5.8.2022 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 301/33 |
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Europejski Urząd ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia
(2022/C 301/06)
|
ZALECENIA POLITYCZNE
Uwagi ogólne
1. |
Europejski Komitet Regionów przypomina, że w marcu 2020 r. jego kierownictwo zwróciło się do Komisji Europejskiej i państw członkowskich o ustanowienie unijnego mechanizmu w dziedzinie zdrowia (1) i że Komitet rozwinął tę myśl w opracowanej następnie, również w 2020 r., opinii „Unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia” (2). KR stwierdza, że komunikat Komisji COM(2021) 576 jest inspirowany tymi działaniami. |
Debata na temat utworzenia HERA odbywa się w trakcie wciąż trwającej pandemii COVID-19, co bardziej niż kiedykolwiek skłania do nadania zdrowiu w Unii Europejskiej priorytetowego znaczenia. Powołaniu HERA przyświeca jednak szerszy cel, który dotyczy wszelkiego rodzaju zagrożeń dla zdrowia ludzkiego, o dużej skali lub transgranicznych, oraz etapów gotowości i zarządzania kryzysowego. Należy do nich dodać wyzwania związane z zapobieganiem oraz odpornością społeczeństw i terytoriów. Wszystko to należy rozważać w szerszym kontekście wojny w Ukrainie, która ma olbrzymi wpływ na usługi zdrowotne, infrastrukturę i współpracę transgraniczną, które były już poważnie nadwyrężone i przeciążone na skutek pandemii COVID.
2. |
Europejski Komitet Regionów popiera utworzenie HERA jako organu odpowiedzialnego za gotowość i zarządzanie kryzysami zdrowotnymi. Należy przy tym wziąć pod uwagę, że to państwa członkowskie są w pierwszej kolejności odpowiedzialne za profilaktykę, zdrowie publiczne oraz opiekę zdrowotną i za gotowość na wypadek sytuacji kryzysowej oraz zarządzanie kryzysowe, a jednocześnie uwzględnić ważną rolę regionów, ponieważ dwie trzecie państw członkowskich w Europie ma zdecentralizowane i zróżnicowane systemy opieki zdrowotnej. Podkreśla potrzebę całościowej wizji ochrony ludności, podczas gdy działania Komisji są wciąż rozproszone między wieloma ośrodkami decyzyjnymi, jak również konieczność zapewnienia przez UE wsparcia państwom i regionom. |
3. |
Bez względu na przyczynę kryzysy zdrowotne są zagrożeniem dla ludności, na którą wpływają w bardzo nierównomierny sposób, a także dla samego projektu integracji europejskiej, jeżeli Unia nie będzie w stanie nań reagować w sposób szybki, skuteczny, spójny i solidarny. Kryzys związany z COVID-19 wystawił na próbę solidarność między Europejczykami, integralność rynku wewnętrznego i współpracę w strefie Schengen. Europejski Komitet Regionów uważa, że kryzys pokazał również, iż cele UE w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego i ochrony ludności „nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym” i że wzmożona interwencja Unii w tej dziedzinie jest zatem zgodna z zasadą pomocniczości (3). |
4. |
Chociaż zarządzanie systemami ochrony zdrowia i opieki należy do kompetencji krajowych, Komisja ma do odegrania ważną rolę w ochronie zdrowia ludności i zachowaniu jednolitego rynku. Jest to zgodne z Traktatami, w których ochrona zdrowia ludności stanowi podstawowy wymóg i które przewidują dla Komisji rolę gwaranta dorobku wspólnotowego. Interwencja ta musi odbywać się w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi i uprawnia Parlament Europejski do aktywnego zaangażowania. Europejski Komitet Regionów zamierza zająć stanowisko w tej debacie, po pierwsze dlatego, że w sytuacji kryzysu działania lokalne i środowiskowe mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia ochrony ludności, po drugie – wiele regionów posiada istotne uprawnienia w dziedzinie zdrowia i wreszcie – wsparcie regionów dla innowacji i przemysłu jest kluczowym elementem w udostępnianiu środków przeciwdziałania umożliwiających opanowanie kryzysu. |
Zakres interwencji, zarządzanie oraz ścieżka wzrostu pozycji HERA
5. |
Zgodnie z propozycją Komisji Europejski Komitet Regionów opowiada się za bardzo szerokim zakresem interwencji HERA, jednakże z poszanowaniu kompetencji innych organów (4). Obejmuje to bowiem przeciwdziałanie zagrożeniom dla zdrowia ludzkiego, które mogą mieć charakter naturalny, przypadkowy lub celowy, w tym wynikać z aktów terroryzmu, a także mogą mieć podłoże pandemiczne, biologiczne, środowiskowe, jądrowe lub nieznane. |
6. |
Podkreśla, że oprócz zakresu interwencji szeroki jest również zakres działania HERA, gdyż chodzi o rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń przed kryzysem, wspieranie prognozowania, zwiększanie zdolności społeczeństw i obszarów do radzenia sobie z kryzysem, określenie scenariuszy zarządzania obejmujących odpowiednie reagowanie, umocnienie ekosystemu przemysłu oraz badań naukowych i innowacji umożliwiające opracowanie i zastosowanie właściwych środków przeciwdziałania, a wreszcie – zapewnienie ich dostępności we wszystkich miastach i regionach Unii i we wszystkich grupach ludności. |
7. |
W obliczu tych ogromnych wyzwań Europejski Komitet Regionów obawia się, że HERA może być niezdolna do skutecznego wykonywania zadań. |
8. |
Chociaż utworzenie HERA w formie wewnętrznej służby Komisji należy rozumieć jako pragmatyczną decyzję umożliwiającą szybkie dokonanie postępów i jak najlepszą koordynację różnych działań Komisji, wybór ten powinien być jedynie tymczasowy i podlegać rewizji w stosownym momencie. Status służby wewnętrznej Komisji nie powinien utrudniać naboru wyspecjalizowanych pracowników wysokiego szczebla potrzebnych do przygotowania się na kryzysy zdrowotne i zarządzania nimi. Niezbędne jest zagwarantowanie, zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności, autonomii decyzyjnej, która jest niezbędna do całkowicie niezależnego przeanalizowania ryzyka i bezzwłocznego przedsięwzięcia środków koniecznych do ochrony życia ludzkiego. |
9. |
W opublikowanym 10 lutego planie działania na 2022 r. przewidziano roczny budżet w wysokości 1,3 mld EUR, co jest pozytywnym sygnałem, lecz nie odpowiada prognozom budżetowym wynoszącym 6 mld EUR na 6 lat. Analiza budżetu rocznego pokazuje duży ciężar związany z zakupem środków przeciwdziałania oraz tworzeniem zapasów europejskich i kierowaniem nimi (675,5 mln EUR), nie wspominając o wpływie na finansowanie innych europejskich środków ochrony ludności w Europie, a także ciężar wsparcia nowych zdolności produkcyjnych (160 mln EUR) i programów badawczych w ramach programu „Horyzont Europa” (350 mln EUR), z których większość nie jest nowa. Pozostawia to jedynie 100 mln EUR na działania mające na celu przewidywanie zagrożeń i dostosowanie systemów opieki zdrowotnej. |
10. |
Zarządzanie HERA jest trzecim z kolei słabym punktem. Udział w nim jest ściśle ograniczony do Komisji i państw członkowskich, co oznacza, że Parlament Europejski pełni wyłącznie funkcję obserwatora, a ze stałych organów HERA wykluczone są wszystkie zainteresowane strony, miasta, regiony i podmioty społeczeństwa obywatelskiego. Zarządzanie to nie jest ani odpowiednie, ani skuteczne, ponieważ gotowość na sytuacje kryzysowe i zarządzanie kryzysowe wymagają udziału wielu różnych podmiotów i szerokiego wachlarza umiejętności. Miasta i regiony, różne kategorie pracowników opieki zdrowotnej, stowarzyszenia pacjentów, inne kluczowe podmioty w dziedzinie nauki i badań oraz organizacje pozarządowe zajmujące się zdrowiem i solidarnością są kluczowymi podmiotami w skutecznym radzeniu sobie z kryzysami i należy je w pełni uwzględnić. Różne zainteresowane strony powinny być przynajmniej stałymi członkami forum doradczego (ang. „advisory forum”), które powinno mieć możliwość przedstawiania zaleceń zarządowi HERA oraz udziału w rozmaitych aspektach jego prac. |
11. |
Europejski Komitet Regionów uznaje nadrzędność kompetencji krajowych i kluczowe znaczenie współpracy z Komisją i państwami członkowskimi, lecz wzywa Komisję i Radę do powrotu na ścieżkę otwartej i inkluzywnej metody koordynacji z zainteresowanymi stronami oraz do zapewnienia przedstawicielom władz lokalnych i regionalnych i Parlamentowi Europejskiemu należnej im roli niezależnie od względów prawnych. |
12. |
Wydaje się, że działania operacyjne HERA koncentrują się na dostarczaniu medycznych środków przeciwdziałania. Zarządzanie kryzysowe obejmuje jednak wiele innych aspektów, zwłaszcza w dziedzinie zapobiegania i ochrony ludności. Europejski Komitet Regionów uważa, że określenie „środki przeciwdziałania” powinno obejmować wszystkie leki i produkty farmaceutyczne, w tym zawarte w nich substancje czynne, a także wszystkie antybiotyki, szczepionki, testy i środki diagnostyczne, wyroby medyczne i sprzęt medyczny, środki ochrony indywidualnej, wyposażenie szpitali i placówek lokalnych, lecz także systemy informatyczne oraz systemy nadzoru nad chorobami zakaźnymi i nowymi zanieczyszczeniami. Wszystkie te zasoby są niezbędne, by poradzić sobie z kryzysami i chronić ludność i jej zdrowie. |
13. |
Wzywa, by taką samą uwagę poświęcono rozwojowi odporności społeczeństwa oraz wspólnej kultury zarządzania kryzysami i katastrofami. W tym kontekście należy zwiększyć wsparcie dla Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności, którego budżet nie powinien ucierpieć wskutek utworzenia HERA. Umieszczenie słowa „zagrożenie” w nazwie HERA nie powinno wywoływać dezorientacji czy prowadzić do powielania przez nią metod zarządzania kryzysowego już opracowanych w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności, którego podstawą jest Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC) Komisji. Niezbędne są bardzo ścisła koordynacja i jasny podział zadań między tymi dwoma narzędziami Komisji, które w przyszłości mogłyby zostać do siebie zbliżone. Konieczne jest również wyodrębnienie działań w ramach zmienionego aktu ustawodawczego w sprawie transgranicznych zagrożeń zdrowia, negocjowanego obecnie przez Radę i Parlament, oraz zadań Europejskiej Agencji Leków (EMA), a w szczególności Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC). |
14. |
Kwestią pierwszoplanową jest opracowanie wieloletniego planu strategicznego HERA z udziałem Parlamentu Europejskiego, miast, regionów oraz zainteresowanych stron. W planie trzeba określić wysokość środków potrzebnych HERA do skutecznego wykonywania licznych zadań, opisać etapy wzmacniania jej pozycji i przewidzieć wskaźniki monitorowania. Trzeba w nim również doprecyzować mechanizmy współpracy między HERA a innymi instrumentami interwencji UE, w tym z Europejską Agencją Leków (EMA), Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i Mechanizmem Ochrony Ludności, oraz wskazać sposób, w jaki mogłyby zostać wzmocnione w celu zapewnienia ich pełnoprawnej roli w koordynacji z HERA. |
Przygotowanie Europy na kryzysy i katastrofy oraz skuteczna ochrona całej ludności we wszystkich miastach i regionach Unii
15. |
Doświadczenia związane z COVID-19 pokazują, że działania nie są skuteczne bez wspólnej i spójnej reakcji na szczeblu europejskim, która musi odpowiadać różnym krajowym, regionalnym i lokalnym potrzebom i okolicznościom. HERA musi również dążyć do osiągnięcia większych i spójnych europejskich ambicji w zakresie ochrony ludności przed kryzysami. Pandemia COVID-19 uwydatnia obecnie nierówności między obszarami i obywatelami w dostępie do opieki i szczepień, które osłabiają reagowanie na kryzysy zdrowotne i zagrażają całej Europie. |
16. |
Europejski Komitet Regionów pragnie, aby HERA przeprowadziła analizę podatności terytoriów i ludności na kryzysy zdrowotne. Analiza ta powinna uwzględniać dostępność zapasów w całej Europie i zdolności operacyjne pozwalające dotrzeć do wszystkich obywatelek i obywateli – w pierwszej kolejności do tych, których stan zdrowia jest gorszy i którzy doświadczają wykluczenia i niepewności. Należy także zbadać potencjał systemów opieki zdrowotnej, szpitali i innych placówek zdrowia do zwiększenia zdolności w przypadku kryzysu, aby w jak największym stopniu utrzymać planowane zabiegi, przyjmując jednocześnie dodatkowych pacjentów w wyniku kryzysu. |
17. |
W związku z tym uważa, że zasadnicze znaczenie ma opracowanie przez HERA we współpracy z innymi właściwymi organami unijnymi tablicy wskaźników podatności na zagrożenia dla bezpieczeństwa zdrowotnego oraz przygotowanie, wraz z państwami członkowskimi i regionami, programów reagowania na różnego rodzaje sytuacje nadzwyczajne oraz testów warunków skrajnych dla systemów opieki zdrowotnej. Na podstawie wyników tych testów Komisja i Rada powinny opracować dla państw członkowskich i regionów zalecenia, które byłyby następnie monitorowane, w celu wzmocnienia w razie potrzeby, systemów opieki zdrowotnej państw członkowskich i regionów, zdolności reagowania poszczególnych obszarów oraz zdolności w dziedzinie zdrowia w zakresie równej ochrony różnych grup ludności. |
18. |
Jednocześnie HERA powinna przyczyniać się do rozwoju programów badawczych w ramach programu „Horyzont Europa” dotyczących interwencji w słabszych grupach społecznych (osoby dotknięte ubóstwem i wykluczeniem, mniejszości, uchodźcy, kobiety będące ofiarami przemocy, osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami, osoby cierpiące na choroby współistniejące itd.), które – jak pokazuje doświadczenie z pandemii COVID-19 – są często pierwszymi ofiarami. Te programy badawcze powinny również odnieść się konkretnie do nierówności w dostępie osób starszych do opieki zdrowotnej, do zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, do komplementarności między szpitalami a lekarzami pierwszego kontaktu oraz do innowacji – w tym cyfrowych – w zakresie organizacji systemów opieki zdrowotnej. Muszą one zawsze zwracać uwagę na podejście obejmujące aspekt płci, które gwarantuje odpowiednie uwzględnienie potrzeb kobiet. |
19. |
Niezbędne jest przygotowanie ludności na przyszłe klęski żywiołowe i epidemie, do którego HERA musi wnieść wkład. Na szczeblu europejskim musimy ponadto wzmocnić i skoordynować programy zapobiegania w zakresie zdrowia publicznego, propagowania zdrowia oraz zwalczania przepaści cyfrowej i dezinformacji. Te środki profilaktyki zdrowotnej należy włączyć do wszystkich polityk publicznych. Działania HERA muszą być częścią ambitniejszej europejskiej polityki zapobiegania określonej w ramach Programu UE dla zdrowia, który powinien zostać wzmocniony i lepiej uwzględniać wyzwania związane również ze zdrowiem psychicznym, niepełnosprawnością i zwalczaniem chorób przewlekłych. |
20. |
Konieczne jest również wyciągnięcie konkretnych wniosków z kryzysu związanego z COVID-19 i wojny w Ukrainie poprzez badania. Należy ponadto wdrożyć środki mające na celu szybkie reagowanie systemów opieki zdrowotnej i przyspieszone wdrażanie w terenie środków przeciwdziałania (modułowe szpitale, mobilny i uproszczony sprzęt medyczny, mobilne jednostki medyczne, małe punkty szczepień, wystarczająca liczebność wykwalifikowanego personelu medycznego itp.). |
21. |
Należy zwrócić szczególną uwagę na szczególne wyzwania odizolowanych obszarów wiejskich, górskich oraz najbardziej oddalonych. Należy zauważyć, że ten zestaw działań w dużej mierze nie figuruje w programie prac HERA na 2022 r., nad czym Europejski Komitet Regionów ubolewa, i wzywa do dokonania przeglądu tego programu począwszy od 2023 r. |
22. |
Zdaniem Europejskiego Komitetu Regionów ten zbiór działań nie zagraża kompetencjom państw członkowskich, lecz – wręcz przeciwnie – stanowi dla każdego państwa członkowskiego szansę, by – w koordynacji z regionami – skuteczniej chronić ludność. |
23. |
Przeprowadzona przez Komisję Europejską szczegółowa analiza wydatków, z Funduszu Spójności i Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, na zdrowie w latach pandemii mogłaby być przydatna do poradzenia sobie z przyszłymi kryzysami. Przy opracowywaniu przyszłych działań w zakresie zapobiegania kryzysom zdrowotnym i zarządzania nimi można by również zwrócić uwagę na dobre praktyki krajowe, regionalne i lokalne. |
24. |
Europejski Komitet Regionów postuluje, by w ramach europejskiego semestru przyjęto szczególne podejście do wydatków na wzmocnienie systemu opieki zdrowotnej i przygotowania się na kryzysy, które to wydatki nieuchronnie wzrosną, i by stale kwalifikowały się one do funduszy polityki spójności w następstwie inicjatywy inwestycyjnej w odpowiedzi na koronawirusa. Wyraża zaniepokojenie, że wydatki na opiekę zdrowotną stanowiły dotychczas bardzo niewielką część planu odbudowy, i wzywa do zwiększenia wsparcia na rzecz odporności oraz wyposażenia miast i regionów w dziedzinie zdrowia i ochrony ludności. |
25. |
Przypomina, że miasta i regiony powinny – wraz z Unią i państwami członkowskimi – odgrywać aktywną rolę w opracowywaniu nowych podejść do ochrony ludności. Dotyczy to tym bardziej sytuacji, gdy posiadają one szczególne kompetencje w zakresie zdrowia i zarządzają systemem szpitalnym i systemem opieki zdrowotnej. Rolę tę należy uznać na szczeblu krajowym i europejskim zgodnie z zasadą aktywnej pomocniczości. |
Wnioski, które należy wyciągnąć z wojny w Ukrainie
26. |
Europejski Komitet Regionów z zadowoleniem przyjmuje udział HERA w kampanii szczepień dla uchodźczyń i uchodźców ukraińskich w UE oraz jej wsparcie dla Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności, który gwarantuje szczepionki dla dzieci i inne podstawowe środki medyczne dzięki pomocy przemysłu farmaceutycznego oraz ministerstw zdrowia. |
27. |
Uważa, że wojna w Ukrainie dobitnie przypomina, że Europa musi być przygotowana na wszelkiego rodzaju kryzysy: konflikt zbrojny w bezpośrednim sąsiedztwie Unii był podobnie nieoczekiwany jak pandemia COVID-19, która dotknęła nagle nasze obszary. Wpływ tego konfliktu na systemy opieki zdrowotnej, zwłaszcza w Europie Środkowej i Wschodniej, stale rośnie i należy go ściśle monitorować, aby nie osiągnąć punktu krytycznego. Należy szybko rozwinąć zdolności analityczne i prognostyczne HERA, aby upewnić się, że następna nieuchronna klęska nie będzie dla Unii Europejskiej zaskoczeniem. |
28. |
W związku z tym ponownie stwierdza, że we wszystkich państwach członkowskich i regionach UE należy priorytetowo traktować zwiększenie zdolności systemów opieki zdrowotnej do szybkiego dostosowania się do nieprzewidzianych zdarzeń. W tym względzie większego niż kiedykolwiek znaczenia nabierają tablica wskaźników podatności na zagrożenia dla bezpieczeństwa zdrowotnego oraz programy testów warunków skrajnych dla systemów opieki zdrowotnej. |
29. |
Zwraca uwagę na ryzyko narażenia na promieniowanie wskutek ewentualnego uszkodzenia cywilnej infrastruktury jądrowej oraz na ryzyko związane z przerwaniem leczenia chorób przewlekłych, w tym raka i HIV (w Ukrainie częstość występowania HIV należy do największych w Europie). Te zagrożenia wpłyną prawdopodobnie również na systemy opieki zdrowotnej państw przyjmujących. |
30. |
Wojna w Ukrainie, w wyniku której do UE przybywają miliony niezaszczepionych osób, skłania do zacieśnienia międzynarodowej współpracy w zakresie dostępu do środków przeciwdziałania, w tym do szczepionek, przede wszystkim w naszym sąsiedztwie. W związku z tym Europejski Komitet Regionów wyraża zaniepokojenie słabością tych działań w ramach programu prac HERA na 2022 r. |
Polityka przemysłowa i polityka zamówień publicznych na rzecz zdrowia
31. |
Europejski Komitet Regionów z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy podjęte od początku kryzysu w celu zapewnienia szybszej dostępności środków przeciwdziałania oraz projekt rozporządzenia Rady w sprawie środków zarządzania kryzysowego. Uważa jednak, że obecne propozycje nie są jeszcze wystarczające, by skutecznie przygotować się na kryzysy zdrowotne. |
32. |
Podkreśla potrzebę prowadzenia polityki przemysłowej i innowacyjnej przed wybuchem kryzysu oraz absolutną konieczność stworzenia nowych ram regulacyjnych i ram działania, by umożliwić suwerenność UE w zakresie opieki zdrowotnej i zwiększyć zdolność wykorzystania w przemyśle produktów pochodzących z badań naukowych i innowacji. |
33. |
Jest zdania, że Unia Europejska powinna zapewnić sobie możliwość wytwarzania na swym terytorium niezbędnych środków przeciwdziałania, które w dużej mierze pokrywają się ze środkami służącymi do zarządzania różnego rodzaju kryzysami. Produkcja w Europie leków, w tym zawartych w nich substancji czynnych, wyrobów medycznych, testów, środków diagnostycznych i niezbędnego sprzętu nie będzie możliwa bez aktywnej polityki zamówień publicznych, która uwzględniać będzie ewentualnie wyższe koszty dostaw. Obecnie trudno zrozumieć, w jaki sposób europejskie przepisy i zasady działania przyczynią się do osiągnięcia tego zasadniczego celu. |
34. |
Jest głęboko zaniepokojony trudnościami wielu przedsiębiorstw, które na wniosek władz publicznych na początku kryzysu zainwestowały w rozwiązanie problemu niedoborów i są obecnie porzucane na rzecz zakupów poza UE. Stwierdza, że nie wyciągnięto wniosków z kryzysu i że należy pilnie zająć się tą kwestią. W szczególności wzywa do tworzenia i odnawiania krajowych i europejskich zapasów strategicznych w miarę możliwości z produktów wytwarzanych w Europie. |
35. |
W związku z tym apeluje do Komisji, by przeanalizowała i zaproponowała odpowiednie ramy prawne, które umożliwią odstępstwa od przepisów dotyczących pomocy państwa i zamówień publicznych, zwłaszcza odnośnie do niezbędnych środków przeciwdziałania. Działania podejmowane obecnie w dziedzinie półprzewodników (europejski akt w sprawie czipów) powinny być możliwe również w dziedzinie zdrowia. |
36. |
Te nowe ramy prawne powinny złagodzić przepisy dotyczące zamówień publicznych, zwłaszcza innowacyjnych, zaostrzyć kontrolę nad inwestycjami zagranicznymi i umożliwić wystarczającą pomoc bezpośrednią, by móc skutecznie przyczynić się do szybszego opracowywania oraz wprowadzania do obrotu takich innowacji medycznych jak szczepionki. Obecnie Unia Europejska nie może zgodnie z prawem korzystać z tego samego rodzaju interwencji co Zjednoczone Królestwo czy Stany Zjednoczone, co zagraża jej dostępowi do szczepionek. |
37. |
Europejski Komitet Regionów jest zaniepokojony straconym czasem, ubolewa, że publikacji programu prac HERA na 2022 r. nie towarzyszyło uruchomienie inicjatywy w tym zakresie, i wzywa Komisję do szybkiego przedłożenia wniosku Parlamentowi i Radzie. |
38. |
Europejski Komitet Regionów przyjmuje do wiadomości ostatnie postępy w zakresie organizacji badań naukowych i innowacji w dziedzinie gotowości na kryzysy zdrowotne. Prezydencja francuska zdecydowanie popiera „ważny projekt stanowiący przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania” (projekt IPCEI) w celu wzmocnienia polityki przemysłowej UE w zakresie zdrowia i strategicznej pozycji UE w tym sektorze za pomocą wspierania innowacji w różnych segmentach sektora zdrowia. Komisja rozpoczęła w kwietniu 2021 r. konsultacje w celu zainicjowania w ramach programu prac „Horyzont Europa” na lata 2023–2024 europejskiego partnerstwa publiczno-prywatnego na rzecz gotowości na wypadek pandemii ukierunkowanego na koordynację badań prowadzonych przez państwa członkowskie. Obecnie brak jednak ram zapewniających spójność wszystkich działań zawartych w programie „Horyzont Europa”, które mogą przyczynić się do spełnienia zadań HERA, a budżet wynosi 1,7 mld EUR, choć w poprzednich dwóch programach ramowych w zakresie badań 4 mld EUR przeznaczono na prace dotyczące pandemii i szczepionek. W związku z tym Europejski Komitet Regionów wzywa do:
|
39. |
Głównym priorytetem HERA są badania nad nabytą opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe. Nadmierne stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych, zarówno w hodowli zwierząt, jak i w leczeniu ludzi, jest bombą z opóźnionym zapłonem. Jeżeli nie uda się szybko znaleźć rozwiązania, wkrótce możemy znaleźć się w sytuacji, w której nie będziemy już mieli ani środków zaradczych, ani leczenia. Nieomal wszystkie nowe antybiotyki, które wprowadzono do obrotu w ostatnich dziesięcioleciach, są odmianą rodzin antybiotyków odkrytych w latach 80. Jak wynika ze sprawozdania Trybunału Obrachunkowego za 2019 r., Komisja na razie nie uzyskała żadnych rozstrzygających wyników w tej dziedzinie (5). Konieczne jest zatem zarówno wzmocnienie profilaktycznych usług zdrowotnych z myślą o koordynowaniu wszystkich podmiotów uczestniczących w lokalnej kontroli stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych, w szpitalach i na poziomie społeczności, jak i inwestowanie w badania nad nowymi antybiotykami i alternatywnymi metodami profilaktyki. |
40. |
Nowe ramy prawne pozwoliłyby na strategiczne partnerstwo między UE a przemysłem farmaceutycznym w celu lepszego uwzględnienia celów w zakresie zdrowia publicznego. Bezpośrednie wsparcie UE powinno w zamian umożliwić rozwój przemysłu w Europie, uprzywilejowany dostęp do produktów i prawo głosu w sprawie cen medycznych środków przeciwdziałania i polityki licencyjnej. |
41. |
Należy również zastanowić się nad planowanymi działaniami w zakresie badań naukowych i innowacji oraz rolą HERA w tym zakresie. Konieczne jest natychmiastowe usprawnienie wdrażania tego komponentu w ramach programu „Horyzont Europa”, aby szybko wyposażyć HERA w plan działania w zakresie badań naukowych i innowacji i tym samym wyjaśnić sposób wydatkowania 1,8 mld EUR figurujących w jej budżecie z tytułu tego programu. |
42. |
Europejski Komitet Regionów podkreśla potrzebę natychmiastowego rozwoju tkanki innowacyjnych MŚP w dziedzinie medycznych środków przeciwdziałania, a także wszelkiego rodzaju wyrobów i sprzętu w celu ochrony ludności i radzenia sobie z kryzysami. Po pierwsze nieodzowne jest wsparcie tworzenia przedsiębiorstw i innowacji, co leży zwłaszcza w kompetencji miast i regionów, a – po drugie – udzielenie im pomocy w poszerzaniu skali działalności i rozwijaniu zdolności prowadzenia badań klinicznych i wytwarzania produktów w Europie. |
43. |
Wymaga to znacznych inwestycji i wzmocnienia kapitału zainteresowanych przedsiębiorstw. Dlatego też konieczne wydaje się zmobilizowanie Europejskiej Rady ds. Innowacji, aby lepiej zorganizować europejski ekosystem innowacji w celu opracowywania środków przeciwdziałania i zarządzania kryzysami zdrowotnymi, a także umocnienie narzędzi interwencji w zakresie rozwoju i kapitału wysokiego ryzyka w celu umożliwienia wzrostu innowacyjnych przedsiębiorstw, które zachowywałyby silny związek z Europą. Działania te powinny również umożliwić podział ryzyka przemysłowego związanego z opracowaniem i produkcją medycznych środków przeciwdziałania. |
44. |
Skuteczność medycznych środków przeciwdziałania musi iść w parze ze sprawniejszym zarządzaniem badaniami klinicznymi, przy jednoczesnym zapewnieniu zgodności z zasadami etycznymi i ochrony danych osobowych. HERA musi zaproponować silniejsze ramy współpracy z EMA w zakresie koordynacji badań klinicznych na średnią i dużą skalę, których zdecydowanie zabrakło w szczytowym momencie kryzysu związanego z COVID-19. Inicjatywy VACCELERATE i Inkubator HERA są zachęcającym początkiem na drodze do wypełnienia tych luk, lecz należy ustanowić bardziej przejrzyste powiązania operacyjne z organami krajowymi w celu szybszego usuwania wszelkich barier regulacyjnych lub protokolarnych. Przegląd nowej europejskiej strategii farmaceutycznej powinien umożliwić istotne zmiany, w tym centralizację pozwoleń na badania kliniczne produktów leczniczych oczekujących na pozwolenie na dopuszczenie do obrotu w Europie. |
45. |
Kluczowe znaczenie ma również infrastruktura badawcza. Odpowiednie zaplecze analityczne, wysokowydajne komputery, repozytoria danych badań epidemiologicznych i kompleksowe badania kohortowe w celu analizy pojawiających się zagrożeń i wzorcowych scenariuszy reagowania mają zasadnicze znaczenie dla przeciwdziałania poważnym plagom zdrowotnym o zasięgu transgranicznym. |
Działania międzynarodowe oparte na zapobieganiu i solidarności
46. |
Europejski Komitet Regionów uważa, że w interesie Europy leży działanie tam, gdzie pojawiają się nowe zagrożenia dla zdrowia, aby ograniczyć narażenie Unii na zagrożenia. HERA musi zatem mieć możliwość tworzenia sieci kontaktów z wieloma partnerami (w tym na szczeblu międzynarodowym z Organizacją Narodów Zjednoczonych i Radą Europy) i uczestniczenia w interwencjach – we współpracy z zainteresowanymi państwami – poza granicami UE zaraz po rozpoznaniu zagrożeń, z wykorzystaniem znaczących zasobów. Współpraca ta powinna również obejmować fazę przygotowawczą, a w szczególności środki mające na celu zapobieganie kryzysom, ograniczanie podatności na zagrożenia i przygotowanie społeczeństw na kryzysy. W tym celu HERA powinna rozwijać partnerstwa z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego, lokalnymi i międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi oraz organizacjami wielostronnymi zaangażowanymi w programy zapobiegania zagrożeniom. |
47. |
Zrzeczenie się praw własności intelektualnej do szczepionek i innych wyrobów medycznych nie jest wystarczającym rozwiązaniem, jeżeli kraje najsłabiej rozwinięte nie mają możliwości samodzielnego rozwoju produkcji. Europejski Komitet Regionów apeluje o uregulowanie w razie potrzeby cen niektórych leków oraz o nałożenie na przemysł farmaceutyczny obowiązku udzielania licencji na wytwarzanie, zgodnie z propozycją WTO. Domaga się, by polityka UE przyczyniała się do rozwoju produktów dostosowanych do specyfiki krajów najsłabiej rozwiniętych. Pragnie, by Unia zaangażowała się w aktywną politykę transferu technologii i wsparcia produkcji na miejscu, a także by udzielała odpowiedniej pomocy bezpośredniej w celu przyczynienia się do zabezpieczenia zdrowotnego ludności wszędzie tam, gdzie jest to konieczne. |
48. |
Europejski Komitet Regionów odnotowuje i podziela bardzo wysokie oczekiwania obywateli europejskich dotyczące zwiększenia roli UE w dziedzinie zdrowia. Zauważa, że bardzo restrykcyjne brzmienie art. 168 Traktatów stanowi tu obecnie przeszkodę, i uważa, że kwestia wzmocnienia kompetencji europejskich w dziedzinie bezpieczeństwa zdrowotnego powinna znaleźć się w porządku obrad Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Już teraz kompetencje UE w dziedzinie rynku wewnętrznego powinny umożliwić pójście dalej we wspólnotowych działaniach w dziedzinie zdrowia. Należy wzmocnić Program UE dla zdrowia, a ministrowie zdrowia UE powinni spotykać się bardzo regularnie w składzie Rady ad hoc, a nie tylko dwa razy w roku przy okazji posiedzenia Rady ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów (EPSCO). |
Bruksela, dnia 27 kwietnia 2022 r.
Przewodniczący Europejskiego Komitetu Regionów
Apostolos TZITZIKOSTAS
(1) https://cor.europa.eu/pl/news/Pages/COVID-19-CoR-President-calls-for-a-EU-Health-Emergency-Mechanism-to-support-regions-and-cities.aspx
(2) Dz.U. C 440 z 18.12.2020, s. 15.
(3) https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:12008M005:PL:HTML
(4) W szczególności Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC – ochrona ludności), Europejskiej Agencji Leków (EMA) oraz Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC).
(5) https://www.eca.europa.eu/pl/Pages/DocItem.aspx?did=%7b8892C8C4-6776-4B27-BE36-C181456EED71%7d