολύ διαφορετικά αποτελέσματα που έχουν την τάση μάλλον να αλληλοεξουδετερώνονται παρά να αλληλοενισχύονται. Ακόμη, από την άποψη της ασφάλειας δικαίου και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επικρίνονται οι σημαντικές διαφορές που υπάρχουν στη δεσμευτική ισχύ των διαφόρων κρατικών πολιτικών.

5.4 Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να προετοιμάσει το έδαφος για την πρόσβαση στην ελεγχόμενη ιατρική χρήση της φαρμακευτικής κάνναβης και στο πλήρες φάσμα των θεραπειών υποκατάστασης.

5.5 Η ΕΟΚΕ επικρίνει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται σε επίπεδο ΕΕ ο αλκοολισμός, ένα γενικό πρόβλημα υπεύθυνο για τις πιο καταστροφικές επιπτώσεις στις κοινωνίες μας. Σχετικά, επισημαίνει στις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (10) και καλεί την Επιτροπή να λάβει δραστικά μέτρα στον τομέα.

Βρυξέλλες, 24 Μαΐου 2012.

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Staffan NILSSON

(2) Στις περισσότερες χώρες, τα ποινικά μέσα εφαρμόζονται κυρίως στους τοξικομανείς και αφήνουν σχεδόν ανέγγιχτους τους διακινητές.

(3) Άρθρο 83 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(4) Π.χ. η απόφαση-πλαίσιο 2004/757/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2004, για τη θέσπιση ελάχιστων διατάξεων σχετικά με τα συστατικά στοιχεία των εγκλημάτων και τις ποινές που ισχύουν στον τομέα της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών.

(6) Πρώτη ευρωπαϊκή διάσκεψη με θέμα τους δείκτες για τη μέτρηση της προσφοράς ναρκωτικών. Κοινή πρωτοβουλία για την διαμόρφωση βιώσιμων επιλογών στον τομέα της παρακολούθησης της διακίνησης ναρκωτικών, της εγκληματικότητας και των δράσεων περιορισμού της ζήτησης, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 20-22 Οκτωβρίου 2010.

(8) Πράγματι, τα ίδια περιστατικά (για παράδειγμα η ανταλλαγή μικροποσοτήτων μεταξύ καταναλωτών) μπορεί σε ορισμένες χώρες να επιφέρουν ποινή φυλάκισης που κυμαίνεται από δύο έως πέντε έτη, ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορούν να οδηγήσουν σε κινητοποίηση των μέσων που προβλέπονται στο πλαίσιο της εθνικής πολιτικής / τοπικής βοήθειας στον πολίτη (δημιουργία θέσεων εργασίας, παροχή στέγασης, κοινωνική πρόνοια κλπ.).

(9) Ενιαία σύμβαση του 1961 για τα ναρκωτικά, όπως τροποποιήθηκε από το πρωτόκολλο του 1972, Σύμβαση του 1971 για τις ψυχοτρόπους ουσίες και Σύμβαση του 1998 κατά της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών φαρμάκων και ψυχοτρόπων ουσιών.