18.12.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 391/1

—

Z zadowoleniem przyjmuje propozycję dotyczącą rozwoju strategii morskiej na rzecz obszaru Oceanu Atlantyckiego oraz opracowania planu działania na rzecz Atlantyku na lata 2014-2020.

—

Podkreśla, że poparcie Komitetu dla strategii na rzecz Atlantyku zależy od przyjęcia szerszego podejścia, które w pełni uwzględni wymiar terytorialny, jednoznacznie określi związek między lądem a morzem i przyczyni się do osiągnięcia innych kluczowych celów polityki UE. Wobec tego wzywa Komisję Europejską do zmiany nazwy tej strategii na „Zintegrowaną strategię na rzecz obszaru Oceanu Atlantyckiego”.

—

Przyjmuje do wiadomości, że projekty w ramach planu działania na rzecz Atlantyku będą musiały wykorzystywać istniejące źródła finansowania na poziomie UE (fundusze w ramach wspólnych ram strategicznych i poza nimi), jak również inne fundusze na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym oraz finansowanie przez sektor prywatny.

—

Nie zgadza się z proponowanym zakończeniem działalności forum atlantyckiego po przyjęciu planu działania. Zaleca, by forum istniało do 2020 r. w celu nadzorowania wdrażania, monitorowania postępów i mobilizowania do realizacji celów strategii.

—

Sugeruje, że struktura zarządzania powinna obejmować jak największy udział wielu zainteresowanych stron i podmiotów potencjalnie zaangażowanych w realizację strategii na rzecz Atlantyku, oraz apeluje o zastosowanie podejścia opartego na wielopoziomowym sprawowaniu rządów podczas opracowywania, wdrażania, oceny i przeglądu planu działania.

Sprawozdawca

Paul O’DONOGHUE (IE/ALDE), członek Rady Hrabstwa Kerry oraz Władz Regionu Środkowozachodniego

Dokument źródłowy

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Rozwój strategii morskiej na rzecz obszaru Oceanu Atlantyckiego”

COM(2011) 782 final

1.

Z zadowoleniem przyjmuje propozycję dotyczącą rozwoju strategii morskiej na rzecz obszaru Oceanu Atlantyckiego oraz opracowania planu działania na rzecz Atlantyku na lata 2014-2020.

2.

Jest zdania, że do tej pory nie uzgodniono strategicznej wizji przyszłego rozwoju obszaru Oceanu Atlantyckiego, co przynosi szkodę temu regionowi; uważa, że omawiany komunikat jest autentyczną okazją do przedstawienia takiej strategicznej wizji, opartej na spójności terytorialnej i dobrobycie.

3.

Zgadza się z argumentami przemawiającymi za opracowaniem strategii europejskiej, gdyż wyzwania i możliwości związane z obszarem Oceanu Atlantyckiego wykraczają poza granice narodowe i wymagają bardziej całościowego i zintegrowanego podejścia. To powiedziawszy, podkreśla, że strategia musi także wykazać rzeczywistą wartość dodaną, jeśli chodzi o jej efekty i realizację.

4.

Zakłada, że Komisja przedstawia swe propozycje jako „strategię na rzecz basenu morskiego” w ramach zintegrowanej polityki morskiej (w przeciwieństwie do „strategii makroregionalnej”); podkreśla jednakże, że poparcie Komitetu dla strategii na rzecz Atlantyku zależy od przyjęcia szerszego podejścia , które w pełni uwzględni wymiar terytorialny, jednoznacznie określi związek między lądem a morzem i przyczyni się do osiągnięcia innych kluczowych celów polityki UE.

5.

Wobec tego wzywa Komisję Europejską do zmiany nazwy tej strategii na „Zintegrowaną strategię na rzecz obszaru Oceanu Atlantyckiego” i uważa, że w odniesieniu do innych europejskich obszarów morskich nadmorskich (np. regionu Morza Północnego), należy opracować podobne strategie na podstawie doświadczeń z działań dotyczących obszaru Oceanu Atlantyckiego.

6.

Uznaje specjalne wymogi regionów najbardziej oddalonych na Oceanie Atlantyckim i uważa, że strategia może stanowić szansę na osiągnięcie większej skuteczności i spójności ram politycznych UE w regionach.

7.

Domaga się, by strategia na rzecz Atlantyku i jej plan działania były silnie ukierunkowane na zatrudnienie, zrównoważony wzrost gospodarczy oraz inwestycje , a jednocześnie by przyczyniały się do poprawy środowiska morskiego.

8.

Sądzi, że jeśli chodzi o zasięg geograficzny, to należy w ramach strategii przyjąć podejście pragmatyczne, by zapewnić temu obszarowi elastyczność granic, która pozwoliłaby rozwiązać różne kwestie bez narzucania sztucznych ograniczeń; nawołuje niemniej do ponownego rozważenia geograficznego zasięgu północnej części tego obszaru, by uwzględnić w strategii Islandię.

9.

Obawia się, że cenne doświadczenia płynące z rozwoju istniejących strategii makroregionalnych oraz innych strategii transnarodowych (1) nie są uwzględniane w procesie opracowywania strategii na rzecz Atlantyku; odnosi się to szczególnie do kwestii takich jak zarządzanie, rozwój strategii politycznych, komunikacja i współodpowiedzialność, określanie celów oraz ewaluacja.

10.

Podkreśla, że na forum atlantyckim spoczywa poważna odpowiedzialność za sprostanie oczekiwaniom zainteresowanych stron i zapewnienie zaangażowania wszystkich podmiotów w proces opracowywania planu działania, a także za ustanowienie spójnych ram programowania i wdrażania priorytetowych środków i projektów.

11.

Nie zaprzecza wyzwaniom i możliwościom określonym przez Komisję Europejską, ale uważa, że plan działania musi skupić się na osiągnięciu konkretnych rezultatów i sprostać wyzwaniom, które można by skuteczniej rozwiązać dzięki podejściu partnerskiemu.

12.

Podkreśla, że tematy określone w ramach planu działania muszą być ściślej skoordynowane z tematami strategii „Europa 2020” i jej inicjatywami przewodnimi, a także zgodne z tematami określonymi we wspólnych ramach strategicznych i z proponowaną reformą funduszy w kontekście wspólnych ram strategicznych.

13.

Ogólnie popiera działy tematyczne określone przez Komisję Łuku Atlantyckiego (KPRNE) (2), a mianowicie: (1) dostępność i transport w obszarze Oceanu Atlantyckiego; (2) gospodarka i przemysł morski; (3) klimat i środowisko; (4) badania i innowacje; oraz (5) atrakcyjność terytoriów.

14.

Podkreśla znaczenie rybołówstwa, połowu skorupiaków i akwakultury, a także łańcucha przetwarzania i wprowadzania na rynek produktów morskich w regionie Atlantyku oraz liczbę zależnych od niego miejsc pracy. Strategia na rzecz wzrostu i zatrudnienia w tym regionie musi koniecznie służyć konsolidacji i wzmocnieniu tej branży zatrudnienia.

15.

Uważa, że plan działania musi uwzględnić potrzebę planowego podejścia do środowiska morskiego w obszarze Oceanu Atlantyckiego; sugeruje, że wymagać to będzie uzgodnionej koordynacji procesów morskiego planowania przestrzennego i zarządzania obszarami morskimi w całym tym obszarze, a także lepszej koordynacji miedzy ramami morskiego i lądowego planowania przestrzennego.

16.

Uważa, że wybrzeże regionów położonych nad Atlantykiem jest bardzo atrakcyjne zarówno z punktu widzenia przyjmowania na stałe nowych mieszkańców, jak i działalności sezonowej, która jest związana zwłaszcza z żeglarstwem, rozrywką, turystyką i sportem. Obszary lokalne muszą się przygotować do przyjęcia przemieszczającej się ludności, która może wywierać presję na grunty, gospodarkę, środowisko i inne elementy wybrzeża.

17.

Podkreśla, że opracowując strategię, należy wykorzystać rezultaty osiągnięte w ramach poprzednich i obecnych projektów finansowanych przez UE i realizowanych w obszarze Oceanu Atlantyckiego i dokonać oceny finansowanych do tej pory projektów oraz możliwości wykorzystania ich wyników w planie działania. Podkreśla, że może to mieć konsekwencje dla niektórych programów i może rodzić potrzebę zwiększenia skali projektów, by przyniosły większy i bardziej wymierny skutek.

18.

Opowiada się za przyjęciem zewnętrznego wymiaru planu działania, by dążyć do realizacji strategicznych celów wspólnie z zainteresowanymi stronami zza Oceanu Atlantyckiego.

19.

Przyjmuje do wiadomości, że projekty w ramach planu działania na rzecz Atlantyku będą musiały wykorzystywać istniejące źródła finansowania na poziomie UE (fundusze w ramach wspólnych ram strategicznych i poza nimi), jak również inne fundusze na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym oraz finansowanie przez sektor prywatny. Podkreśla, że rodzi to szereg pytań odnośnie do konkretnego sposobu pozyskiwania środków finansowych na wdrażanie strategii , zwłaszcza biorąc pod uwagę, że opracowanie planu działania odbywa się równolegle do procesu programowania różnych unijnych programów finansowania.

20.

Zwraca uwagę na to, że aby plan działania przyniósł efekty, należy jednoznacznie dostosować go do dostępnych środków; podkreśla, że rodzi to jeszcze większą potrzebę przyjęcia w ramach strategii bardziej zintegrowanego podejścia terytorialnego i bardziej bezpośredniego skoordynowania planu działania z celami strategii „Europa 2020” oraz zapewnienia zgodności z wymogami prawnymi różnych funduszy UE.

21.

Sugeruje, by forum atlantyckie współpracowało z odpowiednimi organami zarządzającymi w zainteresowanych pięciu państwach członkowskich, by zapewnić wystarczające odzwierciedlenie w krajowych umowach partnerskich priorytetów określonych w strategii na rzecz Atlantyku oraz by zapewnić wystarczającą komplementarność między programami operacyjnymi a środkami podejmowanymi w ramach planu działania. Obawia się jednak, że strategia opracowana w ramach zintegrowanej polityki morskiej będzie pozostawiała jedynie ograniczone możliwości dostosowania się do programów finansowanych w kontekście wspólnych ram strategicznych, z wyjątkiem Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego.

22.

Zwraca uwagę, że opracowanie planu działania będzie musiało zatem być zgodne z zasadami i celami funduszy, zwłaszcza tych objętych wspólnymi ramami strategicznymi.

23.

Nie popiera konkretnego asygnowania środków na plan działania na rzecz Atlantyku w ramach każdego programu operacyjnego, zważywszy na zaproponowaną ścisłą koncentrację tematyczną narzuconą organom zarządzającym.

24.

Sugeruje jednak, by forum atlantyckie współpracowało z organami zarządzającymi podczas procesu programowania, by określić sposób finansowania środków w ramach planu działania, dzięki jednoznacznej zgodności z wybranymi priorytetami tematycznymi odpowiednich programów i konkretnym kryteriom selekcji projektów.

25.

Podkreśla możliwości tkwiące w niektórych elementach przepisów dotyczących wspólnych ram strategicznych, jeśli chodzi o wspieranie i wdrażanie kluczowych celów strategii na rzecz Atlantyku, zwłaszcza chodzi tu o podejście wielofunduszowe; sugeruje ponadto, że osiągnięcie spójności między strategią a niektórymi zintegrowanymi podejściami w kontekście wspólnych ram strategicznych (takimi jak wymiar miejski, zintegrowane inwestycje terytorialne, wspólne plany działania) może umożliwić, jeśli się ją odpowiednio wykorzysta, spożytkowanie doświadczeń i wiedzy fachowej władz lokalnych, by pomóc osiągnąć kluczowe cele strategii na rzecz Atlantyku.

26.

Proponuje ponadto, by roczne sprawozdania z wdrażania odpowiednich programów obowiązkowo zawierały ocenę sposobu, w jaki programy realizowane w ramach wspólnych ram strategicznych przyczyniają się do osiągania celów strategii na rzecz Atlantyku i do wdrażania planu działania.

27.

Uważa, że przyszłe programy współpracy terytorialnej będą miały zasadnicze znaczenie dla realizacji kluczowych aspektów strategii na rzecz Atlantyku, i podkreśla, że istnieje ponad dziesięć programów współpracy terytorialnej (transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej), które są obecnie wdrażane w proponowanym obszarze objętym strategią.

28.

Popiera dalsze wdrażanie (transnarodowego) programu na rzecz obszaru Oceanu Atlantyckiego oraz przyznanie na niego więcej środków, by sprostać niektórym ambitnym celom określonym w tej strategii; sugeruje ponadto, że program na rzecz obszaru Oceanu Atlantyckiego jest odpowiednim instrumentem do wystosowywania konkretnych zaproszeń do składania ofert dotyczących „strategicznych inicjatyw” (projektów przewodnich) w ramach strategii na rzecz Atlantyku, a także do finansowania platformy ds. wdrażania (zob. pkt 40-41).

29.

Proponuje, by forum atlantyckie wykorzystało program INTERACT do wspierania działań na rzecz zwiększania świadomości i by zaangażowało organy zarządzające operujące w ramach istniejących programów współpracy terytorialnej na wczesnym etapie opracowywania planu działania na rzecz Atlantyku.

30.

Podkreśla, że tego rodzaju zaangażowanie pomogłoby:

31.

Wyraża zaniepokojenie brakiem wystarczającej spójności między innymi programami UE, w związku z czym osiągnięcie celów strategii na rzecz Atlantyku oraz wymogów dotyczących finansowania jej planu działania nie będzie wystarczająco zapewnione w okresie programowania 2014-2020.

32.

Zwraca uwagę, tytułem przykładu, na nowe „zintegrowane projekty” w ramach programu LIFE+ (2014-2020). Mają one bardziej długofalowy charakter i obejmują większe obszary terytorialne, by umożliwić lepsze wdrażanie polityki ochrony środowiska i przeciwdziałania zmianie klimatu, ale nie obejmują one projektów w zakresie środowiska morskiego (3). Uważa, że jest to zmarnowana szansa na to, by osiągnąć kluczowe cele określone w zintegrowanej polityce morskiej i w strategii na rzecz Atlantyku.

33.

Podobnie ubolewa, że nie uwzględniono obszaru Oceanu Atlantyckiego przy określaniu sieci bazowych w ramach sieci transeuropejskich, i domaga się, by nadano priorytet instrumentowi „Łącząc Europę” w celu rozwiązywania podstawowych kwestii dotyczących dostępności i peryferyjności (w transporcie, energii i ICT) w obszarze Oceanu Atlantyckiego.

34.

Zastanawia się, w jaki sposób forum atlantyckie zamierza doprowadzić do lepszego ukierunkowywania i wykorzystywania innych dostępnych środków UE oraz zwiększyć pozyskiwanie zasobów na realizację celów strategii. Proponuje na przykład, by w ramach planu działania promować partnerstwa w zakresie badań naukowych w całym obszarze Oceanu Atlantyckiego w celu zmaksymalizowania wsparcia w ramach programu „Horyzont 2020”.

35.

Jest zaniepokojony brakiem nacisku na pozyskiwanie finansowania od sektora prywatnego oraz ogólnie na angażowanie sektora prywatnego w realizację celów strategii. Sądzi, że jest to wyzwanie, którym powinno zająć się forum atlantyckie poprzez proces konsultacji i dostosowane do potrzeb kampanie informacyjne.

36.

Zauważa, że obecny kryzys finansów publicznych oznacza konieczność przyciągania w obszarze Oceanu Atlantyckiego inwestycji międzynarodowych w celu wykorzystania dostępnych możliwości (w sektorach takich jak morskie odnawialne źródła energii, produkty morskie i akwakultura, zasoby morskie, transport morski i rozwój portów). Sugeruje, że promowanie obszaru Oceanu Atlantyckiego jako miejsca do inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej powinno być kluczowym elementem planu działania.

37.

Sugeruje, by forum atlantyckie współpracowało także z Komisją Europejską i Europejskim Bankiem Inwestycyjnym w celu oceny możliwości utworzenia specjalnego instrumentu finansowego służącego ułatwianiu przygotowywania projektów, które będą do zaakceptowania dla banków, poprzez łączenie dotacji z pożyczkami, instrumentami kapitałowymi i instrumentami zabezpieczenia przed ryzykiem oraz wprowadzenie prostszych procedur realizacji projektów.

38.

Podkreśla, że aby strategia na rzecz Atlantyku została z powodzeniem wdrożona, musi być silnie zakorzeniona w strukturach politycznych i administracyjnych, co wymaga:

39.

Sugeruje, że struktura zarządzania powinna obejmować jak największy udział wielu zainteresowanych stron i podmiotów potencjalnie zaangażowanych w realizację strategii na rzecz Atlantyku, oraz apeluje o zastosowanie podejścia opartego na wielopoziomowym sprawowaniu rządów podczas opracowywania, wdrażania, oceny i przeglądu planu działania.

40.

Niemniej jednak dostrzega, że bez silnego politycznego zaangażowania państw członkowskich na najwyższym poziomie oraz bez krajowych procesów koordynacji między właściwymi dziedzinami polityki strategia na rzecz Atlantyku nie spełni oczekiwań i nie zostaną zrealizowane jej cele. Jednocześnie zauważa, że plan działania nie zostanie skutecznie wdrożony bez pełnego zaangażowania podmiotów lokalnych i regionalnych i ich poczucia współodpowiedzialności za strategię.

41.

Nie zgadza się z proponowanym zakończeniem działalności forum atlantyckiego po przyjęciu planu działania. Zaleca, by forum istniało do 2020 r. w celu nadzorowania wdrażania (za pośrednictwem platformy ds. wdrażania (zob. pkt 27, 41)), monitorowania postępów i mobilizowania do realizacji celów strategii.

42.

Proponuje, by dla strategii na rzecz Atlantyku opracowano następujący model zarządzania: (a) forum atlantyckie – zapewniające polityczny nadzór na poziomie UE oraz obejmujące platformę ds. wdrażania – służącą jako punkt kontaktowy ds. strategii, inicjującą działania na rzecz budowania potencjału, zapewniającą wskazówki dotyczące opracowywania projektów oraz wspierającą realizację planu działania i nią zarządzającą; (b) krajowe i regionalne punkty koordynacyjne – działające na rzecz spójności polityki oraz zachęcające zainteresowane strony i potencjalnych organizatorów projektów do udziału we wdrażaniu strategii na rzecz Atlantyku.

43.

Podkreśla, że obszar Oceanu Atlantyckiego to niejednorodna przestrzeń geograficzna o bardzo zróżnicowanych cechach, na której występują różne kultury i światopoglądy. Sądzi, że aby realizacja strategii się powiodła, trzeba poczynić większe wysiłki na rzecz poszerzenia i pogłębienia zakresu i charakteru współpracy w tym obszarze. Oczekuje, że strategia na rzecz Atlantyku (a) zapewni wspólny punkt odniesienia, który to umożliwi, ale (b) musi ona także obejmować działania na rzecz budowania potencjału w celu wzmocnienia ducha współpracy.

44.

Jest zdania, że plan działania na rzecz Atlantyku, po jego przyjęciu, będzie wymagał prowadzenia działań informacyjno-komunikacyjnych w celu zwiększenia jego wyeksponowania, promowania zrozumienia jego celów, zaangażowania w jego realizację większej liczby podmiotów (zwłaszcza z sektora prywatnego) oraz z czasem prezentowania rezultatów strategii.

45.

Podkreśla potencjalne korzyści, jakie może przynieść rozporządzenie dotyczące EUWT jako narzędzie ułatwiające wdrażanie strategii.

46.

Proponuje, by w Komisji Europejskiej utworzyć międzyresortową grupę zadaniową ds. strategii na rzecz Atlantyku w celu zapewnienia spójności między właściwymi dziedzinami polityki oraz kompatybilności celów strategii na rzecz Atlantyku oraz unijnych programów i możliwości finansowania. Sugeruje ponadto, by z uwagi na horyzontalny charakter strategii grupie zadaniowej przewodniczył Sekretariat Generalny.

47.

Podkreśla potrzebę przyspieszenia procesu przyjmowania planu działania oraz proponuje, by forum atlantyckie (komitet kierowniczy i komitet sterujący) zbierało się częściej w celu określania kolejnych etapów procesu i dbania o realizację działań w wyznaczonych terminach.

48.

Oczekuje zapowiedzianego dokumentu do dyskusji, który musi zapewnić podstawy do szerszego, bardziej ustrukturyzowanego procesu mobilizacji i konsultacji zainteresowanych stron w 2012 r., oraz wzywa Komisję Europejską, by szybko poszerzyła i pogłębiła zakres zaangażowania, tak by zainteresowane strony, w tym władze lokalne i regionalne, miały poczucie wystarczającej współodpowiedzialności za plan działania i wprowadziły do procesu aspekty prawdziwie oddolne i nakierowane na obywatela.

49.

Wyraża zaniepokojenie tym, że proponowane seminaria tematyczne (po jednym na państwo członkowskie) nie będą wystarczające do zaangażowania zainteresowanych stron i zapewnienia im poczucia współodpowiedzialności za realizację strategii. Proponuje, by przewidzieć dodatkowe działania związane ze strategią na rzecz Atlantyku w celu uzgodnienia strategicznej wizji, omówienia aspektów związanych z zarządzaniem, określenia celów i prawdziwych wyznaczników sukcesu oraz wyjaśnienia kwestii związanych z finansowaniem. Sugeruje ponadto, że Komisja Europejska powinna włączyć swe krajowe przedstawicielstwa w zapewnianie szerszego uczestnictwa w procesie dotyczącym planu działania.

50.

Podkreśla, że trzeba przyspieszyć proponowane terminy przyjmowania planu działania , aby dostosować je do odpowiednich priorytetów programu finansowania na lata 2014–2020.

51.

Zaleca, by w ramach procesu dotyczącego strategii na rzecz Atlantyku uzgodnić najpierw strategiczną wizję dotyczącą obszaru Atlantyku , która musi stanowić punkt odniesienia dla planu działania na rzecz Atlantyku na lata 2014–2020. Ponadto sugeruje, że ten plan działania powinien:

52.

Domaga się, by strategia na rzecz Atlantyku i proces opracowywania jej planu działania stał się częścią zaproponowanej przez Komisję Europejską oceny wartości dodanej podejścia makroregionalnego w 2013 r., zgodnie z postulatem Rady Europejskiej.

53.

Proponuje, by plan działania został przyjęty przez forum atlantyckie, oraz apeluje do przyszłej prezydencji irlandzkiej, by uznała za priorytet zatwierdzenie przez Radę Europejską w okresie przewodnictwa Irlandii planu działania, który skupia się na wynikach, a także obejmuje wiarygodny proces monitorowania i stałej oceny oraz zaplanowany przegląd śródokresowy.

18.12.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 391/7

—

Podkreśla, że wszystkie kluczowe podmioty, w tym władze lokalne i regionalne, które zarządzają systemami emerytur dodatkowych większości pracowników służby cywilnej, powinny uczestniczyć w procesie konsultacji dotyczących reform krajowych systemów emerytalnych.

—

Podkreśla, że liczne aspekty polityki emerytalnej UE oraz elementy strategii „Europa 2020” wspierają się wzajemnie. Osiągnięcie wyższej stopy zatrudnienia w ramach tej strategii przyczynia się do ogólnej stabilności ochrony socjalnej oraz systemów emerytalnych. Odpowiednie świadczenia emerytalne są z kolei istotnym warunkiem osiągnięcia celu ograniczenia ubóstwa, określonego w strategii „Europa 2020”, gdyż osoby starsze w UE są nadal słabszą grupą pod względem społeczno-gospodarczym. Obok reformy systemów emerytalnych konieczny jest także szereg towarzyszących środków z dziedziny rynku pracy, aby również w przyszłości zagwarantować odpowiednie dochody osób starszych.

—

Z uwagi na obawy dotyczące przejrzystości oraz poziomu kosztów i opłat związanych z różnego typu prywatnymi programami emerytalnymi, z zadowoleniem przyjąłby badanie porównawcze w celu zastosowania na skalę europejską najlepszych praktyk w tym zakresie.

Sprawozdawca

Paul LINDQUIST (SE/PPE), członek Rady Gminy Lidingö

Dokument źródłowy

Biała księga „Plan na rzecz adekwatnych, bezpiecznych i stabilnych emerytur”

COM(2012) 55 final

1.

Z zadowoleniem przyjmuje dążenie Komisji do sprostania poważnym wyzwaniom, przed którymi stoją systemy emerytalne wielu państw członkowskich.

2.

Przywiązuje dużą wagę do zapewnienia odpowiedniej opieki emerytalnej, możliwej do sfinansowania w dłuższym okresie, nie tylko w kontekście europejskich perspektyw wzrostu, lecz także dobrobytu i jakości życia obywateli UE.

3.

Jest zdania, że długoterminowa stabilność gospodarcza systemów emerytalnych jest zasadniczym warunkiem wstępnym dla pewnych i odpowiednich emerytur.

4.

Podkreśla, że państwowe systemy emerytalne będą w przyszłości nadal odgrywać ważną rolę w zapewnieniu każdemu emerytowi właściwego zabezpieczenia.

5.

Uważa, że system emerytalny, w którym podstawą uprawnień są odpowiednie dochody z całego okresu aktywności zawodowej, przyczynia się do zapewnienia stabilnej opieki emerytalnej w dłuższej perspektywie.

6.

Podkreśla, że systemy emerytalne rozwijały się przez długi okres w zależności od warunków panujących w poszczególnych państwach członkowskich. Kształtowanie ustawowych systemów emerytalnych jest więc zadaniem tych państw.

7.

Podkreśla, że wszystkie kluczowe podmioty, w tym władze lokalne i regionalne, które zarządzają systemami emerytur dodatkowych większości pracowników służby cywilnej, powinny uczestniczyć w procesie konsultacji dotyczących reform krajowych systemów emerytalnych.

8.

Zwraca uwagę, że w wielu państwach członkowskich partnerzy społeczni odpowiadają za kształtowanie pracowniczych programów emerytalnych. W takim przypadku ewentualne zmiany zostaną oczywiście wprowadzone przez partnerów społecznych.

9.

Stwierdza, że biała księga jest oparta na art. 153 TFUE. To przede wszystkim państwa członkowskie odpowiadają za organizację swoich systemów emerytalnych. UE może jednak wspierać i uzupełniać działania państw członkowskich w dziedzinie ochrony socjalnej. Biała księga nie zawiera żadnych konkretnych propozycji legislacyjnych, nie powinna zatem powodować problemów związanych z zasadą pomocniczości i proporcjonalności. Komitet pragnie jednak podkreślić, że wszelkie przyszłe wnioski ustawodawcze dotyczące emerytur będą wymagały dokładnej analizy pod kątem zasady pomocniczości.

10.

Podkreśla, że liczne aspekty polityki emerytalnej UE oraz elementy strategii „Europa 2020” wspierają się wzajemnie. Osiągnięcie wyższej stopy zatrudnienia w ramach tej strategii przyczynia się do ogólnej stabilności ochrony socjalnej oraz systemów emerytalnych. Odpowiednie świadczenia emerytalne są z kolei istotnym warunkiem osiągnięcia celu ograniczenia ubóstwa, określonego w strategii „Europa 2020”, gdyż osoby starsze w UE są nadal słabszą grupą pod względem społeczno-gospodarczym (1). Obok reformy systemów emerytalnych konieczny jest także szereg towarzyszących środków z dziedziny rynku pracy, aby również w przyszłości zagwarantować odpowiednie dochody osób starszych.

11.

Popiera cel Komisji, by w uzasadnionych wypadkach podnieść wiek emerytalny zgodnie z wyższą średnią długością życia, co może przyczynić się do stabilności systemów emerytalnych. Będzie to jednak wymagało wdrożenia różnych rozwiązań praktycznych w poszczególnych państwach członkowskich.

12.

Uważa, że elastyczny wiek emerytalny może spowodować, iż niektóre osoby zdecydują się zakończyć pracę później, niż miałoby to miejsce przy ustalonym wieku emerytalnym. Umożliwi to dłuższą aktywność zawodową, zależnie od indywidualnej sytuacji.

13.

Podkreśla znaczenie wyższego udziału starszych pracowników (w wieku 55–64 lata) w rynku pracy. Znaczne zwiększenie poziomu zatrudnienia (2) przyniosłoby duże korzyści zarówno dla wzrostu gospodarczego, jak i poprawy stabilności systemów opieki emerytalnej.

14.

Stwierdza, że zatrudnienie kobiet, młodzieży i migrantów ma duży potencjał wzrostu, oraz pragnie podkreślić wagę zwiększania poziomu zatrudnienia we wszystkich grupach wiekowych. Istotna jest także poprawa warunków dla wcześniejszego wejścia na rynek pracy ludzi młodych i migrantów.

15.

Wnosi, by państwa i pracodawcy wdrożyli środki zmierzające do tego, by ułatwić starszym pracownikom pozostanie na rynku pracy i zachęcić ich do tego.

16.

Z zadowoleniem przyjąłby – tam gdzie to możliwe – częstsze stosowanie zasady stopniowego przechodzenia na emerytury, czyli stopniowego przejścia od stanu pełnego zatrudnienia do stanu braku aktywności zawodowej.

17.

Zwraca uwagę, że wraz z wydłużającym się wiekiem zwiększa się też prawdopodobieństwo ograniczonej zdolności do pracy w wyniku stałych problemów zdrowotnych czy niepełnosprawności (3). Dlatego szczególnie ważne jest istnienie skutecznych środków w zakresie przekwalifikowania i dostosowania ścieżki zawodowej i zmiany miejsca pracy przez całe życie zawodowe, a także wspieranie uczenia się przez całe życie i aktywnego starzenia się w dobrym zdrowiu.

18.

Jest zdania, że władze i partnerzy społeczni powinni opracować i wprowadzić kolejne środki, aby propagować i wspierać dalsze zatrudnienie starszych pracowników oraz wyeliminować zbyt duży odstęp czasowy między faktycznym przejściem na emeryturę a ustawowym wiekiem emerytalnym.

19.

Jest zdania, że pracownicze programy emerytalne mogą być ważnym uzupełnieniem emerytury państwowej. UE powinna więc wspierać rozpowszechnianie sprawdzonych rozwiązań, aby przyśpieszać rozwój pracowniczych systemów emerytalnych w państwach członkowskich oraz zwiększać ich wkład w system emerytalny oparty na kilku filarach.

20.

Wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie, by w większym stopniu uwzględniły fakt, że pracownicy małych i średnich przedsiębiorstw oraz pracownicy nisko wykwalifikowani i wykonujący nietypową lub strukturalnie niepewną pracę często nie są traktowani na równi z innymi w pracowniczych programach emerytalnych.

21.

Stwierdza, że pracownicze programy emerytalne różnią się od programów prywatnych. Ponadto występuje ogromna różnica między pracowniczymi systemami emerytalnymi a produktami ubezpieczeniowymi. Dalsze przepisy dotyczące wypłacalności mogą doprowadzić do wzrostu kosztów pracowniczych systemów emerytalnych, bez poprawy warunków tychże emerytur dla pracowników.

22.

Jest zdania, że emerytury ustawowe, ewentualnie w połączeniu z pracowniczymi, powinny być obliczane tak, by obywatele mogli utrzymać odpowiedni standard życia po przejściu na emeryturę, lecz sądzi też, że należy zachęcać do prywatnych oszczędności oraz do uczestnictwa w trzecim filarze systemów emerytalnych.

23.

Podkreśla możliwość zachęcania do likwidacji przeszkód utrudniających większe uczestnictwo w rynku pracy. Składki do pracowniczych programów emerytalnych uzależnione od wieku, jak to ma miejsce w programach o zdefiniowanym świadczeniu, sprawiają, że koszty zatrudniania lub dalszego zatrudniania starszych pracowników są dość wysokie.

24.

Zwraca uwagę, że w przypadku emerytur pracowniczych często wymagany jest określony czas zatrudnienia, aby można było zaliczyć okresy składkowe. Tymczasem wielu młodszych pracowników stosunkowo często zmienia miejsce pracy, a nawet kraj. Komitet uważa, że ważne jest zaliczenie zapłaconych składek w przypadku tych pracowników.

25.

Zasadniczo z zadowoleniem przyjmuje możliwość przenoszenia uprawnień emerytalnych i oczekuje na propozycje Komisji w tym zakresie. Kwestia ta jest jednak bardzo złożona, jako że trzeba uwzględnić zróżnicowanie pracowniczych programów emerytalnych w poszczególnych państwach członkowskich. Nie można zwłaszcza narażać na szwank gotowości pracodawców do finansowania emerytur pracowniczych. Ponadto należy w większym stopniu zwrócić uwagę na skutki podatkowe, przepisy dotyczące podziału majątku itp.

26.

Z uwagi na obawy dotyczące przejrzystości oraz poziomu kosztów i opłat związanych z różnego typu prywatnymi programami emerytalnymi, z zadowoleniem przyjąłby badanie porównawcze w celu zastosowania na skalę europejską najlepszych praktyk w tym zakresie.

27.

Pochwala Komisję za uwzględnienie zalecenia Komitetu (4) dotyczącego przestrzegania równości płci. Aspekt ten ma szczególne znaczenie dla władz lokalnych i regionalnych, ponieważ kobiety stanowią większość zatrudnionych w wielu obszarach (5).

28.

Popiera zalecenie Komisji skierowane do państw członkowskich, by zrównać wiek emerytalny kobiet i mężczyzn i zlikwidować w ten sposób różnice ze względu na płeć oraz umożliwić kobietom wypracowanie wyższych emerytur.

29.

Stoi na stanowisku, że duże różnice w poziomie zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku 55–64 lat wymagają szczególnego uwzględnienia aspektów związanych z równouprawnieniem w kontekście dłuższego życia zawodowego i aktywnego starzenia się, np. poprzez środki na rzecz lepszego godzenia aktywności zawodowej i obowiązków domowych.

30.

Wskazuje, że brak innych możliwości opieki nakłada dalsze obowiązki głównie na kobiety w wielu państwach członkowskich, co często skutkuje wcześniejszym przejściem na emeryturę.

31.

Podkreśla, że wyższa stopa zatrudnienia kobiet prowadzi do większych wymogów w zakresie dostępu do wysokiej jakości opieki nad dziećmi i osobami starszymi. Ważne jest, by władze lokalne i regionalne dysponowały odpowiednimi środkami, aby sprostać temu zadaniu.

32.

Stwierdza, że w niektórych państwach członkowskich kobiety są bardziej niż mężczyźni dotknięte chronicznymi chorobami czy dolegliwościami, co wiąże się ze zmniejszoną zdolnością do zatrudnienia, natomiast w innych państwach bardziej narażenie są mężczyźni. Dlatego też władze lokalne i regionalne powinny być szczególnie zobowiązane do zapewnienia swoim pracownikom dobrego otoczenia pracy.

33.

Zwraca uwagę, że możliwość pracy w niepełnym wymiarze, np. podczas opieki nad małymi dziećmi, może być dla wielu osób, zwłaszcza kobiet, ważnym warunkiem pozostania na rynku pracy. Jednocześnie należy zapewnić, by nikt nie był zmuszony do niepożądanej pracy w niepełnym wymiarze, która ma negatywny wpływ na przyszłe wypłaty emerytur.

34.

Aby ustawowy urlop rodzicielski nie prowadził do zmniejszenia emerytury, należy wezwać państwa członkowskie do poszukiwania możliwości uwzględnienia takich okresów w uprawnieniach emerytalnych. Powinno to dotyczyć także obowiązku służby wojskowej.

35.

Wskazuje, że reformy powinny zmierzać do stworzenia systemów emerytalnych, które w perspektywie długoterminowej gwarantowałyby stabilność. Reformy zakończą się sukcesem tylko wtedy, gdy będą postrzegane jako sprawiedliwe, dlatego konieczne jest dobre informowanie opinii publicznej o rzeczywistych problemach i możliwościach ich rozwiązania.

36.

Podkreśla, że kompleksowe informacje na temat emerytur są ważne dla ułatwienia obywatelom decyzji dotyczących planowania przejścia na emeryturę. Ponadto swobodny przepływ osób w UE sprawia, że coraz więcej obywateli Unii nabywa podczas swojego życia zawodowego uprawnień emerytalnych w różnych krajach, co jeszcze bardziej wzmaga zapotrzebowanie na wszechstronne informacje.

37.

Zwraca się więc do Komisji, by rozważyła utworzenie wspólnej platformy internetowej obejmującej kompleksowe informacje na temat emerytur.

38.

Podkreśla, że odpowiednie systemy emerytalne są istotne dla dobrostanu człowieka oraz mają decydujące znaczenie dla uniknięcia nadmiernych obciążeń finansowych dla władz lokalnych i regionalnych.

39.

Wzywa Komisję, by w ramach przyszłych środków w tym zakresie uwzględniła odpowiednie oceny skutków, obejmujące w szczególności analizę skutków dla władz lokalnych i regionalnych.

40.

Wzywa Komisję, by zbadała potrzebę koordynacji w tej dziedzinie, w ramach otwartej metody koordynacji, w celu wspierania zarówno swobody przemieszczania się, jak i stabilności systemów emerytalno-rentowych.

18.12.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 391/11

—

Podkreśla, że strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego stanowi dobrą podstawę, by sprawdzić, w jakiej mierze określona strategia dla szerszego makroregionu geograficznego może faktycznie wzmocnić konkurencyjność UE i wesprzeć inteligentny i zrównoważony wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu.

—

Przyjmuje z zadowoleniem wysiłki mające na celu większe zbliżenie zmienionych celów strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego – ocalenia morza, rozwoju połączeń w regionie i zwiększenia dobrobytu – do celów strategii „Europa 2020”.

—

Pragnie zauważyć, że wzmocnienie spójności i konkurencyjności gospodarczej wymaga mocniejszych powiązań między zainteresowanymi stronami z sektora badań naukowych, innowacji i przemysłu. Regiony i uniwersytety powinny współpracować w całym makroregionie Morza Bałtyckiego, tak by stał się on wzorem dla sieci inteligentnej specjalizacji.

—

Uważa, że należy nadal zwracać uwagę na wspieranie inicjatyw na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz na tworzenie dodatkowych środków na rzecz rozwoju zatrudnienia i umiejętności oraz zwiększania dobrobytu i włączenia społecznego.

—

Podkreśla, że choć strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego jest wewnętrzną strategią unijną, dla jej powodzenia niezbędna jest współpraca z państwami spoza UE, a zwłaszcza Rosją.

—

Podkreśla, że struktury Wymiaru Północnego powinny być w jak największym stopniu wykorzystywane w kontekście ściślejszej współpracy między UE a Rosją w regionie Morza Bałtyckiego.

—

Jest zaniepokojony, że nie zwrócono uwagi na rolę gmin i regionów we wdrażaniu strategii. Dlatego proponuje, by zarówno w strategii, jak i w zmienionym planie działania wyraźnie stwierdzić, że ich wdrażaniu będzie przyświecać zasada wielopoziomowego sprawowania rządów.

—

Podkreśla, że zainteresowane podmioty polityczne muszą wykazać jasne zaangażowanie i przyjąć wiodącą rolę w celu osiągnięcia postępu w realizacji strategii we wszystkich uczestniczących w niej państwach.

—

Zwraca uwagę, że trzeba wyjaśnić wkład krajowych programów w ramach funduszy strukturalnych we wdrażanie strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego, z uwzględnieniem różnic między regionami w państwach członkowskich i ich potrzeb w zakresie rozwoju.

Sprawozdawca

Pauliina HAIJANEN (FI/PPE), członkini Zarządu Rady Miasta Laitila

Dokument źródłowy

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów dotyczący strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego

COM(2012) 128 final

1.

Przyjmuje z zadowoleniem komunikat Komisji z 23 marca 2012 r. i uznaje zaproponowane w nim rozwiązania za krok w dobrym kierunku, prowadzący do poprawy ukierunkowania strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego, dostosowania do siebie strategii politycznych i finansowania, wyjaśnienia zakresu odpowiedzialności poszczególnych podmiotów oraz usprawnienia komunikacji.

2.

Zauważa, że strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego ma na celu poprawę koordynacji i spójności polityki pomiędzy regionami w tym obszarze z myślą o rozwiązywaniu wspólnych problemów występujących w regionie Morza Bałtyckiego i trwałym zwiększeniu dobrobytu regionu. Strategia dotyczy zagadnień, z którymi poszczególne regiony i państwa członkowskie nie są w stanie same sobie poradzić. Kluczowym czynnikiem jest współpraca i koordynacja działań między państwami członkowskimi, regionami i gminami makroregionu, UE, organizacjami działającymi w skali całego regionu, instytucjami finansującymi i organizacjami pozarządowymi.

3.

Zwraca uwagę na opinię Komitetu Regionów „Rola władz lokalnych i regionalnych w realizacji celów strategii »Europa 2020« ” (CdR 72/2011 fin), w której podkreślono potencjał regionu Morza Bałtyckiego, by stać się regionem pionierskim Europy.

4.

Podkreśla, że strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego jako pierwsza zintegrowana strategia makroregionalna stanowi dobrą podstawę, by sprawdzić, w jakiej mierze określona strategia dla szerszego makroregionu geograficznego może faktycznie wzmocnić konkurencyjność UE i wesprzeć inteligentny i zrównoważony wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu. Doświadczenia te trzeba aktywnie wykorzystać zwłaszcza w debacie na temat europejskiej polityki spójności w kontekście kolejnego okresu programowania.

5.

Zwraca uwagę na stanowisko Komisji Europejskiej, zgodnie z którym wdrażanie strategii makroregionalnych nie powinno pociągać za sobą tworzenia nowych uregulowań, ustanowienia nowych organów czy zatwierdzenia nowych środków finansowych. Uważa jednak, że jednocześnie potrzeba zasady „trzech razy tak”: dla wspólnie uzgodnionego stosowania i kontroli istniejących uregulowań w makroregionie; dla tworzenia – pod egidą organów Unii – platformy, sieci lub klastru terytorialnego samorządów regionalnych i lokalnych oraz państw członkowskich, z udziałem zainteresowanych stron, dla uzgodnionego wykorzystywania istniejących zasobów finansowych Unii w celu opracowywania i wdrażania strategii makroregionalnych.

6.

Przyjmuje z zadowoleniem wysiłki mające na celu większe zbliżenie celów strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego i strategii „Europa 2020”. Trzy ogólne cele strategii przedstawione w komunikacie – ocalenie morza, rozwój połączeń w regionie i zwiększenie dobrobytu – odpowiadają celom strategii „Europa 2020” dotyczącym inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Ponadto z punktu widzenia wdrażania strategii „Europa 2020” niezbędne jest podkreślenie ściślejszej współpracy regionalnej w odniesieniu do działalności innowacyjnej.

7.

Zauważa, że dla realizacji strategii dla regionu Morza Bałtyckiego ważne jest przełożenie inicjatyw przewodnich strategii „Europa 2020” na konkretne działania. Wśród tych inicjatyw szczególną uwagę należy zwrócić na inicjatywy dotyczące agendy cyfrowej i Unii innowacji, przy czym w zaktualizowanym planie działania trzeba w większym stopniu skupić się na promowaniu celów tych inicjatyw w regionie Morza Bałtyckiego. Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego i sieci współpracy działające w tym regionie stanowią doskonałą podstawę do rozwoju regionalnych strategii badań i innowacji na rzecz inteligentnej specjalizacji.

8.

Zachęca zarówno państwa członkowskie, jak i podmioty na szczeblu lokalnym i regionalnym, do zastanowienia się nad tym, w jaki sposób wspólnie przełożyć na konkretne działania wyznaczony w strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego zaktualizowany cel dotyczący zwiększania dobrobytu. W przyszłości plan działania powinien jasno określić działania mające na celu zwiększenie zatrudnienia, podniesienie poziomu umiejętności oraz zwiększenie dobrobytu i włączenia społecznego. Obecnie plan ten jest jedynie luźno powiązany z określonymi w strategii „Europa 2020” inicjatywami przewodnimi w tych obszarach.

9.

Uważa, że realizując strategię dla regionu Morza Bałtyckiego należy pamiętać o zapisanym w strategii „Europa 2020” priorytecie „Wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu – gospodarka charakteryzująca się wysokim poziomem zatrudnienia oraz zapewniająca spójność społeczną i terytorialną”, ponieważ pomiędzy regionami w basenie Morza Bałtyckiego wciąż występują znaczne rozbieżności pod względem zamożności i wyników gospodarczych. Nadal należy zwracać uwagę na promowanie środków służących poprawie stanu środowiska i na wspieranie inicjatyw przewodnich dotyczących zrównoważonego rozwoju.

10.

Podkreśla, że w przyszłości jeszcze ważniejsze będzie rozważenie synergii między różnymi programami finansowania z myślą o realizacji celów strategii „Europa 2020”. W odniesieniu do przyszłego programu badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” należy zadbać o ścisłą i zintegrowaną koordynację z instrumentami polityki spójności stosowanymi przez państwa członkowskie w regionie Morza Bałtyckiego, tak by uwypuklić perspektywę regionalną i zachęcić regiony do zintensyfikowania działalności badawczej i innowacyjnej.

11.

Pragnie zwrócić uwagę na to, że strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego zapewniła szczeblowi lokalnemu i regionalnemu nowe możliwości wzmocnienia regionalnej konkurencyjności i potencjału innowacji oraz promowania inteligentnej regionalnej specjalizacji. Regiony i uniwersytety powinny zatem współpracować w całym makroregionie Morza Bałtyckiego, tak by stał się on wzorem dla sieci inteligentnej specjalizacji, ukierunkowanym na kluczowe zagadnienia i działania każdego regionu oraz na osiąganie doskonałości i masy krytycznej dzięki sieciom kontaktów. Kluczowe znaczenie ma tu rozwój i wzmocnienie systemów innowacji opartych na modelu potrójnej i poczwórnej spirali we współpracy ze środowiskami akademickimi, sektorem publicznym, sektorem prywatnym i obywatelami z regionu Morza Bałtyckiego.

12.

Proponuje, by państwa członkowskie UE z regionu Morza Bałtyckiego zachęcały ośrodki badawcze do skupienia się na tych dziedzinach badań, które wspierają inteligentną specjalizację w ich regionie, oraz do dzielenia się swą fachową wiedzą jako uczestnik sieci współpracy badawczej obejmującej region Morza Bałtyckiego. Ważne byłoby także zachęcenie państw nienależących do UE, które graniczą z regionem Morza Bałtyckiego, do uczestnictwa w tej współpracy badawczej, na przykład w kwestiach dotyczących środowiska naturalnego i energii mających wpływ na wspólny basen morski.

13.

Pragnie zauważyć, że wzmocnienie spójności i konkurencyjności gospodarczej wymaga mocniejszych powiązań między zainteresowanymi stronami z sektora badań naukowych, innowacji i przemysłu. Biznes i przemysł, a także wyższe uczelnie, muszą mieć możliwość odgrywania bardziej aktywnej roli we wszelkich pracach dotyczących strategii.

14.

Zaleca nasilenie współpracy w zakresie innowacji i klastrów między państwami należącymi i nienależącymi do UE oraz wspieranie współpracy w zakresie promowania regionu Morza Bałtyckiego z myślą o zwiększeniu inwestycji spoza UE i rozwoju turystyki. Działania te oraz silny wymiar ekologiczny strategii stanowią rzeczywisty krok w kierunku realizacji celów strategii „Europa 2020” w regionie Morza Bałtyckiego.

15.

Podkreśla, że w świetle powyższych uwag państwa regionu Morza Bałtyckiego powinny uwzględnić te zagadnienia w swych krajowych programach reform, a ich władze lokalne i regionalne powinny być ściśle zaangażowane w te prace przygotowawcze.

16.

Zaznacza, że zasadniczym celem strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego jest zmniejszenie poziomu zanieczyszczeń w tym najbrudniejszym morzu Europy i poprawa jego stanu ekologicznego, co oznacza także troskę o harmonijny rozwój społeczny i gospodarczy położonych nad tym morzem regionów zarówno w UE, jak i poza jej terytorium.

17.

Podkreśla, że choć chodzi o wewnętrzną strategię unijną, dla jej powodzenia niezbędna jest współpraca z państwami spoza UE, a zwłaszcza Rosją.

18.

Pragnie podkreślić, że w 2011 r. Rosja zatwierdziła na szczeblu federalnym strategię na rzecz społecznego i gospodarczego rozwoju północno-zachodniego okręgu federalnego do 2020 r. Strategia dla północno-zachodniej Rosji wytycza cele dla regionu w zakresie gospodarki, infrastruktury i logistyki. Oczekuje się, że będzie ona wspierać ściślejszą strategiczną współpracę między unijnym regionem Morza Bałtyckiego i Rosją, zwłaszcza w zakresie środowiska, gospodarki, transportu, energii, turystyki i ochrony ludności.

19.

Podkreśla, że struktury Wymiaru Północnego powinny być w jak największym stopniu wykorzystywane w kontekście ściślejszej współpracy między UE a Rosją w regionie Morza Bałtyckiego. Polityka Wymiaru Północnego postrzega cały region północny jako jedną całość, aby wzmocnić koordynację między różnymi mechanizmami współpracy w regionie Morza Bałtyckiego i Morza Barentsa.

20.

Przyjmuje z zadowoleniem i popiera konkretne działania podejmowane przez władze lokalne i regionalne w celu rozwoju praktycznej współpracy, zwłaszcza z miastem Petersburg i obwodem leningradzkim. Dobrym przykładem takiego podejścia oddolnego jest tzw. proces Turku, który stanowi wspólną inicjatywę miasta Turku, regionu południowo-zachodniej Finlandii oraz miast Hamburg i Petersburg.

21.

Przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja uwzględnia w komunikacie poglądy KR-u na temat wzmocnienia elastycznego, ale zdecydowanego wdrażania strategii i zarządzania nią, przedstawione w opinii dotyczącej strategii dla Morza Bałtyckiego (CdR 255/2009 fin), w której Komitet określił rolę i zakres odpowiedzialności kluczowych zainteresowanych stron (krajowych punktów kontaktowych, koordynatorów ds. zagadnień priorytetowych, liderów działań horyzontalnych i liderów projektów przewodnich).

22.

Postrzega propozycje Komisji, by wyjaśnić strukturę zarządzania strategią oraz zwiększyć jej efektywność, za krok w dobrym kierunku, ale jest zaniepokojony, że nie zwrócono uwagi na rolę gmin i regionów we wdrażaniu strategii. Dlatego proponuje, by zarówno w strategii, jak i w zmienionym planie działania wyraźnie stwierdzić, że ich wdrażaniu będzie przyświecać zasada wielopoziomowego sprawowania rządów.

23.

Podkreśla, że powodzenie strategii makroregionalnych w całej Europie jest w dużym stopniu uzależnione od zaangażowania i wkładu lokalnych i regionalnych zainteresowanych stron w osiąganie celów. Kluczowe znaczenie ma także włączenie w działania sektora prywatnego. Zainteresowane podmioty polityczne muszą wykazać jasne zaangażowanie i przyjąć wiodącą rolę w celu osiągnięcia postępu w realizacji strategii we wszystkich uczestniczących w niej państwach.

24.

Zauważa, że nadal potrzebne jest szersze zaangażowanie lokalnych i regionalnych zainteresowanych stron we wdrażanie strategii dla Morza Bałtyckiego. Trzeba to mieć na uwadze nie tylko podczas aktualizacji planu działania w ramach strategii, ale także podczas określania roli poszczególnych zainteresowanych stron. Obecnie na przykład wielu koordynatorów ds. zagadnień priorytetowych to osoby z ministerstw lub innych centralnych organów rządowych. W szczególności krajowe punkty kontaktowe powinny mieć obowiązek utrzymywania regularnych kontaktów z władzami i organizacjami lokalnymi i regionalnymi.

25.

Zauważa, że choć strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego nie została przyjęta przed rozpoczęciem obecnego unijnego okresu programowania, różnorodne programy funduszy strukturalnych umożliwiły realizację wielu projektów, które pomagają we wdrażaniu strategii. Kluczowym narzędziem finansowania – zwłaszcza z punktu widzenia postępów w działaniach prowadzonych na szczeblu lokalnym i regionalnym – były programy europejskiej współpracy terytorialnej realizowane w regionie Morza Bałtyckiego.

26.

Zwraca uwagę na brak instrumentów finansowania dostosowanych do projektów ponadnarodowych i obejmujących wiele zainteresowanych stron. Fakt, że decyzje dotyczące finansowania są w przypadku każdego partnera podejmowane w innym momencie, staje się problemem, gdy wykorzystywane są różne źródła finansowania, a to z kolei znacznie spowalnia wdrażanie. Nie zawsze istnieje koordynacja między decyzjami dotyczącymi finansowania i niektórzy partnerzy pozostają bez wsparcia, co może utrudnić rozpoczęcie realizacji projektu.

27.

Uważa za istotne, by we wnioskach dotyczących rozporządzeń opublikowanych przez Komisję w październiku 2011 r. zobowiązać państwa członkowskie do uwzględnienia ewentualnej strategii makroregionalnej podczas opracowywania i wdrażania nowych programów funduszy strukturalnych, oraz podkreśla, że w szczególności nowy ponadnarodowy program dla regionu Morza Bałtyckiego musi być zgodny z priorytetami strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego. Programowanie na kolejny okres należy rozpocząć na samym początku 2014 r., by uniknąć niepotrzebnych opóźnień w pracach nad bieżącymi projektami.

28.

Zwraca uwagę, że trzeba wyjaśnić wkład krajowych programów w ramach funduszy strukturalnych we wdrażanie strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego, z uwzględnieniem różnic między regionami w państwach członkowskich i ich potrzeb w zakresie rozwoju. Zwrócenie szczególnej uwagi na promowanie inteligentnej regionalnej specjalizacji w działaniach w ramach krajowych programów oferuje ogromne możliwości realizacji celów strategii. Umowa partnerska pomiędzy państwem członkowskim a Komisją Europejską powinna zawierać także odniesienie do strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego.

29.

Postrzega za ważne zapewnienie finansowania początkowego, tak jak proponuje się w komunikacie Komisji, jako sposobu wspierania współpracy przy projektach, ponieważ pozwoliłoby to zwiększyć udział lokalnych i regionalnych zainteresowanych stron oraz przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego w działaniach związanych z projektami.

30.

Podkreśla, że w przyszłości ważne będzie kierowanie finansowania na działania bezpośrednio służące wdrożeniu strategii oraz umożliwienie łączenia różnych form finansowania. Oprócz finansowania ze środków publicznych trzeba także promować korzystanie z usług oferowanych przez różne instytucje finansowe oraz podkreślać rolę finansowania prywatnego. Należy wypracować techniki postępowania, które umożliwiają włączenie większej ilości działań z zakresu współpracy międzynarodowej do projektów finansowanych w ramach krajowych programów funduszy strukturalnych.

31.

Przyjmuje z zadowoleniem zaproponowane w komunikacie Komisji wskaźniki służące monitorowaniu wdrażania strategii, ale podkreśla, że system monitorowania i oceny musi być jak najprostszy i oparty na wskaźnikach, które realistycznie odzwierciedlają wyniki osiągnięte dzięki współpracy prowadzonej na podstawie omawianej strategii. Komitet Regionów jest gotów wziąć udział w dyskusjach na temat opracowania i wyboru wskaźników.

32.

Podkreśla, że wdrażanie strategii makroregionalnych wymaga przejrzystego procesu podejmowania decyzji, szeroko zakrojonej wymiany informacji oraz wypracowania wspólnych praktyk na wszystkich poziomach. Trzeba w szczególności poprawić przepływ informacji zarówno między państwami członkowskimi w regionie Morza Bałtyckiego, jak i w ramach tych państw. Będzie to sprzyjało większemu zaangażowaniu na rzecz realizacji celów strategii.

33.

Podkreśla, że nasilenie komunikacji dotyczącej strategii podniesie także wiedzę społeczeństwa o działaniach UE. Strony internetowe dotyczące strategii i publiczne konsultacje dotyczące aktualizacji planu działania w ramach strategii to krok we właściwym kierunku.

34.

Proponuje Komisji systematyczne gromadzenie i publikowanie informacji dotyczących programów finansowania, tak by można było w sposób zcentralizowany oferować doradztwo finansowe zarówno na poziomie krajowym, jak i lokalnym. Obecnie problemem jest brak odpowiedniego dostępu podmiotów zainteresowanych projektami do informacji. Wiedza o odpowiednich narzędziach finansowania powinna być skuteczniej przekazywana, tak by podmioty nie miały problemu z wyborem instrumentów dopasowanych do ich potrzeb.

35.

Zauważa, że strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego zapewniła państwom członkowskim, regionom i gminom nowe możliwości wzmocnienia regionalnej konkurencyjności i innowacyjności oraz inteligentnej regionalnej specjalizacji. Strategia sprawiła także, że lokalne i regionalne zainteresowane strony ogólnie zwracają baczniejszą uwagę na współpracę w regionie Morza Bałtyckiego i w większym stopniu się w nią włączają. Wzmocniła ona również i rozpowszechniła nowe formy współpracy.

36.

Proponuje, by Komitet Regionów nadal aktywnie monitorował wdrażanie strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego na podstawie zaktualizowanego planu działania, który ma zostać opublikowany pod koniec 2012 r., i przedstawiał swoje obserwacje i wnioski w szerszej debacie dotyczącej strategii makroregionalnych, w szczególności mając na uwadze kolejny unijny okres programowania (lata 2014–2020).

18.12.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 391/16

—

Apeluje o odpowiednie uznanie roli władz lokalnych i regionalnych i wsparcie jej właściwymi środkami i potencjałem oraz odpowiednimi instrumentami zarządzania, jako że władze te znajdują się na pierwszym planie, czy to bezpośrednio, jako partnerzy zrównoważonych lokalnych projektów energetycznych, czy też jeśli chodzi o planowanie nowej infrastruktury, udzielanie zezwoleń, inwestycje, zamówienia publiczne, wytwarzanie i kontrolę zużycia energii.

—

Przypomina priorytet polegający na tym, by włączyć do sieci dystrybucji energię odnawialną wytworzoną na szczeblu lokalnym z różnych źródeł zdecentralizowanych, takich jak energia wiatrowa, wodna, geotermalna, słoneczna i z biomasy, co przyczyni się do powstania bardziej inteligentnej infrastruktury przesyłu i dystrybucji (inteligentne sieci – smart grids), która jest warunkiem wstępnym skutecznej konkurencji, mogącej przełożyć się na realne korzyści dla użytkowników końcowych.

—

Podkreśla, że do zaspokojenia rosnącej potrzeby elastyczności w systemie energetycznym konieczne są odpowiednie technologie magazynowania na wszystkich poziomach napięcia, które – jak np. elektrownie szczytowo-pompowe – zapewniałyby możliwość magazynowania nadwyżek i ich późniejszego ponownego wykorzystania do produkcji energii elektrycznej na wielką skalę; należy w związku z tym opracować i wdrożyć strategiczne instrumenty na rzecz badań nad technologiami i promowania technologii.

—

Zaleca, aby technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) odgrywały większą rolę jako czynniki ułatwiające wykorzystanie innowacji, jako mnożniki informacji i jako rozwiązania w zakresie zużycia energii przez sektory strategiczne, takie jak „inteligentne miasta” obejmujące politykę mobilności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju, inteligentne sieci dystrybucji (smart grids) i zrównoważone budownictwo.

—

Podkreśla pilną potrzebę pełnego urzeczywistnienia wewnętrznego rynku energii do 2014 r., co zapewniłoby dostawy energii po przystępnych cenach, zakończenia do 2015 r. izolacji poszczególnych państw członkowskich w dziedzinie energii, sprawiedliwego wyrównania różnic między regionami pod względem dostępnych zasobów, a także ustabilizowania i ulepszenia warunków ramowych dla europejskiego sektora energetycznego w taki sposób, by można było ograniczyć koszty dodatkowe związane z przechodzeniem do modelu opartego na energii odnawialnej.

Sprawozdawca

Ugo CAPPELLACCI (IT/PPE), przewodniczący Regionu Autonomicznego Sardynia

Dokument źródłowy

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Plan działania w zakresie energii do roku 2050”

COM(2011) 885 final

1.

Zgadza się, że istnieje pilna potrzeba opracowania długookresowej strategii europejskiej dla sektora energii. Strategia ta faktycznie przyczyniłaby się do realizacji celu Unii Europejskiej dotyczącego obniżenia emisyjności do 2050 r. Przekształcenie systemu energetycznego jest obowiązkiem wobec przyszłych pokoleń, jednocześnie jednak stanowi prawdziwą szansę wzrostu, rozwoju, zwiększenia zatrudnienia, konkurencyjności i zwiększenia niezależności energetycznej dla Europy.

2.

Przyjmuje z zadowoleniem plan działania w zakresie energii do roku 2050, ale uważa, że nie jest on wystarczająco szczegółowy i jasny, aby umożliwiał państwom członkowskim, władzom regionalnym i lokalnym oraz inwestorom podejmowanie decyzji z myślą o nowym modelu energetycznym od dnia dzisiejszego i po 2020 r. czy też pozwalał uzyskać wystarczającą pewność planowania. Podkreśla jednocześnie, że należy teraz podjąć konkretne działania. Można by np. rozważyć wprowadzenie zakazu krajowych subwencji dla paliw kopalnych.

3.

Zauważa, że w planie działania brakuje oceny sytuacji wyjściowej, jeżeli chodzi o cele wytyczone na to dziesięciolecie dla strategii energetycznej 2020. Dlatego też należy jej dokonać z wyprzedzeniem, by wyznaczyć cele i ramy polityczne na 2030 r., których dotyczy ostatnia z konkluzji planu działania. Ponadto konieczne jest określenie w 2030 r. i w 2040 r. etapów przejściowych w procesie przekształcenia systemu energetycznego, które odpowiadałyby celom zmniejszenia emisji zawartym w planie działania prowadzącym do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. (1) W podzielonym na etapy planie działań można by uwzględnić wykorzystanie przejściowych paliw/źródeł energii, które byłyby stopniowym wsparciem procesu przekształcenia, gwarantując jednocześnie niezależność i bezpieczeństwo energetyczne. Takie rozwiązanie ułatwiłoby zarazem osiągnięcie konkretnych rezultatów oraz monitorowanie i ocenę postępów.

4.

Uważa, że przyjęte w dokumencie podejście neutralne technologicznie nie jest właściwe i należy je ponownie rozważyć, tak aby w długim okresie przyznać uprzywilejowaną pozycję podejściom, technologiom i paliwom, których wyniki są pewne i których stosowanie jest zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju i niezagrożone, zważywszy na dostępne doświadczenia i wiedzę w zakresie odnawialnych źródeł energii i innowacyjnych technologii. Ponadto w dążeniu do przekształcenia systemu energetycznego z poszanowaniem zasad zrównoważonego rozwoju należy brać pod uwagę zmiany w dostępności zasobów spowodowane obecnym kryzysem gospodarczym, jak również jego możliwe konsekwencje dla środowiska i dla społeczeństwa.

5.

Wyraża przekonanie, że wzajemne zależności między strategiami politycznymi w zakresie środowiska i polityki społecznej mają duże znaczenie i że wynika z tego potrzeba zapewnienia w perspektywie średnio- i długoterminowej wszystkim równego dostępu po rozsądnych cenach do bezpiecznych i zrównoważonych zasobów energetycznych o jak najmniejszym wpływie na środowisko oraz zagwarantowania każdemu środków kontroli zużycia w gospodarstwie domowym oraz środków lokalnej produkcji energii – w umiarkowanych cenach – ze źródeł odnawialnych.

6.

Apeluje o zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych w proces określania polityki, takiej jak polityka obniżania emisyjności w kategoriach efektywności energetycznej, kontroli zużycia, produkcji i nowych technologii, o przegląd planu działania zgodnie z potencjałem i potrzebami władz lokalnych i regionalnych oraz o wsparcie ważnej roli tych władz poprzez zapewnienie im odpowiednich zasobów, zdolności i instrumentów zarządzania.

7.

Zauważa, że przekształcenie systemów energetycznych wymaga wysiłku i pociąga za sobą różne konsekwencje dla różnych regionów, w zależności od ich profilu energetycznego i dostępności zasobów, oraz że ewentualne koszty gospodarcze, finansowe i administracyjne europejskiej inicjatywy w zakresie energetyki powinno się uzasadnić na podstawie szczegółowej oceny skutków, uwzględniającej odpowiednio szczególną sytuację na szczeblu lokalnym i regionalnym, zwłaszcza jeśli chodzi o odizolowanie w sprawach energii.

8.

Zgadza się, że strukturalne przekształcenie systemów energetycznych pociąga za sobą budowę i/lub modernizację infrastruktury, i wskazuje, że koszty tego przekształcenia są nierówno rozłożone pomiędzy różne regiony Europy, z czym wiąże się zagrożenie dla spójności społecznej.

9.

Zaleca opracowanie instrumentów pozwalających na ocenę efektów przekształcenia systemów energetycznych na szczeblu lokalnym i regionalnym zarówno w kategoriach gospodarczych, jak i społecznych i ekologicznych. Przypomina w związku z tym o znaczeniu podnoszenia jakości i zwiększania zakresu najbardziej rozpowszechnionych wskaźników makroekonomicznych stosowanych do oceny skuteczności prowadzonej polityki oraz wprowadzenia do nich z jednej strony problematyki energetycznej rozważanej z punktu widzenia rozwoju zrównoważonego, a z drugiej – wymiaru społecznego i środowiskowego, co pozwoli na odzwierciedlenie zmian zachodzących w kategoriach spójności społecznej, dostępności i przystępności cenowej podstawowych towarów i usług, stanu zdrowia, ubóstwa, w tym ubóstwa energetycznego, zasobów naturalnych oraz jakości życia w sensie ogólnym.

10.

Jest przekonany, że realizacja celów o zasięgu globalnym w sektorze energetyki wymaga inicjatyw realizowanych na szczeblu lokalnym. Podkreśla w związku z tym, że cele terytorialne były już z powodzeniem wykorzystywane przez różne władze lokalne i regionalne jako wyraz wielopoziomowego sprawowania rządów w przekształceniu sektora energetycznego.

11.

Podkreśla znaczenie, jakie w nowym systemie energetycznym ma transgraniczna współpraca i solidarność, z czym wiąże się konieczność koordynacji na szczeblu UE. Należy podejmować wysiłki na wszystkich szczeblach sprawowania władzy, z czym musi się wiązać ścisła współpraca z władzami lokalnymi i regionalnymi, a także jasne określenie ról i mechanizmów interakcji.

12.

Apeluje o odpowiednie uznanie roli władz lokalnych i regionalnych i wsparcie jej właściwymi środkami i potencjałem oraz odpowiednimi instrumentami zarządzania, jako że władze te znajdują się na pierwszym planie, czy to bezpośrednio, jako partnerzy zrównoważonych lokalnych projektów energetycznych, czy też jeśli chodzi o planowanie nowej infrastruktury, udzielanie zezwoleń, inwestycje, zamówienia publiczne, wytwarzanie i kontrolę zużycia energii. Ponadto dialog społeczny i zaangażowanie partnerów społecznych, zalecone w planie działania w kontekście zarządzania zmianami, wymagają od władz lokalnych i regionalnych umiejętności szerokiego rozpowszechniania informacji i występowania w charakterze pośredników, przez co władze te powinny być nie tylko wyraźnie uznane, ale także skutecznie wspierane.

13.

Zaleca ciągłe wspieranie istniejących już pozytywnych działań i wzorców zachowań na szczeblu lokalnym, poprzez zwiększanie zaangażowania na ich rzecz i poprzez włączanie ich do wszystkich obszarów współpracy, na przykład w ramach Porozumienia Burmistrzów lub innych struktur międzyregionalnych, krajowych lub międzynarodowych, a także poprzez wspieranie ich roli jako siły napędowej w promowaniu zmian, pobudzaniu rozwoju gospodarczego regionu i tworzeniu sieci informacji i współpracy.

14.

Zgadza się co do priorytetowego znaczenia propagowania oszczędności energii w celu ograniczenia popytu na energię nie tylko poprzez podnoszenie świadomości, edukację i zmianę nawyków obywateli, lecz także poprzez wsparcie rozwoju nowych technologii w stopniu zapewniającym efektywniejsze zużywanie zasobów i większy wzrost gospodarczy, konkurencyjność i zatrudnienie oraz dzięki propagowaniu przez państwa członkowskie systemów samowystarczalności energetycznej w celu przyczynienia się do jak najbardziej racjonalnego zużycia energii, rozproszenia systemu energetycznego oraz bardziej czynnego udziału obywateli w podejmowaniu decyzji dotyczących rodzaju i zużycia energii. Mając na uwadze oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużycia energii, wskazuje, że zmniejszenie tego zużycia, o ile jest ono wynikiem większej efektywności procesów i oszczędności energii, można uznać raczej za wskaźnik wzrostu niż recesji i że może być ono korzystne dla gospodarki.

15.

Potwierdza swoje stanowisko wobec efektywności energetycznej, jako jednego z czynników decydujących o realizacji celów ograniczenia emisji, wyznaczonych na 2050 r. Zgadza się co do potrzeby opracowania bardziej ambitnych środków efektywności energetycznej oraz strategii zapewniających optymalny stosunek kosztów do efektów i uważa w związku z tym, że potrzebne są także wiążące wytyczne na szczeblu europejskim. Podkreśla jednocześnie potrzebę podjęcia niezwłocznych działań w obszarach, które mogłyby natychmiast przyczynić się w znacznym stopniu do oszczędności energii, takich jak poprawa efektywności energetycznej budynków i mobilność zgodna w większym stopniu z zasadami zrównoważonego rozwoju.

16.

Przy opracowywaniu i wdrażaniu pilnie potrzebnych środków na rzecz przekształcenia energetyki trzeba w każdym przypadku zapewnić spójność poszczególnych środków pod względem zasad zrównoważonego rozwoju. W szczególności trzeba ocenić, jakie jest ryzyko, że postęp w jednej dziedzinie wywoła negatywne następstwa w innych dziedzinach.

17.

Opowiada się za nadaniem oszczędzaniu energii wartości poprzez stabilne mechanizmy rynkowe, o czym mowa była w planie na rzecz efektywności energetycznej z 2011 (2).

18.

Docenia fakt, że udział energii ze źródeł odnawialnych wzrasta wyraźnie we wszystkich scenariuszach dekarbonizacji już w 2030 r., zaś w 2050 r. stanowi dominującą część w porównaniu z innymi technologiami. Wyraża jednak ubolewanie, że żaden ze scenariuszy planu działania nie uwzględnia rozwiązań łączących w sobie odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną w celu zwiększenia stabilności procesu przekształcenia systemu energetycznego w kierunku produkcji energii bez użycia źródeł kopalnych oraz w celu poczynienia postępów na drodze do obniżenia emisyjności tego sektora. Ponadto choć zauważa, że w planie działania uznaje się za niezbędne stosowanie odnawialnych źródeł energii w sektorze ogrzewania i chłodzenia, wyraża ubolewanie, iż brakuje dogłębnej analizy priorytetowej roli, jaką sektor ten powinien – wraz z jego istotnym oddziaływaniem na całkowite zużycie energii – odgrywać w (1) procesie stworzenia niskoemisyjnego systemu energetycznego w Europie do 2050 r., a co za tym idzie, również w (2) opracowywaniu obecnej i przyszłej polityki energetycznej.

19.

Powtarza uwagi zawarte w rezolucji CdR 7/2011 z 30 czerwca / 1 lipca 2011 r. w sprawie: „Priorytety w odniesieniu do infrastruktury energetycznej na 2020 r. i w dalszej perspektywie” oraz podkreśla priorytet polegający na tym, by propagować sieci przesyłu energii i włączyć do sieci dystrybucji energię odnawialną wytworzoną na szczeblu lokalnym z różnych źródeł zdecentralizowanych, takich jak energia wiatrowa, wodna, geotermalna, słoneczna i z biomasy, co przyczyni się do powstania bardziej inteligentnej infrastruktury przesyłu i dystrybucji (inteligentne sieci – smart grids), która jest warunkiem wstępnym skutecznej konkurencji, mogącej przynieść realne korzyści użytkownikom końcowym. Do zaspokojenia rosnącej potrzeby elastyczności w systemie energetycznym konieczne są odpowiednie technologie magazynowania na wszystkich poziomach napięcia, które – jak np. elektrownie szczytowo-pompowe – zapewniałyby możliwość magazynowania nadwyżek i ich późniejszego ponownego wykorzystania do produkcji energii elektrycznej na wielką skalę; należy w związku z tym opracować i wdrożyć strategiczne instrumenty na rzecz badań nad technologiami i na rzecz promowania technologii.

20.

Zgadza się, że niezbędna jest dywersyfikacja źródeł zaopatrzenia w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego. Zwraca uwagę na znaczenie opracowania jasnych wytycznych dla fazy przejściowej, w której konwencjonalne źródła energii (gaz, węgiel, ropa naftowa), w swoich najbardziej niskoemisyjnych i zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju formach, z uwzględnieniem szczególnego znaczenia technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, mogą odegrać rolę uzupełniającą w trakcie dekarbonizacji systemu energetycznego, kiedy będzie miał miejsce rozwój technologii, infrastruktury i zachowań niezbędnych dla zmian.

21.

Wyraża obawy w związku ze znaczeniem, jakie w strategii nadaje się technologiom, które nie są jeszcze dostępne w obiegu handlowym, i zaleca, by możliwości wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł gazu, takich jak gaz łupkowy, a także zastosowania technologii, których czynniki ryzyka nie zostały jeszcze w pełni rozpoznane i ocenione, a które mogą mieć charakter transgraniczny, zostały zbadane i przedyskutowane na poziomie europejskim pod kątem potencjalnych krótko- i długoterminowych skutków środowiskowych oraz społecznych, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów oraz – jak w przypadku gazu łupkowego – ewentualnej potrzeby regulacji. W związku z tym przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji dotyczący wspierania badań w zakresie technologii mogących przyczynić się do dekarbonizacji procesów przetwarzania energii i proponuje uwzględnienie analizy cyklu życia jako niezbędnego elementu w procesie decyzyjnym.

22.

Krytycznie ocenia przedstawiony w planie działania w zakresie energii pogląd, że istnieje związek przyczynowy między dekarbonizacją a energią jądrową, oraz założenie, że „energia jądrowa przyczynia się do obniżenia kosztów systemu i cen energii elektrycznej”, podczas gdy z drugiej strony stwierdza się jednocześnie, że „prawdopodobnie wzrosną koszty zapewnienia bezpieczeństwa i koszty likwidacji istniejących elektrowni oraz usuwania odpadów”. W związku z tym Komitet postuluje, by zwrócić szczególną uwagę na długofalowe scenariusze oparte na niekonwencjonalnych odnawialnych źródłach energii i na fakt, że rosnące zaniepokojenie opinii publicznej kwestią bezpieczeństwa energii jądrowej może wpłynąć na spadek inwestycji prywatnych w sektorze energetyki jądrowej. W konsekwencji sektor ten może wymagać zwiększenia publicznego wkładu finansowego poprzez subwencje lub poprzez podniesienie cen energii elektrycznej, co najsilniej odczułyby osoby najuboższe.

23.

Uważa, że ustanowienie ram odniesienia dla inwestycji, przynajmniej do 2030 r. mogłoby zwiększyć skuteczność planu działania i stworzyć warunki większej pewności na rynku zarówno dla podmiotów prywatnych, jak i dla instytucjonalnych, zwłaszcza jeśli ramy te będą się odnosić także do krajowych celów inwestycyjnych, uwzględniających plany działania samorządów lokalnych i regionalnych. Większa pewność w kategoriach inwestycji mogłaby także przyczynić się do realizacji celów na rok 2020, zwłaszcza w zakresie efektywności energetycznej i oszczędzania energii, w odniesieniu do których należy jeszcze zintensyfikować wysiłki. Ze względu na wspomniane ramy odniesienia byłoby także korzystne, gdyby opracowano europejską mapę służącą ukierunkowywaniu inwestycji, obrazującą wiedzę w dziedzinie efektywności energetycznej i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, aby wzmocnić dynamikę tych sektorów oraz europejskie podmioty gospodarcze, które w nich działają.

24.

Apeluje w szczególności o wyraźne określenie zasobów służących promowaniu zdecentralizowanych inwestycji w zrównoważoną energię (kontrola zużycia i produkcja energii ze źródeł odnawialnych), które mogą przyczynić się do efektywnego wykorzystywania zasobów oraz do rozwoju ekologicznej gospodarki i zielonych miejsc pracy na szczeblu lokalnym i regionalnym; o określenie dodatkowego instrumentu finansowego zarządzanego w sposób zdecentralizowany, służącego ułatwieniu wdrażania planów działania na rzecz zrównoważonej energii (SEAP); o wspieranie (finansowe i prawne) drobnych zdecentralizowanych producentów, w tym władz lokalnych i regionalnych, w sposób ułatwiający im zintegrowanie się z siecią.

25.

Zaleca przedłużenie i rozszerzenie ocenionego pozytywnie programu „Inteligentna energia – Europa” oraz wyraźne określenie sposobu wykorzystania znaczącej części środków dostępnych w ramach polityki spójności. Między innymi uważa za konieczne przyznanie środków z funduszy strukturalnych na wspomaganie tworzenia partnerstw lokalnych, których celem jest zdecentralizowany rozwój technologii niskoemisyjnych odznaczających się wysoką efektywnością energetyczną. W szczególności uważa, że należy wykorzystać fundusz społeczny w celu stworzenia kapitału ludzkiego zdolnego do planowania, zarządzania i udzielania pomocy technicznej w zakresie zagadnień energetycznych, zarówno w kategoriach rozwiązań, jak i technologii i partnerstw służących ich realizacji.

26.

Uważa, że władze lokalne powinny w dalszym ciągu korzystać z ułatwionego dostępu do finansowania z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), gdy chodzi o zrównoważoną energię. Priorytet powinny otrzymać projekty łączące w sobie efektywność energetyczną i energię odnawialną na rzecz zrównoważonego rozwoju terytorialnego, a towarzyszyć temu powinno uproszczenie procedur i ułatwienie dostępu mniejszym samorządom.

27.

Zwraca szczególną uwagę na fakt, że do skutecznego finansowania infrastruktury energetycznej nie wystarczą środki krajowe, proponuje zatem większe wsparcie finansowe dla projektów w sektorze energetycznym. Chodzi tu zwłaszcza o rozpowszechnienie rozwiązań opartych na odnawialnych źródłach energii, również przy ogrzewaniu i chłodzeniu budynków.

28.

Proponuje opracowanie strategii wsparcia dla tworzenia regionalnych klastrów i partnerstw, a także strategii współpracy dla tych już istniejących, zważywszy, że niektóre z nich wykazały już swoją wartość w terenie jako cenne instrumenty rozwoju ekologicznych rynków energii i efektywności energetycznej, przyczyniające się do wzrostu inwestycji, rozwoju fachowych umiejętności i tworzenia miejsc pracy.

29.

Potwierdza potrzebę propagowania na szczeblu UE silnego zaangażowania na rzecz innowacji i badań w przekonaniu, że rozwój innowacyjnych, bardziej efektywnych i tańszych technologii może przyczynić się do większej pewności w tym sektorze i przyciągnąć inwestycje, w tym także poprzez racjonalny przydział środków w ramach nowego programu „Horyzont 2020”.

30.

Podkreśla z naciskiem potrzebę spójności celów i priorytetów nowego programu badawczego „Horyzont 2020” z planem działania w zakresie energii do roku 2050.

31.

Uważa, że należy bardziej promować badania i innowacje dotyczące małej energetyki, jak np. w wypadku mniejszych cieków wodnych, energii wiatrowej na potrzeby jednego gospodarstwa lub niewielkiej ich liczby, lokalnej energii słonecznej oraz produkcji ciepła przez źródła termalne – tam gdzie takowe występują.

32.

Zachęca sektor badań i rozwoju do poświęcenia większej uwagi energii oceanu (fal i pływów), która kryje w sobie ogromny potencjał w zakresie zaopatrzenia w bezpieczną, pewną i zrównoważoną energię.

33.

Proponuje wprowadzenie możliwych do powielenia mechanizmów w oparciu o najlepsze wzorce istniejące w różnych regionach, w celu tworzenia innowacyjnych klastrów, terytorialnych platform innowacji w zakresie energii oraz innych form partnerstw publiczno-prywatnych pomiędzy władzami lokalnymi i regionalnymi, uczelniami oraz przemysłem. Takie formy partnerstwa mogłyby służyć jako ważne instrumenty rozwoju regionalnego oraz gospodarki lokalnej, zapewniając większą elastyczność, dostępność i ekonomiczność innowacji i technologii na szczeblu lokalnym.

34.

Uważa, że plan działania wywrze duży wpływ na politykę rolną i leśną. W związku z tym konieczne będzie wspieranie badań umożliwiających dostosowanie i przemiany w tych sektorach na rzecz wzmocnienia ich zrównoważonego charakteru.

35.

Zaleca, aby technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) odgrywały większą rolę jako czynniki ułatwiające wykorzystanie innowacji, jako mnożniki informacji i jako rozwiązania w zakresie zużycia energii przez sektory strategiczne, takie jak „inteligentne miasta” obejmujące politykę mobilności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju, inteligentne sieci dystrybucji (smart grids) i zrównoważone budownictwo.

36.

Proponuje podkreślenie wagi prowadzenia badań naukowych i kształcenia specjalistów, zwłaszcza przez państwa członkowskie, by móc korzystać z wykwalifikowanych zasobów ludzkich oraz programów nauczania umożliwiających stworzenie wydajnych technologii przyszłości, po to by potem wprowadzać innowacje i realizować strategiczne plany.

37.

Podkreśla pilną potrzebę pełnego urzeczywistnienia do 2014 r. wewnętrznego rynku energii, co zapewniłoby dostawy energii po przystępnych cenach, zakończenia do 2015 r. izolacji poszczególnych państw członkowskich w dziedzinie energii, sprawiedliwego wyrównania różnic między regionami pod względem dostępnych zasobów, a także ustabilizowania i ulepszenia warunków ramowych dla europejskiego sektora energetycznego w taki sposób, by można było ograniczyć koszty dodatkowe związane z przechodzeniem do modelu opartego na energii odnawialnej.

38.

Zaleca dalszy rozwój systemu handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych i zasadniczą zmianę procedury bezpłatnego przyznawania przydziałów, która w swojej obecnej formie jest sprzeczna z celem regulacyjnym tego systemu, gdyż utrzymuje cenę certyfikatów na zbyt niskim poziomie. Jednocześnie należy uwzględnić sytuację podmiotów przemysłowych działających na rynku międzynarodowym, których konkurencyjność mogłaby ucierpieć na skutek „ucieczki emisji gazów cieplarnianych” (carbon leakage) do krajów trzecich.

18.12.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 391/21

—

Jest przekonany o pilnej potrzebie (gospodarczej i społecznej) promowania działań dostosowawczych w regionach nadbrzeżnych, również ze względu na fatalne skutki „niepodejmowania działań” i pomimo trwającego kryzysu związanego z długiem państwowym w niektórych państwach strefy euro. Uważa jednak, że przyszła europejska strategia dostosowania musi zostać opracowana w sposób wystarczająco szczegółowy, by uwzględnić w niej różnice między poszczególnymi regionami.

—

Zdaje sobie sprawę z tego, że zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną (ICZM) jest instrumentem kluczowym zarówno w zakresie ułatwiania integracji strategii na obszarach nadmorskich, przede wszystkim w sprawach nie do końca usystematyzowanych takich jak erozja, przystosowanie się do zmiany klimatu i infrastruktura ekologiczna, jak i w zakresie nakłaniania podmiotów lokalnych do współpracy regionalnej z wykorzystaniem inicjatyw typu Sardinia Charter w basenie Morza Śródziemnego.

—

Postuluje, by opracowywanie mechanizmów pozwalających ocenić zarówno koszty działań przystosowawczych, jak i korzyści z nich płynące stało się realnym bodźcem do uruchomienia lokalnych i regionalnych procesów politycznych, które leżą u podstaw planowania i działania terytorialnego, a także do stworzenia warunków sprzyjających przygotowaniu racjonalniejszych pod względem gospodarczym strategii.

—

Ponownie wyraża gotowość prowadzenia regularnych konsultacji w sprawie negocjacji europejskich i międzynarodowych związanych z klimatem, w związku z czym wyraża nadzieję, iż: (i) będzie brał udział w pracach europejskiej grupy roboczej ds. dostosowania, skupiających się w głównej mierze na obszarach stale znajdujących się w niekorzystnym położeniu, wynikającym – m.in. – ze skutków zmiany klimatu, czyli w regionach przybrzeżnych, na wyspach i terenach górskich i w regionach najbardziej oddalonych; (ii) uzyska status obserwatora przy Komitecie ds. Dostosowania.

Sprawozdawca

Ugo CAPPELLACCI (IT/PPE), przewodniczący Autonomicznego Regionu Sardynia

Dokument źródłowy

Pismo prezydencji cypryjskiej

1.

Zwraca uwagę, że w procesie przystosowania się do zmiany klimatu i określania wariantów działań dostosowawczych (adaptation assessment) (1) ,  (2) należy uwzględnić pro-aktywne uczestnictwo władz lokalnych i regionalnych – zarówno na etapie planowania jak i podejmowania działań. Przypomina (3) o zasadniczej roli samorządów terytorialnych w zmaganiach ze skutkami zmiany klimatu, docenia fakt, iż rola ta została potraktowana poważnie zarówno na poziomie europejskim (4) jak i światowym (5), oraz postuluje, by uznać ją w sposób jednoznaczny również w przyszłej europejskiej strategii dostosowania.

2.

Przypomina, że zmiana klimatu i jej skutki należą do głównych wyzwań stojących przed władzami lokalnymi i regionalnymi w Unii Europejskiej w nadchodzących latach. W tym kontekście najwyższy priorytet mają niezbędne działania na rzecz jak największego ograniczenia wzrostu średniej temperatury na świecie (łagodzenie), a także przygotowanie się na różnych szczeblach do tych nieuniknionych zmian (adaptacja).

3.

Zgadza się z wnioskami z konferencji Rio+20, mówiącymi o tym, że przystosowanie się do zmiany klimatu stanowi niezwykle pilny priorytet dla całego świata, i uważa, iż strategie ukierunkowane na zmniejszanie zagrożeń wywoływanych klęskami żywiołowymi i przystosowanie się do zmiany klimatu powinny zostać poddane ściślejszej integracji i koordynacji (6). Zwraca przy tym uwagę, że priorytet ten winien być realizowany na poziomie lokalnym, gdzie samorządy terytorialne odpowiedzialne są za zarządzanie kryzysowe i zapobieganie katastrofom – z uwzględnieniem szkód pojawiających się w środowisku naturalnym, gospodarce, strukturze społecznej i tożsamości kulturowej ludności, która ucierpiała na skutek zmian.

4.

Jest zdania, że działania przystosowawcze na poziomie lokalnym nie powinny ograniczać się do jednorazowej reakcji na konkretne wyzwanie, ale przyjąć formę stopniowego i trwałego dostosowania z uwzględnieniem wielu powiązanych ze sobą czynników. Zgadza się zatem z wnioskiem ustawodawczym Komisji dotyczącym okresu 2014–2020, w którym stwierdzono, że przystosowanie się do zmiany klimatu musi zostać objęte integralną częścią umów partnerskich i programów operacyjnych związanych z pięcioma funduszami wspólnych ram strategicznych, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Waga przystosowania się do zmiany klimatu jest nie mniejsza niż znaczenie ochrony środowiska, efektywności zasobów, ograniczania zagrożeń, odporności na klęski czy zapobiegania zagrożeniom i zarządzania ryzykiem (7).

5.

Odnotowuje, że zmiany klimatu wywierają wieloraki wpływ w czasie i przestrzeni, zaś wspólne rozwiązania adaptacyjne rzadko okazują się skuteczne. Jest zdania, że wspólne strategie i środki „no regrets” stosowane przez większą liczbę państw członkowskich powinny zostać zintegrowane w ramach programów opartych na analizach prowadzonych na szczeblu regionalnym i lokalnym, ukierunkowanych na konkretny rodzaj interwencji, opracowanych we właściwej skali (proporcji) oraz uwzględniających stosunek kosztów do korzyści.

6.

Zdaje sobie sprawę z ogromnych kosztów, jakie niesie za sobą zmiana klimatu, podkreślając, że w latach 1998–2015 władze regionalne zobowiązały się do pokrycia około jednej trzeciej wydatków na ochronę europejskich wybrzeży (8). Przypomina (9), iż finansowanie działań przystosowawczych pozostaje czynnikiem decydującym i niezbędnym warunkiem implementacji na szczeblu lokalnym.

7.

Zwraca uwagę na to, jak bardzo na zmianę klimatu narażone są regiony nadbrzeżne  (10), na które wpływ wywiera także koncentracja działalności gospodarczej, infrastruktury i ośrodków miejskich. Aż 12 % europejskich regionów nadbrzeżnych – położonych na obszarze oddalonym nie więcej niż 10 km od brzegu – znajduje się 5 m pod poziomem morza, przez co są one poważnie narażone na powodzie, zaś dla kolejnych 20 % terenów brzegowych ogromnym zagrożeniem jest erozja i związany z nią ubytek gleby (szacowany na 15 km2 rocznie (11)). Uważa się, że erozja stanowiła główną przyczynę (65 % wszystkich przypadków) wymierania ekosystemów nadbrzeżnych w latach 2000–2006 (12), natomiast w świetle niektórych szacunków do roku 2100 może zniknąć z powierzchni ziemi 35 % terenów podmokłych w UE (w stosunku do poziomu z roku 1995 (13)).

8.

Podkreśla, że różnice regionalne są bardzo znaczące w zależności od rodzaju zachodzących zmian. W Morzu Bałtyckim spodziewany wzrost temperatury wody nie pozostanie zapewne bez wpływu na faunę morską; regiony położone nad Morzem Północnym i wybrzeża Atlantyku zagrożone są najbardziej niebezpieczeństwem powodzi, wynikającym z rosnącego średniego poziomu mórz; jeśli chodzi o Morze Śródziemne najpoważniejsze wydaje się zagrożenie związane z erozją i niedostatkiem słodkiej wody, spowodowanym wzrastającym napływem wody morskiej do warstw wodonośnych oraz coraz dłużej trwającymi suszami; erozja stanowi problem także dla Morza Czarnego, zaś w regionach peryferyjnych liczyć się należy ze wszystkimi skutkami zmiany klimatu – od powodzi i susz po zjawiska ekstremalne, jak np. cyklony (14). Wpływ zmiany klimatu będzie niejednorodny nie tylko ze względu na podatność i potencjał reakcji systemów naturalnych, ale także w związku z formą systemów ludzkich w sensie np. organizacji systemów ochrony zdrowia albo mechanizmów odpowiedzialnych za zmniejszanie zagrożeń (bądź ostrzeganie przed nimi) wywoływanych klęskami żywiołowymi, w tym tsunami.

9.

Podkreśla skalę problemu na poziomie europejskim – 447 regionów nadbrzeżnych znajduje się na terenie 22 państw członkowskich, w obrębie 6 głównych basenów morskich. W regionach tych żyje 41 % mieszkańców Europy, co odpowiada 41 % ludności aktywnej zawodowo w Unii (15). 35 % produktu krajowego brutto (PKB) 22 państw, w których znajdują się regiony nadbrzeżne, czyli 3,5 tryliona EUR, generowane jest na obszarze oddalonym maksymalnie 50 km od linii brzegowej, natomiast wartość dóbr gospodarczych wytwarzanych nie dalej niż 500 m od brzegu szacuje się na około 500–1 000 miliardów EUR (16). To wszystko eksponuje znaczenie regionów nadbrzeżnych w zakresie produkcji i ich wartość gospodarczo-społeczną dla rozwoju i spójności poszczególnych terytoriów. Potencjał, o którym mowa zdecydowanie powinien zostać zachowany i objęty docelowo procesem przystosowania się do zmiany klimatu.

10.

Jest zatem przekonany o pilnej potrzebie (gospodarczej i społecznej) promowania tego procesu w regionach nadbrzeżnych również ze względu na fatalne skutki „niepodejmowania działań” i pomimo trwającego kryzysu związanego z długiem państwowym w niektórych państwach strefy euro. Przeprowadzone ostatnio badania (17) wskazują, że brak dodatkowej ochrony – w porównaniu z rokiem 1995 – spowoduje w UE wystąpienie szkód o wartości wynoszącej średnio 11,7 mld EUR rocznie w latach 2041–2070 oraz 17,4 mld EUR rocznie w latach 2071–2100; liczba osób corocznie narażonych na ryzyko powodzi może w tych samych okresach wzrosnąć o 40–80 tysięcy. Roczny koszt przystosowania się do zmiany klimatu szacuje się natomiast na około 1 mld EUR w latach 2041–2070 i 0,7 mld EUR w latach 2017–2100 z czego wynika, że korzyści wdrożenia działań adaptacyjnych są dużo większe niż ewentualne oszczędności płynące z „niepodejmowania działań”. Odnotowuje także, że te same badania sugerują konieczność zastosowania działań przystosowawczych niezależnie od tego, czy zmiana klimatu nastąpi czy też nie. Konieczność ta wynika ze skutków rozwoju społeczno-gospodarczego regionów nadbrzeżnych oraz powiązanego z nimi nagromadzenia dóbr i inwestycji wymagających ochrony.

11.

Podkreśla ponadto, że koszty – zarówno szkód jak i działań adaptacyjnych – różnią się znacząco w poszczególnych państwach członkowskich, proporcjonalnie do generowanego przez nie PKB. Zwraca zwłaszcza uwagę na wyspy, które zmuszone są do ponoszenia największych kosztów interwencji na swym terytorium ze względu na szczególne uwarunkowania geograficzne.

12.

Przypomina, że regiony nadbrzeżne stanowią lokalizację dla ważnych siedlisk przyrodniczych i przyczyniają się do zachowania różnorodności biologicznej  (18) , krajobrazu, wrażliwych ekosystemów (takich jak tereny podmokłe) oraz pozwalają na korzystanie z usług ekosystemowych. Od ich ochrony zależy atrakcyjność i równowaga gospodarcza regionów nadbrzeżnych, a także tożsamość kulturowa tych terenów. Odnotowuje ponadto, że dzięki sieci „Natura 2000” udało się zabezpieczyć znaczną część obszarów przybrzeżnych (19) i morskich.

13.

Podkreśla stopień złożoności i przekrojowy charakter działań przystosowawczych w regionach nadbrzeżnych. Regiony te są usytuowane pomiędzy systemami lądowymi (ośrodki miejskie, przemysł, rolnictwo, lasy, rzeki) a morskimi (rybołówstwo, akwakultura, działalność portowa, transport morski, turystyka). Mają też kompetencje w zakresie zarządzania (związane na przykład z ryzykiem powodzi, dostarczaniem wody pitnej czy użytkowaniem gleb) realizowane często na różnych szczeblach sprawowania rządów (20).

14.

Z zadowoleniem przyjmuje wyrażoną przez Komisję chęć do zdefiniowania zintegrowanej strategii na poziomie europejskim i określenia wspólnych instrumentów adaptacyjnych. Jest przekonany, że europejskie podejście do przystosowania się do zachodzącej obecnie i w przyszłości zmiany klimatu może stanowić wartość dodaną dla działań podejmowanych przez państwa członkowskie i samorządy terytorialne, bez naruszania zasady pomocniczości i z uwzględnieniem faktu, iż skutki zmiany klimatu mają charakter transgraniczny.

15.

Uważa jednak, że przyszła europejska strategia dostosowania musi zostać opracowana w sposób wystarczająco szczegółowy, by uwzględnić w niej różnice między poszczególnymi regionami w zakresie: (i) rodzaju zachodzących zmian; (ii) stopnia zagrożenia i skutków długoterminowych; (iii) warunków gospodarczych (np. zagrożone zasoby i dobra); (iv) struktury społecznej (np. gęstość zaludnienia i potencjał systemów ludzkich); oraz (v) charakterystyki strukturalnej (np. peryferyjność lub występowanie niekorzystnych warunków takich jak zwiększona podatność na zmianę klimatu na obszarach przybrzeżnych i wyspach oraz w regionach górskich (21) i regionach najbardziej oddalonych).

16.

Wskazuje ponadto, iż dzięki przyszłej strategii powinno stać się możliwe określenie środków dostosowawczych, które – podobnie jak instrumenty finansowania – będą wystarczająco elastyczne, by uwzględniać z jednej strony różnorodność regionalną, a z drugiej trwały charakter procesu adaptacyjnego. Środki te muszą też zostać dopasowane do działań łagodzących skutki zmiany klimatu w taki sposób, by nie prowadziły do sytuacji, w której zwiększa się emisja gazów cieplarnianych i podatność na zagrożenia.

17.

Uważa, że rola UE w definiowaniu działań dostosowawczych w regionach nadbrzeżnych winna dotyczyć przede wszystkim inicjatyw mających na celu: (i) koordynację i współpracę między różnymi szczeblami sprawowania rządów, zwłaszcza tam, gdzie zmiana klimatu i stosowane środki mają charakter transgranicznny; (ii) organizację szkoleń; (iii) działalność informacyjną ukierunkowaną na wypełnienie luk, co w przypadku obszarów nadmorskich oznacza często konieczność podejmowania skomplikowanych czynności i zastosowania podejścia wielodyscyplinarnego; (iv) upowszechnianie wiedzy, sprawdzonych praktyk i przykładów udanych przedsięwzięć; (v) udzielanie wsparcia techniczno-finansowego w zakresie wdrażania zintegrowanych strategii lokalnych i regionalnych; (vi) prowadzenie badań rozwojowych w dziedzinie innowacyjnych technologii przystosowawczych; (vii) opracowanie i wsparcie finansowo-techniczne programów współpracy transgranicznej ukierunkowanych na przystosowanie makro-regionów.

18.

Stoi na stanowisku, że Komisja powinna odgrywać zasadniczą rolę w procesie koordynacji i oceny licznych projektów badawczych i inwestycyjnych współfinansowanych z funduszy europejskich, unikając przy tym powieleń, wzmacniając synergię i sprzyjając jak najpowszechniejszemu wykorzystaniu najlepszych mechanizmów i rozwiązań. Komisja Europejska powinna przy tym zapewnić koordynację wspólnych środków sąsiadujących państw lub regionów nadbrzeżnych, a także wdrożenie wspólnych projektów badawczych i inwestycyjnych.

19.

Przypomina (22) o konieczności zachowania daleko idącej spójności w zakresie strategii europejskich, zwłaszcza w związku z polityką w dziedzinie środowiska. Odnotowuje, na przykład, że wdrażanie dyrektywy siedliskowej (92/43/EWG) czy dyrektywy w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (79/409/EWG) może stanąć pod znakiem zapytania z powodu działań przystosowawczych (szczególnie jeśli mają one charakter infrastrukturalny). Zwraca w tym kontekście uwagę na znaczenie skutecznego wdrożenia wydajnych i przejrzystych mechanizmów skoncentrowanych lokalnie, stosowanych z myślą o zdefiniowaniu środków zaradczych lub/i kompensacyjnych na terenach mających znaczenie dla całej Unii, narażonych na negatywny wpływ działań adaptacyjnych lub szkody nimi spowodowane.

20.

Zdaje sobie sprawę, że zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną (ICZM) jest instrumentem kluczowym zarówno w zakresie ułatwiania integracji strategii na obszarach nadmorskich, przede wszystkim w sprawach nie do końca usystematyzowanych takich jak erozja, przystosowanie się do zmiany klimatu i infrastruktura ekologiczna, jak i w zakresie nakłaniania podmiotów lokalnych do współpracy regionalnej z wykorzystaniem inicjatyw typu Sardinia Charter w basenie Morza Śródziemnego (23). Z zadowoleniem odnosi się zatem do przeglądu zalecenia z roku 2002, w którym mowa jest o ściślejszym zdefiniowaniu powstałych w ostatnich latach ram polityki europejskiej dotyczącej zarządzania obszarami morskimi i nadmorskimi (24). Wyraża nadzieję, że przegląd ten stanie się okazją do wzmocnienia roli instrumentu ICZM w procesach przystosowawczych.

21.

Z zadowoleniem przyjmuje perspektywę znacznie większego europejskiego wsparcia finansowego w kolejnych wieloletnich ramach finansowych (2014–2020), gdzie co najmniej 20 % całości wydatków przeznaczone zostałoby na działania związane z klimatem. Podkreśla niemniej konieczność zadbania o sprawiedliwy i realistyczny rozdział kompetencji finansowych między poszczególnymi szczeblami sprawowania rządów, zwrócenia uwagi na bieżące trudności gospodarcze, z którymi borykają się administracje lokalne, przestrzegania zasad komplementarności i dodatkowości, a także podejmowania działań na rzecz uproszczonej identyfikacji zasobów alternatywnych.

22.

W tym kontekście ponownie proponuje (25), by część zysków pochodzących z europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji oddać do dyspozycji władz lokalnych i regionalnych, które wykorzystają je do wdrożenia środków dostosowawczych (i naprawczych). Wyraża też nadzieję, że Komisja dopracuje swe zalecenia dotyczące zaangażowania sektora prywatnego, w tym towarzystw ubezpieczeniowych, w proces oceny i wspólnego podejmowania ryzyka oraz w kampanię informacyjną.

23.

Zwraca uwagę na to, by nie traktować procesu przystosowania się do zmiany klimatu wyłącznie pod względem kosztów, ale także – a nawet przede wszystkim – rozpatrywać go z punktu widzenia możliwości i korzyści przeciwstawionych „niepodejmowaniu działań”. W związku z tym nalega (26) na traktowanie tego procesu w kategoriach mechanizmu umożliwiającego rozwój regionalnych rynków – konkurencyjnych i ekologicznych. Podkreśla jednak, że kwestią najważniejszą jest funkcjonowanie samorządów lokalnych zdających sobie sprawę z zagrożeń wywoływanych zmianą klimatu i ich skutków, potrafiących stosować właściwe środki przystosowawcze, zdolnych do wdrożenia na szczeblu lokalnym odpowiednich strategii i działań i, wreszcie, będących w stanie wykorzystać dostępne źródła finansowania.

24.

Dostrzegając aktywną rolę odgrywaną przez niektóre regiony w zmaganiach ze zmianą klimatu, odnotowuje występujące ogólnie niebezpieczeństwo związane z niedocenianiem wagi problemu. Uważa zatem, iż ważna jest organizacja kampanii informacyjnych wykazujących związek przyczynowo-skutkowy między zmianą klimatu a problemami występującymi na danym terenie, takimi jak: niedostatek wody, cofanie się linii brzegowej, fale upałów, powodzie i osunięcia. Kampanie te powinny stać się także źródłem konkretnych danych i przykładów obrazujących skuteczne wykorzystanie instrumentów dostępnych w procesie przystosowania się do zmiany klimatu i minimalizacji jej skutków (27).

25.

Uważa, że zasadnicze znaczenie ma wykorzystanie Europejskiego Funduszu Społecznego w celu zagwarantowania na szczeblu terytorialnym potencjału i elastyczności potrzebnych do zarządzania działaniami przystosowawczymi – zarówno w sektorze państwowym jak i prywatnym. Warto na przykład wzmacniać samorządność lokalną na rzecz wdrażania strategii przystosowawczych w ramach prowadzonej kompetentnie polityki sektorowej lub na rzecz rozwoju właściwego ustawodawstwa terytorialnego. Z drugiej strony kompetencje w zakresie projektowania czy budowania w obrębie sektora prywatnego musiałyby zostać dopasowane do nowych warunków powstałych w wyniku wdrażania zintegrowanej polityki multidyscyplinarnej (28).

26.

Zachęca Komisję do kontynuacji i ulepszania prac, nawet jeśli miałyby się one opierać na doświadczeniach zdobytych przy okazji realizacji pojedynczych projektów, nad: (i) instrumentami mapowania służącymi przekazywaniu danych i informacji we właściwej skali na podstawie uwarunkowań geograficznych – dzięki wykorzystaniu procesów decyzyjnych realizowanych na poziomie lokalnym i regionalnym; (ii) jasnym i wspólnym układem odniesienia służącym ocenie podatności na zagrożenia, zachodzących zmian i ryzyka; (iii) wytycznymi w sprawie określenia lokalnych strategii przystosowawczych w regionach nadbrzeżnych, uwzględniających niezbędną wielodyscyplinarność podejmowanych działań i aspekty związane z wielopoziomowym sprawowaniem rządów na tych obszarach;

27.

Bardzo pozytywnie odnosi się zwłaszcza do opracowania wskaźników podatności dla regionów nadbrzeżnych, jak i do opartych o nie instrumentów analizy podatności. Wskaźniki te – w połączeniu z prognozowaniem wystąpienia zdarzeń i określeniem zdolności adaptacyjnych – mogą ułatwić określenie priorytetów w zakresie działań lokalnych i pozwolić na koncentrację zasobów tam, gdzie są one najbardziej potrzebne.

28.

Z uznaniem ocenia tworzenie platform informacyjnych takich jak CLIMATE-ADAPT, ale zwraca uwagę na możliwość poprawy dostępu do treści dla użytkowników końcowych – z poszanowaniem zasad wspólnego systemu informacji o środowisku (SEIS) (29) dzięki, na przykład, przetłumaczeniu informacji na wystarczającą ilość języków. Uważa ponadto, iż należałoby rozważyć możliwość dołączenia do platformy sekcji specjalnie poświęconej finansowaniu działań przystosowawczych na poziomie lokalnym i regionalnym, a także bazy danych inwestycji.

29.

Zwraca uwagę na znaczenie lepszego wykorzystania badań, które należałoby prowadzić z poważniejszym uwzględnieniem potrzeb określonych w polityce terytorialnej – np. poprzez wdrożenie strategii adaptacyjnych i środków wydajnych ekonomicznie z racji tego, iż zostały one zaprojektowane na podstawie konkretnych warunków lokalnych i regionalnych. Uważa również, iż trzeba ułatwiać tworzenie mechanizmów dialogu i/lub partnerstwa (lub wzmacniać je tam, gdzie już istnieją) między światem nauki, polityki i, jeśli to możliwe, społeczeństwa obywatelskiego – np. dzięki wspólnemu uczestnictwu w realizacji projektów europejskich.

30.

Przypomina (30), jak ważne dla regionów nadbrzeżnych są działania polegające na realizacji przyjętych strategii i prowadzeniu badań ukierunkowanych na ocenę ich wyników na terenach sąsiadujących lub transgranicznych. Chodzi w głównej mierze o to, by problemu nie przekazywały sobie wzajemnie poszczególne jednostki terytorialne. Partycypacyjne podejście do definiowania rozwiązań tego rodzaju i udział wszystkich istotnych podmiotów to czynniki, które mogłyby ułatwić realizację działań spójnych pod względem terytorialnym.

31.

Jest zdania, że koszty adaptacji i nieumiejętność dostrzeżenia potencjalnych możliwości i korzyści stanowią poważną przeszkodę na drodze do opracowania strategii lokalnych, a tym samym barierę uniemożliwiającą ich wdrożenie. Postuluje zatem, by opracowywanie mechanizmów pozwalających ocenić zarówno koszty działań przystosowawczych jak i korzyści z nich płynące stało się realnym bodźcem do uruchomienia lokalnych i regionalnych procesów politycznych, które są podstawą planowania i działania terytorialnego, a także do stworzenia warunków sprzyjających przygotowaniu racjonalniejszych pod względem gospodarczym strategii.

32.

Wyraża przekonanie, że nawet jeśli zagwarantowane zostaną: potencjał, wiedza i wystarczające wsparcie naukowe, brak zasobów finansowych na szczeblu lokalnym i regionalnym stanie się przeszkodą na drodze do prowadzenia efektywnych działań. Uważa w tej sytuacji za konieczne znalezienie sposobów bezpośredniego finansowania działań terytorialnych przy pomocy instrumentów na rzecz partnerstwa, takich jak LIFE+ czy program Horyzont 2020, zastosowanie instrumentów rynkowych takich jak płatności za usługi ekosystemowe lub zyski osiągane dzięki systemowi handlu uprawnieniami do emisji oraz instrumentów fiskalnych, w tym zachęt.

33.

Dostrzega konieczność podjęcia interwencji zapobiegawczych w związku ze słabą elastycznością działań przystosowawczych, np. poprzez wykorzystanie strategii odwracalnych, stosowanie rozwiązań raczej „miękkich” niż „twardych” (takich jak system ostrzegania charakteryzujący się większą wydajnością niż rozwiązania stosowane w przypadku drugorzędnych dużych przedsięwzięć) lub sprzyjanie rozwojowi „infrastruktury ekologicznej” w celu przywrócenia do stanu pierwotnego siedlisk przyrodniczych na podstawie adaptacyjnego podejścia do ekosystemów.

34.

Podkreśla w tym kontekście, że państwa członkowskie położone w basenie Morza Śródziemnego zostały zobowiązane do zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną na mocy protokołu dot. ICZM konwencji barcelońskiej (zaczął on obowiązywać w marcu 2011 r.) i że w protokole tym znalazły się wyraźne odniesienia do zastosowania podejścia ekosystemowego w celu zagwarantowania zrównoważonego rozwoju wybrzeży (31). Odnotowuje ponadto, iż w strategii UE na rzecz różnorodności biologicznej (32) traktuje się podejścia ekosystemowe jako alternatywy pozwalające na uzasadnione pod względem gospodarczym wykorzystanie technologii adaptacyjnych i mechanizmów naprawczych. Z nadzieją patrzy też na pozytywny wpływ przyszłej strategii europejskiej w dziedzinie infrastruktury ekologicznej wywierany na proces przystosowawczy realizowany na poziomie regionów nadbrzeżnych.

35.

Proponuje Komisji przeprowadzenie wcześniejszych konsultacji z przedstawicielami władz lokalnych i regionalnych w celu uzyskania pewności, że przyszła europejska strategia dostosowania będzie zgodna z zasadą proporcjonalności i w wystarczającym stopniu podkreślona w niej zostanie rola samorządów, szczególnie w odniesieniu do obszarów najbardziej zagrożonych zmianą klimatu, w tym regionów przybrzeżnych, wysp i terenów górskich.

36.

Jest przekonany, iż może odgrywać aktywną rolę w rozwijaniu platform informacyjnych takich jak CLIMATE-ADAPT czy OURCOAST oraz zadbać o to, by treść tych platform w jak największym stopniu odnosiła się do potrzeb i warunków lokalnych, przez co władze lokalne i regionalne mogłyby w większym stopniu wykorzystywać te platformy do rozpowszechniania informacji.

37.

Ponownie wyraża gotowość (33) prowadzenia regularnych konsultacji w sprawie negocjacji europejskich i międzynarodowych związanych z klimatem, w związku z czym wyraża nadzieję, iż: (i) będzie brał udział w pracach europejskiej grupy roboczej ds. dostosowania, skupiających się w głównej mierze na obszarach stale znajdujących się w niekorzystnym położeniu, wynikającym – m.in. – ze skutków zmiany klimatu, czyli w regionach przybrzeżnych, na wyspach i terenach górskich i w regionach najbardziej oddalonych; (ii) uzyska status obserwatora przy Komitecie ds. Dostosowania (34).

38.

Jest przekonany o potrzebie większej solidarności i współdziałania między regionami na rzecz wykorzystania wiedzy i doświadczeń związanych z procesem przystosowawczym, zdobytych przez władze lokalne i regionalne – zarówno na poziomie europejskim jak i międzynarodowym. Popiera inicjatywy takie jak Karta Dostosowawcza z Durbanu, dzięki którym powstają wspólne zobowiązania samorządów, rozwiązania sprzyjające powstawaniu innowacyjnych partnerstw (np. terytorialne podejście do zmiany klimatu (35)) i mechanizmy takie jak ośrodek i sieć technologii klimatycznych (36), mające na celu stworzenie ramowego układu współdziałania, współpracy i wymiany technologii ekologicznych.

18.12.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 391/27

—

Odnotowuje, że regiony górskie są bardzo podatne na zmianę klimatu, oraz utrzymuje, iż sprzyjanie integracji działań adaptacyjnych do zmian klimatycznych w regionach górskich powinno stanowić część zakrojonego na szeroką skalę projektu usprawnienia ochrony jednostkowej i zbiorowej, w którym uwzględnione zostaną wszystkie punkty krytyczne związane ze środowiskiem naturalnym, kwestie energetyczne i aspekty społeczne, czyli elementy ściśle ze sobą powiązane.

—

Odnotowuje, że w roku 2013 Unia Europejska ma przyjąć strategię adaptacyjną, i jest zdania, iż ogólna strategia tego rodzaju musi mieć wymiar lokalny i regionalny – zgodnie z zapisami art. 174 TFUE – oraz powinna obejmować rozdział poświęcony wyłącznie regionom górskim.

—

Zwraca szczególną uwagę na fakt, iż coraz mniej korzystna sytuacja obszarów górskich, która jest spodziewana w nadchodzących dekadach, wymaga większej ilości badań naukowych i właściwego systemu wymiany informacji. Istotne jest, by fundusze przeznaczone na adaptację do zmiany klimatu zostały wyraźnie wyodrębnione w budżecie UE na lata 2014–2020. Należy zaplanować politykę poprawy dostępu do usług świadczonych w interesie ogólnym oraz poprawy ich świadczenia na obszarach szczególnie narażonych.

—

Podkreśla, iż ze względu na to, że niemało regionów górskich rozpoczęło już opracowywanie strategii adaptacyjnych, istnieje pilna potrzeba koordynacji celów i ewaluacji wyników. Konieczna jest harmonizacja inicjatyw środowiskowych, podejmowanych dziś przez dużą liczbę niepowiązanych ze sobą stowarzyszeń oraz jednostek badawczych i administracyjnych w regionach górskich.

Sprawozdawca

Luciano CAVERI (IT/ALDE), radny regionu autonomicznego Valle D’Aosta

Dokument źródłowy

Opinia z inicjatywy własnej

1.

Odnotowuje, że w ostatnich latach powstało w UE wiele opracowań, dokumentów politycznych i projektów naukowych dowodzących tego, że regiony górskie są bardzo podatne na zmianę klimatu. Są to terytoria, gdzie na ograniczonym obszarze występują środowiska naturalne zróżnicowane pod względem wysokości, ekspozycji oraz wpływu cyrkulacji atmosferycznych. Również Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) umieszcza obszary górskie wśród regionów narażonych na największe ryzyko klimatyczne (tzw. hot spoty). W punkcie 4 rozdziału 13 Agendy 21 (Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro, 1992 r.), specjalnie poświęconego regionom górskim, mowa jest o tym, że są one „obszarami najbardziej wrażliwymi na zmiany klimatyczne”. Kwestia ta nie straciła nic na swojej aktualności – również w kontekście konferencji „Rio+20” w czerwcu 2012 r. Obszary górskie obejmują największą część obszarów leśnych w całej Europie. Dlatego działają oczyszczająco, wychwytując znaczne ilości CO2. Ponadto poprawiają jakość powietrza, ograniczając szkodliwe skutki zatruwania środowiska; dostarczają też zasobów wodnych i posiadają walory krajobrazowe, ale są podatne na zmianę klimatu. Obszary górskie, podobnie jak strefy nadmorskie, są najważniejszymi obszarami turystycznymi ze względu na klimat, różnorodność biologiczną, bogactwo krajobrazowe, zasoby hydrologiczne, aspekty kulturalne, zabudowę, tradycję i zwyczaje.

2.

Podkreśla, że zmiana klimatu ma wpływ na całą Unię Europejską i na cały świat, lecz jej konkretne skutki na danym obszarze, a tym samym niezbędne przygotowania oraz reakcje na nie zależą od wielu czynników. Wszystkie środki podejmowane w reakcji na zmianę klimatu muszą zatem uwzględniać konkretną sytuację danego obszaru. Władze lokalne i regionalne reprezentowane w Komitecie Regionów są więc najważniejszymi partnerami przy opracowywaniu i wdrażaniu odpowiednich rozwiązań.

3.

Przypomina, że zmiana klimatu i jej konsekwencje należą do najważniejszych wyzwań stojących w nadchodzących latach przed władzami lokalnymi i regionalnymi w Unii Europejskiej. W tym kontekście najważniejszym zadaniem musi być podjęcie niezbędnych kroków w celu jak największego ograniczenia wzrostu średniej globalnej temperatury (łagodzenie zmiany klimatu), lecz również przygotowania na różnych szczeblach na te nieuniknione zmiany (adaptacja).

4.

Podkreśla, że obszary górskie to ostoje różnorodności biologicznej zagrożone gwałtownymi zmianami klimatu: 43 % terenów objętych programem „Natura 2000” znajduje się w górach, a 118 z 1 148 gatunków wymienionych w załącznikach II i IV dyrektywy siedliskowej ma związek ze środowiskiem górskim (1).

5.

Wskazuje na fakt, iż zmiany klimatu, słabo odczuwalne na obszarach nizinnych, potęgują się w regionach górskich i stanowią wartość diagnostyczną umożliwiającą dokonywanie wczesnej oceny zmiany klimatu w skali makro, gdyż są wyjątkowo dobrym polem obserwacji do badań naukowych. Pozwalają też badać rozwój i dokonywać oceny strategii przystosowania się do zmiany klimatu.

6.

Po raz kolejny zaznacza, że zachodząca obecnie zmiana klimatu wpływa na: wzrost zagrożeń w zakresie bezpieczeństwa hydrogeologicznego (powodzie, osunięcia), coraz większe ryzyko dla ludzi i infrastruktury, mniejszą dostępność wody – zwłaszcza w lecie (także na terytoriach nizinnych przyległych do gór), zmianę debitu rzek (na obszarach alpejskich spodziewana jest większa częstotliwość występowania susz w lecie i zimowego przybierania wód), topnienie lodowców (od 1850 r. lodowce alpejskie straciły ok. 2/3 swej objętości, a najpoważniejsze nasilenie tego zjawiska obserwuje się od roku 1985), redukcję wiecznej zmarzliny, mniejszą trwałość pokrywy śnieżnej (szczególnie na wysokościach poniżej 1 500 m), zmiany w częstotliwości schodzenia lawin, zagrożenia dla różnorodności biologicznej oraz migracje roślinno-zwierzęce, zmiany w gospodarce turystycznej (zimowej i letniej), zmiany dotyczące produkcji energii hydroelektrycznej, niepewną sytuację w produkcji rolniczej oraz straty w leśnictwie. Wrażliwość środowiska alpejskiego na gwałtowne zmiany klimatu powoduje, że Alpy są obszarem stale znajdującym się w niekorzystnym położeniu. Wzrost temperatury o + 1,5 °C, który nastąpił w Alpach w ostatnich 150 latach, dwukrotnie przekracza średnią światową wynoszącą + 0,7 °C (2). Zagrożenia dla alpejskich zasobów wodnych zbadała Europejska Agencja Ochrony Środowiska w roku 2009 (3).

7.

Podkreśla, że tradycja i kultura górska opiera się na istotnej koncepcji znajomości środowiskowych możliwości oraz wartości granicznych. Surowe warunki fizyczne na tym obszarze pozwoliły wypracować z czasem subtelne kryteria równowagi i racjonalnego wykorzystania zasobów. Te podstawowe wartości mogłyby stać się częścią nowoczesnej wizji opartej na nowych technologiach, przyczynić się do poprawy świadomości w omawianym zakresie, a także do stworzenia modeli rozwojowych przydatnych nie tylko dla samych regionów górskich, lecz również dla obszarów peryferyjnych. W wielu przypadkach wartości te mogą mieć znaczenie uniwersalne (jak w modelu partnerstwa wiejskiego/miejskiego: RURBAN – TCUM/UE DG REGIO).

8.

Zwraca uwagę na to, że zmiana klimatu będzie stanowić większe wyzwanie dla naszego potencjału przystosowawczego niż jakakolwiek przeszkoda, którą ludzkość musiała dotychczas pokonać. Zmiana ta jest tylko częściowym wskaźnikiem bardziej złożonego kryzysu środowiska naturalnego i całej ludzkości, powiązanego z następującymi zjawiskami:

9.

Podkreśla, że problemy te wywołają różne reakcje społeczno-gospodarcze – w zależności od danego obszaru geograficznego – i wyraża w związku z tym ubolewanie, że jednym z niewielu projektów analizujących wpływ zmiany klimatu na gospodarkę europejską jest projekt PESETA z roku 2009, realizowany przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) UE. Nie uwzględniono w nim jednak regionów górskich.

10.

Wskazuje, iż w białej księdze poświęconej adaptacji do zmian klimatu (COM(2009) 147 final) Komisja Europejska dostrzega regionalne zróżnicowanie skutków klimatycznych oraz fakt, iż warunkiem skuteczności każdej strategii adaptacyjnej jest współpraca wszystkich poziomów sprawowania rządów. Adaptacja to proces dynamiczny i długotrwały, który wymaga bliskiego współdziałania decydentów politycznych, badaczy, specjalistów technicznych, przedsiębiorców i administratorów lokalnych.

11.

Z zadowoleniem odnotowuje, że wiosną 2012 r. rozpoczęły się konsultacje publiczne w związku z przygotowaniem europejskiej strategii dostosowania, której wdrażanie przewidziano na 2013 r. Uruchomiono także platformę CLIMAT-ADAPT, która jest mechanizmem pozwalającym gromadzić przykłady sprawdzonych rozwiązań oraz planować właściwe działania na poziomie regionalnym i miejskim. W skład platformy wchodzi specjalna sekcja poświęcona górom.

12.

Utrzymuje, iż sprzyjanie integracji działań adaptacyjnych do zmian klimatycznych powinno stanowić część zakrojonego na szeroką skalę projektu usprawnienia ochrony jednostkowej i zbiorowej, w którym uwzględnione zostaną wszystkie punkty krytyczne związane ze środowiskiem naturalnym, kwestie energetyczne i aspekty społeczne, czyli elementy ściśle ze sobą powiązane.

13.

Odnotowuje, że w roku 2013 Unia Europejska ma przyjąć strategię adaptacyjną, i jest zdania, iż ogólna strategia tego rodzaju musi mieć wymiar lokalny i regionalny – zgodnie z zapisami art. 174 TFUE. Dobrze by było, gdyby w tej europejskiej strategii adaptacyjnej znalazł się rozdział poświęcony wyłącznie regionom górskim.

14.

Europejska strategia w dziedzinie adaptacji powinna też obejmować konkretny rozdział poświęcony regionom najbardziej oddalonym, których szczególne uwarunkowania i specyfika zostały uznane w art. 349 TFUE.

15.

Zwraca szczególną uwagę na fakt, iż coraz mniej korzystna sytuacja obszarów górskich, której oczekuje się w nadchodzących dekadach, wymaga większej ilości badań naukowych i właściwego systemu wymiany informacji. Istotne jest, by fundusze przeznaczone na adaptację do zmiany klimatu zostały wyraźnie wyodrębnione w budżecie UE na lata 2014–2020.

16.

W związku z pojawieniem się nowych trudności spowodowanych zmianą klimatu domaga się zaplanowania polityki poprawy dostępu do usług świadczonych w interesie ogólnym oraz poprawy ich świadczenia na obszarach szczególnie narażonych.

17.

Podkreśla, że łagodzenie zmiany klimatu i środki przeznaczone na ten cel powinny otrzymać wyższy priorytet niż adaptacja do zmiany klimatu. Jeśli nie uda nam się znacząco zmniejszyć emisji gazów cieplarnianych określonych w Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, niemożliwe okaże się uniknięcie w przyszłości wzrostu temperatury na świecie, zmiany klimatu i ekstremalnych zjawisk pogodowych, co będzie wywierało wpływ na społeczności lokalne.

18.

Wskazuje na potrzebę zdefiniowania ściśle powiązanych ze sobą działań na rzecz rozwiązania bieżących problemów i radzenia sobie z problemami w przyszłości – zwłaszcza w sektorach już objętych programowaniem UE. Oczywiście wiele z tych kwestii powinno być rozpatrywanych w ramach europejskiego systemu demokracji lokalnej zgodnie z zasadą pomocniczości. Przykładami mogą tu być:

19.

Podkreśla, iż ze względu na to, że niemało regionów górskich rozpoczęło już opracowywanie strategii adaptacyjnych, istnieje pilna potrzeba koordynacji celów i ewaluacji wyników. Konieczna jest harmonizacja inicjatyw środowiskowych, prowadzonych dziś przez dużą liczbę niepowiązanych ze sobą stowarzyszeń oraz jednostek badawczych i administracyjnych w regionach górskich.

20.

Apeluje o monitoring wyników – dzięki wypracowaniu wskaźników skuteczności działań, opisowi osiągnięć czy stworzeniu ujednoliconej bazy danych, w której można zasięgnąć informacji dotyczących projektów i rejestrów energii.

21.

Podkreśla na koniec, że przyczyny i następstwa zmiany klimatu muszą być przedmiotem działań na wszystkich poziomach, z uwzględnieniem wielu różnych społeczności geograficznych i w skali globalnej. Często zdarza się, że zwłaszcza najuboższe społeczności na świecie jako pierwsze odczuwają niekorzystne konsekwencje zmiany klimatu i potrzebują szczególnej pomocy. Środki Unii Europejskiej i państw członkowskich powinno się przeznaczać na łagodzenie zmiany klimatu i działania adaptacyjne, zgodnie z priorytetami określonymi w uzgodnionych strategiach i traktatach międzynarodowych, oraz stosować na tym szczeblu, na którym przyniosą one najlepszy skutek. Z tego powodu powinno się zaangażować władze lokalne i regionalne w kształtowanie działań w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i adaptacji do tych zmian w celu optymalnego wykorzystania ich wiedzy fachowej i doświadczenia oraz faktu, że znajdują się one blisko obywatela.

18.12.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 391/31

—

Ostrzega przed wszelkimi zamiarami odłożenia porozumienia w sprawie wieloletnich ram finansowych na okres późniejszy niż początek 2013 r.

—

Podkreśla, że bardzo istotna część inwestycji publicznych w państwach członkowskich uzależniona jest od funduszy strukturalnych, i przypomina o zobowiązaniach podjętych przez państwa członkowskie w ramach paktu na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, zawartego podczas posiedzenia Rady Europejskiej w dniach 28–29 czerwca 2012 r.

—

Na podstawie zaktualizowanego wniosku legislacyjnego Komisji z 6 lipca 2012 r. popiera stanowisko zajmowane przez Parlament Europejski, że absolutnym minimum jest to, by przyszły budżet stanowił kwotę 1,14 % DNB UE z uwzględnieniem przystąpienia Chorwacji do UE.

—

Wyraża ubolewanie, że przeważająca większość tematów objętych schematem negocjacyjnym Rady, w tym wszelkie formy uwarunkowań makroekonomicznych, to zagadnienia, które powinny zostać przyjęte w ramach procedury współdecyzji, a nie zgody.

—

Wyraża ubolewanie, że metoda podziału alokacji krajowych i stopy ograniczenia w dziedzinie polityki spójności i rozwoju obszarów wiejskich zostały włączone do schematu negocjacyjnego Rady. Uważa, że chodzi tu o obszar objęty procedurą współdecyzji oraz o dziedzinę obligatoryjnej konsultacji z KR-em, w związku z czym zastrzega sobie możliwość wniesienia skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jeżeli Komisja Europejska nie przedstawi wniosku legislacyjnego, na temat którego KR mógłby wyrazić opinię.

—

Przyjmuje z zadowoleniem obecną metodę negocjacji w Radzie, która prowadzi do tego, że kwestię wydatków i zasobów w schemacie negocjacyjnym omawia się wspólnie, i wyraża ponownie swe poparcie dla dwóch nowych zasobów własnych zaproponowanych przez Komisję: opartych na podatku VAT i na nowym podatku od transakcji finansowych.

—

W pełni popiera propozycję Rady dotyczącą przekształcenia polityki spójności w poddział zamiast w podpułap i przypomina swój postulat zwiększenia budżetów przeznaczonych na politykę spójności (na co najmniej takim samym poziomie, jak w okresie 2007–2013). Przypomina swe poparcie dla propozycji stworzenia nowej kategorii tzw. regionów w okresie przejściowym.

—

Przyjmuje z zadowoleniem propozycję Rady dotyczącą włączenia programów Galileo, ITER i GMES do działu 1 oraz przypomina swój postulat, by Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji (EFG) został również włączony do wieloletnich ram finansowych.

Sprawozdawca generalny

Mercedes BRESSO (IT/PSE), członkini rady regionu Piemont

Dokumenty źródłowe

Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady określającego wieloletnie ramy finansowe na lata 2014–2020

COM(2012) 388 final

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie programu uproszczenia wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020

COM(2012) 42 final

1.

Przyjmuje do wiadomości fakt, że 6 lipca 2012 r. Komisja opublikowała zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady określającego wieloletnie ramy finansowe na lata 2014–2020, który uwzględnia przystąpienie do UE Chorwacji oraz obliczenia na podstawie najnowszych danych statystycznych (2007–2009).

2.

Pozytywnie ocenia przyjęcie 13 czerwca 2012 r. na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego rezolucji w sprawie wieloletnich ram finansowych oraz środków własnych, a także nacisk położony na fakt, że budżet UE ma w 94 % charakter inwestycyjny oraz proporcjonalnie bardzo niski poziom wydatków administracyjnych. Podkreśla efekt mnożnikowy i efekt dźwigni inwestycji dokonywanych za pomocą współfinansowania prywatnego i publicznego na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym i akcentuje niezastąpioną rolę budżetu UE jako stabilnego i wieloletniego zasobu publicznego mającego wesprzeć wzrost gospodarczy i zatrudnienie.

3.

Wyraża duże zaniepokojenie obecnym przebiegiem negocjacji w Radzie w sprawie całkowitej kwoty wieloletnich ram finansowych, a także charakteru polityki i zasobów, który może zagrozić utrzymaniu funduszy dla trzech kategorii regionów określonych w ramach polityki spójności. Dlatego też wyraża nadzieję, że do nadzwyczajnego szczytu UE w dniach 22-23 listopada 2012 r. uda się osiągnąć pozytywny wynik negocjacji, co pozwoli wypracować porozumienie między dwoma współprawodawcami, a także uniknąć opóźnienia niekorzystnego dla Unii Europejskiej oraz bezzwłocznie wprowadzić w życie strategię „Europa 2020” na rzecz inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu.

4.

Podkreśla w związku z tym widoczną niespójność między zobowiązaniami podjętymi przez państwa członkowskie w ramach paktu na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, zawartego podczas posiedzenia Rady Europejskiej w dniach 28–29 czerwca 2012 r., a niektórymi stanowiskami wyrażonymi podczas negocjacji.

5.

Przypomina, że poważny kryzys gospodarczy i społeczny dotykający UE sprawia, że szczególnie pilne jest rozpoczęcie programowania w 2014 r., które jako jedyne może umożliwić wkład z funduszy europejskich niezbędny do realizacji inwestycji w państwach członkowskich, regionach i miastach.

6.

Podkreśla, że budżet UE zmniejsza się w stosunku do budżetów krajowych, podczas gdy zwiększyły się kompetencje i zadania powierzane UE na mocy traktatu lizbońskiego, zwłaszcza w zakresie działań zewnętrznych (art. 27 ust. 3 TUE), zmiany klimatu (art. 191 TFUE), energii (art. 194 TFUE), sportu (art. 165 TFUE), przestrzeni kosmicznej (art. 189 TFUE), turystyki (art. 195 TFUE) i ochrony ludności (art. 196 TFUE).

7.

Podkreśla, że bardzo istotna część inwestycji publicznych w państwach członkowskich uzależniona jest od funduszy strukturalnych, które w 13 państwach członkowskich stanowią ponad 30 %, a w 6 państwach członkowskich ponad 60 % inwestycji publicznych.

8.

Przyznaje, że traktaty (art. 312 TFUE) zawierają postanowienia szczegółowe na wypadek nieprzyjęcia wieloletnich ram finansowych, zanim wygaśnie, z końcem 2013 r., podstawa prawna wszystkich wieloletnich programów wydatków UE, z wyjątkiem pierwszego filaru wspólnej polityki rolnej (WPR). Podkreśla, że wśród szczegółowych ustaleń traktatowych widnieje legalny obowiązek kontynuowania negocjacji przez organy władzy budżetowej. Zwraca jednak uwagę na fakt, iż zarówno przyjęcie nowych programów sektorowych bez rozporządzenia dotyczącego wieloletnich ram finansowych, jak i przedłużenie okresu trwania obecnych programów byłyby rozwiązaniami nadzwyczaj skomplikowanymi.

9.

Ostrzega zatem przed wszelkimi zamiarami odłożenia porozumienia w sprawie wieloletnich ram finansowych na okres późniejszy niż początek 2013 r., gdyż uniemożliwiłoby to programowanie i alokację funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi po 2014 r. i, co za tym idzie, miałoby negatywny wpływ na europejską spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Uważa, że odłożenie porozumienia w sprawie wieloletnich ram finansowych na okres późniejszy niż początek 2013 r. zagroziłoby okresowi programowania 2014–2020 przewidzianemu przez Komisję, Parlament Europejski i Radę oraz wymagałoby m.in. ponownego rozważenia zalecanego początkowo przez KR rozwiązania polegającego na przyjęciu programowania na okres 5+5 lat z uwzględnieniem trwającego rok lub dwa okresu przejściowego.

10.

Kolejny raz powtarza swe poprzednie stanowisko i twierdzi, że jeśli UE chce osiągnąć kluczowe cele nakreślone w strategii „Europa 2020” i zgodne z potrzebami poszczególnych gmin i regionów, musi dysponować wiarygodnym budżetem wynoszącym przynajmniej 1 % unijnego DNB. Przypomina, że Rada w 2000 r. ustanowiła pułap zasobów własnych na poziomie 1,29 % DNB, jeśli chodzi o środki na zobowiązania, i na poziomie 1,23 %, jeśli chodzi o środki na pokrycie płatności. Podkreśla, że od tamtego czasu przepaść między pułapem zasobów własnych w porównaniu do pułapów ustanowionych w wieloletnich ramach finansowych stale się powiększa i osiągnęła średnio poziom 25 %. Bierze pod uwagę fakt, że wieloletnie ramy finansowe wyznaczają jedynie maksymalne poziomy wydatków, podczas gdy budżet UE zawsze pozostawał dużo poniżej tych poziomów zarówno w odniesieniu do zobowiązań, jak i do pokrycia płatności. Dlatego KR, na podstawie zaktualizowanego wniosku legislacyjnego Komisji z 6 lipca 2012 r. popiera stanowisko zajmowane przez Parlament Europejski, że absolutnym minimum jest to, by przyszły budżet stanowił kwotę 1,14 % DNB UE z uwzględnieniem przystąpienia Chorwacji do UE.

11.

Wyraża zadowolenie, że w schemacie negocjacyjnym z 18 września 2012 r. usunięto propozycję zakończenia programu pomocy żywnościowej dla najuboższych. Ubolewa jednak nad niejasnościami wokół kwestii jego finansowania i przypomina, iż opowiada się za jego utrzymaniem w ramach działu 2 wieloletnich ram finansowych.

12.

Pozytywnie odnosi się do niektórych aspektów ujętych w dokumencie roboczym prezydencji cypryjskiej (z 30 sierpnia 2012 r.), niemniej ma zastrzeżenia dotyczące zwłaszcza rozpatrywanych wniosków w sprawie polityki spójności, szczególnie zaś, jeśli chodzi o kryteria kwalifikowalności, zakres i przedmiot tzw. „sieci bezpieczeństwa” dla regionów i państw członkowskich, i odrzuca niewspółmierne dostosowania dla regionów w okresie przejściowym i lepiej rozwiniętych regionów.

13.

Wyraża ubolewanie, że przeważająca większość tematów objętych schematem negocjacyjnym Rady (wersja z 19 czerwca 2012 r.), a zwłaszcza punkty 21–47 i 53–78, to zagadnienia, które powinny zostać przyjęte w ramach procedury współdecyzji, a nie zgody, i podkreśla, że PE powinien w pełni uczestniczyć w bieżących negocjacjach.

14.

Wyraża ubolewanie, że metoda podziału alokacji krajowych i stopy ograniczenia w dziedzinie polityki spójności i rozwoju obszarów wiejskich zostały włączone do schematu negocjacyjnego Rady (punkty 30–45), lecz nie uwzględniono ich w projekcie rozporządzenia zawierającym wspólne przepisy dotyczące pięciu funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi. Wyraża ponadto zdziwienie, że pkt 35 schematu negocjacyjnego z 18 września 2012 r. przyznaje celom strategii „Europa 2020” rolę w podziale funduszy strukturalnych pomiędzy państwa członkowskie. Rodzi to pytanie, czy cele te rzeczywiście odpowiadają potrzebom rozwojowym regionów, a także budzi poważne wątpliwości odnośnie do zarządzania i metodologii, tym bardziej, że ta rola w podziale środków z pewnością nie została przewidziana w chwili ustalania wspomnianych celów w 2010 r.

15.

Uważa, że zgodnie z art. 177 TFUE nie chodzi wyłącznie o obszar objęty procedurą współdecyzji, lecz również o dziedzinę obligatoryjnej konsultacji z KR-em, w związku z czym w imię obrony swych prerogatyw określonych w art. 263 ust. 3 TFUE KR będzie nadal śledził sytuację prawną w tym względzie i zastrzega sobie możliwość wniesienia skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jeżeli Komisja Europejska nie przedstawi wniosku legislacyjnego, na temat którego KR mógłby wyrazić opinię.

16.

W nawiązaniu do swych opinii przyjętych od początku 2012 r. w sprawie różnych wniosków ustawodawczych Komisji Europejskiej:

17.

W odniesieniu do funduszy przeznaczonych na cel dotyczący europejskiej współpracy terytorialnej przypomina swą propozycję, by fundusze te były rozdzielane na programy współpracy, a nie na państwa członkowskie. Wzywa w związku z tym do zmiany pkt 40 schematu negocjacyjnego z 18 września 2012 r., tym bardziej, że – jeśli wziąć pod uwagę obecny stan negocjacji – podział funduszy między współpracą transgraniczną a ponadnarodową prowadzi do traktowania współpracy międzyregionalnej w sposób całkowicie podrzędny w stosunku do tych dwóch rodzajów współpracy.

18.

Popiera propozycję powszechniejszego stosowania pożyczek, a nie polegania głównie na bezzwrotnych subwencjach, by pobudzać zaangażowanie beneficjentów. Uważa również, że kwoty zwrotu pożyczek powinny być następnie ponownie udostępniane za pomocą mechanizmów funduszy obrotowych.

19.

Przypomina swój postulat przeprowadzenia reformy obecnego systemu zasobów własnych jako sposobu na ograniczenie bezpośredniego wkładu państw członkowskich do budżetu UE i zwiększanie zasobów własnych UE na potrzeby przyszłych wyzwań (1), a także ustosunkowanie się do konieczności zlikwidowania korekt finansowych i wyłączeń. Tak jak zadeklarował Parlament Europejski, uważa zatem, że w trosce o przejrzystość, równowagę i stabilność nowe wieloletnie ramy finansowe powinny się bezwzględnie opierać na porozumieniu w sprawie nowych zasobów własnych.

20.

Przyjmuje z zadowoleniem obecną metodę negocjacji w Radzie, która prowadzi do tego, że kwestię wydatków i zasobów w schemacie negocjacyjnym omawia się wspólnie, i wyraża ponownie swe poparcie dla dwóch nowych zasobów własnych zaproponowanych przez Komisję: opartych na podatku VAT i na nowym podatku od transakcji finansowych.

21.

W związku z tym apeluje do niektórych państw członkowskich, by nie działały na niekorzyść swych obywateli, przedsiębiorstw oraz władz lokalnych i regionalnych, odmawiając zobowiązania się do wprowadzenia nowego podatku od transakcji finansowych, gdyż taka odmowa doprowadzi do ustanowienia wzmocnionej współpracy i do stworzenia Europy budżetowej dwóch prędkości.

22.

Uważa, że z prawnego punktu widzenia podatek od transakcji finansowych we wzmocnionej współpracy może służyć za podstawę nowego zasobu własnego UE i że kraje uczestniczące mogą przenieść do budżetu UE część pobranych dochodów. Przeniesienie to powinno niemniej zmniejszyć ich wkład do budżetu oparty na DNB, nie wpływając na zasady stosujące się do obliczania wkładu krajów nieuczestniczących.

23.

Ponawia swe poparcie dla uproszczenia niezmiernie złożonego systemu rabatów i środków korygujących oraz dla zastąpienia obecnego systemu rabatów ogólnym mechanizmem korygującym.

24.

Wyraża zdziwienie, że tzw. zmiana „techniczna” rozporządzenia Rady wprowadzona przez Komisję Europejską zawiera tak zasadniczy element jak rozszerzenie uwarunkowań makroekonomicznych samego Funduszu Spójności na wszystkie pięć funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi (zob. art. 8 zmienionego projektu rozporządzenia).

25.

Ponawia swój jednoznaczny i zdecydowany sprzeciw wobec wszelkich form uwarunkowań makroekonomicznych i uważa, że wariant ich rozszerzenia na wszystkie działy w budżecie, postulowany przez niektóre państwa członkowskie, nie jest odpowiedni.

26.

Przypomina, że chodzi o obszar objęty procedurą współdecyzji, w sprawie którego należy podjąć decyzję w ramach rozporządzenia zawierającego wspólne przepisy regulujące pięć funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi.

27.

W pełni popiera propozycję Rady dotyczącą przekształcenia polityki spójności w poddział zamiast podpułapu, lecz nalega, by instrument „Łącząc Europę” nie został włączony do tego poddziału, zważywszy na jego odmienny charakter. Ponownie wyraża ubolewanie, że nie wykorzystano okazji do zebrania w jednym dziale całego finansowania UE na rzecz rozwoju terytorialnego (tzn. pięciu funduszy należących do wspólnych ram strategicznych).

28.

Ponawia swój apel o elastyczność w ramach każdego z działów i o utworzenie rezerwy elastyczności w celu pozyskania niewykorzystanych w połowie okresu środków lub marginesów zamiast oddania ich państwom członkowskim i uważa, że taka rezerwa elastyczności mogłaby służyć m.in. za narzędzie do interwencji makroekonomicznych i finansowych pozwalających uprzedzać w Unii Europejskiej wstrząsy asymetryczne.

29.

Ponownie podkreśla, że omawiany wniosek przewiduje w 2016 r. ocenę wdrażania wieloletnich ram finansowych, i stwierdza, że zamiast tego w 2017 r. należy przeprowadzić wszechstronny przegląd śródokresowy (którego częścią byłaby proponowana ocena).

30.

Jeżeli chodzi o główne poddziały wieloletnich ram finansowych, przypomina:

31.

Przypomina swój postulat, by Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji (EFG) został utrzymany i włączony do wieloletnich ram finansowych, lecz – podobnie jak Parlament Europejski – nalega, by ze względu na trudności w programowaniu jego wykorzystania, należy go uwzględnić w budżecie w wysokości przekraczającej pułap odnośnej pozycji. Podobnie sprzeciwia się rozszerzeniu zakresu jego zastosowania na rekompensowanie skutków dwustronnych lub wielostronnych umów handlowych dla działalności rolnej (pkt 95 ibid).

32.

Przyjmuje z zadowoleniem propozycję Rady dotyczącą włączenia programów Galileo, ITER i GMES do działu 1 wieloletnich ram finansowych (załącznik I, ibid), zgodnie ze swym postulatem zawartym w opinii w sprawie nowych wieloletnich ram finansowych po roku 2013.

33.

Nalega, by do wieloletnich ram finansowych przeniesiono również kwoty odpowiadające wyżej wspomnianym mechanizmom rezerwowym.

34.

Uważa, że nie znaleziono jeszcze zadowalającego rozwiązania kwestii lepszej jakości wydatków, promowanej zarówno przez państwa członkowskie, jak i Parlament Europejski, gdyż przekłada się ona tylko na nowe procedury kontroli i audytu, większą złożoność procedur, nadmierny nacisk na wyniki i absorpcję ilościową ze szkodą dla jakości strategii i prowadzi ostatecznie do rosnącej centralizacji, która stawia niższe szczeble sprawowania rządów w gorszej sytuacji od szczebli wyższych.

35.

Pragnie, by komunikat w sprawie jakości wydatków zapowiedziany przez Komisję umożliwiał zróżnicowanie księgowania wydatków publicznych na inwestycje w ramach paktu stabilności i wzrostu.

36.

Sprzeciwia się nadmiernemu wykorzystaniu aktów delegowanych przez Komisję, na przykład tych zaproponowanych we wspólnych ramach strategicznych w odniesieniu do orientacyjnego wykazu działań, gdyż doprowadzi to do wykluczenia KR-u z europejskiej procedury konsultacyjnej i decyzyjnej, nawet w dziedzinach istotnych dla samorządów terytorialnych.

37.

Całkowicie zgadza się natomiast z Komisją, że uproszczenie na poziomie UE nie będzie w pełni skuteczne, jeżeli nie będą mu towarzyszyć równoległe wysiłki na szczeblu krajowym i niższym niż krajowy. Jednocześnie podkreśla, że największe wysiłki należy podjąć na szczeblu krajowym.

38.

Przyjmuje z zadowoleniem racjonalizację programów zaproponowaną w wieloletnich ramach finansowych, a zwłaszcza zmniejszenie liczby proponowanych programów finansowych oraz pogrupowanie programów i podprogramów w wielu dziedzinach.

39.

Opowiada się za większym zaangażowaniem Europejskiego Banku Inwestycyjnego w realizację projektów finansowanych w ramach funduszy strukturalnych.

18.12.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 391/37

—

Z zadowoleniem przyjmuje przedstawiony przez Komisję Europejską wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (2014–2020) jako zobowiązanie do uznania konkurencyjności za podstawowy i pierwszoplanowy parametr gwarantujący stały wzrost gospodarczy oraz wzrost zatrudnienia w UE.

—

Wskazuje na liczne istniejące inicjatywy podejmowane przez władze lokalne i regionalne we wszystkich państwach członkowskich, takie jak na przykład lokalne ośrodki małej przedsiębiorczości, mikrokredyty przyznawane przez władze lokalne lub regionalne, czy też darmowe porady ekspertów dotyczące zakładania małych przedsiębiorstw, co często stanowi podstawę sukcesu w rozpoczynaniu działalności gospodarczej na mikroskalę.

—

Zwraca uwagę na potrzeby młodych przedsiębiorców, dla których przedsiębiorczość jest często jedyną szansą na rozwój zawodowy i którzy są skłonni podejmować ryzyko związane z prowadzeniem tej działalności, często na obszarze całego rynku europejskiego, przez co przedsiębiorcy ci są predysponowani do podjęcia konkurencji na rynkach globalnych.

—

Zwraca uwagę, że osiągnięcie konkurencyjności w wymiarze globalnym jest możliwe jedynie dzięki przezwyciężeniu niedoskonałości rynku europejskiego, obniżających zdolność europejskich MŚP do konkurowania z podobnymi podmiotami z innych części świata. Niezbędne jest zwiększenie udziału MŚP w realizacji projektów unijnych oraz poprawa ich pozycji w relacjach z dużymi przedsiębiorcami będącymi często generalnymi wykonawcami tych projektów. Podkreśla, że w tym celu bardzo ważne jest, by MŚP łączyły się w sieci przedsiębiorstw.

Sprawozdawca:

Witold KROCHMAL (PL/EA), radny Miasta i Gminy Wołów

Dokument źródłowy

Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (2014–2020)

COM(2011) 834 final

1.

Z zadowoleniem przyjmuje przedstawiony przez Komisję Europejską wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (2014–2020) jako zobowiązanie do uznania konkurencyjności za podstawowy i pierwszoplanowy parametr gwarantujący stały wzrost gospodarczy oraz wzrost zatrudnienia w UE.

2.

Uważa, że przedstawiony wniosek jest dopełnieniem wcześniejszych inicjatyw KE w ramach strategii „Europa 2020”. Świadczy on o docenieniu roli, jaką w systemie gospodarczym UE odgrywają MŚP oraz o dostrzeżeniu niedoskonałości i turbulentności otoczenia MŚP, które może spowalniać, a nawet ograniczać rozwój przedsiębiorstw i wzrost ich konkurencyjności.

3.

Podkreśla, że stanowisko KR-u jest poparte przeprowadzoną przez Platformę Komitetu Monitorującą Strategię „Europa 2020” ankietą na temat regionów i miast przyjaznych MŚP (1), w której wzięły udział władze lokalne i regionalne.

4.

Zdaje sobie sprawę, że za przeciwdziałanie niedoskonałościom rynku w znacznej mierze odpowiadają państwa członkowskie i regiony, uważa jednak, że UE w niektórych obszarach może pomóc przez upowszechnienie dobrych praktyk, zapewnienie sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku i poprawę warunków funkcjonowania otoczenia biznesowego umożliwiającego przedsiębiorstwom, w tym MŚP, trwałe konkurowanie w wymiarze globalnym, co wiąże się z dążeniem do niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gospodarki.

5.

Uważa, że program ten w znaczny sposób umożliwi zwiększenie zaufania do europejskiego sektora przedsiębiorczości zarówno na rynkach europejskich, jak i globalnych. Efektem większego zaufania do rynków będzie wzrost zainteresowania przedsiębiorczością i bardziej ekspansywna polityka istniejących przedsiębiorstw, w tym MŚP, które stanowią główne źródło wzrostu gospodarczego (58 % obrotu w UE) i zatrudnienia (67 % miejsc pracy w sektorze prywatnym) i które wygenerowały 85 % nowych miejsc pracy w latach 2002–2010 w tym sektorze.

6.

Uważa za słuszne, że program wyróżnia znaczenie turystyki jako branży o specyficznym charakterze, związanej z dużą liczbą MŚP funkcjonujących w UE, zatrudniającej ogromną liczbę pracowników.

7.

Podkreśla znaczenie wsparcia dla przedsiębiorstw oraz MŚP na różnych etapach ich funkcjonowania: od przedsiębiorstw rozpoczynających działalność do przedsiębiorstw już funkcjonujących czy będących w fazie restrukturyzacji, przy założeniu, że efektem wsparcia musi być wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku UE i na rynkach zewnętrznych.

8.

Uznaje propagowanie i rozwijanie kultury i etyki przedsiębiorczości w społeczeństwie UE za jeden z głównych warunków sukcesu programu, dlatego z zadowoleniem przyjmuje możliwość uczestnictwa na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym w współzawodnictwie o Europejską Nagrodę Przedsiębiorczości oraz w innych tego typu projektach.

9.

Wskazuje na to, że co roku trzy regiony europejskie otrzymują nagrodę Europejskiego Regionu Przedsiębiorczości w uznaniu korzystnych warunków, jakie zapewniają one małym i średnim przedsiębiorstwom.

10.

Uważa, że promocja przedsiębiorczości powinna się zaczynać już w szkole, poprzez kształtowanie postaw pro-przedsiębiorczych oraz propagowanie samodzielności w dziedzinie gospodarki, co umożliwi świadome podejmowanie decyzji dotyczących charakteru pracy, jaką studenci pragną wykonywać po wejściu na rynek pracy. Aby absolwent mógł rozpocząć działalność jako przedsiębiorca zgodnie z nabytymi kwalifikacjami, z dużym prawdopodobieństwem popytu na świadczone przez niego usługi, trzeba zwrócić uwagę na to, by kształcenie nie rozmijało się z potrzebami rynku.

11.

Wzywa do włączenia tendencji i zmian w dziedzinie przedsiębiorczości do kształcenia zawodowego, jako że ustawiczne szkolenie przedsiębiorców ma zasadnicze znaczenie dla poziomu konkurencyjności.

12.

Zwraca uwagę na potrzeby młodych przedsiębiorców, dla których przedsiębiorczość jest często jedyną szansą na rozwój zawodowy i którzy są skłonni podejmować ryzyko związane z prowadzeniem tej działalności, często na obszarze całego rynku europejskiego, przez co przedsiębiorcy ci są predysponowani do podjęcia konkurencji na rynkach globalnych.

13.

Wskazuje na liczne istniejące inicjatywy podejmowane przez władze lokalne i regionalne we wszystkich państwach członkowskich, takie jak na przykład lokalne ośrodki małej przedsiębiorczości, mikrokredyty przyznawane przez władze lokalne lub regionalne, czy też darmowe porady ekspertów dotyczące zakładania małych przedsiębiorstw, co często stanowi podstawę sukcesu w rozpoczynaniu działalności gospodarczej na mikroskalę.

14.

Zwraca również uwagę na pozycję kobiet przedsiębiorców, jak również szczególnych grup docelowych, m.in. przedsiębiorców imigrantów i ekspatriantów, które wymagają opracowania szczególnej inicjatywy, jeśli chodzi o budowę konkurencyjności ich przedsiębiorstw, z uwzględnieniem istniejących polityk UE w tym obszarze.

15.

Wzywa samorządy lokalne i regionalne do wdrażania programu. Zwraca szczególną uwagę na potrzebę likwidacji lub zmniejszenia biurokracji i przeszkód w pozyskiwaniu środków zewnętrznych, a także potrzebę uproszczenia dokumentacji składanej do przetargów i odstąpienie od wymogu składania gwarancji bankowych przy niewielkich robotach.

16.

Zwraca uwagę, że osiągnięcie konkurencyjności w wymiarze globalnym jest możliwe jedynie dzięki przezwyciężeniu niedoskonałości rynku europejskiego, obniżających zdolność europejskich MŚP do konkurowania z podobnymi podmiotami z innych części świata. Niezbędne jest zwiększenie udziału MŚP w realizacji projektów unijnych oraz poprawa ich pozycji w relacjach z dużymi przedsiębiorcami będącymi często generalnymi wykonawcami tych projektów. Podkreśla, że w tym celu bardzo ważne jest, by MŚP łączyły się w sieci przedsiębiorstw.

17.

Przypomina, że UE wraz z państwami członkowskimi musi zapewnić jednolity sprawny rynek i poprawę warunków otoczenia biznesowego, likwidując lub zmniejszając trudności w dostępie do finansowania dla MŚP, ograniczoną zdolność do ekspansji na rynki poza krajem pochodzenia zarówno wewnątrz jednolitego rynku, jak i poza nim, nadmierne obciążenia fiskalne oraz obciążenia procedurami administracyjnymi. Te warunki muszą być spełnione równolegle z zapewnieniem dostępu do wiedzy, nowych innowacyjnych technologii, współpracą z lokalnymi instytucjami kształcenia zawodowego i środowiskami akademickimi, które w swoich programach powinny uwzględniać MŚP jako dynamiczną siłę europejskiej gospodarki.

18.

Jest zdania, że w programie należy położyć silniejszy nacisk na zwiększenie udziału MŚP w pracach, projektach i programach UE w dziedzinie badań i innowacji również poprzez ustanowienie partnerstw prywatno-publicznych. Bardziej aktywne uczestnictwo w projektach badawczych podnosi poziom umiejętności w przedsiębiorstwach, a tym samym poprawia ich międzynarodową konkurencyjność.

We wniosku dotyczącym programu w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” wskazuje się szczególnie na konieczność zwiększenia udziału MŚP w projektach badawczych. Dzięki większemu uczestnictwu MŚP, które niekiedy zajmują czołowe światowe pozycje, uzyskują dostęp do informacji i wiedzy.

19.

Zauważa, że dopiero takie podejście umożliwi rozwój przedsiębiorstw oraz MŚP z uwzględnieniem zobowiązań do niskoemisyjnej gospodarki opartej na najnowszych ekologicznych technologiach pozwalających na realizację celów polityki w zakresie klimatu i energii.

20.

Z zadowoleniem przyjmuje przedstawiony budżet programu, wynoszący 2,522 mld EUR. Jednocześnie zauważa, że kwota przeznaczona na instrumenty finansowe, wynosząca 1,4 mld EUR, która bezpośrednio będzie wspierać przedsiębiorstwa oraz MŚP, stanowi tylko 56 % całości budżetu. Jeśli popyt na instrumenty finansowe będzie wyższy niż można było racjonalnie zakładać, o zmianach procentowego przydziału środków powinien decydować komitet Programu na rzecz przedsiębiorczości i innowacji, reprezentujący wszystkie kraje korzystające z Programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME) na mocy art. 16 projektu rozporządzenia. To pozostała jego część, przeznaczona na działania wspierające otoczenie MŚP, gwarantuje skuteczne i efektywne wykorzystanie środków przeznaczonych na cały program na lata 2014–2020.

21.

Uważa za słuszne zakwalifikowanie 1,7 % budżetu programu na obsługę administracyjną programu, ponieważ środki te powinny zagwarantować sprawną obsługę programu i jednocześnie nie stanowią nadmiernego obciążenia budżetu.

22.

Jest zdania, że środki z budżetu programu nie mogą zastępować inicjatyw na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym, lecz powinny usprawniać i wzmacniać te działania, nadając im wymiar unijny poprzez sprawną koordynację oraz usuwanie transgranicznych przeszkód we współpracy pomiędzy podmiotami prywatnymi czy organami władzy publicznej. Współpraca ta powinna być stymulowana poprzez poziome współdziałanie w sieci, a nie pionową centralizację.

23.

Uważa, że realizowana pomoc powinna mieć pełne uzasadnienie w wyznaczonych celach i powinna przynieść pozytywne skutki w całej Europie poprzez efekt kumulacji i spotęgowania, a także kapitalizacji osiągniętych wyników.

24.

Podkreśla, że konkurencyjność jest w dużej mierze zależna od wydajności, innowacyjności i skuteczności będącej źródłem trwałego wzrostu dochodów, od zdolności przedsiębiorstw do pełnego wykorzystania szans takich jak jednolity rynek europejski oraz od rozwiązań instytucjonalnych tworzących warunki dla zrównoważonego wzrostu przedsiębiorstw. Dlatego projekty, które wzmacniają czynniki wpływające w największym stopniu na trwałą konkurencyjność przedsiębiorstw oraz MŚP, powinny być traktowane priorytetowo.

25.

Zwraca uwagę na fakt, że uczestnictwo państw trzecich w programie, wynikające z protokołów do umów o stowarzyszeniu oraz z porozumień, powinno być potraktowane jako okazja do rozszerzenia obszaru działania przedsiębiorstw funkcjonujących na obszarze UE i jako możliwość zbierania doświadczeń w zakresie funkcjonowania przedsiębiorstw poza rynkiem UE. Należy również umożliwić udział innych krajów trzecich w programie, przy czym finansowanie powinno pochodzić z innych programów przewidujących współpracę państw członkowskich UE z państwami nienależącymi do Unii.

26.

Zwraca uwagę na znaczenie rozwoju edukacji w dziedzinie przedsiębiorczości, także w ramach ustawicznego szkolenia zawodowego, oraz na fakt, że powinien on ewoluować w kierunku kształcenia umiejętności, postaw i uwzględniania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, co sprzyja podejmowaniu wyzwań współczesnego globalnego rynku, z poszanowaniem tradycyjnych zasad etyki w biznesie, typowych dla kultury europejskiej.

27.

Uważa, że obszar promocji przedsiębiorczości i kształtowania postaw pro-przedsiębiorczych powinien również obejmować przedsiębiorców wchodzących na ścieżkę samodzielności gospodarczej, rozpoczynających życie zawodowe, w tym także kobiety, które podejmują ten trud i ryzyko.

28.

Jest zdania, że działania służące poprawie dostępu MŚP do finansowania, obejmujące instrument kapitałowy oraz instrument gwarancji pożyczkowej, powinny być uzupełnieniem instrumentów finansowych wykorzystywanych dotychczas w ramach polityki spójności. Powinna również istnieć możliwość ich łączenia z innymi ściśle określonymi środkami pochodzącymi z państw członkowskich.

29.

Podkreśla pozytywne znaczenie możliwości udzielania kredytów i pożyczek transgranicznych, które umożliwią wykorzystanie przez MŚP ogromnego potencjału jednolitego rynku, co powinno wzmocnić konkurencyjność i trwałość inicjatyw gospodarczych w tym w sektorze turystyki.

30.

Zwraca specjalną uwagę na rolę instrumentu kapitałowego na rzecz wzrostu (EFG), nakierowanego na fundusze oferujące kapitał wysokiego ryzyka. Podkreśla, że zarządzający programem powinni poprzez odpowiednie szacowanie ryzyka pomóc wesprzeć maksymalnie dużą liczbę MŚP, włącznie z tymi, które w normalnych procedurach bankowych mają małe szanse na uzyskanie pomocy, a mogą przyczynić się do wzmocnienia ogólnego potencjału MŚP i znaczącego zmniejszenia bezrobocia.

31.

Pozostaje sceptyczny odnośnie do limitu pożyczek z instrumentu LGF i apeluje do Komisji o wyszczególnienie kryteriów, jakie zostały użyte do ustalenia tego limitu, jako że w programie CIP nie przewidywano żadnych ograniczeń. Podkreśla, że pożyczki udzielane na rozpoczęcie działalności, inwestycje lub transfer są często o wiele większe niż ustalony pułap i wyraża zaniepokojenie, że prowadzi to do sytuacji, w której gwarancjami z programu „Horyzont 2020” będą objęte większe pożyczki, mimo że miał on być wykorzystywany jedynie na projekty innowacyjne.

32.

Dlatego też wzywa do powrotu do uprzedniego programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji, w którym nie wyznaczono pułapów.

33.

Uważa za zasadne zindywidualizowanie negocjacji z instytucjami starającymi się o środki na pokrycie długu zarówno co do wielkości kwoty, która jest uzależniona od kwoty gwarantowanego ryzyka portfela, jak i co do okresu udzielania pożyczki.

34.

Domaga się poddania ciągłej kontroli w zakresie zmieniającego się ryzyka zarówno instrumentów finansowych nakierowanych na kapitał wysokiego ryzyka, jak i środków przeznaczonych na pokrycie portfeli dłużnych MŚP.

35.

Uważa za słuszne, że zarządzanie pośrednie programem zostanie przekazane Europejskiemu Funduszowi Inwestycyjnemu (EFI) oraz agencjom wykonawczym, podczas gdy za stałe monitorowanie programu będzie odpowiedzialna Komisja Europejska. Taki sposób zarządzania gwarantuje wykorzystanie dotychczasowych pozytywnych doświadczeń zdobytych przez ponad 10 lat działania EFI jako instrumentu wspierającego MŚP.

36.

Zaleca również wykorzystanie w tym zakresie doświadczeń Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) oraz Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości, która ma doświadczenia w zakresie umiędzynarodowienia MŚP, również poza granicami UE.

37.

Stoi na stanowisku, że dla skuteczności realizacji programu i jego efektywności niezbędna jest ścisła współpraca z władzami regionalnymi i lokalnymi oraz instytucjami zarządzającymi programem, umożliwiającymi przepływ informacji w każdym z obszarów realizacji programu.

38.

Uznaje za istotne doświadczenia związane z umiędzynarodowieniem MŚP wykraczającym poza granice UE, oraz przekazywanie informacji na ten temat, co powinno pomóc MŚP w zmniejszeniu kosztów transakcyjnych powiązanych z działalnością transgraniczną. Jest to obszar do zagospodarowania przez przedstawicieli ekspertów instytucji unijnych, we współpracy z władzami krajowymi i regionalnymi.

39.

Wskazuje również na możliwość tworzenia centrów dyfuzji informacji MŚP. Komitet nie będzie jednak narzucać charakteru ani specyfiki funkcjonowania tego typu jednostek. Kwestie te powinny zostać rozwiązane w ramach porozumień o współpracy wielostronnej państw i regionów.

40.

Proponuje, aby zarządzanie bezpośrednie programem odbywało się głównie na poziomie regionalnym, ze wsparciem władz krajowych i pod ich nadzorem. Na tym szczeblu zarządzania należy również zbudować system monitorowania ryzyka związanego z realizowanymi projektami.

41.

Proponuje także, by monitorowanie projektu było również elementem oceny jego realizacji w kontekście wskaźników przyjętych w załączniku I do wniosku, dotyczących realizacji celów średnioterminowych. Monitorowanie powinno również obejmować informacje dotyczące realizacji działań podejmowanych w ramach programu związanych z ochroną klimatu oraz realizacji innych założeń związanych z dziedzinami polityki Unii.

42.

Podkreśla, że wymienione wyżej działania muszą być zbieżne i zgodne z działaniami kontrolnymi przyjętymi przez Komisję Europejską, której przedstawiciele, obok pracowników Trybunału Obrachunkowego oraz Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), będą przeprowadzali audyty, kontrole i inspekcje na miejscu.

43.

Uważa, że strategie audytu powinny służyć obiektywnej ocenie realizacji programu i nie powinny być obciążeniem dla jego beneficjentów. Systemy kontroli powinny uwzględniać fazy realizacji projektów, tak aby nie wpływały one negatywnie na tempo ich realizacji i nie powodowały zbyt dużych dodatkowych kosztów.

44.

Zwraca uwagę na fakt, że w obecnej sytuacji budżetów wielu państw rządy krajowe sięgają po najprostsze sposoby zwiększania dochodów budżetowych poprzez podnoszenie wysokości różnych świadczeń obciążających koszty pracy, co w efekcie prowadzi do upadku MŚP lub ich przejścia do szarej strefy. Dlatego wzywamy do ochrony MŚP, ponieważ wyżej opisywana polityka spowalnia wyjście z kryzysu gospodarczego i praktycznie może skonsumować wartość dodaną programu. MŚP stanowią skuteczne narzędzie zmniejszania bezrobocia.

45.

Stoi na stanowisku, że obciążenia administracyjne związane z rozpoczęciem działalności gospodarczej oraz obciążenia fiskalne w czasie prowadzenia tej działalności mogą hamować proces budowania konkurencyjności przedsiębiorstw oraz MŚP w wielu krajach UE. Dlatego też wzywa do zmniejszenia obciążeń administracyjnych netto o 25 % do roku 2020 we wszystkich odpowiednich przepisach prawa UE. Wskazuje na to, że właściwe byłoby rozważenie likwidacji w szerszym zakresie barier napotykanych przez podmioty z sektora MŚP.

46.

Uważa, że w odniesieniu do krajów i regionów, które przyjęły najbardziej przyjazne dla MŚP systemy, pozwalające na rozwój MŚP, wzrost ich konkurencyjności i ich ekspansję na rynki zewnętrzne, powinny zostać zaproponowane w programie dodatkowe bonusy wspierające takie działania. Promocja pozytywnych postaw ma za zadanie uaktywnić właściwe trendy w innych państwach i regionach.

47.

Proponuje, by Komisja Europejska dołożyła starań dla poprawy dostępu do informacji na temat rozwoju rynków w strefie państw silnie rozwijających się, związanej z zasadami inwestowania na ich terenie, obowiązującym systemem prawnym oraz zwyczajami lokalnymi panującymi w zakresie działalności gospodarczej.

48.

Jest zdania, że informacje dotyczące rynków zewnętrznych muszą być łatwo dostępne dla MŚP, czyli nie mogą zbytnio obciążać ich budżetów, muszą być precyzyjne i dostarczone w krótkim czasie. Dużą rolę, oprócz centrów dyfuzji informacji, powinni spełniać przedstawiciele unijnej dyplomacji w tych rejonach świata.

49.

Podkreśla, że rozwijanie przedsiębiorczości obywateli UE wymaga zmian w systemie edukacji i szkoleń, co jest działaniem długookresowym, w związku z czym istnieje ryzyko nieosiągnięcia celów zakładanych w długim i średnim terminie.

50.

Zwraca uwagę na ryzyko przeregulowania prawnego, na poziomie unijnym, krajowym lub lokalnym, obszaru związanego z działalnością MŚP, które może niepotrzebnie skomplikować procesy związane z samą działalnością, jak i z pozyskiwaniem pomocy w ramach różnych programów, co negatywnie odbije się na konkurencyjności MŚP. Ograniczenie biurokracji i obniżenie barier związanych z rozpoczynaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej musi zostać potraktowane priorytetowo.

18.12.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 391/49

—

Uważa, że przepisy dotyczące zamówień publicznych powinny w większym stopniu uwzględniać stosunek kosztów do korzyści. Głównym celem instytucji zamawiającej, która przeprowadza zamówienie publiczne, jest nabycie określonego towaru, usługi lub robót budowlanych. Przepisy powinny sprzyjać temu, by rezultat zamówienia był satysfakcjonujący zarówno dla obywateli, jak i dla nabywców i sprzedawców. Proste i zrozumiałe uregulowania z pewnością także – bardziej niż cokolwiek innego – ułatwiają handel transgraniczny

—

Z żalem stwierdza, że również niektóre nowe wnioski są trudne do zrozumienia i niezwykle szczegółowe, a ponadto dodano jeszcze szereg nowych przepisów. Dodano także przepisy mające na celu ułatwienie udzielania zamówień, jednocześnie jednak inne nowe elementy są źródłem dodatkowych obciążeń administracyjnych dla instytucji zamawiających, podczas gdy do sprawnego udzielania zamówień publicznych niezbędna jest stabilność przepisów prawa.

—

Uważa, iż o tym, że można opracować przepisy prostsze, a jednak skuteczne, świadczy zwłaszcza Porozumienie w sprawie zamówień publicznych (GPA) zawarte w ramach Światowej Organizacji Handlu, które jest mniej skomplikowane niż podobne regulacje UE. Wzywa się Komisję do znacznego podniesienia progów dla zamówień publicznych. Ze względu na fakt, że transgraniczne zamówienia publiczne stanowią marginalny procent wszystkich zamówień publicznych, oraz z uwagi na obciążenia administracyjne, które przepisy powodują dla instytucji i dostawców, progi nie powinny być ustalane na tak niskim poziomie.

—

Zwraca uwagę na fakt, iż wniosek narusza prawo państw członkowskich do organizowania swej administracji oraz zasadę pomocniczości. Ważne jest, by przestrzegać zasady pomocniczości i proporcjonalności. Proponowane działanie na poziomie UE powinno być konieczne do osiągnięcia celu, a ponadto bardziej skuteczne, niż gdyby było realizowane na poziomie krajowym.

Sprawozdawca

Catarina SEGERSTEN-LARSSON (SE/PPE), członkini Rady Hrabstwa Värmland

Dokument źródłowy

Opinia w sprawie pakietu dotyczącego zamówień publicznych, w którego skład wchodzą:

1.

W opublikowanej przez Komisję Europejską zielonej księdze w sprawie modernizacji polityki UE w dziedzinie zamówień publicznych „W kierunku zwiększenia skuteczności europejskiego rynku zamówień” (COM(2011) 15 final) poruszono wiele zagadnień dotyczących zamówień publicznych.

2.

Komitet Regionów zajął stanowisko w sprawie zielonej księgi w maju 2011 r. W swej opinii podkreślił m.in., że istotne jest, by małe i średnie przedsiębiorstwa miały dostęp do zamówień publicznych, że obecne przepisy są zbyt szczegółowe oraz że powinny istnieć możliwości uwzględniania ochrony środowiska, stawiania wymogów społecznych oraz udzielania zamówień związanych z innowacjami. Komitet opowiedział się ponadto za utrzymaniem podziału usług na kategorie „A” i „B”, wprowadzeniem europejskiego „paszportu zamówień publicznych”, rozszerzeniem zakresu stosowania procedury negocjacyjnej oraz poprawą przepisów dotyczących umów ramowych.

3.

Wnioski dotyczące nowych dyrektyw w sprawie zamówień publicznych zawierają, w porównaniu z obecnie obowiązującymi dyrektywami, wiele nowych i szczegółowych przepisów. Część z nich ma na celu wprowadzenie ułatwień dla MŚP. Wyłączono niektóre rodzaje współpracy między instytucjami publicznymi. Położono większy nacisk na środowisko, aspekty społeczne oraz innowacje, a także na elektroniczne zamówienia publiczne. Inną nowością jest propozycja zniesienia podziału usług na kategorie „A” i „B”, a jednocześnie wprowadzenia nowego systemu udzielania zamówień na usługi społeczne. Proponuje się także przepisy dotyczące nadzoru nad zamówieniami publicznymi oraz doradztwa.

4.

Już w trakcie prac nad obecnie obowiązującymi dyrektywami w sprawie zamówień publicznych Komitet Regionów zwracał uwagę na potrzebę znacznego uproszczenia przepisów. Obecny system powoduje liczne problemy i spory prawne, ponieważ przepisy są skomplikowane i niejasne. Można to interpretować także jako wyraz braku zaufania do instytucji zamawiających. Ponadto Komitet ubolewa, że w centrum uwagi znajdują się proceduralne aspekty zamówień publicznych, a nie ich rezultaty z punktu widzenia interesu ogólnego.

5.

Komitet Regionów uważa, że przepisy dotyczące zamówień publicznych powinny w większym stopniu uwzględniać stosunek kosztów do korzyści. Głównym celem instytucji zamawiającej, która przeprowadza zamówienie publiczne, jest nabycie określonego towaru, usługi lub robót budowlanych. Przepisy powinny sprzyjać temu, by rezultat zamówienia był satysfakcjonujący zarówno dla obywateli, jak i dla nabywców i sprzedawców. Proste i zrozumiałe uregulowania z pewnością także – bardziej niż cokolwiek innego – ułatwiają handel transgraniczny.

6.

Niestety, również niektóre nowe wnioski są trudne do zrozumienia i niezwykle szczegółowe, a ponadto dodano jeszcze szereg nowych przepisów. Dodano także przepisy mające na celu ułatwienie udzielania zamówień, jednocześnie jednak inne nowe elementy są źródłem dodatkowych obciążeń administracyjnych dla instytucji zamawiających, podczas gdy do sprawnego udzielania zamówień publicznych niezbędna jest stabilność przepisów prawa.

7.

Zgodnie z art. 5 ust. 4 TUE zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów traktatów. Proponowany stopień szczegółowości jest sprzeczny z intencją uproszczenia przepisów dotyczących zamówień publicznych i będzie oznaczał niedopuszczalne obciążenia administracyjne dla instytucji zamawiających, a zwłaszcza dla mniejszych instytucji na szczeblu lokalnym i regionalnym.

8.

Efekt w postaci praktyczniejszych ram regulacyjnych można było osiągnąć dzięki uproszczeniu przepisów i zmniejszeniu ich liczby oraz uzupełnieniu ich – jeśli zachodzi taka potrzeba – wytycznymi na podstawie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Można byłoby je stale aktualizować bez konieczności zmiany dyrektyw.

9.

O tym, że można opracować przepisy prostsze, a jednak skuteczne, świadczy zwłaszcza Porozumienie w sprawie zamówień publicznych (GPA) zawarte w ramach Światowej Organizacji Handlu, które jest mniej skomplikowane niż podobne regulacje UE. Wzywa się Komisję do znacznego podniesienia progów dla zamówień publicznych. Ze względu na fakt, że transgraniczne zamówienia publiczne stanowią marginalny procent wszystkich zamówień publicznych, oraz z uwagi na obciążenia administracyjne, które przepisy powodują dla instytucji i dostawców, progi nie powinny być ustalane na tak niskim poziomie. Zawarte niedawno Porozumienie w sprawie zamówień publicznych (GPA) zastąpiło porozumienie z 1994 r. Komitet Regionów wzywa Komisję już teraz, by renegocjowała porozumienie zawarte w grudniu 2011 r. w celu znaczącego podniesienia progów.

10.

Niezmiernie istotne jest, by przepisy ułatwiały dostęp małych i średnich przedsiębiorstw do zamówień publicznych oraz wyraźnie wskazywały na możliwość zlecania realizacji zamówienia podwykonawcom. Także w tym przypadku dużym ułatwieniem byłoby uproszczenie regulacji, ponieważ MŚP nie zawsze są w stanie uzyskać poradę ekspertów w dziedzinie prawa zamówień publicznych czy innych specjalistów. Przedsiębiorcy znają się na swoich produktach czy usługach, nie na przepisach dotyczących zamówień publicznych. Pozytywnie należy ocenić fakt, że we wniosku zaproponowano szereg przepisów, które będą stanowiły ułatwienie dla tych przedsiębiorstw, m.in. zapisy dotyczące przedstawiania zaświadczeń lub wprowadzenia europejskiego „paszportu zamówień publicznych”. Komitet nie zgadza się jednak, by obowiązkowe było dzielenie zamówienia na części ani też uzasadnienie rezygnacji z takiego podziału.

11.

Proponuje się wyłączyć z zakresu stosowania przepisów zamówienia udzielane podmiotom kontrolowanym bądź współpracę na rzecz wspólnej realizacji zadań użyteczności publicznej przez uczestniczące w niej instytucje zamawiające, o ile spełnione są warunki określone w dyrektywie. Zaproponowane wyłączenia dotyczące współpracy podmiotów należących do tej samej grupy oraz współpracy między instytucjami zamawiającymi są jednak sformułowane zbyt wąsko i będzie je trudno zastosować w praktyce. Tym samym pozwalają one na to, by dyrektywa ingerowała w wewnętrzne przepisy administracyjne państw członkowskich.

12.

W opinii w sprawie zielonej księgi Komitet Regionów zaproponował, by procedura negocjacyjna była stosowana na tych samych warunkach co w sektorze usług użyteczności publicznej, i nadal podtrzymuje to stanowisko. Nie ma podstaw, by przypuszczać, że instytucje działające w sektorach „klasycznych” są mniej zdolne do negocjacji niż podmioty w sektorze usług użyteczności publicznej. Instytucje zamawiające nabywają nie tylko standardowe towary, ale także bardzo skomplikowane produkty, np. systemy informatyczne, sprzęt medyczny itp. W takich przypadkach stosowna jest procedura negocjacyjna, podobnie jak w przypadku różnych innych skomplikowanych usług.

13.

Małe i średnie przedsiębiorstwa skorzystałyby na rozszerzeniu możliwości stosowania procedury negocjacyjnej, gdyż zapewniłoby to większą elastyczność. Często spotykanym problemem dla MŚP są ponadto trudności z uzupełnieniem lub zmianą oferty. Przepisy w tym zakresie powinny być mniej sztywne.

14.

Źródłem szczególnych problemów są zamówienia w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych (systemy ICT), w przypadku których nie zawsze można przeprowadzić przetargi na zamówienia uzupełniające, np. na dodatkowe licencje i odpowiednie nowe moduły, bez poważnych utrudnień dotyczących zarówno strony technicznej, jak i kosztów.

15.

Dla instytucji zamawiających administracji szczebla lokalnego i regionalnego przewidziano zastosowanie nieco prostszego systemu, zgodnie z zasadami WTO. Instytucje te mogą stosować wstępne ogłoszenie informacyjne jako sposób zaproszenia do ubiegania się o zamówienie. W przypadku wykorzystania tej możliwości nie mają obowiązku publikacji odrębnego ogłoszenia o zamówieniu przed rozpoczęciem postępowania o udzielanie zamówienia. Jest to dobra propozycja, która może stanowić ułatwienie zarówno dla instytucji, jak i dla przedsiębiorstw.

16.

W opinii w sprawie zielonej księgi Komitet Regionów postulował, by przepisy w zakresie umów ramowych były uregulowane w taki sam sposób jak w obowiązującej dyrektywie sektorowej, co stanowiłoby punkt wyjścia do uelastycznienia przepisów. Niestety Komisja zamiast tego proponuje zmianę dyrektywy sektorowej, która miałaby zawierać tak samo szczegółowe uregulowania jak w sektorze objętym dyrektywą klasyczną. Trzeba także wyraźnie postanowić, że w przypadku produktów i usług, które będą wykorzystywane do potrzeb indywidualnych, takich jak pomoce dla osób niepełnosprawnych, powinna istnieć możliwość takiego sformułowania umowy, by to dana osoba mogła wybrać dostawcę spośród przewidzianych w umowie ramowej.

17.

Komitet Regionów popiera zamówienia elektroniczne i przyjmuje z zadowoleniem inicjatywę Komisji w tym zakresie. Zamówienia elektroniczne są ułatwieniem zarówno dla kupującego, jak i dla sprzedawcy. Proponowany dwuletni okres przejściowy, po upływie którego elektroniczne składanie i przyjmowanie ofert będzie obowiązkowe, jest jednak zbyt krótki, przede wszystkim dla małych przedsiębiorstw. Decydować o tym powinny instytucje zamawiające, jako że w tej dziedzinie występują znaczne różnice między poszczególnymi branżami i państwami członkowskimi, a instytucje zamawiające mają najlepszy ogląd sytuacji. Nielogiczne wydaje się, dlaczego centralne jednostki zakupujące miałyby podlegać szczególnym przepisom i krótszym ramom czasowym odnośnie do wprowadzania tych zasad, zwłaszcza jeśli chodzi o centralne jednostki zakupujące szczebla lokalnego i regionalnego.

18.

Komitet podkreśla także, że absolutnie niezbędne jest, by Komisja dokonała przeglądu nomenklatury CPV, ponieważ trudno w niej znaleźć potrzebne dane, a ponadto kody są niejednoznaczne i częściowo nielogiczne. Dobrze funkcjonująca nomenklatura CPV ułatwi zamówienia elektroniczne.

19.

Komitet jest zdania, że absolutnie należy utrzymać obecny podział usług na kategorie „A” i „B”, a proponowane art. 74–76, dotyczące usług społecznych i innych szczególnych usług, powinny zostać skreślone. Usługi te mają bardzo ograniczony charakter transgraniczny. Model proponowany dla usług społecznych nie uwzględnia niekorzystnych aspektów związanych ze zniesieniem szczególnego rozwiązania stosowanego do usług kategorii „B”. Wyłączone powinny być nie tylko usługi społeczne i zdrowotne, ale także np. usługi prawne, w których istotny jest element osobistego zaufania i które trudno jest otworzyć na konkurencję w przyjęty zwykle sposób. Również usługi gastronomiczne i usługi w zakresie szkolenia zawodowego często są ściśle powiązane z usługami społecznymi, tak jak usługi w zakresie sprzątania i podobne, wykonywane na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych.

20.

Komitet uważa, że instytucje publiczne mogą znacząco przyczynić się do osiągnięcia najważniejszych celów strategii „Europa 2020” poprzez wykorzystanie swojej siły nabywczej, zwłaszcza w odniesieniu do inicjatyw przewodnich „Unia innowacji” i „Europa efektywnie korzystająca z zasobów”.

21.

Komitet Regionów przyjmuje z zadowoleniem, że we wnioskach dotyczących dyrektyw położono silniejszy nacisk na możliwość uwzględnienia wymogów środowiskowych i społecznych, chociaż prawdopodobnie przepisy nie zawsze będą łatwe do wdrożenia, czego przykładem może być art. 67 dotyczący rachunku kosztów cyklu życia. Istotne jest, by to instytucje zamawiające decydowały o tym, czy i jakie wymogi nałożyć, ponieważ towary i usługi są bardzo różne, a ponadto trzeba umożliwić ustalanie celów polityki poprzez dokonywanie wyborów politycznych na szczeblu lokalnym i regionalnym. To ogromna różnica, czy zamówienie dotyczy cementu, czy aparatury do rezonansu magnetycznego. KR stwierdza niemniej, że we wszystkich przypadkach konieczne jest wskazywanie obiektywnego związku z przedmiotem zamówienia, aby zapobiec nieprzejrzystemu i arbitralnemu podejmowaniu decyzji o udzieleniu zamówienia oraz zapewnić uczciwą konkurencję między przedsiębiorstwami.

22.

Komitet uważa, że instytucja zamawiająca powinna mieć możliwość udzielenia zamówienia zarówno na podstawie najniższej ceny, jak i oferty najkorzystniejszej ekonomicznie. W przypadku wielu standardowych produktów, takich jak np. benzyna, cena to jedyny parametr, który można realistycznie ocenić. Dotyczy to jednak także niektórych skomplikowanych wyrobów, np. częściowo leków, które zostały już zbadane pod kątem spełniania wymogów jakościowych podczas dopuszczania do obrotu przez właściwe organy. Udzielanie zamówienia na podstawie najniższej ceny nie musi wcale oznaczać, że nie stawia się wymogów jakościowych. Przy takich zamówieniach ustala się obowiązkowe wymogi jakościowe, a następnie wybiera się ofertę, która – spełniając te wymogi – proponuje najniższą cenę. Kryterium najniższej ceny jest także korzystne dla małych przedsiębiorstw, ponieważ często ponoszą one niskie koszty administracyjne i mogą zaoferować konkurencyjne ceny. Natomiast konkurencja w zakresie kryteriów społecznych i ekologicznych może wykluczyć z rynku wiele małych przedsiębiorstw. Mylące jest to, że we wniosku mówi się o najniższym koszcie, a nie o najniższej cenie. Pojęcie najniższego kosztu bardziej wiąże się z ofertą najkorzystniejszą ekonomicznie i sugeruje, że uwzględnia się inne czynniki niż cena. Ze względu na jasność sformułowanie powinno pozostać takie, jak w obecnej dyrektywie.

23.

Komisja proponuje także nowe przepisy dotyczące stosunków z podwykonawcami oraz modyfikacji umów w okresie ich obowiązywania. Komitet uważa, że także w przyszłości kwestie te nie powinny być regulowane dyrektywą. Podlegają one przede wszystkim prawu krajowemu. Stosowne mogłoby jednak być omówienie ich w dokumencie wyjaśniającym.

24.

Komisja proponuje szereg daleko idących przepisów dotyczących krajowych organów nadzoru oraz pomoc w zakresie zamówień. Można tu stwierdzić, że kwestia ta nie była omawiana w zielonej księdze. Zgodnie z art. 2 Protokołu (nr 2) w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności Komisja przed zgłoszeniem wniosku dotyczącego aktu ustawodawczego prowadzi szerokie konsultacje. Konsultacje te, w stosownym przypadku, powinny uwzględniać wymiar regionalny i lokalny przewidywanych działań, z wyjątkiem szczególnie pilnych przypadków. Ustanowienie krajowych organów nadzoru ma oczywiście duże znaczenie dla władz szczebla lokalnego i regionalnego, zwłaszcza w państwach członkowskich, w których władze szczebla niższego niż krajowy mają kompetencje prawodawcze.

25.

Wniosek narusza prawo państw członkowskich do organizowania swej administracji oraz zasadę pomocniczości. Ważne jest, by przestrzegać zasad pomocniczości i proporcjonalności. Proponowane działanie na poziomie UE powinno być konieczne do osiągnięcia celu, a ponadto bardziej skuteczne, niż gdyby było realizowane na poziomie krajowym. W omawianym przypadku nic nie wskazuje na to, by proponowany mechanizm był skuteczniejszy, niż gdyby każde państwo organizowało tę sprawę zgodnie z systemem krajowym. Istniejące struktury administracji rządowej i wymiaru sprawiedliwości powinny być w stanie pełnić nowe funkcje związane z egzekwowaniem przepisów bez potrzeby powoływania nowych odrębnych organów nadzoru w każdym państwie członkowskim. Wydaje się ponadto, że model przedstawiony przez Komisję łączy różne zadania w sposób sprzeczny z tradycyjnym podziałem władzy odgraniczającym kompetencje organów administracji publicznej i sądów.

c) 1

W przypadku usług reprezentacji prawnej przed sądem oraz innych usług prawnych istnieje ścisły związek z krajowym porządkiem prawnym obowiązującym w danym państwie członkowskim, co z reguły wyklucza ujęcie transgraniczne. Ponadto usługi te charakteryzują się szczególnym stosunkiem zaufania, którego nie można obiektywnie sklasyfikować na potrzeby procedury zamówienia publicznego.

c) 2

W dziedzinie bezpieczeństwa i ratownictwa należących do kompetencji władz publicznych kryteria takie jak oszczędność nie mogą być decydujące.

d)

Należy pozostawić wyłączenie dotyczące zamówień udzielanych na podstawie prawa wyłącznego, zawarte w obecnie obowiązujących dyrektywach 2004/18/WE (art. 18) oraz 2004/17/WE (art. 24 i 25), podobnie jak przepisy dotyczące wyłączenia transakcji mających na celu uzyskanie funduszy lub kapitału dla instytucji zamawiających (obowiązujący art. 16 lit. d). Te przepisy są potrzebne państwom członkowskim.

g)

Traktaty europejskie jednoznacznie udzielają państwom członkowskim uprawnień do przyznawania prawa wyłącznego. Powinno to znaleźć wyraz w przepisach dotyczących zamówień publicznych.