9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/1

1.1

De Waarnemingspost interne markt is door het EESC in het leven geroepen om de voltooiing van de interne markt in de gaten te houden, en heeft in de loop der jaren op verzoek van andere instellingen — zoals de Raad, de Commissie en het Europees Parlement — en van de voorzitterschappen van de EU (1) een aantal verkennende adviezen uitgebracht. Het meest recente daarvan is opgesteld naar aanleiding van het voortgangsverslag van de Commissie over de Herziening van de interne markt (2). Daarnaast heeft het EESC de afgelopen jaren een aantal initiatiefadviezen uitgebracht.

1.2

Onderhavig initiatiefadvies komt op het juiste tijdstip, omdat de Europese Raad tijdens zijn Top op 18 en 19 oktober 2007 heeft besloten dat de EU internationaal het voortouw moet nemen op het gebied van regelgeving en openstelling van de markten. De EU kan de globalisering vorm geven aan de hand van haar ontwikkelingsmodel waarin duurzame groei, sociale rechtvaardigheid en milieubescherming met elkaar worden gerijmd. De Lissabon-strategie voor groei en werkgelegenheid vormt een beter antwoord op de globalisering dan een stap terug naar protectionisme.

1.3

Werkgevers en vakbonden zijn het erover eens dat een door de sociale partners overeengekomen flexizekerheid (flexicurity) (3) een win-win-situatie voor bedrijven en werknemers kan opleveren. Flexizekerheid biedt dan ook het juiste kader om de Europese arbeidsmarkten te moderniseren en arbeidswetgeving toe te passen en te komen tot efficiënte onderwijsstelsels voor levenslang leren en tot betere en houdbare socialezekerheidsstelsels. Daarnaast zal een efficiënte sociale dialoog (met name via collectieve onderhandelingen) bijdragen aan de vlotte werking van de arbeidsmarkten.

1.4

Het EESC heeft nota genomen van de Mededeling van de Commissie over „De belangen van Europa: Succes boeken in het tijdperk van globalisering” (4), die is voorgelegd aan de in Lissabon gehouden informele Europese Raad.

1.5

De meeste Europese burgers vinden het de gewoonste zaak van de wereld dat de interne markt succesvol is op tal van actieterreinen binnen de EU. De interne markt is geen uitgemaakte zaak, maar — zoals Eurocommissaris McCreevy het uitdrukte — „werk in uitvoering” (5). Afgezien van het feit dat de interne markt nog niet voltooid is, wordt de EU nu ook steeds meer geconfronteerd met de globalisering en moet zij haar grondbeginselen uitdragen van een open markt met onvervalste mededinging waarin geen plaats is voor protectionisme.

1.6

De algemene taak van de EU is voor een deel ook dat moet worden gezorgd voor geharmoniseerde normen tegen de achtergrond van een vrij verkeer van kapitaal, goederen, diensten en personen. Dit houdt in dat niet-EU-landen die in de EU handel willen drijven, de regels voor de interne markt niet mogen omzeilen, of het nu gaat om consumentenbescherming, technische normen, arbeidsvoorwaarden of milieubescherming.

1.7

Een belangrijk onderdeel van de uitdaging die de globalisering met zich meebrengt, is de rol van de Wereldhandelsorganisatie, de IAO en de onderling steeds afhankelijker wordende internationale financiële markten; deze onderlinge afhankelijkheid bleek wel tijdens de financiële en beurscrisis in de tweede helft van 2007.

1.8

De Europese interne markt heeft niet genoeg aan zichzelf: de EU moet ook met de rest van de wereld handel drijven en betrekkingen aangaan. Ook moet de EU kunnen blijven concurreren op een wijze waar werknemers, werkgevers en alle burgers baat bij hebben. De Lissabonstrategie is ontwikkeld om die doelstelling te verwezenlijken en om van de EU wereldwijd een concurrentiekrachtigere economie te maken. Daarbij moet de EU er zelf op toezien dat de resterende interne belemmeringen uit de weg worden geruimd.

1.9

Doel van dit initiatiefadvies is om de EU ertoe aan te sporen om de uitdaging van de globalisering op te pakken en de daardoor geboden kansen te grijpen. Het economische succes van Europa is niet terug te voeren op protectionisme, maar op de vier vrijheden waarop de Europese Economische Gemeenschap werd gestoeld (de EU moet sommige van haar eigen handelsbelemmeringen nog steeds opheffen).

1.10

Ook moet de EU ervoor waken om in de Amerikaanse val te lopen van de subsidiëring van bio-brandstoffen. Deze verkwistende subsidies leiden onherroepelijk tot hogere voedselprijzen en hongersnood in ontwikkelde en onderontwikkelde delen van de wereld, tenzij de Wereldhandelsorganisatie er paal en perk aan stelt (6).

1.11

Het EESC neemt kennis van de aanbevelingen van de sociale partners, en dringt er bij de Commissie en de lidstaten op aan om daaraan gevolg te geven bij hun gezamenlijke herziening en analyse van de belangrijkste uitdagingen voor de Europese arbeidsmarkten (7).

1.12

Het EESC is ingenomen met de mededeling van de Commissie voor de Informele Raad van Lissabon (8). Het staat met name achter de vier strategieën voor de EU en de lidstaten die daarbij zijn overeengekomen: O&O en innovatie, een stimulerend bedrijfsklimaat, investeringen in menselijk kapitaal, en energie en klimaatverandering. Op elk van deze vier gebieden moet de agenda van de hervormingen evenwel worden verdiept om het werkelijke potentieel voor groei en werkgelegenheid ten volle te kunnen benutten.

1.13

Het EESC dringt er bij de Commissie en de Raad op aan om de sociale partners nauw te betrekken bij de formulering en tenuitvoerlegging van nationale beleidsmaatregelen op het gebied van flexibiliteit en zekerheid.

1.14

Europese ondernemingen en werknemers mogen niet worden benadeeld ten opzichte van ondernemingen en werknemers uit landen buiten de EU simpelweg omdat de EU vaandeldrager voor betere milieupraktijken wil zijn.

1.15

De oplossing is dat de EU bij internationale onderhandelingen over de opwarming van de aarde met één stem spreekt en voet bij stuk houdt, en dat druk wordt uitgeoefend op landen die in gebreke blijven.

2.1

De mededeling van de Commissie die bestemd was voor de bijeenkomst van de staatshoofden en regeringsleiders in oktober, is een follow-up van de informele vergadering in Hampton Court in oktober 2005. Tijdens die vergadering was gesproken over globalisering en de gevolgen daarvan voor innovatie, energie, migratie, onderwijs en demografie. In 2007 is afgesproken om Europa wereldwijd een voortrekkersrol te laten vervullen bij de aanpak van de klimaatverandering en om een Europees beleid te gaan voeren voor een veilige, duurzame en concurrerende energie — kortom: om in Europa een derde industriële revolutie in te luiden.

2.2

Het grote publiek is zich sterker bewust geworden van de (voor- en nadelen van) globalisering, die door de één wordt bejubeld en door de ander gevreesd. De globalisering heeft bepaalde naoorlogse basisveronderstellingen over de wereldeconomie (bv. de dominante positie van de VS) en over de wijze waarop de overheid de burgers kan helpen om veranderingen te accepteren, op losse schroeven gezet. Globalisering brengt zowel problemen als kansen voor de EU met zich mee.

2.3

In vijftig jaar Europese eenwording zijn de economische vooruitzichten van de lidstaten sterker met elkaar verweven geraakt dan ooit tevoren, wat ongekende sociale vooruitgang heeft gebracht. In de nu komende fase moet Europa ontwikkelingstendensen in de wereldeconomie gaan sturen en zich gaan inzetten voor de invoering van op de waarden van de EU gebaseerde internationale normen.

2.4

De Monetaire Unie en het succes van de euro hebben gewerkt als katalysators voor een grotere eenwording van de markt en een versterking van de interne markt, en zullen dat blijven doen. Een omgeving die wordt gekenmerkt door lage inflatie, een lage rente, goedkope en doorzichtige transacties en een grotere financiële integratie is bevorderlijk voor grensoverschrijdende handel en investeringen in de EU en helpt het Europese bedrijfsleven om de mondiale concurrentie het hoofd te bieden. Naar buiten toe biedt de euro bescherming tegen de huidige schommelingen op de financiële markten. De sterke positie van de euro tempert bovendien sommige effecten van de prijsstijgingen op de internationale voedsel- en energiemarkten, die met name worden veroorzaakt door de sterke vraag van de grote opkomende economieën. Aan de sterke positie van de euro moet echter een solide economische basis ten grondslag liggen. Een snelle en aanmerkelijke waardestijging van de euro, die in de hand wordt gewerkt door een te hoog referentiepercentage van de ECB en gepaard gaat met een monetair beleid dat lijkt op door concurrentie ingegeven devaluaties elders in de wereld, vormt een bedreiging voor de welvaart in de EU. Een dergelijke waardestijging van de euro zorgt voor grote belemmeringen voor Europese ondernemingen die kosten maken in euro's en betaald worden in dollars, waardoor het risico van bedrijfsverplaatsingen ontstaat.

3.2

Naast gewone vrijhandelsakkoorden bestaan er volgens het EESC andere innovatieve mogelijkheden om praktijkproblemen die zich momenteel in een bilaterale context voordoen, aan te pakken. Daarvoor moet kennis worden genomen van de discussies in de Transatlantische Economische Raad, die na de EU/VS-top op 30 april is opgericht. Tijdens de eerste vergadering van die Raad (9 november) zijn al enige constructieve stappen gezet naar een oplossing voor de problemen die de verbetering van de handels- en investeringsvoorwaarden in het grootste handelspartnerland van de EU in de weg staan. De behandelde vraagstukken zijn niet noodzakelijkerwijs van belang voor andere handelsblokken, wat het belang van dergelijke bilaterale akkoorden verklaart (naar verluidt hebben beide partijen sinds april aanzienlijke vooruitgang geboekt bij het opheffen van belemmeringen voor handel en investeringen en bij het versoepelen van de regelgeving).

De kwesties en terreinen waarover overeenstemming is bereikt, betreffen:

3.3

Daarnaast zou de EU haar economische samenwerking met buurlanden zoals Oekraïne en met Rusland moeten opvoeren en consolideren. De toetreding van Rusland tot de Wereldhandelsorganisatie, de Gemeenschappelijke economische ruimte van Rusland en de EU en het nieuwe EU/Rusland-kaderverdrag zijn belangrijke mijlpalen op de weg naar een echt strategisch economisch partnerschap. Door meer samen te werken moet de weg worden vrijgemaakt voor toekomstige onderhandelingen over een gemeenschappelijk economische ruimte, waarin een lans wordt gebroken voor vrijheid van verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen en waarin kennis en technologie worden bevorderd.

3.3.1

De toetreding van Rusland tot de Wereldhandelsorganisatie is maar één antwoord op de vraagstukken die een rol spelen bij een strategisch economisch partnerschap. Daarom moeten de EU en Rusland hun toekomstige economische betrekkingen zoveel mogelijk op WTO-structuren grondvesten, zodat er een gemeenschappelijke economische ruimte voor „Europa in brede zin” in het leven wordt geroepen. Dit vereist zowel van de EU als van Rusland een vastberaden inzet om veel meer en veel verdergaande vraagstukken te bestrijken dan die welke in traditionele vrijhandelsovereenkomsten worden geregeld.

3.3.2

In de overeenkomst tussen de EU en Rusland moeten o.m. bepalingen staan over de nationale afhandeling van grensoverschrijdende investeringen, opheffing van douanerechten, afschaffing van niet-tarifaire belemmeringen, convergentie van de regelgeving, wederzijdse erkenning van normen en conformiteitsbeoordeling, handelsfaciliteiten en douane, samenwerking op het gebied van de mededinging, liberalisering van de dienstensector, overheidsopdrachten, (fyto-)sanitaire regelingen, bescherming van intellectuele-eigendomsrechten, geschillenbeslechting en toepassing van internationale boekhoudnormen. Voorbeelden van vraagstukken die onder zo'n brede regeling vallen, kunnen o.a. worden gevonden in de overeenkomsten inzake de Europese Economische Ruimte.

3.5

De globalisering heeft het tempo van veranderingen versneld, of het nu gaat om technologie, nieuwe ideeën, onze manier van werken of onze leefwijze. Het EESC heeft deze doelstellingen altijd gesteund en is ervan overtuigd dat Europa, als het erin slaagt om zijn potentieel aan innovatie en creativiteit te benutten, richting kan geven aan de veranderingen in de wereld door de nadruk te leggen op de Europese waarden en op Europa's culturele diversiteit.

1.

De EU is op eigen houtje niet in staat om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen, en het uiteindelijke effect van Europese maatregelen zullen ongetwijfeld worden tenietgedaan doordat andere landen niets doen om het energieverbruik en de emissies aan banden te leggen;

2.

De EU zou er goed aan doen te voorkomen dat Europese producenten van goederen in een nadelig positie terechtkomen, omdat zij hun bedrijfskosten moeten verhogen vanwege de hogere milieubelastingen, waardoor ze minder concurrerend worden op de wereldmarkt. Bovendien zou deze situatie kunnen leiden tot verplaatsing van investeringen die voor de Europese interne markt van strategisch belang kunnen zijn;

3.

Het EESC is niet overtuigd door het argument dat strengere milieunormen automatisch leiden tot een grotere behoefte aan meer onderzoek naar milieuvriendelijke producten. Normaliter duurt het heel lang voordat dergelijke producten zijn ontworpen en op de markt worden gebracht. In de tussentijd kunnen andere Europese producenten van energie-intensieve goederen uit de markt worden gedrukt als gevolg van oneerlijke concurrentie van producenten uit landen die niet zo happig zijn op maatregelen om hun emissies te beperken.

3.10.1

De oplossing is dat de EU bij internationale onderhandelingen over de opwarming van de aarde met één stem spreekt en voet bij stuk houdt, en dat druk wordt uitgeoefend op landen die in gebreke blijven. Mocht de EU toch besluiten om op eigen houtje bepaalde milieunormen aan te scherpen, dan zou ze moeten overwegen om — met inachtneming van de WTO-regels — grenscontroles uit te voeren op producten die afkomstig zijn uit landen waarvan bekend is dat ze zich zeer weinig gelegen laten liggen aan milieubescherming, zodat het concurrentievermogen van Europese producenten daar niet onder te lijden heeft.

3.10.2

Een open mondiaal handelsstelsel is in het belang van de EU. Vroeger moest de EU haar burgers, haar belangen en haar waarden beschermen, maar tegenwoordig kan protectionisme niet meer de oplossing zijn. Als de grootste handelaar en investeerder ter wereld leidt de openstelling van onze markten tot lagere kostenfactoren voor de industrie, lagere kosten voor de verbruikers, concurrentiestimulansen voor ondernemingen en prikkels voor nieuwe investeringen. Tegelijkertijd is het belangrijk dat de EU haar invloed in internationale onderhandelingen gebruikt om ook van anderen openheid te verlangen: openheid kan slechts uit politiek oogpunt worden gerechtvaardigd wanneer anderen daar navenant positief op reageren.

3.10.3

De Commissie moet ervoor zorgen dat niet-EU-landen onze exporteurs en investeerders een evenredig niveau van openheid bieden en dat onze basisregels geen afbreuk doen aan ons vermogen om onze belangen te beschermen en onze hoge mate van bescherming van gezondheid, veiligheid, maatschappij, milieu en consumenten te handhaven.

4.1

De globalisering en technologische veranderingen brengen het risico met zich mee dat ongelijkheid toeneemt en de kloof tussen geschoolden en ongeschoolden en tussen rijke en arme landen alleen maar groter wordt. De beste oplossing bestaat erin ieder individu en ieder land te helpen zich aan te passen: daartoe moet de kwaliteit en toegankelijkheid van onderwijs en opleiding voor alle leeftijdsgroepen worden verbeterd.

4.2

Het EESC en de sociale partners hebben aangegeven welke invulling moet worden gegeven aan „flexizekerheid”, teneinde mensen te kunnen helpen om in deze tijden van versnelde economische verandering met meer succes de overstap naar ander werk te maken.

4.3

Door de gemeenschappelijk reeks beginselen die op 5 december jl. door de Raad van ministers van werkgelegenheid en van sociale zaken is goedgekeurd (13), staat het de lidstaten nu vrij om flexizekerheid in hun nationale hervormingsprogramma's op te nemen en om die beginselen vervolgens, in nauwe samenwerking met de sociale partners, te gaan toepassen.

4.4

Het EESC wil dat meer aandacht wordt besteed aan actief beleid voor de integratie en gelijke kansen van groepen die op de arbeidsmarkt worden gediscrimineerd: 50-plussers, vrouwen, etnische minderheden en laaggekwalificeerde schoolverlaters.

5.1

De EU ondervindt momenteel de gevolgen van een mondiale financiële en beurscrisis. De monetaire unie en de snelle reactie van de ECB op deze onrust hebben een positief effect gehad. Ten eerste heeft de ECB de vertrouwenscrisis in de banksector helpen bezweren door grote geldbedragen in de financiële markten te pompen; hierdoor werd het risico van een aanzienlijke aanscherping van de kredietvoorwaarden voor bedrijven en huishoudens verkleind. Ten tweede hebben het ontbreken van valutarisico's en de lage risicopremies per land ervoor gezorgd dat de meer kwetsbare Europese economieën de turbulentie op de financiële markten relatief ongeschonden hebben doorstaan.

5.2

De onrust op de internationale financiële markten en de dalende waarde van de Amerikaanse dollar treffen Europa, met name in de vorm van een sterke opwaardering van de euro die wordt veroorzaakt doordat de ECB het referentiepercentage op een te hoog niveau heeft gehandhaafd en door een monetair beleid dat lijkt op door concurrentie ingegeven devaluaties elders in de wereld, wat zeer nadelige gevolgen zal hebben voor de Europese economie en de vooruitzichten daarvan op de middellange termijn.

5.3

Door recente ontwikkelingen op de internationale financiële markten is duidelijk geworden dat er behoefte is aan strengere zorgvuldigheidsregels, meer coördinatie en communicatie tussen toezichthoudende instanties en centrale banken, en meer transparantie en verslaggeving.

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/9

1.1

In haar mededeling „Een Europa van resultaten — toepassing van het Gemeenschapsrecht” van 5 september 2007 (COM(2007) 502 final) geeft de Commissie aan dat er van de 9 000 wetgevingsmaatregelen 2 000 een richtlijn zijn die ieder voor zich tussen de 40 en 300 omzettingsmaatregelen vergt en dat er, gegeven het grote aantal Europeanen die zich op hun rechten uit hoofde van de EG-wetgeving kunnen beroepen, in het kader van de verwezenlijking van de doelstelling „De wetgeving verbeteren” bijzonder veel aandacht moet uitgaan naar de rechtstoepassing en het in kaart brengen van de redenen waarom er moeilijkheden betreffende die toepassing en de controle daarop blijven bestaan.

Daarom stelt zij voor om de huidige aanpak van toepassings- en handhavingsproblemen te verbeteren.

1.2

Ook geeft de Commissie vier mogelijke pistes aan om de rechtstoepassing te verbeteren:

1.3

Het Comité kan zich vinden in het streven van de Commissie naar verbetering van de instrumenten waarmee wordt toegezien op een betere toepassing van het Gemeenschapsrecht door de lidstaten.

Het wenst in dit verband de volgende opmerkingen te maken.

2.1

De belangrijkste oorzaak van de slechte toepassing van het Gemeenschapsrecht wordt gevormd door gebreken bij de omzetting van richtlijnen. Omzetting kan worden gedefinieerd als de handeling waarmee de lidstaat tot wie de richtlijn is gericht, alle maatregelen neemt die nodig zijn om de richtlijn middels regelgeving daadwerkelijk in de nationale rechtsorde te integreren.

2.2

Omzetting vereist dat de lidstaten aan twee verplichtingen voldoen:

2.3

Hetzelfde geldt voor de opname van de kaderbesluiten van artikel 34 van het EU-Verdrag die, evenals de in artikel 249 van het EG-Verdrag genoemde richtlijnen, „verbindend (zijn) voor de lidstaten ten aanzien van het te bereiken resultaat, doch (waarbij) aan de nationale instanties de bevoegdheid wordt gelaten vorm en middelen te kiezen”.

2.4

Ook de omzetting van kaderbesluiten kan moeilijkheden opleveren. In tegenstelling tot de inbreukprocedure van de artikelen 226 en 228 van het EG-Verdrag bevat het EU-Verdrag echter geen controlemechanisme dat de Commissie in gang kan zetten wanneer niet of gebrekkig wordt omgezet. Dat verandert uiteraard niets aan de verplichting voor de lidstaten om ook kaderbesluiten om te zetten.

2.5

Geconstateerd moet worden dat de lidstaten nog moeilijkheden ondervinden bij het aanpassen van hun procedures voor omzetting van normen die, tegen de verwachting in, ingewikkelde juridische verplichtingen meebrengen en soms de nationale wetgevingstradities in het gedrang brengen.

3.1

Uitsluitend de lidstaten zijn bevoegd om te besluiten hoe richtlijnen in nationaal recht worden omgezet, zulks onder toezicht van de nationale rechter, die hier naar gemeen recht als communautaire rechter optreedt. Wel moet worden gewezen op de verplichting van de Commissie om, als hoedster van de Verdragen, met name via het instellen van acties tegen de lidstaten ervoor te zorgen dat het recht correct wordt toegepast en dat de interne markt goed functioneert. Daarbij kan zij gebruik maken van de trapsgewijze maatregelen die zij tegen de lidstaten kan nemen (gemotiveerd advies, beroep bij het HvJ, dwangsom). Ten slotte ontneemt te late, foutieve of onvolledige omzetting de geraakte burgers niet de mogelijkheid om naar de rechter te stappen ten einde voor recht te laten verklaren dat de richtlijn boven nationaal recht gaat (het voorrangsbeginsel).

3.2

Correcte omzetting veronderstelt dus goedkeuring van nationale dwingende maatregelen die officieel moeten worden gepubliceerd (1), zodat het HvJ eenvoudigweg op de algemene in de EG geldende omzettingsverplichting kan wijzen (2).

3.3

Het kan gebeuren dat algemene rechtsbeginselen van constitutionele of administratieve aard omzetting via specifieke wet- of regelgevende handelingen overbodig maken, maar dat neemt niet weg dat die beginselen moeten garanderen dat de nationale overheid de richtlijn volledig omzet.

3.4

Er moet dus zo getrouw mogelijk worden omgezet, d.w.z. dat de harmonisatierichtlijnen zo letterlijk mogelijk worden overgenomen ten einde te zorgen voor uniforme uitleg en toepassing van het Gemeenschapsrecht. (3)

3.5

In theorie lijkt dit eenvoudig, maar in de praktijk blijkt soms dat er geen nationale equivalenten zijn voor specifiek Europeesrechtelijke concepten (4) of dat er geen aanknopingspunten bij nationaal recht bestaan om strekking en reikwijdte van die concepten vast te stellen (5).

3.6

Ook komt het voor dat de richtlijn een artikel bevat krachtens hetwelk de nationale omzettingsbepalingen een verwijzing naar de richtlijn moeten bevatten of dat publicatie van die bepalingen van zo'n verwijzing vergezeld dient te gaan. Onbekendheid met deze zog. „verwijzingsbepaling” vindt in de ogen van het HvJ geen genade: het verweer van de lidstaten dat hun interne recht reeds met de richtlijn overeenstemt, wordt keer op keer afgewezen. (6)

3.7

De omzettingsmoeilijkheden vloeien tevens voort uit het feit dat richtlijnen verschillende soorten bepalingen kunnen bevatten. Er zijn twee hoofdcategorieën:

3.8

In het geval van optionele bepalingen worden de compleetheid, exactheid en effectiviteit van de omzetting niet aan de hand van de nationale bepalingen beoordeeld maar op basis van de inhoud van die maatregelen, waarmee ervoor moet worden gezorgd dat de doelstellingen van de richtlijn worden verwezenlijkt.

3.9

Gaat het om dwingende bepalingen, dan richten Commissie en HvJ zich meer op de vraag of de formuleringen van de nationale bepalingen en die van de richtlijn identiek zijn.

3.10

Sommige lidstaten ondervinden serieuze problemen bij het vinden van een bevredigende formulering van de regels waarmee dwingende bepalingen moeten worden omgezet. Die problemen kunnen als volgt worden samengevat: de uitvaardiging van nieuwe bepalingen dient omwille van duidelijkheid van het recht vergezeld te gaan van een systematische „schoonmaak” van de teksten om overbodige of, erger nog, tegenstrijdige bepalingen uit de wereld te helpen. Er moet dus het juiste evenwicht worden gevonden tussen enerzijds een te beperkte omzetting en anderzijds een al te uitgebreide herziening van de bepalingen in kwestie, iets wat een bron van moeilijkheden kan zijn  (7).

4.1

De keuze van de formuleringswijze voor de omzettingsbepalingen varieert naargelang het om „optionele” of „dwingende” bepalingen gaat:

4.2

Ten slotte kunnen de lidstaten omzetten middels verwijzing. Daarbij valt te denken aan technische voorschriften als bijv. bijlagen bij richtlijnen die lijsten van voorwerpen of modelformulieren bevatten dan wel aan bepalingen die vaak worden gewijzigd.

4.3

Nederland, Slowakije, Oostenrijk, Finland en Estland zetten middels verwijzing om in geval van technische bijlagen bij richtlijnen die vaak worden gewijzigd bij latere richtlijnen welke via de comitologieprocedure worden goedgekeurd.

4.4

Het valt dus gemakkelijk te begrijpen dat omzetten, vanwege de uiteenlopende normatieve inhoud van bepalingen, niet zo simpel is als het lijkt. Die diversiteit leidt tot verschillen tussen de nationale omzettingsprocédés.

4.5

Zo kent het Verenigd Koninkrijk een versnelde goedkeuringsprocedure voor omzettingswetten (de „negative declaration”): de regering presenteert het parlement de uit het ministerieel overleg voortgekomen omzettingstekst, waarover behoudens een verzoek om het tegengestelde niet wordt gediscussieerd.

4.6

België kent een urgentieprocedure wanneer het verstrijken van de omzettingstermijn noopt tot snelle goedkeuring van een omzettingswet.

4.7

Ander lidstaten, waaronder Duitsland, Oostenrijk en Finland kennen dit soort versnelde wetgevingsprocedures niet.

4.8

In Frankrijk wordt er geen normatief verschil gemaakt op grond van het belang van de richtlijnen (omzetting via vereenvoudigde wetgeving of via regelgeving).

—

Essentieel is vast te stellen hoe op EG-niveau wetgeving kan worden uitgevaardigd die gemakkelijker is om te zetten en die de conceptuele samenhang en relatieve stabiliteit bezit die onontbeerlijk zijn voor de activiteiten van het bedrijfsleven en het leven van de burgers;

—

ook moet de keuze van het omzettingsinstrument worden voorbereid door, zoals in het VK, vanaf het begin van de behandeling van een ontwerprichtlijn met een nauwkeurige, geactualiseerde en permanente concordantietabel te werken;

—

verder dient vaart te worden gezet achter de omzettingsprocedure wanneer een richtlijn eenmaal in het Publicatieblad van de Unie is bekendgemaakt. Daartoe dient een intern contactpunt met de interne coördinatie te worden belast. Dat contactpunt zou, zoals de Commissie in haar mededeling aanbeveelt, een databank moeten inrichten. Zelfs zou het contactpunt enige maanden voor het verstrijken van de omzettingstermijn een waarschuwing moeten uitdoen. België, Hongarije en Nederland kennen reeds dergelijke systemen;

—

omzetting via letterlijk overnemen verdient de voorkeur in het geval van nauwkeurige en dwingende bepalingen of definities;

—

in het geval van dwingende richtlijnonderdelen als bijlagen met lijsten, tabellen met producten, stoffen en voorwerpen, modelformulieren en certificaten moet middels specifieke verwijzing kunnen worden omgezet. Dat specifieke karakter is een must want het HvJ heeft voor recht verklaard dat een nationale tekst waarin een algemene verwijzing naar een richtlijn is opgenomen, niet kan worden beschouwd als een geldig omzettingsinstrument (9). Nederland, Slowakije, Oostenrijk, Finland en Estland zetten dit soort technische bijlagen reeds op deze wijze om;

—

ten slotte moet in de nationale omzettingsprocedures worden ingespeeld op de strekking van een richtlijn. Daarom moet gebruik worden gemaakt van versnelde procedures, maar mogen de verplichte raadplegingen i.v.m. de nationale regelingen niet worden overgeslagen.

6.1

De door de Commissie voorgestane verbeterde toepassing van het Gemeenschapsrecht getuigt van gezond verstand. De verwezenlijking ervan berust goeddeels bij de lidstaten, die, zoals geconstateerd, te maken hebben met problemen die ingewikkelder zijn dan op het eerste gezicht lijkt.

6.2

Voorts kan het niet de bedoeling zijn dat de lidstaten omzetting gebruiken als smoes voor herziening van nationale regelingen die niet direct door EG-wetgeving worden bestreken („gold plating”) of om bepaalde voorschriften waaraan burgers of bedrijven rechten ontlenen, naar beneden toe bij te stellen. In dat geval kan worden gesproken van „downgrading”, waarbij met een beschuldigende vinger naar „Brussel” kan worden gewezen.

6.3

Verder zouden de lidstaten vaker gebruik moeten maken van de door het primair recht (Verdragsrecht) geboden mogelijkheid om via collectieve onderhandelingen om te zetten. Dat geldt met name voor richtlijnen van sociale en economische aard. Naargelang het onderwerp zou het maatschappelijk middenveld tijdens de aan de omzetting voorafgaande fasen (10) moeten worden geraadpleegd over eventuele wijzigingen of uitbreidingen van nationaal recht. Deze onderhandelings- en raadplegingsprocedures strekken tot bevordering en vergemakkelijking van de latere toepassing van het Gemeenschapsrecht, waarbij men zich op de standpunten van genoemd middenveld baseert. Wordt het maatschappelijk middenveld namelijk geraadpleegd voordat de omzettingmaatregelen worden genomen dan wordt de openbare besluitvorming helderder omdat de nationale overheid advies kan inwinnen bij de sociale partners, deskundigen of vertegenwoordigers van beroepen van de sector die door de uitvoering van de omzettingsmaatregelen wordt geraakt. Dit heeft een zekere „pedagogische” waarde omdat deze actoren de op handen zijnde hervormingen op die manier beter zullen kennen. Met name het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Finland en Zweden raadplegen hun sociale partners en adviesinstanties door hun de omzettingstekst toe te sturen met een reeks nauwkeurige vragen daarover.

6.4

Ook moet er meer oog zijn voor het constitutionele bestel van verscheidene lidstaten (federaal, regionaal gedecentraliseerd en andere wijzen van overdracht van soevereine bevoegdheden naar het subnationale bestuur). Daarbij moeten de omzettingstermijnen soms worden verlengd voor EG-bepalingen die met name betrekking hebben op de aan de territoriale lichamen overgedragen bevoegdheden (men denke aan regionaal beleid, ultraperifere regio's en eilanden, …).

6.5

De nationale parlementen en regionale parlementen of vergaderingen (bijv. van Schotland, België of de Duitse deelstaten) zijn op hun eigen wijze betrokken bij en verantwoordelijk voor omzetting via wetgeving waarvoor zij zelf bevoegd zijn of waarover zij geraadpleegd dienen te worden. De door hen in dit verband opgerichte commissies of comités zouden moeten overgaan tot hoorzittingen met specialisten en vertegenwoordigers van de desbetreffende sectoren van het maatschappelijk middenveld en bijzondere bevoegdheden moeten hebben om de behandeling van de voorgestelde omzettingswetgeving te plannen, zulks om te vermijden dat „noodgevallen” betreffende de interne wetgeving een belemmering gaan vormen voor een tijdige behandeling van de omzettingsvoorstellen. Wel zouden er urgentiemaatregelen (delegatie van wetgevingsbevoegdheid aan de uitvoerende macht) kunnen worden genomen voor een aantal projecten die vertraging ondervinden en geen fundamentele conflicten tussen politieke partijen opleveren. Op die manier zou de „stock” te laat omgezette richtlijnen kunnen worden verkleind.

6.6

Sommige lidstaten kennen reeds systemen om omzettingsregelingen versneld goed te keuren, andere hebben systemen ontwikkeld om de kwaliteit van de omzetting te versnellen en weer andere blijven achter en moeten zich dus nog aanpassen. Ministeries en parlementen zouden bijv. een studiedienst kunnen oprichten om de omzettingswerkzaamheden te begeleiden en/of te sturen. Hier liggen kansen voor de modernisering van overheidsmaatregelen waardoor men zich niet meer hoeft te onderwerpen aan de dwang van de Europese instellingen, waarbij in de eerste plaats aan de Commissie moet worden gedacht. Anders gezegd, waar het hier om gaat is dat iedereen zijn rol en verantwoordelijkheid met betrekking tot het integratieproces volledig vervult (11).

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/13

1.1

Dit voorstel van de Commissie voor een beschikking van het Europees Parlement en de Raad beoogt een wijziging van Richtlijn 76/769/EEG in die zin dat voor het op de markt brengen en het gebruik van vijf niet met elkaar verband houdende stoffen beperkingen worden ingevoerd. Vier van deze stoffen stonden op de oorspronkelijke prioriteitslijsten die tussen 1994 en 2000 zijn opgesteld. De voorgestelde maatregelen hebben uitsluitend betrekking op risico's voor de bevolking. Voor de vijfde stof, ammoniumnitraat, worden beperkingen ingevoerd om de veiligheid van meststoffen op basis van ammoniumnitraat bij normaal gebruik door landbouwers en distributeurs te vergroten en om terrorisme te helpen bestrijden, door de toegang tot explosieve precursoren aan banden te leggen. Dit laatste zal ook gevolgen hebben voor de verkoop aan de detailhandel en aan particulieren.

1.2

Het EESC steunt sommige voorstellen wel, maar andere niet. In de paragrafen 5 t/m 9.9 wordt uitvoerig ingegaan op de verschillende stoffen en de preparaten die deze stoffen bevatten.

1.3

Dit is bijna de laatste van dit soort wijzigingen van Richtlijn 76/769/EEG voordat deze op 1 juni 2009 wordt vervangen door Verordening (EG) 1907/2006 (de REACH-verordening). Net als bij eerdere wijzigingen betreurt het EESC dat stoffen en preparaten die geen verband met elkaar houden, op deze wijze worden samengevoegd en wijst het erop dat er inmiddels al veel tijd is verstreken sinds deze stoffen in het kader van Verordening (EEG) 793/93 voor het eerst als „prioriteitsstoffen” werden aangemerkt. Indien dit te wijten is aan een gebrek aan middelen of deskundigheid binnen de Commissie of andere relevante organen, waaronder het nieuwe Chemicals Agency in Helsinki, dan moet hier zo spoedig mogelijk en in ieder geval vóór 1 juni 2009 iets aan worden gedaan. Ook moeten fabrikanten hun plicht om tijdens de risicobeoordeling tijdig relevante informatie te verstrekken nakomen. Zonder deze discipline verliezen de resultaten al snel hun waarde.

1.4

Het EESC draagt de Verklaring van de Raad inzake de bestrijding van terrorisme en de vele daaruit voortvloeiende acties een warm hart toe. Het EESC vindt dat het in dit proces een sleutelrol moet vervullen en werkt momenteel aan een aantal adviezen over dit onderwerp. Om de veiligheid langdurig te kunnen garanderen is het van cruciaal belang dat wordt overeengekomen welke maatregelen evenredig zijn en voor welke wettelijke wegen gekozen moet worden om tijdig adequate reacties van alle betrokkenen te ontvangen.

2.1

Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 18 december 2006 inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (de REACH-verordening) treedt in werking op 1 juni 2009. Daarmee komt een aantal verordeningen en richtlijnen te vervallen, waaronder Richtlijn 76/769/EEG van de Raad van 27 juli 1976 betreffende de beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten. Deze richtlijn, die met de voorgestelde beschikking wordt gewijzigd, beoogt de interne markt in stand te houden en tegelijkertijd een hoog beschermingsniveau voor de menselijke gezondheid en het milieu te waarborgen.

2.2

In bijlage I van Richtlijn 76/769/EEG zijn de specifieke beperkingen t.a.v. het op de markt brengen en het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten opgenomen die de afgelopen 30 jaar overeengekomen en ingevoerd zijn. Op 1 juni 2009 zullen deze de hoeksteen vormen van Bijlage XVII van de REACH-verordening.

2.3

Eerdere wijzigingen op Richtlijn 76/769/EEG (om nadere beperkingen in te voeren) zijn doorgevoerd in de vorm van richtlijnen die door de lidstaten geïmplementeerd moesten worden. Bij het onderhavige voorstel is gekozen voor een beschikking; op deze manier wordt voorkomen dat de lidstaten de bepalingen moeten omzetten in nationale wetgeving die op 1 juni 2009, als de REACH-verordening van kracht wordt, toch wordt ingetrokken.

2.4

Het EESC heeft begrepen dat de Commissie de komende maanden nog met een laatste voorstel tot wijziging van Richtlijn 76/769/EEG zal komen, ook in de vorm van een beschikking, om het op de markt brengen en het gebruik van dichloromethaan te beperken. Alle latere voorstellen tot beperking van het op de markt brengen en het gebruik van gevaarlijke stoffen en preparaten zullen gebaseerd zijn op de REACH-verordening.

2.5

Maatregelen om het op de markt brengen en het gebruik van bepaalde stoffen (en preparaten die deze stoffen bevatten) te beperken, zijn over het algemeen voortgevloeid uit evaluaties van bepaalde „prioriteitsstoffen” in het kader van Verordening (EEG) 793/93. Er zijn vier lijsten met prioriteitsstoffen vastgesteld, de laatste op 30 oktober 2000, waarvan door de bevoegde autoriteiten in de lidstaten een risicobeoordeling uitgevoerd moet worden. Voor 83 van de 141 stoffen op deze lijsten is een definitief risicobeoordelingsverslag opgesteld. 39 daarvan zijn door de desbetreffende wetenschappelijke comités van de EU geëvalueerd; hun bevindingen zijn in het Publicatieblad bekendgemaakt. Voor 22 van deze stoffen zijn beperkende maatregelen vastgesteld. De voorgestelde beschikking bevat beperkingen voor nog eens vier stoffen (DEGME, DEGBE, MDI en cyclohexaan; deze worden in de paragrafen 5 t/m 9.9 nader beschreven en behandeld).

2.6

Dat met deze verordening zo langzaam vooruitgang werd geboekt, werd aangevoerd als een van de belangrijkste redenen om met de REACH-verordening een nieuwe benadering van alle „bestaande” stoffen in te voeren. Daarom zal ook Verordening 793/93 op 1 juni 2009 worden ingetrokken.

2.7

Ten aanzien van sommige andere stoffen, die niet op de vier prioriteitslijsten voorkomen, is nagegaan wat hun effect op de menselijke gezondheid en het milieu is en/of is voorgesteld om het op de markt brengen en het gebruik ervan te beperken; dit gebeurde op verzoek van de lidstaten, die met nieuwe problemen te maken krijgen. Onder deze stoffen valt ook ammoniumnitraat.

2.8

Ammoniumnitraat is een geval apart: de eigenschappen ervan zijn alom bekend en het effect ervan op de menselijke gezondheid of het milieu hoefde dan ook niet onderzocht te worden. Het wordt al jarenlang wereldwijd op grote schaal gebruikt als stikstofhoudende meststof en brengt geen onvoorziene risico's met zich mee op het werk, voor professionele gebruikers of voor consumenten die de stof thuis gebruiken. Helaas is ammoniumnitraat ook een doeltreffend, goedkoop en op grote schaal gebruikt bestanddeel van explosieven, dat legaal voor industriële of militaire doeleinden en illegaal door terroristen wordt gebruikt. Daarom wil de Commissie het op de markt brengen en het gebruik van ammoniumnitraat door middel van een wijziging van Richtlijn 76/769/EEG aan banden leggen.

2.9

Er had ook gekozen kunnen worden voor wijziging van een ander besluit, dat betrekking heeft op terrorisme of explosieve precursoren, maar met het huidige EU-Verdrag zou dit unanimiteit vergen. Met het Verdrag van Lissabon komt hier een andere procedure voor in de plaats, maar de ratificatie van dat Verdrag zal nog wel even op zich laten wachten.

2.10

Het EESC heeft begrepen dat waarschijnlijk nog meer precursoren van springstoffen en drugs aan Bijlage XVII van de REACH-verordening toegevoegd zullen worden. Daarom steunt het de manier waarop de Commissie de wijziging nu wil doorvoeren.

2.11

Het bovenstaande heeft betrekking op „bestaande” stoffen, d.w.z. de 100.195 stoffen die geacht worden tussen 1 januari 1971 en 18 september 1981 in de Europese Gemeenschap in de handel te zijn geweest. Deze stoffen zijn opgenomen in de Europese inventaris van bestaande chemische handelsstoffen (EINECS), die in 1990 in het Publicatieblad werd gepubliceerd. Stoffen die na 18 september 1981 in de handel zijn gebracht worden beschouwd als „nieuw”; voordat deze stoffen op de markt worden gebracht moet een uitvoerige aanmeldingsprocedure worden doorlopen ter bescherming van de menselijke gezondheid en het milieu.

3.1

Met haar voorstel beoogt de Commissie de menselijke gezondheid, en met name die van de consument, te beschermen en tegelijkertijd de interne markt in stand te houden voor drie stoffen (DEGME, DEGBE en cyclohexaan) die op de eerste in het kader van Verordening 793/93 opgestelde prioriteitslijst d.d. 25 mei 1994 stonden en voor één stof (MDI) die op de derde lijst d.d. 27 januari 1997 stond.

3.2

Conform Aanbeveling 1999/721/EEG van de Commissie van 12 oktober 1999 en latere soortgelijke aanbevelingen over de resultaten van de risicobeoordeling en de strategieën ter beperking van de risico's voor een aantal stoffen wordt een reeks specifieke en zeer gedetailleerde beperkingen voorgesteld die uitsluitend betrekking hebben op de verkoop aan het publiek en geen gevolgen met zich mee zullen brengen voor de arbeidsomstandigheden of voor het milieu. Aangezien wordt aangenomen dat de kosten voor bedrijfsleven en samenleving over het algemeen minimaal zullen zijn, wordt gesteld dat de voorgestelde maatregelen in verhouding staan tot de vastgestelde risico's. Er moeten nog nadere gezondheidsgegevens worden verkregen m.b.t. preparaten die MDI bevatten.

3.3

De vijfde stof, ammoniumnitraat, wordt op grote schaal gebruik als meststof. Er worden beperkingen voor deze stof voorgesteld omdat ammoniumnitraat als oxidator kan fungeren en omdat ammoniumnitraat kan exploderen als de stof met bepaalde andere stoffen wordt gemengd. Doel van de beperkingen is ervoor te zorgen dat alle meststoffen op basis van ammoniumnitraat aan bepaalde minimale veiligheidsnormen voldoen en ook dat het aantal producten op basis van ammoniumnitraat die aan het publiek worden verkocht aan banden wordt gelegd, om zo de hoeveelheden die gemakkelijk voor illegale doeleinden gebruikt kunnen worden, te verkleinen. De maatregelen zijn dus eigenlijk in het belang van de gezondheid en de veiligheid van het publiek in ruime zin. Professionele gebruikers (landbouwers en erkende explosievenfabrikanten) zullen geen gevolgen van deze beperkingen ondervinden. Hoewel de kosten (en de baten) lastig blijken te bepalen, staan ze vermoedelijk in verhouding tot de vastgestelde risico's (en de voorgestelde maatregelen).

3.4

De beschikking treedt in werking op de derde dag volgende op die van haar bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese Unie.

3.5

Het voorstel gaat vergezeld van een toelichting, een werkdocument van de diensten van de Commissie (effectbeoordelingsverslag) en lange, gedetailleerde risicobeoordelingsverslagen van het Europees Bureau voor chemische stoffen voor de vier in het kader van Verordening 793/93 onderzochte stoffen, aangevuld met zowel ondersteunend als kritisch materiaal van verschillende wetenschappelijke comités en andere organen die hebben geholpen met het opstellen of beoordelen van de betrokken gegevens.

4.1

Zoals ook bij veel eerdere wijzigingen op Richtlijn 76/769/EEC het geval was, heeft dit voorstel betrekking op stoffen die los van elkaar staan. Ter wille van de duidelijkheid zullen de stoffen daarom apart worden besproken.

5.1

DEGME is een glycolether met een hoog kookpunt, dat gemengd kan worden met water. Het wordt gewoonlijk gebruikt als tussenproduct in de synthetische chemie, als hulpoplosmiddel in diverse huishoudelijke decoratieve producten, of als antivries bij lage temperaturen, bijvoorbeeld in vliegtuigbrandstoffen. Volgens het risicobeoordelingsverslag dat voor de Nederlandse regering werd opgesteld en in juli 1999 werd afgerond lag de totale productie in Europa in het begin van de jaren 90 rond de 20 000 ton, waarvan iets meer dan de helft was bestemd voor de export.

5.2

Doordat DEGME in verf en verfafbijtmiddelen voor doe-het-zelvers zit, bleken consumenten aan deze stof blootgesteld te worden. Zoals te verwachten was, gezien de fysische eigenschappen van DEGME, bleek deze stof gemakkelijk opgenomen te worden via de huid; als er geen beschermende kleding wordt gedragen, zou DEGME risico's voor consument opleveren.

5.3

Uit de meest recente onderzoeken blijkt dat DEGME in alle verven en verfafbijtmiddelen die aan het publiek worden verkocht, inmiddels door andere oplosmiddelen is vervangen. Nu komt het er dus op aan ervoor te zorgen dat dit blijft gelden voor producten die in de EU gemaakt of ingevoerd worden. In de voorgestelde beschikking staat daarom dat DEGME 18 maanden nadat de beschikking in werking is getreden, niet op de markt mag worden gebracht als bestanddeel, in een concentratie van 0,1 massaprocent of meer (d.w.z. boven het niveau dat ontstaat door contaminatie of co-productie met andere toegestane bestanddelen), van verven en verfafbijtmiddelen die bestemd zijn voor levering aan het publiek. Dit wordt door de betrokken industrietakken als een redelijke maatregel beschouwd. Het EESC kan zich dan ook vinden in deze beperking van het op de markt brengen en het gebruik van DEGME.

6.1

DEGBE behoort eveneens tot de groep glycolethers; het heeft een iets hoger kookpunt dan DEGME, maar heeft verder soortgelijke fysische eigenschappen, waaronder de eigenschap dat het met water gemengd kan worden. DEGBE wordt op grote schaal gebruikt als oplosmiddel in watergedragen verven; het vergemakkelijkt de filmvorming en vergroot de duurzaamheid. Daardoor hoeft minder vaak geschilderd te worden en neemt de algemene blootstelling af. In het risicobeoordelingsverslag werd de totale productie in Europa geraamd op ca. 46 000 ton in 1994; in 2000 was de productie toegenomen tot 58 000 ton, waarvan 33 000 ton in verf werd gebruikt.

6.2

In het beoordelingsverslag werd vastgesteld dat consumenten risico liepen op irritatie aan de luchtwegen als zij de nevel inademen bij gebruik van spuitbussen met DEGBE-houdende watergedragen verf. Blootstelling aan DEGBE-damp bij verven met een kwast of roller werd toxicologisch niet van belang geacht.

6.3

Op basis van bewijsmateriaal dat na afronding van het risicobeoordelingsverslag in 1999 beschikbaar kwam en gezien het feit dat het moeilijk is om DEGBE als essentieel onderdeel van watergedragen verven te vervangen, werd geconcludeerd dat het vaststellen van een grenswaarde van 3 % voor DEGBE in spuitverf een adequate maatregel zou zijn om de gezondheid van de consument te beschermen. Verven met een hoger DEGBE-gehalte mogen wel aan de consument worden verkocht, maar alleen met de vermelding „Niet gebruiken in verfspuitapparatuur”. De verkoop aan professionele gebruikers, die zich eerder dan consumenten goed zullen beschermen, zal geen gevolgen van deze maatregelen ondervinden. Er wordt van uitgegaan dat de distributiekanalen divers genoeg zijn om hiervoor te zorgen.

6.4

Een en ander wordt 18 tot 24 maanden nadat de beschikking in werking is getreden van kracht, zodat fabrikanten tijd hebben om hun producten en etiketten aan te passen. Dit wordt door de betrokken industrietakken als een redelijke maatregel beschouwd. Het EESC kan zich dan ook vinden in de beperking van het op de markt brengen en het gebruik van DEGBE, omdat zo de gezondheid van de consument wordt beschermd en de interne markt in stand wordt gehouden.

7.1

Met MDI wordt een reeks gelijksoortige producten (isomeren) aangeduid, die in pure vorm wasachtige vaste stoffen zouden zijn, maar meestal verkrijgbaar zijn als hoogreactieve, bruine visceuse vloeistof. Volgens het risicobeoordelingsverslag bedroeg de wereldwijde productie in 1996 meer dan 2 500 000 ton, waarvan minstens 500 000 ton in de EU werd vervaardigd. Onder invloed van geschikte polyolen of glycolen met een laag gewicht (of zelfs water) en een blaasmiddel reageert MDI uiterst snel en vormt dan polyurethaanschuimen. Deze kunnen hard of zacht zijn en hebben de meest uiteenlopende toepassingen in de bouw en andere sectoren als constructiedelen, afdichtingsmiddel, vulmiddel, giethars en verlijmingsmiddel.

7.2

De meest voorkomende manier waarop consumenten aan MDI worden blootgesteld is het gebruik van een componentschuim, dat in spuitbussen wordt verkocht aan doe-het-zelvers om onregelmatige gaten in pleister- of metselwerk op te vullen of nieuwe deuren of ramen af te dichten. In deze sector gaat zo'n 10 000 ton MDI per jaar om, d.w.z. ca. 36 miljoen spuitbussen voor particulier en 134 miljoen spuitbussen voor professioneel gebruik. Alternatieve producten, zoals glasvezel voor het afdichten van ramen, zijn minder geschikt en zouden weer andere problemen opleveren.

7.3

Het is niet gemakkelijk gebleken om de risico's die consumenten op sensibilisering en op blootstelling via de huid en inademing lopen, in kaart te brengen op basis van gegevens over blootstelling op het werk. Zuivere monsters van isomeren zijn moeilijk te verkrijgen. Standaardtesten kunnen moeilijk worden uitgevoerd omdat MDI met water razendsnel verandert in een inerte, onoplosbare vaste stof. Aangezien de stof door consumenten meestal wordt aangebracht door middel van een kleine bus met een slangetje, is de totaal beschikbare hoeveelheid beperkt. Een standaardbus is binnen 2-4 minuten leeg. Tijdens de snelle uitharding onder invloed van waterdamp in de lucht verdwijnt MDI. De vaste stof die overblijft is inert en levert geen gevaar op. Waarschijnlijk wordt het product eenmalig gebruikt (om een opening te vullen of een deur of raam af te dichten) en vindt dit gebruik (meestal) niet frequent plaats; het gaat hier beslist niet om de dagelijkse blootstelling waarvan bij professioneel gebruik sprake is. Net als voor alle andere doe-het-zelfproducten geldt dat niet gegarandeerd kan worden dat de consument beschermende kleding draagt.

7.4

Gezien het bovenstaande is het geen verrassing dat er in theorie weliswaar een risico bestaat, maar dat het in de praktijk moeilijk of zelfs onmogelijk is gebleken om gevallen van sensibilisering van de huid of luchtwegen vast te stellen onder consumenten (en zelfs niet onder professionele gebruikers, die adequate beschermingsmaatregelen kunnen treffen). Dit betekent dan weer wel dat het moeilijker is om een evenredige, kosteneffectieve en praktische maatregel uit te werken.

7.5

In dit verband wordt er in de effectbeoordeling in alle redelijkheid op gewezen dat lichte, goedkope polyethyleenhandschoenen die zonder meer goed zijn voor eenmalig, incidenteel gebruik, meegeleverd kunnen en zouden moeten worden bij iedere verpakking die aan de consument wordt verkocht, maar dat dit niet geldt voor de neopreen- of nitilhandschoenen die bij intensief industrieel gebruik vereist zijn. En hoewel lichte, katoenen stofkapjes bij iedere verpakking meegeleverd kunnen worden, zouden zij in een risicosituatie niet volstaan, terwijl een volledig gasmasker ter bescherming tegen iedere mogelijke blootstelling aan gassen ca. tien keer zo duur zou zijn als de bus zelf, waarbij niet zeker is dat het masker ook echt wordt opgezet als dat nodig is.

7.6

De Commissie stelt daarom voor dat alle verpakkingen die aan de consument worden verkocht, polyethyleenhandschoenen bevatten (bijv. opgevouwen in de dop) en dat op de verpakking wordt gewezen op het gevaar voor allergische (niet-standaard)reacties op MDI bij mensen die al gesensibiliseerd zijn, astma-achtige reacties (bij mensen met astma) of huidreacties (bij mensen met huidproblemen).

7.7

Het EESC steunt de eerste maatregel, d.w.z. de verstrekking van polyethyleenhandschoenen, die bij de meeste doe-het-zelftoepassingen toch al gebruikt moeten worden. Deze belangrijke en evenredige maatregel moet wel haalbaar blijven, d.w.z. dat er geen strengere eisen aan de handschoenen gesteld mogen worden als dit ertoe zou leiden dat de fabrikanten helemaal geen handschoenen meer zouden verstrekken.

7.8

Het EESC plaatst echter vraagtekens bij de uitvoerige vermeldingen die op het etiket gezet moeten worden, zelfs al zijn de kosten daarvan evenredig doordat voldoende tijd wordt gegeven om de etiketten aan te passen. Het is bijvoorbeeld onduidelijk hoe een consument zou kunnen weten, dat hij „voor andere diisocyanaten dan MDI gesensibiliseerd” is of waarom dat zo belangrijk is. Zoals mensen die aan chronische (langdurige) astma of dermatitis lijden, zullen weten kan vrijwel elk huishoudelijk of doe-het-zelfproduct een acute (kortdurende) reactie opwekken. Een goede ventilatie en beschermende kleding (handschoenen) zijn dan ook belangrijk, samen met advies om het gebruik van het product onmiddellijk te staken als de symptomen optreden. Dit is voor alle gebruikers, ongeacht of zij eerder een reactie hebben gekregen, een goed advies dat op het etiket moet komen te staan. Aangezien de bussen, en dus ook de etiketten, klein zijn, moet zo'n advies altijd duidelijk, relevant en leesbaar zijn onder normale gebruiksomstandigheden. Indien er daarnaast nog een gebruiksaanwijzing of veiligheidsinstructies nodig zijn moeten deze op een bijsluiter worden vermeld.

7.9

Het EESC plaatst ook kanttekeningen bij het voorstel in punt 55, (3) en (4) van de bijlage: „natuurlijke en rechtspersonen die MDI bevattende preparaten voor het eerst op de markt brengen, verzamelen binnen drie jaar (…) gegevens over mogelijke gevallen van personen die bij het gebruik van MDI bevattende preparaten luchtwegallergie vertonen, en stellen die gegevens ter beschikking van de Commissie (…) worden verzameld volgens een studieprotocol waarbij gespecialiseerde instituten betrokken zijn (...) blijkt dat er geen behoefte is aan andere beperkende maatregelen”. Aangezien MDI al sinds de jaren 70 een algemeen gebruikte stof is en de huidige fabrikanten, die niet aan deze eis hoeven te voldoen, zoals gezegd meer dan 36 miljoen bussen per jaar verkopen, kan dit voorstel moeilijk worden beschouwd als iets anders dan een slecht onderbouwde belemmering van de markttoegang.

7.10

Dit voorstel wordt in het effectbeoordelingsverslag van de Commissie gemotiveerd onder verwijzing naar de in het risicobeoordelingsverslag geuite zorg dat bepaalde risico's op luchtwegallergieën bij professioneel gebruik mogelijk relevant kunnen zijn voor consumenten. Verderop in de desbetreffende paragraaf wordt gesteld dat gegevens van centra voor toxicologie erop lijken te wijzen dat er weinig of geen gevallen zijn van luchtwegallergieën bij consumenten door gebruik van MDI-bevattende producten. Wat de veronderstelde beperkingen van deze verslagleggingsmethode ook zijn, het valt nog te bezien of het voorstel van de Commissie beter is. Dit voorstel lijkt dan ook niet in verhouding te staan tot een risico waarvan is vastgesteld dat het hypothetisch is en waarvoor geen ondersteunend bewijs te vinden is terwijl MDI op grote schaal wordt gebruikt.

7.11

Het EESC adviseert daarom dit onderdeel van de beperkende maatregelen in te trekken. Indien er gerede twijfels blijven over de veiligheid van deze producten, die op korte termijn niet vervangen kunnen worden, moet er samen met de fabrikanten en aan de hand van adequate procedures voor het verzamelen en evalueren van gegevens nader onderzoek worden gedaan.

8.1

Cyclohexaan is een kleurloze vloeistof die in zeer grote hoeveelheden wordt gemaakt door hydrogenering van benzeen. Het wordt vrijwel volledig (>95 %) gebruikt in de synthese van adipinezuur en vervolgens van nylon. De wereldwijde productiecapaciteit overschrijdt de 5 000 000 ton, waarvan ca. 1 500 000 ton zich in de EU bevindt. De processen vinden plaats in gesloten systemen waardoor de mate van blootstelling gering is. Cyclohexaan komt ook van nature voor in verbrandingsproducten, waaronder tabaksrook, in ruwe olie en planten en in benzinedamp.

8.2

Cyclohexaan wordt ook gebruikt als oplosmiddel in o.a. contactlijmen op basis van neopreen, die toegepast worden in de leerindustrie (schoenen), de auto-industrie en de bouw. Dit soort lijmen wordt ook gebruikt door vaklui voor het leggen van vloerbedekking en op kleinere schaal door consumenten voor reparaties of andere doe-het-zelftoepassingen. In totaal wordt in de EU minder dan 10 000 ton cyclohexaan per jaar gebruikt voor lijm.

8.3

Net als bij alle andere koolwaterstoffen is een goede ventilatie en afdoende beschermende kleding of ademhalingsapparatuur van essentieel belang. Vaklui zullen hier wel zorg voor dragen, maar dit geldt niet voor consumenten. Zoals ook het geval is bij MDI-preparaten worden de risico's echter een stuk kleiner door de fysieke eigenschappen van de producten die in de handel zijn. De sneldrogende contactlijmen zijn ideaal voor kleine toepassingen maar voor een leek uiterst moeilijk om op grote schaal goed te gebruiken. Het beperken van de verpakkingsgrootte van producten die aan de consument worden verkocht zou dan ook toereikend en algemeen aanvaardbaar zijn.

8.4

De Commissie stelt daarom voor dat neopreenlijmen die cyclohexaan bevatten aan de consument alleen in verpakkingen van maximaal 650 gram verkocht mogen worden. Op alle verpakkingen moet „Niet gebruiken voor het leggen van vloerbedekking” en „Niet gebruiken bij slechte ventilatie” komen te staan.

8.5

Uit praktijktesten voor worst case scenarios, bijvoorbeeld het aanbrengen van grote kurkpanelen aan een binnenmuur, blijkt dat de blootstelling van consumenten aan cyclohexaan, die net als bij de eerder beschreven stoffen vermoedelijk toch al incidenteel en van korte duur is, door kleinere verpakkingen afdoende verminderd zou worden. Hoewel neopreenlijmen al geruime tijd en op grote schaal worden gebruikt, lijken er geen concrete voorvallen gerapporteerd te zijn. De maatregelen zullen voor de fabrikanten echter geen al te grote problemen opleveren. Het EESC kan zich dan ook vinden in deze beperking van het op de markt brengen en het gebruik van cyclohexaan, omdat deze maatregel in verhouding staat tot de besproken risico's.

9.1

Ammoniumnitraat is een witte vaste stof, die wordt verkocht in korrelvorm. De stof wordt al meer dan 100 jaar op basis van ammoniak uit aardgas gemaakt. De wereldwijde productie komt boven de 20 000 000 ton uit. Ammoniumnitraat is belangrijk als stikstofhoudende kunstmest en als grondstof voor explosieven. Door deze laatste eigenschap en het feit dat de stof goedkoop en gemakkelijk te verkrijgen is, is de aandacht van terroristen gewekt. Om explosieven te maken zijn ook nog andere grondstoffen nodig, zoals dieselolie, maar ook deze zijn gemakkelijk te verkrijgen. Ammoniumnitraat was jarenlang het favoriete explosief van de IRA en werd ook gebruikt bij bekende bomaanslagen in Oklahoma, op het World Trade Center en op Bali. De afgelopen jaren werd het ook gebruikt bij aanslagen door extremisten in Londen en andere Europese hoofdsteden. Op Internet kan gemakkelijk worden achterhaald hoe met ammoniumnitraat bommen gemaakt kunnen worden. Al een geringe hoeveelheid van 2 kg kan verwoestende effecten hebben. Hoeveelheden boven de 500 kg kunnen door sommigen kennelijk probleemloos worden aangeschaft, zonodig door meermalen kleine hoeveelheden in tuincentra of winkels te kopen. Het is uiteraard moeilijk om hierop controle uit te oefenen.

9.2

Op professioneel gebruik (in de landbouw) wordt wel toezicht gehouden: ammoniumnitraat moet in grote minimumhoeveelheden worden vervoerd (zodat het niet gemakkelijk is om illegaal losse verpakkingen te vervoeren of weg te nemen) en in alle schakels van de productieketen sprake moet zijn van een zorgvuldige product stewardship. In de vorm waarin ammoniumnitraat meestal wordt verkocht is het instabiel en kan het ontleden en onbruikbaar worden. Daarom moet ammoniumnitraat zorgvuldig worden opgeslagen en zo spoedig mogelijk op de bodem worden gebruikt. De hoeveelheden die voor andere doeleinden gebruikt kunnen worden, zijn daardoor beperkt.

9.3

Ammoniumnitraat kan in verschillende kwaliteiten worden verkocht (variërend stikstofgehalte) en met of zonder andere essentiële elementen (meestal fosfor- en kaliumderivaten). In pure vorm bevat het ca. 35 % stikstof. Er moet water aan worden toegevoegd om schade aan de begroeiing te voorkomen. De verschillende kwaliteiten kunnen gemaakt worden door ammoniumnitraat te mengen met actieve bestanddelen of inerte vulstoffen, zoals kalk, of door middel van chemische reacties om tot de gewenste verhouding tussen de hoofdbestanddelen te komen. Producten die aan landbouwers worden verkocht, kunnen een stikstofgehalte van 28 % of meer bevatten. Deze stikstofrijke meststoffen worden gecontroleerd uit hoofde van Verordening (EG) 2003/2003 om te waarborgen dat zij het vereiste stikstofgehalte bevatten en veilig zonder explosiegevaar gebruikt kunnen worden. Meststoffen die aan de normen voldoen krijgen de aanduiding „EG-meststof” en mogen in andere lidstaten worden verkocht. Meststoffen die niet aan de normen voldoen mogen de grens niet over en worden „nationale meststoffen” genoemd. Meststoffen voor de consument bevatten meestal een stikstofgehalte van 20-25 %. Hoe lager het stikstofgehalte, hoe hoger de vervoerskosten per eenheid meststof en hoe meer meststof op een bepaalde oppervlakte gebruikt moet worden. Meststoffen op basis van ammoniumnitraat worden van essentieel belang beschouwd voor de commerciële landbouw; dit geldt echter niet voor de veel kleinere hoeveelheden die in de winkel aan de consument worden verkocht en die door andere producten vervangen kunnen worden.

9.4

Voor iemand die illegale explosieven wil maken geldt: hoe hoger het stikstofgehalte van ammoniumnitraat, hoe beter. Als ammoniumnitraat mechanisch met andere stoffen is gemengd, kan het stikstofgehalte ervan heel eenvoudig door oplossing en kristallisering weer verhoogd worden. Bij chemische mengsels is dat moeilijker of zelfs onmogelijk. In Denemarken hebben regeringsdeskundigen concentraties van slechts 16 % tot ontploffing gebracht. Met genoeg tijd en middelen is alles mogelijk, al zal het uiteindelijk aantrekkelijker worden om explosieven te maken met andere grondstoffen die even gemakkelijk te verkrijgen zijn. In het Terroristenhandboek en op andere Internetsites kan iedereen lezen hoe hij dat moet doen.

9.5

Na de bomaanslagen in Madrid in maart 2004 keurde de Europese Raad een Verklaring inzake de bestrijding van terrorisme goed. Daarmee werd een taskforce deskundigen explosievenbeveiliging (ESETF) ingesteld, die een actieplan moest opstellen om het gebruik van explosieven door terroristen tegen te gaan. Dit actieplan werd in juni 2007 afgerond. Een van de 47 maatregelen van het plan hield de oprichting in van een permanent comité voor precursoren van explosieven (SCEEP), waarin deskundigen uit de particuliere en de overheidssector zitten en waaraan CEFIC en FECC, vertegenwoordigers van de chemiefabrikanten en -distributeurs, en EFMA, vertegenwoordiger van de meststoffenfabrikanten, een bijdrage leveren.

9.6

Doel van de voorgestelde beschikking is dat alle ammoniumnitraathoudende meststoffen die aan landbouwers (of distributeurs) worden verkocht, voldoen aan de normen van Verordening (EG) 2003/2003 en dat het stikstofgehalte van producten die aan de consument worden verkocht worden beperkt. Wordt het voorstel goedgekeurd, dan mag ammoniumnitraat 18 maanden na inwerkingtreding van de beschikking „als stof of in preparaten die 20 massaprocent of meer stikstof in verhouding tot het ammoniumnitraat bevatten” niet meer voor verkoop aan de consument in de handel worden gebracht.

9.7

Het EESC schaart zich volledig achter het eerste deel van het voorstel, nl. dat alle stikstofrijke meststoffen die aan landbouwers worden verkocht — dus ook meststoffen die alleen in eigen land worden verkocht — aan de normen van Verordening (EG) 2003/2003 moeten voldoen.

9.8

Wat de tweede beperking — de verkoop aan de consument — betreft wijst het EESC erop dat het hier wel eens om grotere hoeveelheden zou kunnen gaan dan eerder werd aangenomen (meer dan 50 000 ton) en dat de EFMA, die de meststoffenfabrikanten vertegenwoordigt, akkoord is gegaan met een maximaal stikstofgehalte van 20 % voor gemengde meststoffen (waarvan het stikstofgehalte zonder al te veel moeite verhoogd kan worden), maar een maximumgehalte van 24,5 % heeft voorgesteld voor chemisch gebonden producten (waarbij dit veel lastiger is). Aangezien het overleg binnen SCEEP nog gaande is, moet eerst goed naar deze mogelijkheid en naar alle andere opties worden gekeken voordat de beschikking wordt afgerond. Wat er verder ook over terrorismebestrijding bekend is, het is duidelijk dat de toegang tot precursoren van springstoffen alleen beperkt kan worden indien de verschillende betrokken partijen, waaronder in dit geval fabrikanten, distributeurs, winkeliers en consumenten, zich volledig in de maatregelen kunnen vinden en bereid zijn zich daarvoor in te zetten.

9.9

Met enige tegenzin aanvaardt het EESC dat Richtlijn 76/769/EEG de enige rechtsgrondslag is waarvan de Commissie op korte termijn gebruik kan maken en dat het noodzakelijk is de maatregelen op deze manier voor te stellen en te bespreken. Hopelijk kan er een beter systeem worden ingevoerd als het Verdrag van Lissabon eenmaal geratificeerd is.

10.1

Net als in zijn adviezen over eerdere wijzigingen van Richtlijn 76/769/EEG betreurt het EESC dat hier producten bijeen worden gebracht waarover totaal verschillende besluiten genomen moeten worden. Dit is een praktijk die niet goed is en nergens toe dient. Het is zeker geen voorbeeld van goed bestuur. Er kan alleen maar worden gehoopt dat er met de inwerkingtreding van de REACH-verordening op 1 juni 2009 een verbeterde procedure komt.

10.2

De wijzigingen hebben lang op zich laten wachten. De eerste prioriteitslijst werd in mei 1994 gepubliceerd. Ook al worden de wijzigingen via een snelle route ingevoerd, dan nog zal de markt er tot eind 2010 niet veel van merken (en het is moeilijk te geloven dat er daarna verbeteringen in de menselijke gezondheid waargenomen zullen worden). Ook kan deze vertraging niet echt worden geschreven op het conto van de fabrikanten die de gegevens voor de risicobeoordelingsverslagen moesten verstrekken, aangezien deze gegevens al enige tijd beschikbaar zijn. Is de vertraging te wijten aan een gebrek aan middelen binnen de Commissie, haar wetenschappelijke comités of andere organen of bureaus die verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van het publiek, dan moet hier zeker iets aan worden gedaan omdat de werklast, waarvoor nog geen prioriteiten zijn gesteld, na 1 juni 2009 nog veel groter zal worden.

10.3

Het is EESC draagt de Verklaring van de Raad van 2004 inzake de bestrijding van terrorisme en de vele daaruit voortvloeiende acties een warm hart toe. Het EESC vindt dat het maatschappelijk middenveld in dit proces een sleutelrol moet vervullen. Het hoopt dan ook in dit proces als waardevolle en nuttige gesprekspartner beschouwd te worden en wijst erop dat het momenteel werkt aan een aantal adviezen over dit onderwerp. Om langdurige vrede en veiligheid binnen en rond de EU te kunnen garanderen is het van cruciaal belang dat wordt overeengekomen welke maatregelen evenredig zijn en voor welke wettelijke wegen gekozen moet worden om tijdig adequate reacties van alle betrokkenen te ontvangen.

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/19

1.1

Het EESC is het eens met het besluit om een Gemeenschappelijke Onderneming Brandstofcellen en Waterstof op te richten. Deze manier om de investeringen in O&O op te voeren biedt het bedrijfsleven een vertrouwenwekkend kader. Bovendien is het zo ook mogelijk om een eind te maken aan de fragmentatie van de EU-financiering en om de veel te versnipperde onderzoeksinspanningen te coördineren en aldus efficiënter te maken.

1.2

De sector is goed gekozen, omdat die in verband valt te brengen met de Lissabonstrategie, de Barcelonadoelstellingen inzake de voor O&O uitgetrokken middelen, maar ook met andere EU-beleidsterreinen zoals milieu en duurzame ontwikkeling.

1.3

Met zijn bijval voor de ontwerpverordening wil het EESC allereerst onderstrepen hoe belangrijk de voorgestelde strategie voor de EU is wat investeringen en het coördineren van onderzoeksactiviteiten betreft. In dat opzicht komt de strategie de oprichting van een Europese onderzoeksruimte ten goede.

1.4

In het licht van alle verschillende partijen en financieringsbronnen, en gezien de grote sommen die de EU zelf fourneert, doet men er goed aan om meer duidelijkheid te scheppen over gebruik en eigendom van de uiteindelijke producten van onderzoek. Hierbij gaat het met name om de intellectuele eigendom en octrooien. In zijn adviezen over de gemeenschappelijke ondernemingen IMI en Clear Sky wees het EESC ook al op de heersende onduidelijkheid. Bij dit gezamenlijke technologie-initiatief (JTI) ligt deze onduidelijkheid zo mogelijk nog gevoeliger, omdat elkaar beconcurrerende ondernemingen — met name automobielfabrikanten — belangstelling zullen hebben voor de onderzoeksresultaten.

1.5

Ten slotte dient het volgende te gebeuren:

2.1

De Commissie wil met de voorgestelde verordening, die betrekking heeft op een van de zes JTI's, een van de eerste Europese publiek-private partnerschappen in het leven roepen, namelijk de Gemeenschappelijke Onderneming Brandstofcellen en Waterstof, in een sector die van strategisch belang is voor de diversificatie en beschikbaarheid van energie.

2.2

Via deze gemeenschappelijke onderneming moeten de industrie, de lidstaten en de Commissie in staat worden gesteld om hun middelen te bundelen en in de geselecteerde onderzoeksprogramma's te steken.

2.3

De traditionele aanpak was om op projecten ad hoc-basis met publiek geld te financieren. Bij JTI's gaat het echter om grootschalige onderzoeksprogramma's met gemeenschappelijke strategische doelstellingen. Deze nieuwe aanpak moet een kritische massa genereren voor onderzoek en innovaties in Europa, de wetenschappelijke gemeenschap in de voornaamste strategische sectoren een solide basis verschaffen, en de financiering van projecten uniformiseren zodat onderzoeksresultaten sneller geëxploiteerd kunnen worden. De JTI's hebben betrekking op bepalende sectoren waar de huidige instrumenten niet genoeg impact hebben en ook niet snel genoeg zijn om ervoor te zorgen dat Europa een goede internationale concurrentiepositie kan verwerven (en behouden). Dit zijn sectoren waar nationale, Europese en particuliere investeringen in onderzoek een grote meerwaarde kunnen krijgen, vooral als men het bedrijfsleven aanspoort om zijn O&O-uitgaven op te voeren.

2.4

Brandstofcellen zijn zeer stille, hoogefficiënte energieomzetters die substantiële cumulatieve reducties van broeikasgassen en verontreinigende stoffen kunnen opleveren. Zij maken de energiemix flexibel aangezien zij op waterstof en andere brandstoffen zoals aardgas, ethanol en methanol kunnen werken. Op die manier leveren zij een wezenlijke bijdrage aan de bescherming van het milieu en de bestrijding van verontreiniging.

2.5

De Gemeenschappelijke Onderneming Brandstofcellen en Waterstof moet er vooral voor zorgen dat de voor de sector cruciale vaardigheden worden ontwikkeld, zodat Europa beter opgewassen is tegen de internationale concurrentie. De ontwerpverordening biedt het rechtskader dat nodig is om een dergelijke onderneming op te richten.

2.6

Bovendien draagt de gemeenschappelijke onderneming bij tot de uitvoering van het Actieplan inzake Milieutechnologieën (ETAP) als bedoeld in Mededeling COM(2004) 38, die dit technologieplatform aanwees als een prioritaire actie van ETAP.

3.1

De energieschaarste en de voortdurende onzekerheid van de energievoorziening trekken een wissel op de levenskwaliteit van de bevolking en op het concurrentievermogen van het Europese bedrijfsleven. Een en ander zou ernstige consequenties kunnen hebben, met constante instabiliteit en stijgende energieprijzen.

3.2

In het licht hiervan houden op waterstof werkende brandstofcellen een grote belofte in. Niet alleen zorgen zij voor een bredere energiemix, zij veroorzaken ook geen verontreiniging; het enige dat er vrijkomt is stoom. Andere brandstofcellen, die werken op aardgas of andere fossiele brandstoffen, hebben een hoog rendement en staan zo ook borg voor minder vervuilende emissies.

3.3

De invoering van waterstof als flexibele energiedrager kan een positieve bijdrage tot de energiezekerheid betekenen en stabiliserend werken op de energieprijzen, aangezien waterstof uit elke primaire energiebron te produceren is en aldus kan zorgen voor diversiteit binnen de vervoersmix, die momenteel voor 98 % van olie afhangt

3.4

De mondiale jaaromzet van de brandstofcelindustrie in 2005 bedroeg ongeveer 300 miljoen euro, bij een marktaandeel van slechts 12 % voor Europa. De OTO&D-investeringen bedragen naar schatting ongeveer 700 miljoen euro per jaar, waarvan 78 % in Noord-Amerika en slechts 10 % in Europa wordt gedaan.

3.5

De sector brandstof- en waterstofcellen is in Europa dus nog erg zwak, ook al heeft de EU er al veel in geïnvesteerd; zo maakte de sector al deel uit van de onderzoeksportefeuille „Energie en vervoer” van het zevende kaderprogramma. In vergelijking met de rest van de wereld doet Europa veel te weinig aan onderzoek. Volgens een EU-studie (project HyLights van DG TREN) ligt de EU minstens 5 jaar achter op Japan en Amerika op het gebied van de demonstratie van brandstofcelvoertuigen.

3.6

Zonder een nieuwe, concrete impuls op O&O-gebied is het gevaar dat deze sector nog verder achterop raakt bij de internationale concurrentie, wat ernstige gevolgen zal hebben voor de industriële ontwikkeling en de werkgelegenheid in de sector.

3.7

Uit de analyse die de Commissie heeft gemaakt en de gesprekken die zij heeft gevoerd blijkt dat de grootste problemen worden veroorzaakt doordat het benodigde onderzoek zo complex is en er op EU-niveau geen overeenstemming is over een investeringsplan voor de lange termijn.

3.8

Gezien de enorme bedragen die nodig zijn voor innovaties, is het duidelijk dat geen enkele onderneming of instelling op eigen houtje succesvol onderzoek kan verrichten.

3.9

De momenteel beschikbare middelen schieten niet alleen tekort, maar worden ook niet goed gebruikt, zoals blijkt uit de lacunes in de programma's en/of de activiteiten die elkaar onnodig overlappen. Een grootschalig EU-programma kan er dan ook niet mee gefinancierd worden.

3.10

Bovendien is er in de Europese brandstofcellensector sprake van te weinig coördinatie tussen de verschillende landen en partijen (zoals universiteiten, nieuwe industriebedrijven en kleine en middelgrote high tech-ondernemingen), wat niet bevorderlijk is voor de uitwisseling van kennis en ervaringen, voor de technische vooruitgang die van essentieel belang is om de gebruikte materialen te verbeteren, en voor het terugdringen van de kosten om nieuwe klanten aan te kunnen trekken.

3.11

Het onderzoek op het gebied van brandstof- en waterstofcellen moet absoluut een Europese dimensie krijgen. Dit is de enige manier om de grote problemen in de sector aan te kunnen pakken.

3.12

Met behulp van een publiek-private gemeenschappelijk onderneming zouden de O&O-activiteiten in de sector, die er momenteel niet in slagen om de vereiste kritische massa te krijgen, de gewenste mate van efficiëntie moeten kunnen verwerven. Alleen zo kan de EU een eind maken aan de versnippering van de onderzoeksprogramma's over de verschillende lidstaten, die bij gebrek aan middelen voor de financiering van de noodzakelijke programma's niet in staat zijn om de vereiste kritische massa te verwerven.

4.1

Het kader voor de onderzoeksprogramma's is het zevende kaderprogramma. Zonder nieuwe investeringen in O&O is een concurrerende en dynamische economie onmogelijk.

4.2

De voorgestelde verordening lijkt te stroken met het EU-onderzoeksbeleid, met de Lissabonstrategie (concurrentievermogen) en met de Barcelonadoelstellingen (tot 2010 3 % van het BBP besteden aan onderzoek).

4.3

Het voorstel lijkt ook te stroken met de mededeling van de Commissie over het in januari 2007 gelanceerde initiatief „Een energiebeleid voor Europa” en met het strategische Europese plan voor energietechnologie (SET-plan), waarover het EESC momenteel een advies opstelt (1) en dat de koers van de energietechnologie in het volgende decennium moet helpen bepalen. Verder is het voorstel tevens in overeenstemming met andere EU-beleidsterreinen zoals milieu en duurzame ontwikkeling.

5.1

In het voorstel voor een verordening van de Raad betreffende de oprichting van de Gemeenschappelijke Onderneming Brandstofcellen en Waterstof verwijst de Commissie naar het zevende kaderprogramma zoals geregeld in Besluit 1982/2006/EG, dat voorziet in een bijdrage van de EU aan de oprichting van publiek-private Europese partnerschappen op lange termijn in de onderzoekssector.

5.2

Deze partnerschappen in de vorm van gezamenlijke technologie-initiatieven (JTI's) zijn opgericht als gevolg van de werkzaamheden van de voormalige Europese technologieplatforms (ETP's).

5.3

De Raad wees er in zijn Beschikking nr. 971/2006/EG betreffende het Specifiek Programma „Samenwerking” op dat er publiek-private partnerschappen moeten komen en noemde zes sectoren waar gezamenlijke technologie-initiatieven het Europese onderzoek een nieuwe impuls zouden kunnen geven:

5.4

In het kader van deze algemene strategie stelt de Commissie voor om door middel van een gemeenschappelijke onderneming een gezamenlijk technologie-initiatief op het gebied van brandstof- en waterstofcellen in gang te zetten.

5.5

De Gemeenschappelijke Onderneming wordt beschouwd als een internationale organisatie met rechtspersoonlijkheid in de zin van artikel 22 van Richtlijn 2004/17/EG van het Europees Parlement en de Raad van 31 maart 2004 en artikel 15 van Richtlijn 2004/18/EG. De onderneming heeft haar zetel in Brussel en zal tot 31 december 2017 actief zijn, tenzij de Raad de verordening op dit punt besluit te wijzigen.

5.6

In artikel I.2 van de statuten van de gemeenschappelijke onderneming, die aan de ontwerpverordening zijn gehecht, zet de Commissie de belangrijkste doelstellingen van deze onderneming uiteen:

6.1

Het voorstel omvat een verordening van de Raad, met als bijlage de statuten van de gemeenschappelijke onderneming. De rechtsgrond is artikel 171 van het EG-Verdrag. De onderneming wordt een EU-orgaan, dat wordt geaudit overeenkomstig artikel 185 van Verordening (EG, Euratom) 1605/2002. Er moet daarom rekening worden gehouden met het feit dat dit initiatief qualitate qua een zaak van publiek-privaat partnerschap is waarbij het bedrijfsleven minstens evenveel bijdraagt als de publieke sector.

7.1

De oprichtende leden van de Gemeenschappelijke Onderneming zijn:

7.2

Na de oprichting van de onderneming kan een onderzoeksgroepering, die non-profit onderzoeksorganisaties, universiteiten en onderzoekscentra vertegenwoordigt, er lid van worden mits een entiteit voor de vertegenwoordiging van de onderzoeksgemeenschap is opgericht.

8.1

De in artikel 5 van de voorgestelde verordening uitvoerig belichte exploitatiekosten van de gezamenlijke onderneming worden in gelijke mate gedekt door de oprichtende leden.

8.2

De beleidskosten voor OTO&D worden gezamenlijk gefinancierd uit de financiële bijdrage van de Gemeenschap en uit bijdragen in natura van de private juridische entiteiten die aan de activiteiten deelnemen, welke bijdragen overeenstemmen met een bedrag dat minstens gelijk is aan de bijdragen van de Gemeenschap.

8.3

De maximale communautaire bijdrage in de exploitatie- en beleidskosten van de Gemeenschappelijke Onderneming bedraagt 470 miljoen euro. Gezien het belang van het onderzoek waarop dit JTI betrekking heeft, had dit bedrag volgens het EESC wel wat hoger mogen uitvallen. De exploitatiekosten bedragen naar schatting niet meer dan 20 miljoen euro. De bijdragen zijn afkomstig van het Specifiek Programma „Samenwerking” tot uitvoering van het Zevende Kaderprogramma van de Europese Gemeenschap voor activiteiten op het gebied van onderzoek, technologische ontwikkeling en demonstratie, overeenkomstig de bepalingen van artikel 54, lid 2, onder b, van Verordening (EG, Euratom) 1605/2002.

8.4

Indien de Onderzoeksgroepering wordt opgericht, draagt deze voor 1/12 van de exploitatiekosten bij. In een dergelijk geval gaat de Commissiebijdrage dienovereenkomstig omlaag.

8.5

Tenzij na 2013 (wanneer het zevende kaderprogramma afloopt) financiering wordt verleend, blijven enkel projecten waarvoor uiterlijk 31 december 2013 een subsidieovereenkomst is ondertekend in de jaren 2014-2017 doorlopen.

9.1

Het EESC stemt in met het besluit om een gemeenschappelijke onderneming Brandstofcellen en Waterstof op te richten en hecht zijn goedkeuring aan het bijbehorende voorstel voor een verordening COM(2007) 572 final. Voor de EU is de voorgestelde strategie met name van belang wat investeringen in en coördinatie van onderzoeksactiviteiten betreft. Het JTI in kwestie zal vooral in het vervoer de energiemix vergroten (6).

9.2

In adviezen over andere verordeningen die voortvloeien uit Beschikking nr. 971/2006/EG van de Raad over het specifieke programma „Samenwerking” heeft het EESC er al eerder op gewezen dat deze manier om de investeringen in O&O op te voeren het bedrijfsleven een vertrouwenwekkend kader biedt. Bovendien is het zo ook mogelijk om een eind te maken aan de fragmentatie van de EU-financiering en om de veel te versnipperde onderzoeksinspanningen te coördineren.

9.3

Van meet af aan heeft het EESC er in tal van adviezen op gewezen dat de EU zich in toenemende mate moet laten gelden op O&O-gebied. Aangezien het een onbegonnen zaak is om uit al deze adviezen te citeren, beperken wij ons tot de twee meest recente (over de gemeenschappelijke ondernemingen CLEAN SKY en ENIAC), die tijdens de zitting van 24 en 25 oktober 2007 met ruime meerderheid van stemmen zijn goedgekeurd.

9.4

In het algemeen. In zijn advies over het Groenboek „De Europese Onderzoeksruimte: Nieuwe perspectieven” (7) schrijft het EESC dat het achter het streven staat„om voor technisch-wetenschappelijke onderzoeksinfrastructuren van wereldklasse te zorgen; dit vergt echter wel een betrouwbare langetermijnfinanciering. Een en ander heeft alleen zin en kan alleen effect sorteren als de instellingen en universitaire centra van de lidstaten hierbij worden betrokken én als het bedrijfsleven technische projecten van de grond helpt te krijgen”.

9.5

In het bijzonder. In zijn advies over de „Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement — Voortgangsverslag inzake biobrandstoffen — Verslag over de vooruitgang die in de lidstaten van de Europese Unie met het gebruik van biobrandstoffen en andere hernieuwbare brandstoffen is geboekt” (8) wijst het EESC er met klem op hoe belangrijk het is dat er voor het onderwerp van de onderhavige ontwerpverordening onderzoeksprogramma's worden ontwikkeld.

9.6

Zo onderstreept het EESC de noodzaak „dat bijzondere aandacht wordt besteed aan het onderzoek in de sector biobrandstoffen, met name die van de tweede generatie, zonder overigens andere mogelijkheden uit te sluiten, zoals de ontwikkeling van solaire waterstof of waterstof uit de behandeling van biomassa”.

9.7

Verder stelt het: „Ondanks de recente mogelijkheden om waterstof uit biomassa te produceren, mede met behulp van biotechnologie of hernieuwbare bronnen, wordt de mogelijke distributie en verkoop van auto's op waterstof beïnvloed door de hoge kosten van de daarvoor benodigde brandstofcellen. Om ervoor te zorgen dat waterstof een economisch aantrekkelijk alternatief wordt is het zaak de productiekosten omlaag te brengen (…) Het EESC is van mening dat het onderzoek naar biobrandstofceltechnologieën — waarbij biokatalysatoren worden gebruikt om chemische energie om te zetten in elektrische energie — dient te worden bevorderd.”

10.1

In het licht van alle verschillende partijen en financieringsbronnen, en gezien de grote sommen die de EU zelf fourneert, doet de Commissie er goed aan om meer duidelijkheid te scheppen over gebruik en eigendom van de uiteindelijke producten van onderzoek. Zo zou zij preciezer moeten aangeven hoe het zit met octrooien en met de intellectuele eigendom, waarvan in artikel 17 van de ontwerpverordening of artikel I.24 van statuten van de gemeenschappelijke onderneming slechts de beginselen worden uiteengezet. Anders zou dit wel eens een van de zwakke punten van het betrokken JTI kunnen worden. In zijn adviezen over de gemeenschappelijke ondernemingen IMI en Clear Sky wees het EESC ook al op de heersende onduidelijkheid. Bij dit gezamenlijke technologie-initiatief ligt deze onduidelijkheid zo mogelijk nog gevoeliger, omdat elkaar beconcurrerende ondernemingen — met name automobielfabrikanten — waarvan een groot aantal lid zal zijn van de gemeenschappelijke onderneming, belangstelling zullen hebben voor de onderzoeksresultaten. Gezien de ruime EU-financiering verdient het aanbeveling na te denken over manieren om rendement uit deze investeringen te halen. In ieder geval zou hier in de voorgestelde verordening aandacht aan moeten worden besteed.

10.2

JTI's zijn opgericht als gevolg van de werkzaamheden van de voormalige Europese technologieplatforms (zie paragraaf 5.2). Deze platforms hebben echter slechts zelden hun taak — het onderzoek in Europa een impuls geven — kunnen volbrengen. JTI's zijn vooral opgericht omdat de technologieplatforms, die met name het concurrentievermogen van de industrie moesten helpen vergroten, niet goed functioneerden.

10.2.1

Wat dat betreft is het jammer dat de Commissie niet uitvoeriger ingaat op het werk dat deze platforms hebben verricht; er wordt geen balans opgemaakt van hun activiteiten en geen gewag gemaakt van de resultaten die ze hebben behaald, en ook naar bibliografische gegevens is het vergeefs zoeken. Als de Commissie serieus had geprobeerd om uit te zoeken waardoor de Europese technologieplatformen zo slecht functioneerden, had men die problemen bij de JTI's kunnen voorkomen.

10.3

Om de doelstellingen van de Gemeenschappelijke Onderneming Brandstofcellen en Waterstof te verwezenlijken en deze onderneming zo krachtig mogelijk te maken, moet er volgens het EESC het volgende gebeuren:

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/24

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/24

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/25

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/25

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) is van oordeel dat een geïntegreerde aanpak m.b.t. de trans-Europese netwerken (TEN) bijdraagt tot een duurzame ontwikkeling van de Europese Unie.

1.2

Dankzij een geïntegreerde aanpak zou de ontwikkeling van de geplande TEN-structuur niet alleen sneller verlopen, maar ook minder middelen vereisen dan het geval zou zijn als er niet zou worden gezocht naar mogelijkheden om te komen tot synergie tussen verschillende soorten netwerken.

1.2.1

In verband hiermee zou de Europese Commissie met het oog op de naderende tussentijdse evaluatie voorstellen moeten doen voor een verruiming van de financiële steun aan initiatieven die blijk geven van een geïntegreerde aanpak m.b.t. TEN (in ruime zin, dwz. met inbegrip van aftakkingen ervan) door een „fonds voor een geïntegreerde aanpak” op te richten.

1.3

Na analyse van de voorwaarden die nodig zijn om te komen tot geïntegreerde trans-Europese netwerken in ruime zin, is het EESC tot de conclusie gekomen dat hiertoe een convergentie tussen verschillende sectoren (1) nodig is. Voor een doeltreffende geïntegreerde aanpak is het volgens het Comité ook nodig dat de basisstructuur van dit soort netwerken zo snel mogelijk gerealiseerd wordt.

1.4

De mededeling van de Commissie dient te worden aangevuld met een evaluatie van de invloed die de recente uitbreidingen van de Europese Unie heeft uitgeoefend op de mogelijkheden van de 12 nieuwe lidstaten om een geïntegreerde aanpak te ontwikkelen, en de mate waarin zij deze kunnen toepassen.

1.5

Een geïntegreerde aanpak is vooral belangrijk met het oog op:

1.6

Om met een geïntegreerde aanpak optimale effecten te bereiken, zijn wetenschappelijk onderzoek en initiatieven op Europees en nationaal niveau van cruciaal belang. Momenteel is het onderzoek echter versnipperd over verschillende thema's en sectoren. Daarom verzoekt het Comité de Commissie en de Raad om in de gehele Europese onderzoeksruimte programma's te ontwikkelen en ten uitvoer te leggen die in het teken staan van de synergie tussen de verschillende soorten netwerken welke deel uitmaken van de algemene TEN-structuur.

1.7

Aangezien in een aantal EU-landen een infrastructuur van glasvezelnetwerken bestaat, bedoeld om te voldoen aan de technologische behoeften van andere nationale infrastructuren (b.v. elektriciteits, energie- en spoorwegnetwerken), is het EESC ervan overtuigd dat in het kader van een geïntegreerde aanpak deze glasvezelnetwerken in grotere mate voor commerciële doeleinden (telecommunicatie, dataverkeer, enz.) moeten worden aangewend.

1.7.1

Met het oog op een geïntegreerde aanpak dient de momenteel sterke ontwikkeling van lokale (gemeentelijke) infrastructuur in vele Europese lidstaten te worden aangegrepen om algemeen toegankelijke glasvezelnetwerken te ontwikkelen en lokale intelligente infrastructuur (2) aan te leggen. Een element dat niet mag ontbreken in deze intelligente gemeentelijke infrastructuur, is een geïntegreerde GIS-kaart (3). Zo bereikt men een geïntegreerde aanpak van de lokale netwerkinfrastructuur m.b.v. een informaticasysteem (een intelligent infrastructuurbeheersysteem).

1.8

De Commissie zou bij haar plannen voor een geïntegreerde aanpak van de trans-Europese netwerken rekening moeten houden met geïntegreerde technologieën voor hernieuwbare aardgas en milieuvriendelijke energieproductie. Dankzij deze technologieën, die de energieproductie dichter bij de eindgebruiker brengt, kan de CO2–uitstoot worden verminderd.

1.8.1

Met deze aanpak wil men komen tot synergie, coördinatie en besparingen door de ontwikkeling van bio- en gastechnologie.

1.9

Met betrekking tot de mogelijkheid voor synergie in de nieuwe Baltische lidstaten, moet in het kader van een geïntegreerde aanpak een energiebrug worden aangelegd, omdat dit een snel te realiseren manier is om de netwerken van de Baltische staten te koppelen aan de andere Europese netwerken. Bij de verwezenlijking van dit plan mogen er echter op langere termijn (2020) geen stranded costs  (4) van bestaande transmissienetwerken worden aanvaard.

2.1

Tot de meer ambitieuze doelstellingen uit het Verdrag (5) en de aan de Lissabonstrategie ontleende richtsnoeren voor groei en werkgelegenheid (6) behoren de ontwikkeling, de interconnecties, en de betere integratie en coördinatie van de Europese energie-, vervoers- en telecommunicatie-infrastructuur.

2.2

In de artikelen 154-156 van het Verdrag en in de richtsnoeren voor groei en werkgelegenheid zijn doelstellingen vastgelegd m.b.t. de ontwikkeling, interconnectie en betere integratie en coördinatie van de Europese energie-, vervoers- en telecommunicatie-infrastructuur.

2.3

Op basis van deze Verdragsbepalingen en overeenkomstig voornoemde richtlijnen is het idee ontstaan van trans-Europese vervoers-, energie- en telecommunicatienetwerken, die de „bloedsomloop” van de Europese economie vormen.

2.4

Teneinde de efficiëntie van de trans-Europese netwerken te optimaliseren en m.n. het Europese concurrentievermogen te vergroten, heeft de Europese Commissie in juli 2005 een speciale stuurgroep opgericht die het mandaat heeft gekregen om een gemeenschappelijke aanpak te bepalen, bedoeld om de verschillende communautaire acties ter ondersteuning van de totstandbrenging van de trans-Europese vervoers- energie- en telecommunicatienetwerken beter te coördineren.

2.4.1

De stuurgroep heeft m.n. de volgende kwesties besproken:

2.5

Onderhavig EESC-advies betreft de op de bevindingen van de stuurgroep gebaseerde mededeling van de Commissie „Trans-Europese netwerken: Naar een geïntegreerde aanpak” (COM (2007) 135 final).

3.1.1

Het trans-Europese vervoersnetwerk (TEN-V) omvat sinds de meest recente uitbreiding 30 prioritaire projecten die tegen 2020 gerealiseerd moeten zijn. De Commissie heeft verder recentelijk nog nadrukkelijk laten weten dat deze trans-Europese vervoersnetwerken naar de buurlanden uitgebreid moeten worden (7).

3.1.2

De totstandbrenging van deze grote projecten heeft vertraging opgelopen ten opzichte van het oorspronkelijke tijdsschema. Hoewel enkele projecten reeds voltooid zijn of zich in de eindfase bevinden (8), ligt het tempo voor de aanleg van vervoersassen die als prioritair worden beschouwd, nog altijd te laag. Het initiatiefadvies dat het EESC hierover heeft uitgebracht (9), gaat dieper in op de oorzaken hiervan.

3.1.3

Van deze 30 prioritaire projecten zijn er 18 bedoeld voor het vervoer per spoor en 2 voor het vervoer over binnenwateren en over zee. Daarmee is duidelijk voorrang gegeven aan de milieuvriendelijkste vervoersmiddelen. In het document dat ECORYS in het kader van een studie (10) voor de Europese Commissie heeft ontwikkeld en dat de voortgang van de 30 prioritaire projecten op dit moment en de prognose tot en met het einde van de periode van het financiële meerjarenkader in 2013 laat zien, zijn kaarten opgenomen waaruit duidelijk blijkt hoe onvolledig het netwerk nog is.

3.1.4

In de mededeling van de Commissie waarop onderhavig advies betrekking heeft, wordt de balans opgemaakt van de financiële instrumenten waarmee de Europese Unie in de loop van de financiële programmeringsperiode 2000-2006 heeft bijgedragen aan de totstandkoming van de TEN-V en wordt toegelicht welke financiële instrumenten voor het financiële meerjarenkader 2007-2013 zijn toegekend. In deze periode zal een bedrag van 8,013 miljard euro aan de ontwikkeling van het trans-Europese vervoersnetwerk worden besteed.

3.1.5

Het EFRO en het Cohesiefonds blijven in de programmeringsperiode 2007-2013 de belangrijkste bronnen van communautaire bijstand voor de cofinanciering van projecten in het kader van het trans-Europese vervoersnetwerk. Over het algemeen moet de communautaire bijdrage aan de totstandbrenging van het trans-Europese netwerk vooral worden besteed aan de grensoverschrijdende gedeelten en de knelpunten.

3.1.6

De EIB zal de financiering van vervoersinfrastructuur door middel van leningen voortzetten dankzij een specifiek garantie-instrument waarvoor 500 miljoen euro uit de eigen middelen van de EIB plus 500 miljoen euro uit de begroting van het trans-Europese vervoersnetwerk is uitgetrokken (dat wil zeggen 6,25 % van het totale budget).

3.2.1

In januari 2007 heeft de Commissie in het Prioritair interconnectieplan de voor Europa belangrijke projecten geëvalueerd. Wat de elektriciteit betreft is er niet veel bereikt. Slechts 12 van de 32 projecten liggen op schema en amper 5 projecten zijn min of meer afgerond.

3.2.2

Met betrekking tot gas is de situatie iets beter: 7 van de 10 projecten zullen normaal gezien in de periode 2010-2013 in gebruik worden genomen. Anderzijds loopt de bouw van 29 LNG-terminals (11) en gasopslagplaatsen vertraging op: 9 projecten zijn van de lijst afgevoerd en 5 projecten zijn stilgelegd (12).

3.2.2.1

Volgens de Commissie is de belangrijkste reden waarom de projecten vertraging oplopen of niet worden voltooid, de complexiteit van de planning en van de procedures ter verlenging van de benodigde vergunningen. Andere redenen zijn maatschappelijke weerstand, gebrek aan financiële middelen en de bestaande structuur van vertikaal geïntegreerde energiebedrijven.

3.2.3

De Europese Unie zal nog vóór 2013 minstens 30 miljard euro moeten investeren in energienetwerken (6 miljard in elektriciteitsnetwerken, 19 miljard in gasleidingen en 5 miljard in LNG-terminals), wil ze haar prioriteiten volledig verwezenlijken. Er zijn niet alleen investeringen nodig in grensoverschrijdende interconnectiviteit, maar ook in energieopwekking.

3.2.4

De Europese Unie beschikt over begrotingsmiddelen die in specifieke en goed gemotiveerde gevallen kunnen worden gebruikt voor investeringen in TEN-E. Deze middelen zijn beschikbaar via een begrotingslijn die uitsluitend bedoeld is voor de financering van trans-Europese netwerken, of via de Structuur- en Cohesiefondsen (deze fondsen maken meer dan één derde van de begroting uit en zijn bestemd voor de financiering van regionale ontwikkeling, met inbegrip van energienetwerken).

3.2.5

Ook andere financiële instrumenten (fondsen, kredieten) helpen bij de overbrugging van de investeringsperiode. De Europese Investeringsbank is de belangrijkste financier van de trans-Europese netwerken. In de periode van 1993 tot 2005 werd in totaal 69,3 miljard euro aan kredietovereenkomsten besteed aan de financiering van alle trans-Europese netwerken, waarvan 9,1 miljard aan energienetwerken.

3.3.1

Van alle netwerken die deel uitmaken van TEN is de ontwikkeling van de infrastructuur voor telecommunicatienetwerken (eTEN) al het verst gevorderd. De geleidelijke openstelling van de telecommunicatiediensten voor concurrentie sinds 1988 heeft belangrijke gevolgen gehad. De toegenomen concurrentie heeft geleid tot investeringen, vernieuwing, de ontwikkeling van nieuwe diensten en een aanzienlijke prijsverlaging voor de consument.

3.3.2

Momenteel wordt vooral geïnvesteerd in de modernisering van de bestaande netwerken, zodat deze gebruik kunnen maken van de meest geavanceerde technologieën, in de verspreiding van mobiele telefonie en andere draadloze verbindingen van de derde generatie, en in de ontwikkeling van breedband op het Europese platteland.

3.3.2.1

De investeringen kunnen betrekking hebben op de aanleg van glasvezelinstallaties, waarbij 70 % van de kosten voor de ontwikkeling van het netwerk voor rekening komen van civieltechnische werken en de bekabeling van gebouwen. De aanleg van spoorwegen, autowegen of riolering kunnen de ontwikkeling van deze netwerken vergemakkelijken in gebieden die op dit vlak nog niet zo ontwikkeld zijn.

3.3.3

Wat het Europese telecommunicatienetwerk betreft, is het dichten van de digitale kloof de belangrijkste uitdaging. De verschillen tussen stedelijke en plattelandsgebieden dwingen lidstaten tot concrete acties en tot het formuleren van doelstellingen, die ertoe moeten leiden dat de verschillen tegen 2010 zijn weggewerkt.

3.3.4

Er is een versterkte coördinatie tussen de andere financieringsbronnen (Structuurfondsen, EFRO, TEN-middelen en nationale financiering) nodig om een coherente planning tot stand te brengen en de breedbanddekking te voltooien.

3.4.1

Een eerste voorbeeld van synergie tussen trans-Europese netwerken is de integratie van het spoor- en wegennet (13). De voordelen van deze integratie worden uiteengezet in de Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement betreffende de uitbreiding van de belangrijkste trans-Europese vervoersassen naar de buurlanden -richtsnoeren voor vervoer in Europa en de naburige regio's (14). De belangrijkste voordelen zijn een optimaal gebruik van ruimte, de mogelijkheid om samen constructiewerkzaamheden te verrichten, beperking van de horizonvervuiling en versnippering van het landschap en gezamenlijke maatregelen om de negatieve gevolgen van de infrastructuur tegen te gaan (geluidsbescherming en ecoducten voor groot en klein wild). Gecombineerde infrastructuur biedt reële mogelijkheden om de kosten en de negatieve milieu-impact te verminderen.

3.4.2

Er is onderzoek verricht naar de mogelijkheden andere combinaties tot ontwikkeling te brengen, zoals hoogspanningsleidingen door een spoorwegtunnel trekken en telecommunicatiekabels (m.n. glasvezelkabels) langs een spoorlijn laten lopen (15). De technische haalbaarheid, de impact op de kosten van de projecten en de complexiteit van de procedures zijn geanalyseerd. De conclusies worden in de volgende paragrafen uiteengezet.

3.4.2.1

Behalve de combinatie gasleidingen met andere infrastructuur, die technisch niet goed haalbaar is, omdat er voor gasleidingen omvangrijke veiligheidszones nodig zijn, lijkt het combineren van andere TEN-projecten wel reële voordelen te bieden.

3.4.2.2

De synergieën tussen telecommunicatienetwerken en vervoersnetwerken lijken de meest veelbelovende. Ieder vervoersnetwerk kan worden geoptimaliseerd als het zijn eigen communicatienetwerk heeft, dat voor het beheer van het netwerk wordt gebruikt. In de meeste gevallen beschikken spoorwegen en autosnelwegen reeds over dergelijke communicatienetwerken. In sommige gevallen wordt de overcapaciteit van deze netwerken gebruikt voor andere doeleinden, bijvoorbeeld voor datacommunicatie.

3.4.2.3

Voorlopig is er nog geen sprake van een systematisch streven naar synergie tussen het infrastructuurbeheersysteem en het telecommunicatienetwerk.

3.4.2.4

Voor de koppeling van elektriciteitsnetwerken bestaan interessante, nog nader te onderzoeken mogelijkheden: het leggen van hoogspanningskabels langs de oevers van kanalen en rivieren; interconnecties met een beperkte spanning (2 maal 25 kV) via hogesnelheidsspoorlijnen, en meer systematische interconnecties van ondergrondse hoogspanningsleidingen (300 tot 700 kV) langs de tracés van vervoersnetten. Met deze mogelijke oplossingen kan niet tegemoet worden gekomen aan de onmiddellijke behoefte om de nationale hoogspanningsnetwerken onderling te verbinden, maar kunnen wel op de langere termijn fijnmazigere nationale elektriciteitsnetwerken worden ontwikkeld die gelijke tred houden met de looptijd van de grote infrastructuurprojecten.

3.5.1

De strategie van Lissabon voor groei en werkgelegenheid roept op tot het uitvoeren van TEN-projecten op een manier die in overeenstemming is met duurzame ontwikkeling.

3.5.2

De 30 prioritaire projecten van het trans-Europese vervoersnetwerk zijn grotendeels projecten waarbij milieuvriendelijke, weinig energie verbruikende vervoersmiddelen (bijv. per spoor en over water) worden bevorderd. De voltooiing van het trans-Europese vervoersnetwerk zal een positief effect hebben op het milieu. Als de energieconsumptie in het huidige tempo blijft groeien, zal de uitstoot van CO2 in 2020 38 % meer bedragen dan op dit moment. Deze toename zal 4 % lager uitvallen als de 30 prioritaire projecten worden voltooid, dat wil zeggen dat er dan per jaar 6,3 miljoen ton minder CO2-uitstoot zal zijn.

3.5.3

Door de koppeling van nationale energienetwerken en de aansluiting van hernieuwbare energiebronnen op die netten kan het gebruik van de capaciteit in elke lidstaat worden geoptimaliseerd, waardoor negatieve milieueffecten worden verkleind.

3.5.4

De communautaire wetgeving op het gebied van milieubescherming biedt een helder kader voor de uitvoering van grote projecten. In de communautaire richtsnoeren voor de ontwikkeling van een trans-Europees vervoersnet wordt hier expliciet naar verwezen (16). Ieder nieuw infrastructuurprogramma moet aan een strategische milieuanalyse worden onderworpen (17) en ieder project moet individueel worden geëvalueerd (18). Door deze dubbele verplichting kunnen de grote infrastructuurprojecten vanuit milieuoogpunt optimaal worden ingepast. Tegelijkertijd zouden deze analyses kunnen dienen als kader voor studies naar eventueel te verwezenlijken synergieën.

3.5.5

Ieder afzonderlijk project moet niet alleen aan dergelijke milieuanalyses worden onderworpen, maar ook voldoen aan de communautaire wetgeving op het gebied van geluid, water en bescherming van flora en fauna (19).

3.5.6

Als geen van de alternatieven voor een project dat is aangegeven als project van openbaar nut een optimale oplossing in overeenstemming met de communautaire wetgeving oplevert, kunnen compenserende maatregelen worden goedgekeurd, zodat het project toch kan worden uitgevoerd, op voorwaarde dat eventuele negatieve effecten worden gecompenseerd.

3.6.1

De samenvoeging van fondsen voor de verwezenlijking van de trans-Europese netwerken is redelijk problematisch, en geeft zelfs aanleiding tot conflicten. De Commissie heeft zich altijd bezorgd getoond over de cumulatie van communautaire financiering uit verschillende bronnen voor één en hetzelfde project. De Rekenkamer heeft dit vraagstuk bovenaan de agenda gezet in zijn verslagen over de tenuitvoerlegging van de trans-Europese netwerken door de Commissie.

3.6.2

In de mededeling waarop dit advies betrekking heeft, is de stuurgroep tot de slotsom gekomen dat alle mogelijkheden om subsidies uit verschillende communautaire fondsen te cumuleren moeten worden uitgesloten. Op grond van het Financieel Reglement en/of de sectoriële basisbesluiten die reeds zijn of momenteel worden goedgekeurd is het cumuleren van middelen uit verschillende communautaire financiële instrumenten verboden. Aldus wordt de budgettaire transparantie gewaarborgd en gezorgd voor een goed financieel beheer.

3.6.3

Nog een belangrijke informatie in deze mededeling, die grote gevolgen heeft voor de investeringen in het kader van TEN, is de bepaling dat vastleggingen in het kader van een project dat deel uitmaakt van een operationeel programma dat financiële bijstand uit hoofde van de Structuurfondsen of het Cohesiefonds ontvangt, niet mogen worden gefinancierd uit hoofde van andere communautaire financieringsinstrumenten.

3.6.4

Daaruit volgt dat uitgaven voor bijvoorbeeld ERTMS of elektrificatie van een spoorlijn waarvoor geen financiering uit de Structuurfondsen of het Cohesiefonds wordt verstrekt, mogen worden gefinancierd uit de middelen die voor de TEN zijn bestemd. De aanleg van een spoorlijn zou uit het EFRO of het Cohesiefonds kunnen worden gefinancierd. De projecten kunnen ook in regionale sectoren worden opgedeeld die hetzij uit het EFRO of het Cohesiefonds, hetzij uit de voor TEN bestemde middelen worden medegefinancierd.

4.1.1

De ontwikkeling van de energieproductietechnologie op basis van gas („combi”-technologie (20), cogeneratie (21)) betekent dat investeren in elektriciteitsnetwerken riskanter wordt (de elektriciteitstransmissie wordt vervangen door aardgastransmissie en door de ontwikkeling van lokale cogeneratie van gas, kleinschalige cogeneratie, microcogeneratie).

4.1.2

De ontwikkeling van nieuwe gastransmissietechnologieën brengt met zich mee dat investeren in gasnetwerken riskanter wordt (door het gebruik van CNG- (22) en LNG-technologie wordt de transmissie van aardgas via netwerken vervangen door vervoer over zee en land).

4.1.3

Het is nodig om in de elektriciteits- en gassector (de bedrijven van deze sectoren) convergentie door te voeren, met name op het vlak van eigendom, beheer en organisatie, wil men komen tot een geïntegreerde technologische aanpak bij het gebruik van aardgas en de productie van elektriciteit en warmte. Daarom is het hoognodig om de opsplitsing in branches te doorbreken (m.n. de scheiding tussen de elektriciteits- en gassector ongedaan te maken). Vooral in de nieuwe EU-lidstaten (in Centraal- en Oost-Europa) is het zaak snel werk te maken van convergentie tussen de elektriciteits- en gassector). Hierbij dient echter rekening te worden gehouden met de sociale gevolgen die zowel de betrokken „nieuwe” als „oude” lidstaten hiervan ondervinden.

4.2.1

In een aantal Europese lidstaten, waaronder ook enkele nieuwe lidstaten (b.v. Polen), zijn uitgebreide glasvezelnetwerken ontwikkeld voor technologische doeleinden in de elektriciteitssector (23) en voor het spoorwegnet (24). Hoewel deze netwerken soms ook voor commerciële doeleinden worden gebruikt (25), worden de uitgebreide mogelijkheden op dit vlak nog onvoldoende benut. In de gassector zit nog veel potentieel. Maar vooral de integratie tussen glasvezelnetwerken voor technologische doeleinden in verschillende infrastructuurvoorzieningen (elektriciteit, spoorwegen) en telecommunicatienetwerken met het oog op een efficiënt toegangsnetwerk, biedt nog veel mogelijkheden.

4.2.2

In verschillende EU-lidstaten, met name de nieuwe, wordt momenteel intensief gebouwd aan lokale infrastructuur, zoals waterleidingen en riolering, die mede met communautaire middelen (voornamelijk via de fondsen voor regionale ontwikkeling en het Cohesiefonds) worden bekostigd. Daardoor doet zich een uitzonderlijke kans voor om in deze infrastructuurwerkzaamheden ook glasvezeltoegangsnetwerken te integreren. Voor de Europese plattelandsgebieden en kleine steden biedt dit een goede mogelijkheid om een grote sprong vooruit te maken. De praktische uitwerking van deze integratie zou efficiënt kunnen worden ondersteund door aan de Europese middelen voor de ontwikkeling van lokale infrastructuur speciale stimulansen te koppelen, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van geïntegreerde infrastructuur te promoten.

4.2.3

Glasvezeltoegangsnetwerken kunnen de basis vormen voor de verdere ontwikkeling van een lokale intelligente infrastructuur, met behulp waarvan de uiteenlopende (intelligente) objecten van deze infrastructuur (waterleiding, riolering, vervoer, verwarmingsnet, openbare veiligheidsvoorzieningen) worden bestuurd en beheerd (technisch toezicht en dienstverlening). Een geïntegreerde GIS-kaart (een door de gemeente of de provincie beheerde kaart die kan worden geraadpleegd door infrastructuurondernemingen die er werken) is een onderdeel dat niet mag ontbreken in deze lokale intelligente infrastructuur. GIS-kaarten bieden momenteel het grootste potentieel voor de integratie van lokale infrastructuurnetwerken.

4.3.1

Dankzij verschillende technologieën voor de productie van hernieuwbaar gas (op kleine schaal, door cogeneratie (26), waarbij gas wordt gehaald uit de biomassa van grootschalige landbouwbedrijven) hoeft niet alleen het elektriciteitsnetwerk minder uitgebreid te worden, zodat de ermee gepaard gaande verliezen ook minder groot zijn, maar kan ook beter gebruik worden gemaakt van primaire energiebronnen, waardoor tegelijkertijd de CO2-uitstoot vermindert.

4.3.2

Een erg belangrijke groep van geïntegreerde technologieën zijn de technologieën voor milieuvriendelijke energie (milieuvriendelijke energie/cogeneratie), die niet alleen energie produceren (elektriciteit en warmte), maar ook afval verwerken (gemeentelijk afval, landbouwafval of afval dat overblijft bij verwerking van landbouwproducten tot voedingsproducten).

4.4.1

Bedoeling is dankzij een geïntegreerde financiering van de infrastructuur d.m.v. publiek-private partnerschappen de efficiëntie van de communautaire middelen voor infrastructuurontwikkeling te vergroten, met name in de nieuwe lidstaten.

4.4.2

De oude lidstaten (de EU-15) hebben al ervaring met publiek-private partnerschappen, m.n. voor de financiering van grote infrastructuurinvesteringen. In de nieuwe lidstaten (de landen van Centraal- en Oost-Europa) zijn publiek-private partnerschappen nodig voor de financiering van kleine, lokale infrastructuurinvesteringen. Het is nu dan ook zaak om de ervaringen van de oude lidstaten toe te passen op de nieuwe lidstaten (waarbij echter rekening moet worden gehouden met het feit dat deze ervaringen niet zomaar van toepassing zijn, aangezien het niet altijd mogelijk is om de financiering van alleenstaande grote infrastructuurprojecten te vergelijken met de financiering van kleine projecten).

4.4.3

De beschikbaarheid van communautaire middelen leidt ertoe dat de lokale overheden in sommige lidstaten (waaronder de Centraal- en Oost-Europese lidstaten) het vaak laten komen tot overinvestering in sectorale infrastructuur, m.n. in waterleidingen en riolering, terwijl ze onvoldoende gebruik maken van de mogelijkheden om deze investeringen te integreren. Dit is erg zorgwekkend, omdat zo de kans wordt gemist om de investeringskosten te verminderen (wat neerkomt op een minder efficiënt gebruik van communautaire middelen) en omdat dit de lokale overheden in de toekomst opzadelt met onverantwoorde exploitatiekosten van overbodige infrastructuur (de lokale bewoners moeten meer betalen voor het gebruik van de infrastructuur). De inbreng van privé-kapitaal bij de financiering van infrastructuur is een doeltreffende manier om een geïntegreerde aanpak te bevorderen en het risico van overinvestering te beperken.

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/31

1.1

Het EESC heeft met belangstelling kennis genomen van dit voorstel voor een verordening inzake de toegang tot de markt voor het internationale goederenvervoer over de weg. Met haar keuze voor een geharmoniseerde tenuitvoerlegging van de verordening, die zou moeten leiden tot een nauwkeurige en afdwingbare definitie van cabotage en sterk verbeterde regels inzake naleving en handhaving, komt de Commissie tegemoet aan de wensen van de meerderheid van de sector.

1.2

Wel wijst het EESC erop dat meer aandacht moet uitgaan naar de sociale dimensie van de toegang tot de markt voor het internationale goederenvervoer over de weg. Het grote salarisverschil tussen bestuurders uit de oude en uit de nieuwe lidstaten maakt dat cabotage en derdelandenvervoer (1) gepaard dreigen te gaan met concurrentievervalsing en sociale dumping.

1.3

Het EESC wijst erop dat de controle kan worden vergemakkelijkt door te eisen dat cabotagediensten binnen zeven dagen plaatsvinden en cabotage enkel toe te laten wanneer het gaat om een reis die volgt op ander internationaal vervoer.

1.4

De controle op cabotagediensten zou deel moeten uitmaken van een nationale strategie voor het toezicht op de toepassing van de wetgeving inzake wegvervoer. Daarnaast is het aan de Commissie de controle op cabotage te coördineren. Het EESC verzet zich tegen de wildgroei van comités op Europees niveau en pleit voor de oprichting van één enkel comité dat bestaat uit vertegenwoordigers van de lidstaten en waaraan de sociale partners als waarnemers deelnemen.

1.5

Voorts dringt het Comité er bij de Commissie op aan dat zij nader bekijkt hoe op langere termijn kan worden gestreefd naar de verdere voltooiing van de interne markt en de verdere harmonisatie van kwaliteitsnormen, de bescherming van werknemers en het fiscale en sociale kader, waaronder ook het terugdringen van de salariskloof valt.

2.1

Dit voorstel voor een verordening inzake toegang tot de markt voor het internationale goederenvervoer over de weg heeft betrekking op de bepalingen die de pijlers vormen van de interne markt voor wegvervoer.

2.2

Concreet gaat het om het wetgevingskader waarin de Europese of zogenoemde gemeenschappelijke voorschriften zijn vastgelegd die van toepassing zijn op het internationale wegvervoer van goederen en reizigers binnen de EU (d.w.z. van of naar het grondgebied van een lidstaat of over het grondgebied van een of meer lidstaten).

2.3

Met dit kader:

2.4

Bedoeling van dit wetgevingskader was bij te dragen tot de goede werking van de interne vervoersmarkt, maar daarbij is niet altijd rekening gehouden met de sociale impact van de voorschriften, m.a.w. de gevolgen voor de arbeidsvoorwaarden en –omstandigheden van beroepschauffeurs van bussen en vrachtwagens. Thema's als duurzaam transport en de sociale dimensie van de interne markt voor wegvervoer stonden in die tijd (de eerste richtlijn stamt uit 1962) nog niet op de agenda van de beleidsmakers.

3.1

In het Commissievoorstel worden vijf beleidsopties in overweging genomen, gaande van „ongewijzigd beleid” tot „liberalisering”, waarbij cabotage bijna volledig zou worden geliberaliseerd. Het Comité is van oordeel dat de normen in Europa op dit moment zo sterk uiteenlopen dat volledige liberalisering geen haalbare kaart is zonder dat de kwaliteit van de dienstverlening wordt ondermijnd en de bestaande regelgeving inzake de bescherming van de veiligheid en gezondheid en de arbeidsomstandigheden wordt uitgehold. Het is daarom voorstander van de meer gematigde optie van „harmonisering”. Dit houdt ook in dat een duidelijke en afdwingbare definitie wordt vastgelegd van de omstandigheden waarin cabotage moet worden toegelaten, en dat verbeterde procedures worden ingevoerd voor naleving en handhaving en voor de normalisatie en vereenvoudiging van de administratieve formaliteiten.

3.2

Dit voorstel maakt deel uit van een wetgevingspakket dat bestaat uit drie voorstellen voor een verordening, die gericht zijn op de modernisering, de vereenvoudiging en de inkorting van de regels voor de toegang tot het beroep van wegvervoerder en tot de markt voor het wegvervoer van goederen en passagiers. Bij dit pakket hoort ook een rapport over de toepassing van de richtlijn inzake arbeidstijden op zelfstandige bestuurders. Het is dan ook van belang de plaats van onderhavig voorstel in het geheel duidelijk af te bakenen.

3.3

Zo geeft de Commissie aan dat dit voorstel voor een verordening is voortgekomen uit de noodzaak om de bestaande voorschriften te verduidelijken en de leesbaarheid en toepasselijkheid ervan te verbeteren. De huidige wetgeving is onduidelijk en onvolledig, wat tot gevolg heeft dat de toepassing van bepaalde voorschriften en de controle daarop op dit moment niet overal op dezelfde manier verlopen.

3.4

Met name de volgende aspecten doen problemen rijzen bij de toepassing van de wetgeving en/of de controle daarop:

3.5

Het voorstel heeft tot doel Verordening (EEG) nr. 881/92, Verordening (EEG) nr. 3118/93 en Richtlijn 2006/94/EG te herzien en te consolideren. Het gaat evenwel niet om een herschikking zonder meer, aangezien het voorstel ook een aantal nieuwe elementen bevat, bv. op het gebied van cabotage. De tekst is gebaseerd op artikel 71 van het Verdrag, waarin wordt verwezen naar de gemeenschappelijke regels voor internationaal vervoer en naar de voorwaarden waaronder vervoersondernemers worden toegelaten tot nationaal vervoer in een lidstaat waarin zij niet woonachtig zijn (2).

3.6

De Commissie is van oordeel dat zij met haar voorstel inspeelt op de behoefte aan een goede werking van de interne markt en een bijdrage levert aan de verwezenlijking van de Lissabondoelstellingen, de verbetering van de verkeersveiligheid en de inspanningen op het vlak van „betere regelgeving”. Bovendien zal de nieuwe verordening ertoe leiden dat de socialezekerheidsregels beter worden nageleefd.

3.7

De voorgestelde maatregel betreft een onderwerp dat onder de EER-overeenkomst valt en moet daarom worden uitgebreid tot de Europese Economische Ruimte.

4.1

Het EESC heeft met belangstelling kennis genomen van het voorstel voor een verordening inzake de toegang tot de markt voor internationaal goederenvervoer over de weg. Het is in beginsel voorstander van verdere liberalisering van de EU-markt voor wegvervoer als langetermijndoelstelling. Tegelijk moet strikt worden toegezien op de naleving van de Europese regelgeving inzake veiligheid en gezondheid en de bescherming van werknemers, en moet worden gestreefd naar verdere harmonisatie op fiscaal en sociaal gebied, waartoe ook het terugdringen van de salariskloof behoort. Er moet m.a.w. aansluiting worden gezocht bij optie 5 uit het Commissievoorstel. Deze optie spoort met de bestaande Verordening 3118/93 en het internemarktbeleid. Op die manier kan de concurrentiepositie van de vervoersector worden versterkt, wat voordelen oplevert voor alle Europese ondernemingen in hun hoedanigheid van gebruikers van cabotagediensten. Een dergelijke aanpak is bovendien milieuvriendelijker, omdat er een eind komt aan de ritten met een leeg of maar half geladen voertuig, waartoe vervoerders zich op dit moment gedwongen zien door de beperkingen op cabotage.

4.2

Het EESC is het met de Commissie eens dat volledige liberalisering op dit moment de Europese vervoersmarkt zou ontwrichten. Zo is de kans groot dat sociale en kwaliteitsnormen zouden worden uitgehold en vervoerders een loopje zouden gaan nemen met de regelgeving. Zoals de Commissie zelf al opmerkt moet de optie van volledige liberalisering verder worden geanalyseerd. Het EESC sluit zich dan ook aan bij de keuze van de Commissie voor „harmonisering”, die op dit moment de beste aanpak lijkt.

4.3

Zo is het van mening dat m.n. de volgende elementen bijdragen tot duidelijker en beter

de verbetering van de huidige rechtsbepalingen, door de lidstaten te verplichten om, op verzoek van een andere lidstaat, in te grijpen wanneer een ondernemer van goederenvervoer over de weg waaraan een communautaire vergunning is verleend, een overtreding begaat in de lidstaat van vestiging of in een andere lidstaat.

4.4

Uit de openbare raadpleging die de Commissie vóór de uitwerking van haar wetgevingspakket en onderhavig voorstel heeft gehouden, is gebleken dat de sector over het algemeen voorstander is van duidelijke, eenvoudige en werkbare regels die in alle lidstaten gelijk zijn en gemakkelijk te controleren zijn. Met haar keuze voor de optie harmonisatie, die zou moeten leiden tot een nauwkeurige en afdwingbare definitie van cabotage en sterk verbeterde regels inzake naleving en handhaving, komt de Commissie tegemoet aan de wensen van de sector.

4.5

In de preambule van Verordening 881/92 wordt verwezen naar de afschaffing „van alle beperkingen ten aanzien van de dienstverlener op grond van zijn nationaliteit of het feit dat hij is gevestigd in een andere Lid-Staat dan die waar de dienst wordt verleend”. Toch is een — zij het tijdelijke — afwijking ten volle gerechtvaardigd op grond van artikel 71, lid 2, van het Verdrag: volledige vrijmaking van de markt zou „zowel de levensstandaard als de werkgelegenheid in bepaalde streken als het gebruik van het vervoerapparaat ernstig (…) kunnen aantasten”.

4.6

Wel wil het EESC hierbij aantekenen dat de sociale dimensie van de toegang tot de internationale markt voor goederenvervoer over de weg meer aandacht verdient. Het is een feit dat de Commissie in de overwegingen — in overweging 13 om precies te zijn — verwijst naar de richtlijn betreffende de terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het verrichten van diensten (richtlijn 96/71), die van toepassing is in gevallen waarin vervoerders, met het oog op het verrichten van cabotagevervoer, werknemers met wie zij een dienstverband hebben, ter beschikking stellen buiten de lidstaat waar zij gewoonlijk werkzaam zijn. Van deze overweging is echter noch in de artikelen, noch in de toelichting een spoor terug te vinden.

4.7

Dit is des te belangrijker aangezien niet alle lidstaten de communautaire regelgeving voor de sector wegvervoer, en m.n. de sociale bepalingen, ook werkelijk toepassen.

5.1.1

Het EESC betreurt dat de verordening niet van toepassing is op het internationale vervoer met voertuigen van minder dan 3,5 ton. Gezien de hoge vlucht van koeriersbedrijven en van de sector thuisbezorging, ook in de grensregio's, lijkt het juister dat ook de in deze sectoren gebruikte voertuigen van minder dan 3,5 ton onder het toepassingsgebied van de verordening zouden vallen, zodat concurrentievervalsing wordt voorkomen.

5.1.2

De bepalingen inzake de niet-toepasselijkheid van de verordening bij vervoer vanuit een lidstaat naar een derde land en omgekeerd, zolang de noodzakelijke overeenkomst tussen de Gemeenschap en het betrokken derde land niet is gesloten, baren het EESC zorgen. Het dringt er dan ook op aan dat de Commissie alles in het werk stelt om ervoor te zorgen dat dergelijke overeenkomsten zo snel mogelijk worden afgesloten, m.n. met de buurlanden van de EU.

5.2.1

Het EESC is ingenomen met de nieuwe definities van lidstaat van ontvangst, niet-ingezeten vervoerder en cabotage, die voor verduidelijking zorgen.

5.3.1

De Commissie stelt voor vervoerders toestemming te verlenen om aansluitend op ander internationaal vervoer en binnen een termijn van zeven dagen met hetzelfde voertuig tot drie cabotageritten uit te voeren zodra de in het kader van het inkomende internationale transport vervoerde goederen zijn geleverd.

5.3.2

Het voordeel van deze operationele definitie is dat het de niet-ingezeten vervoerders ondubbelzinnig verboden wordt een lidstaat binnen te komen met een leeg voertuig. Cabotage is enkel toegelaten wanneer het gaat om een reis die voorafgaat aan of volgt op een andere internationale reis met een geladen voertuig.

5.3.3

De keerzijde van de medaille is dat een vervoerder dus in theorie na de termijn van zeven dagen voor dezelfde onderneming hetzelfde traject kan afleggen met hetzelfde soort goederen. In zo'n geval dreigt de tijdelijke aard van cabotagediensten in het gedrang te komen.

5.3.4

Het EESC zou daarom graag zien dat de Commissie in de nieuwe tekst uitdrukkelijk vermeldt dat de „tijdelijke aard” een essentiële voorwaarde is voor het verrichten van cabotagediensten (3).

5.3.5

Cabotage mag dan maar 3 % van het internationale goederenvervoer (4) vertegenwoordigen, het EESC wil toch wijzen op het belang van deze sector voor de kleinere lidstaten, waar de beperkte omvang van de markt voor het nationaal vervoer ertoe leidt dat ondernemers op zoek zijn naar mogelijkheden voor vrachtvervoer in het buitenland. Hoewel de statistieken niet 100 % betrouwbaar zijn — de cabotage wordt aangegeven door het land waar de vervoerder is ingeschreven — tonen ze wel aan dat cabotage bezig is aan een groei (5).

5.3.6

De statistieken mogen dan niet 100 % betrouwbaar zijn, ze tonen wel aan dat cabotage een groot gedeelte van het internationale vervoer voor zijn rekening neemt, vooral in de kleinste van de oude lidstaten. De Nederlandse vervoerders zijn het meest actief op de cabotagemarkt, gevolgd door de Luxemburgers en de Duitsers. Deze drie landen zijn verantwoordelijk voor de helft van alle cabotagediensten die in 2005 in de EU-25 werden verricht. Alhoewel omgekeerd kan worden vastgesteld dat de penetratiegraad van cabotage per land (het procentuele aandeel van cabotage in het binnenlands vervoer van een land, d.w.z. het nationaal vervoer + cabotage) langzaam maar zeker is gestegen, blijft de penetratiegraad binnen de perken. De penetratiegraad lag vanaf 1999 het hoogst in België, Luxemburg en Frankrijk (met resp. 2,87 %, 2,50 % en 1,99 % (6)). In de nieuwe lidstaten lag de penetratiegraad over het algemeen lager dan 0,3 %, behalve in Letland (0,8 %).

5.3.7

Het EESC maakt zich echter zorgen over de negatieve gevolgen van cabotage voor de kleine en middelgrote ondernemingen uit de sector. Deze zullen zich nog sterker doen gevoelen als ondernemers uit de nieuwe lidstaten hun bestuurders cabotagediensten laten verrichten in de oude lidstaten tegen prijzen die veel lager liggen dan gebruikelijk (7).

5.3.8

Het moge duidelijk zijn dat het EESC niet gekant is tegen de aanwezigheid van ondernemers uit de nieuwe lidstaten op de markt. Wel wil het erop wijzen dat het risico van concurrentievervalsing en sociale dumping alleen kan worden afgewend als de nodige aandacht wordt besteed aan de controle op cabotage en de begrenzing van de cabotage-activiteiten. Het Comité kan zich dan ook vinden in het voornemen van de Commissie om een wetgevingskader op te zetten waarmee gereguleerde concurrentie wordt aangemoedigd maar dat niet gericht is op volledige liberalisering van cabotage.

5.3.9

Uit de impactbeoordeling van de door de Commissie voorgestelde maatregelen blijkt voorts dat het derdelandenvervoer (ook wel „grote cabotage” genoemd) aan een opmars bezig is (8). Bovendien richten steeds meer bedrijven uit de logistieke en de vervoerssector filialen op in de nieuwe lidstaten en laten zij hun chauffeurs van daaruit tegen dumpingprijzen internationale transportdiensten verrichten tussen oude lidstaten, wat mogelijk wordt gemaakt door de salariskloof tussen bestuurders uit de oude en de nieuwe lidstaten. Deze vorm van concurrentievervalsing en sociale dumping komt in het voorstel voor een verordening niet aan de orde.

5.3.10

Het EESC betreurt dan ook dat de sociale dimensie in het wetgevingspakket, en m.n. in onderhavig voorstel volledig ontbreekt. Er wordt geen rekening gehouden met het enorme salarisverschil tussen de oude en de nieuwe lidstaten in deze sector, noch met de negatieve gevolgen voor het MKB, de werkgelegenheid en de salarissen van de bestuurders.

5.3.11

Voorts wil het EESC nog ingaan op de controle op cabotage (artikel 8). Volgens de Commissie zullen de controle-instanties gemakkelijker kunnen nagaan of een cabotagerit wettelijk is, dankzij de CMR-vrachtbrieven, waarop de laad- en losdatums van internationaal vervoer zijn vermeld. Bovendien moet voor elke rit het volgende worden vermeld: de gegevens van de opdrachtgever, de vervoerder en de geadresseerde; plaats en datum van overname van de goederen en plaats van levering; handelsbenaming van de goederen, verpakkingsmethode en, in het geval van gevaarlijke goederen, de algemeen erkende beschrijving ervan, het aantal verpakkingen en hun bijzondere merktekens en nummers; het brutogewicht of de anderszins uitgedrukte hoeveelheid van de goederen; en de kentekenplaten van de motorvoertuigen en aanhangwagens. Dankzij deze gegevens wordt het inderdaad gemakkelijker controle uit te oefenen op de cabotagediensten die gepland zijn binnen een periode van zeven dagen.

Tevens wijst het EESC erop dat ook de beperking van de cabotagediensten tot één reis per zeven dagen, de controle vergemakkelijkt.

6.1

De richtlijn betreffende de terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het verrichten van diensten (Richtlijn 96/71), is van toepassing in gevallen waarin vervoerders, met het oog op het verrichten van cabotagevervoer, werknemers met wie zij een dienstverband hebben ter beschikking stellen buiten de lidstaat waar zij gewoonlijk werkzaam zijn.

6.2

De moeilijkheid ligt in de manier waarop deze richtlijn is omgezet in de nationale wetgeving … wat er in dit bepaalde geval toe heeft geleid dat de bepalingen inzake de betrokken sectoren en de duur van de dienstverlening op verschillende manieren worden toegepast. Zo wordt de richtlijn in sommige lidstaten enkel toegepast in de bouwsector, en is zij in andere landen dan weer verplicht van toepassing vanaf de eerste dag van de dienstverlening (9). Bovendien is in de richtlijn bepaald dat de lidstaten door middel van collectieve arbeidsovereenkomsten kunnen afwijken van de toepassing, op voorwaarde dat de duur van de terbeschikkingstelling niet meer dan één maand bedraagt (10).

6.3

Hoewel de richtlijn dus wel wordt uitgevoerd, verschilt de toepassing ervan per lidstaat. Zij biedt daarom geen oplossing voor de met cabotage samenhangende problemen van concurrentievervalsing en sociale dumping.

6.4

Bovendien is er geen enkele vorm van controle op de toepassing van de richtlijn inzake terbeschikkingstelling (11). Deze lacune is toch wel opmerkelijk, in aanmerking genomen dat de lidstaten verplicht zijn ervoor te zorgen dat samengewerkt wordt tussen de overheidsinstanties die overeenkomstig de nationale wetgeving bevoegd zijn (12).

6.5

Het EESC zal dan ook kennis nemen van de resultaten van de Europese sociale dialoog van de wegsector over deze problematiek.

7.1

Het EESC zou graag zien dat op het bestuurdersattest van chauffeurs uit een derde land ook wordt bevestigd dat de chauffeur in kwestie is aangesloten bij de sociale zekerheid.

8.1

Het voorstel voor een verordening verplicht de lidstaten informatie uit te wisselen via nationale contactpunten, die moeten worden opgericht overeenkomstig de verordening betreffende de voorwaarden voor toegang tot het beroep van wegvervoerondernemer. Het gaat om administratieve instanties of autoriteiten die bevoegd zijn voor de informatie-uitwisseling met hun tegenhangers in de andere lidstaten.

8.2

Voorts wordt bepaald dat de lidstaten alle ernstige inbreuken en herhaalde minder ernstige inbreuken die door hun ondernemers van goederenvervoer zijn begaan en die geleid hebben tot het opleggen van een sanctie, in hun nationaal register van ondernemers van wegvervoer moeten opnemen.

8.3

Ook wordt een nieuwe procedure voorgesteld die de lidstaten moeten volgen bij de vaststelling van een overtreding door een ondernemer van goederenvervoer die in een andere lidstaat is gevestigd. De lidstaten hebben een maand de tijd om de informatie mee te delen, overeenkomstig een minimumstandaardmodel. Zij kunnen de lidstaat van vestiging vragen om administratieve sancties op te leggen. De lidstaat van vestiging van de betrokken ondernemer van goederenvervoer heeft drie maanden de tijd om de andere lidstaat in kennis te stellen van de gegeven follow-up.

8.4

Het EESC is ervan overtuigd dat de nieuwe bepalingen een vooruitgang betekenen. Het betreurt evenwel dat de principes en procedures betreffende de toepassing van de Europese wetgeving inzake het wegvervoer en de controle daarop, al te talrijk en versnipperd zijn. Het beginsel van extraterritorialiteit, dat is opgenomen in de wetgeving inzake rij- en rusttijden (Verordening 561/2006), zou ook moeten worden toegepast in het geval van inbreuken op de cabotageregels. Een dergelijke maatregel zou de vervoerders er sneller toe aanzetten de wetgeving na te leven.

8.5

In Richtlijn 2006/22 wordt de lidstaten verzocht een samenhangende nationale handhavingsstrategie uit te stippelen en een orgaan aan te wijzen voor de coördinatie van de controle op de wetgeving inzake rust- en rijtijden. Het EESC is van oordeel dat de controle op cabotagediensten deel moet uitmaken van een dergelijke strategie.

8.6

Een laatste opmerking betreft het comité dat de Commissie zou moeten bijstaan. Het EESC verzet zich tegen de wildgroei van comités en pleit voor de oprichting van één enkel comité dat bestaat uit vertegenwoordigers van de lidstaten en waaraan de sociale partners als waarnemers deelnemen. Dit comité kan de Commissie bijstaan bij de controle op de toepassing van de Europese wetgeving inzake wegvervoer.

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/39

—

Luchthavens dienen te worden aangespoord tot het ontwikkelen van strategieën om de CO2-uitstoot te verminderen door de invoering van een luchtkwaliteitsmodel waarin alle NOx-bronnen worden geïdentificeerd en doelstellingen voor de vermindering van CO2-uitstoot worden vastgelegd. Dit model dient te worden geijkt aan de hand van lokale luchtkwaliteitsmonitorpunten. Onderdelen die niet mogen ontbreken in het model zijn het vliegveld zelf, de gebouwen van de luchthaven (terminal en bijbehorende diensten), parkeerruimten en bovengrondse zones).

—

Gepleit wordt voor de overname van algemeen erkende normen voor gebouwen en de verspreiding van goede praktijken voor de bouw en uitbating van luchthaveninfrastructuur met een minimale CO2-voetafdruk. Hierbij dient in de eerste plaats te worden gedacht aan maatregelen als isolatie, een maximaal gebruik van dag- en zonlicht, opslag van regenwater, zone-energie, installaties die de opwekking van warmte en elektriciteit combineren, intelligente infrastructuurbeheersystemen en warmtewisselaars.

—

Luchthavens moeten worden aangemoedigd om gebruik te maken van energie uit hernieuwbare bronnen.

—

Het gebruik van milieuvriendelijke dienstwagens dient te worden gestimuleerd op luchthavens waar immers bij het laden en lossen van vliegtuigen veel gebruik wordt gemaakt van dienstwagens. Luchthavens zouden ook passagiers kunnen aanmoedigen om milieuvriendelijke voertuigen te gebruiken door verschillende parkeertarieven aan te rekenen en parkeerplaatsen vooral voor milieuvriendelijke auto's te reserveren.

—

Luchthavens moeten worden aangemoedigd om minder afval te produceren door de mogelijkheden voor het recycleren van luchthavenafval te verbeteren. De hoeveelheid afval per passagier zou hiervoor een goede indicator zijn.

—

De impact van autovervoer naar luchthavens dient tot het minimum te worden beperkt door zowel de passagiers als het personeel de mogelijkheid te bieden om te kiezen voor duurzame vervoersmogelijkheden als treinen, bussen, autodelen/carpoolen en fietsen.

—

Waar mogelijk dienen luchthavens te worden aangespoord om de procedures voor het verkeersmanagement op en rond de luchthaven zo te verbeteren dat er minder vliegtuigbrandstof wordt verbrand.

—

Indien mogelijk moeten hulpmotoren op de grond worden uitgeschakeld. Als vliegtuigen op de grond staan, moet er via een vaste installatie energie en ververste lucht vanuit de terminal worden aangevoerd.

—

Het gebruik van vliegtuigen met oudere, brandstofverslindende motoren moet worden afgeremd of verboden door voor deze motoren hogere tarieven aan te rekenen voor het landen en opstijgen.

—

Het gebruik van vliegtuigen die meer lawaai maken dient te worden afgeremd door een geluidsclassificatiesysteem op te stellen en op basis hiervan geluidsquota toe te passen op luchthavens.

—

Hoewel veiligheid de eerste prioriteit moet blijven, moet bij een systematische aanpak van uitstootvermindering rekening worden gehouden met àlle factoren, gaande van het ontwerp en de werking van casco en motoren, inruil als compromis, alternatieve brandstoffen, gronddiensten, luchthavencapaciteit en luchtverkeerbeheer.

—

Er dient meer gebruik te worden gemaakt van de Continuous Descent Approach (CDA), een landingstechniek waarbij het vliegtuig al vanop grotere hoogte aan een constante daling begint en geleidelijk aan hoogte verliest, in tegenstelling tot de getrapte landing die met zich meebrengt dat het vliegtuig gedurende langere periodes op dezelfde hoogte blijft en dus meer drijfkracht, en bijgevolg ook meer brandstof nodig heeft om op snelheid te blijven. Een constante daling betekent een efficiëntere snelheid en dus minder brandstofverbruik. Als meer gebruik zou worden gemaakt van deze landingstechniek, zou de impact daarvan waarschijnlijk te voelen zijn tot in een straal van 15 à 20 mijl rond het vliegveld.

—

Voor alle reizen over een afstand van minder dan 500 km en op routes met minder dan 70 passagiers per vlucht, dienen, indien de actieradius dat toestaat, uitsluitend turbopropvliegtuigen te worden gebruikt.

—

Het brandstofverbruik moet worden verminderd door één of twee motoren uit te schakelen tijdens het taxiën van en naar de landingsbaan.

2.1

De luchtvaart draagt in aanzienlijke mate bij tot de uitstoot van broeikasgassen. Momenteel is deze sector verantwoordelijk voor ongeveer 3 % van de totale broeikasgasuitstoot van de EU (1). Bovendien is de broeikasgasuitstoot van de luchtvaart sinds 1990 met 87 % is toegenomen. Deze forse toename contrasteert schril met de vooruitgang die vele andere economische sectoren hebben geboekt op het vlak van uitstootvermindering. Als er niets wordt ondernomen, zal de toenemende uitstoot in de Europese luchtvaartsector de inspanningen om de Kyoto-doelstellingen te bereiken grotendeels ongedaan maken, aangezien die toename dan in 2012 meer dan een vierde van de 8 % uitstootvermindering waartoe de EU-15 zich heeft geëngageerd, zal opheffen. Volgens de huidige trends zou de uitstoot van de luchtvaartsector tegen 2020 zelfs meer dan verdubbelen in vergelijking met nu.

2.2

Luchtvaart stimuleert de economie, de handel en het toerisme, creëert mogelijkheden om zaken te doen en draagt bij tot een betere levenskwaliteit in ontwikkelde en zich ontwikkelende gebieden.

2.3

De luchtvaart is jaarlijks goed voor 2 miljard passagiers en staat in voor 40 % van de interregionale export (in waarde). 40 % van de internationale toeristen reist per vliegtuig. De luchtvaart biedt wereldwijd 29 miljoen arbeidsplaatsen. De globale economische impact ervan wordt geschat op 2 960 miljard USD, wat gelijk is aan 8 % van het wereld-BBP.

2.4

De luchthaven moet integraal deel uitmaken van de locale infrastructuur en een belangrijke rol spelen bij milieubescherming op lokaal niveau.

2.5

De luchtverkeerscontrole drukt een belangrijke stempel op de efficiëntie en de maximale gebruikmaking van luchthaveninfrastructuur. Door zowel op als rond de luchthaven een efficiënte luchtverkeerscontrole in te voeren en hieraan prioritaire aandacht te besteden, kan de hoeveelheid brandstof die verbruikt wordt tijdens het opstijgen, landen en taxiën worden gereduceerd.

2.6

Veel luchthavens (o.a. Gatwick, Paris Orly en Milan Linate) hebben al een nijpend gebrek aan capaciteit. In 2010 zullen nog ongeveer 15 andere Europese luchthavens in dezelfde situatie verkeren. Daarom vindt o.a. de Britse instelling voor burgerluchtvaart (Civil Aviation Authority) dat de vliegtijden bij opbod moeten worden verkocht en vervolgens in een transparante secundaire markt moeten worden verhandeld, met het oog op een beter gebruik van dit schaarse goed.

2.7

Het gebruik van de luchthaveninfrastructuur en bijbehorende grondfaciliteiten kan efficiënter worden door zo veel mogelijk gebruik te maken van grotere vliegtuigen. Hoewel veel vluchten volgeboekt zijn, is het gemiddelde aantal passagiers op elk vliegtuig dat meerdere luchthavens aandoet, is niet meer dan 68. De vliegtuigen zijn te klein en er is maar weinig dat de luchtvaartmaatschappijen ertoe aanzet om grotere, modernere vliegtuigen in gebruik te nemen, omdat de prijsberekening van luchthavens geen stimulans inhoudt die aanzet tot dit soort efficiëntie. Om deze situatie te verbeteren, is er een combinatie van marktmechanismen en efficiëntieregels nodig (b.v. dat als luchtvaartmaatschappijen hun gates minder dan één keer per uur gebruiken -afhankelijk van het gebruikte vliegtuigmodel- zij deze ter beschikking moeten stellen van een andere luchtvaartmaatschappij).

2.8

Dankzij het Commissievoorstel i.v.m. een gemeenschappelijk Europees luchtruim (SESAR), waarbij de huidige afzonderlijke nationale luchtverkeersleidingen op elkaar worden afgestemd, kan er veel efficiënter gebruik worden gemaakt van het luchtruim bij het landen en opstijgen, zodat er zowel voor het landen als voor het opstijgen veel minder lang zou moeten worden gewacht totdat er een landings- of opstijgbaan vrijkomt. Volgens IATA, de internationale vereniging voor luchtvervoer, zou met behulp van efficiëntere luchtverkeerscontrolesystemen de door de luchtvaart veroorzaakte CO2–uitstoot met 12 % kunnen worden verminderd. Het Comité dringt er bij alle betrokkenen op aan om vaart te zetten achter de onderhandelingen ter invoering van dit nieuwe stelsel en ervoor te waken dat vertragingstactieken van belangengroepen ertoe leiden dat een en ander op losse schroeven komt te staan.

3.1

Wat de milieu-impact betreft, wordt geschat dat de luchtvaart verantwoordelijk is voor ongeveer 2 % van de globale broeikasgasuitstoot. In 2050 is dit waarschijnlijk dubbel zoveel.

3.2

De luchtvaart is één van de industriesectoren die de grootste inspanningen heeft gedaan om de geluidsoverlast en de uitstoot per productie-eenheid te verminderen. Het brandstofrendement stijgt momenteel met bijna 1 tot 2 % per jaar, en de uitstootgassen maken 2 % van het totale volume uit. De luchtvaartindustrie groeit met 5 % per jaar, terwijl de uitstoot dankzij toegenomen energie-efficiëntie met minder dan 1,5 % vermindert. Maar aangezien verwacht wordt dat de groei van de luchtvaartsector nog meer zal toenemen, zijn technologische verbeteringen alleen niet genoeg om het probleem te verhelpen.

4.1

De luchtvaartindustrie is bereid om de door de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie (ICAO) aanbevolen aanpak van geluidsbeheer toe te passen. Bedoeling hiervan is op de meest kostenefficiënte manier de overlast voor de bevolking te beperken.

4.2

In dit verband is het vooral van groot belang om het geluid bij de bron aan te pakken met behulp van technologische vernieuwingen. De laatste decennia is er op dit vlak al heel wat vooruitgang geboekt, en tijdens de komende 15 jaar kunnen er nog meer verbeteringen worden verwacht. De EG heeft een richtlijn (2) gepubliceerd waarin beginselen zijn vastgelegd voor geluidsbeheer bij vliegtuigen en exploitatiebeperkingen op luchthavens in de Europese Gemeenschap, met o.a. de mogelijkheid om de lawaaierigste Chapter 3-vliegtuigen buiten bedrijf te stellen. De impact van deze richtlijn zou'thans moeten worden geëvalueerd.

4.3

Luchthavens en luchtvaartnavigatiediensten zijn bereid om de CDA-landingstechniek en andere geluidsvriendelijke vliegprocedures zoveel mogelijk toe te passen, zonder de capaciteit van de start- en landingsbanen aan te tasten. Uit onderzoek blijkt dat de CO2-uitstoot in en rond luchthavens vooral op die manier aanzienlijk kan worden verminderd.

4.4

Overheden moeten beschikken over een preventief plan voor ruimtelijke ordening rond luchthavens en dienen preventief beheersmaatregelen te nemen.

4.5

Om de lokale luchtkwaliteit te verbeteren is er een alomvattende aanpak nodig die rekening houdt met alle bronnen van uitstoot in de lucht en aan de grond, met inbegrip van b.v. verkeer en industriële activiteiten, die niet rechtstreeks te maken hebben met het luchtverkeer, maar verband houden met de activiteiten op de luchthaven. Door de aansluiting van luchthavens op spoornetwerken aan te moedigen, worden er mogelijkheden geschapen om luchthavens te bereiken op een milieuvriendelijke manier. Ook uitgebreidere bus- en treinnetwerken spelen hierbij een belangrijke rol. Luchthavens dienen het gebruik van milieuvriendelijke auto's aan te moedigen door het tarief voor parkeergelegenheid te differentiëren en parkeerplaatsen in eerste instantie te reserveren voor milieuvriendelijke auto's. De dienstwagens van de luchthavens zouden op zijn minst moeten rijden op schonere energie als gas of elektriciteit. Sommige soorten voertuigen rijden momenteel op batterijen. Dit zou zo veel mogelijk moeten worden uitgebreid als dat haalbaar is voor specifieke operationele behoeften. Het personeelsvervoer van en naar de luchthaven kan heel wat autoverkeer veroorzaken. Ook hiervoor kunnen alternatieven worden aangemoedigd, b.v. personeelsbussen, autodelen/carpoolen, alternerende ploegendiensten om piekuren te voorkomen, en, indien mogelijk, fietsen voor luchtvaartpersoneel.

4.6

Dankzij technologische verbeteringen is er bijna geen zichtbare rook of koolwaterstof meer, terwijl de hoeveelheid stikstofoxides van vliegtuigmotoren de laatste 15 jaar geleidelijk aan met 50 % is verminderd. Voor nieuwe motortechnologie wordt van nu tot 2020 gestreefd naar een bijkomende vermindering van stikstof met 80 %.

4.7

Momenteel worden er brandstofcelsystemen ontwikkeld die hulpenergiesystemen („auxiliary power units” of APU) aan boord kunnen vervangen en zo de uitstoot met meer dan 75 % per verminderen.

4.8

Luchthavens en luchtvaartmaatschappijen zijn bereid om gebruik te maken van schonere en meer efficiënte apparatuur en voertuigen aan de grond, en dringen bij de nationale en lokale overheden aan op schoner vervoer van en naar de luchthaven (b.v. trein of metro).

4.9

Het is de gewoonte dat vliegtuigen één van hun motoren aan hebben staan terwijl ze aan de grond staan, om het vliegtuig van energie te voorzien.

5.1

De luchtvaart is verantwoordelijk voor ongeveer 2-4 % van de Europese CO2-uitstoot ten gevolge van het gebruik van fossiele brandstoffen. Volgens het intergouvernementeel panel inzake klimaatverandering zou dit voor 2050 nog kunnen toenemen met 5 % of meer. Bovendien dient te worden opgemerkt dat de toename van luchtvaartemissies van nu tot 2012 meer dan een vierde van de Europese inspanningen in het kader van het Kyotoprotocol teniet kan doen. Hoewel het moeilijk is om het op internationaal niveau eens te worden over concrete actie, is het de bedoeling dat de voorgestelde richtlijn model kan staan voor globale actie. Het is trouwens het enige initiatief dat deze mogelijkheid biedt.

5.2

80 % van de broeikasgasemissies in de luchtvaart worden geproduceerd door passagiersvluchten van meer dan 1 500 km/900 mijl en waarvoor er in de praktijk geen alternatief bestaat.

5.3

Met het oog op een verdere vermindering van de CO2-uitstoot is de luchtvaartsector bereid om de mogelijkheden voor het gebruik van alternatieve brandstoffen als BTL-technologie (Biomass to liquid) actief te verkennen.

5.4

Technologische vooruitgang, een verbeterde infrastructuur en goede operationele praktijken op luchthavens worden, naast gepaste marktmaatregelen, momenteel beschouwd als de meest doeltreffende en kostenefficiënte methoden om gehoor te geven aan de bezorgdheid over de klimaatverandering.

5.5

Er is behoefte aan internationale standaarden en een globaal beleid voor luchthavens i.p.v. aan lapwerk en kortetermijnoplossingen.

5.6

Ook het ontwerp van luchthavens kan bijdragen tot de vermindering van gasuitstoot, met name de heraanleg van taxibanen en aviobruggen, zodat er minder files zijn op het vliegveld. De terminals dienen zodanig te worden ontworpen dat er zo weinig mogelijk energie nodig is voor verwarming en airconditioning. Waar mogelijk dient gebruik te worden gemaakt van zonnepanelen, natuurlijk licht en zon, combisystemen voor warmte- en energieopwekking (CCHP) en warmteoverdrachtsystemen, de recuperatie van regenwater voor gebruik in toiletten en voor het wassen van vliegtuigen, enz. De temperatuur in de terminals moet op een efficiënte manier worden gecontroleerd zodat er geen energie wordt verspild aan overdreven verwarming of koeling.

5.7

Het beheer van luchthavenoperaties moet erop gericht zijn om de hoeveelheid afval per passagier te verminderen d.m.v. krachtigere initiatieven voor recyclage in de luchthavens zelf en door bepalingen terzake op te nemen in de samenwerkingsovereenkomsten met luchtvaartmaatschappijen en andere belangrijke partners in de dienstverlening.

5.8

Met de Richtlijn die het mogelijk maakt luchtvaartactiviteiten op te nemen in de regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap, zou het publieke bewustzijn verhoogd kunnen worden, zouden belangrijke nieuwe bronnen ter beperking van de CO2-emissie aangeboord kunnen worden en zou de doorberekening van de externe milieukosten, waaraan de luchtvaart zich tot dusver heeft weten te onttrekken, een feit kunnen worden. Gezien het niveau en de schommelingen van de CO2-prijzen is het echter onwaarschijnlijk dat een en ander een grote invloed zal hebben op de stijgende toename van de luchtvaart en de uitstoot ervan.

6.1

De milieu-impact van luchthavens kan alleen proactief, tijdig en kosten-efficiënt worden aangepakt als daaraan volledig en eensgezind wordt meegewerkt door internationale organisaties, regeringen en belanghebbenden in de industrie.

6.2

De terugdringing van de uitstoot vraagt om een systeembenadering, waarbij veiligheid weliswaar de hoofddoelstelling moet blijven, maar àlle factoren in aanmerking moeten worden genomen, incl. ontwerp en werking van casco en motoren, inruil als compromis, alternatieve brandstoffen, gronddiensten, luchthavencapaciteit en luchtverkeersleiding.

6.3

Het is hoog tijd voor langetermijn-milieudoelstellingen voor luchthavens op grond van betrouwbare en verifieerbare gegevens en vereisten. Bij die doelstellingen mag geen enkel aspect van het luchthavengebeuren (luchtverkeer, gebouwen, toegankelijkheid enz.) worden vergeten.

6.4

Bij de aanleg van nieuwe luchthavens moet de nieuw te ontwerpen infrastructuur er vooral op zijn gericht dat vóór het opstijgen en na het landen minder brandstof wordt verbruikt. Maatregelen zoals het afbakenen van wachtzones (holding grids) op de grote vliegvelden — d.w.z. zones waar commerciële vliegtuigen naar toe moeten worden gesleept (dus zonder dat de motoren draaien), waarbij de motoren pas ongeveer tien minuten voor het opstijgen worden gestart — moeten nader worden onderzocht en zouden waar mogelijk moeten worden ingevoerd,.

6.5

De Continuous Descent Approach of CDA is een landingstechniek waarbij vliegtuigen al op grotere hoogte met een geleidelijke daling beginnen (in plaats van een getrapte daling waarbij veel te veel brandstof wordt verbruikt). Die techniek houdt in dat vliegtuigen met een efficëntere snelheid dalen en dus minder brandstof verbruiken.

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/43

1.1

Het Comité kan zich grotendeels vinden in de opzet en formulering van de ontwerprichtsnoeren. Het merkt evenwel op dat de paragrafen over lijnvaart meer gedetailleerd zijn dan deze over wilde vaart (en poolovereenkomsten in laatstgenoemde sector). Voor de lijnvaart is er een nogal uitvoerige paragraaf over de uitwisseling van informatie, die vrij nuttig lijkt vanwege de beschrijving van en toelichting bij relevante jurisprudentie en de praktijk van de besluitvorming op dit gebied. Over het geheel genomen lijken de ontwerprichtsnoeren voor de lijnvaart helder geformuleerd en zijn zij gebaseerd op jurisprudentie en lange, uitvoerige discussies met de sector. De paragrafen over de wilde vaart en over poolovereenkomsten zijn daarentegen minder gedetailleerd. Het EESC neemt aan dat dit voor een groot deel te wijten is aan het feit dat er op dit vlak nog geen jurisprudentie bestaat en de betrokken (mededingings-) autoriteiten, waaronder de Commissie, zich niet kunnen baseren op ervaringen uit het verleden, aangezien er nog geen officiële klachten van bevrachters zijn geweest.

1.2

Het Comité roept de EU nogmaals ertoe op (zie ook de EESC-adviezen uit 2004, 2006 en 2007) constructief overleg te plegen met andere rechtsgebieden om te bepalen in hoeverre de wereldwijd bestaande regelingen voor de lijnvaart verenigbaar zijn. Daarnaast herhaalt het zijn aanbeveling uit genoemde adviezen dat de Commissie niet alleen naar het mededingingsaspect moet kijken, maar ook naar het aspect „menselijk kapitaal” (bijv. invloed op de werkgelegenheid in de Europese zeevaartsector) als het gaat om de mededingingsregels voor zeevervoerdiensten.

1.3

Het Comité stelt voor om de inhoud van de (ontwerp)richtsnoeren voor de lijnvaart nader toe te lichten aan de hand van concrete voorbeelden, met name voor „gegevens die betrekking hebben op het verleden”.

1.4

Aangezien de paragrafen over wilde vaart en over poolovereenkomsten in de wilde vaart minder nauwkeurig zijn uitgewerkt om redenen zoals hierboven aangenomen, vraagt het Comité zich af of zij individuele exploitanten en pools in de wildevaartsector wel voldoende houvast bieden om zelf de voor hen relevante samenwerkingsovereenkomsten te beoordelen. Het is niet uit te sluiten dat de ontwerprichtsnoeren voor de wilde vaart en poolovereenkomsten in de wilde vaart op sommige punten enige verduidelijking behoeven. Daarnaast zou moeten worden overwogen om de consortia-verordening, die nu alleen voor containervervoer geldt, uit te breiden tot alle relevante segmenten van de mondiale scheepvaartsector.

1.5

Het Comité wijst erop dat pools niet het leeuwendeel uitmaken van de wildevaartmarkt. Het overgrote deel van de vervoerdiensten in de wilde vaart wordt verricht door kleine en middelgrote bedrijven die met elkaar concurreren om vracht. Het Comité stelt daarom met klem dat de richtsnoeren speciaal op dit punt moeten worden verduidelijkt. Daarnaast zou het goed zijn geweest als de Commissie concretere aanwijzingen had gegeven over de toepassing van de de minimis-regel op pools die te klein zijn om een waarneembare invloed uit te oefenen op de markt die zij bedienen.

1.6

De richtsnoeren voor pools in de wilde vaart stellen in die zin teleur dat geen afdoende antwoord wordt gegeven op vragen die voor poolexploitanten een bron van onzekerheid en zelfs van zorg vormen. Uit de ontwerprichtsnoeren kan worden afgeleid dat pools in de wilde vaart op zich niet in strijd met het communautaire mededingingsrecht worden geacht. Het Comité deelt deze opvatting, maar verzoekt de Commissie niettemin met klem in de definitieve richtsnoeren de toepassing van artikel 81, lid 3 op pools in de sector van de wilde vaart te preciseren, om hen van de nodige instrumenten te voorzien om de voor hen relevante samenwerkingsovereenkomsten zelf te kunnen beoordelen.

1.7

Opmerkelijk genoeg wordt in de ontwerprichtsnoeren niet omschreven wat „wilde vaart” precies inhoudt. Hierdoor is onduidelijk of de richtsnoeren ook gelden voor personenvervoer over zee en/of voor bijzonder scheepvervoer. Ook op dit punt kan het zinvol zijn te overwegen om de richtsnoeren duidelijker te formuleren.

1.8

Tot slot stelt het Comité m.b.t. de wilde vaart voor om in de richtsnoeren te preciseren dat de activiteiten van een scheepsmakelaar op het vlak van de prijsstelling in essentie niet verschillen van de activiteiten van een poolmanager. De prijzen op de markt voor de wilde vaart, inclusief de markten waarop pools actief zijn, zijn gebaseerd op vraag en aanbod en het resultaat van prijsonderhandelingen (zgn. „bidding markets”). Als een poolmanager met een bevrachter voor het gebruik van een schip dat onder de poolovereenkomst valt een prijs overeenkomt, kan dit feit alleen nog niet worden beschouwd als een prijsafspraak in de zin van de Europese mededingingsregels.

2.1

Op 13 september 2007 heeft de Commissie de langverwachte ontwerprichtsnoeren betreffende de toepassing van de Europese mededingingsregels op zeevervoerdiensten gepubliceerd. De richtsnoeren zijn van toepassing op samenwerkingsovereenkomsten in die sectoren van de zeevervoerdiensten die rechtstreeks worden beïnvloed door de bij Verordening (EG) nr. 1419/2006 voor cabotage, lijnvaart en wilde vaart geïntroduceerde wijzigingen. De richtsnoeren zijn bedoeld om scheepvaartmaatschappijen te helpen beoordelen of de voor hen relevante samenwerkingsovereenkomsten verenigbaar zijn met artikel 81 van het EG-Verdrag. Die richtsnoeren zullen aanvankelijk gedurende een periode van vijf jaar van toepassing zijn.

2.2

Doel van de ontwerprichtsnoeren is te verduidelijken onder welke voorwaarden lijnvaartexploitanten legaal vrachtinformatie mogen uitwisselen en wildevaartexploitanten een samenwerkingsovereenkomst mogen sluiten. Hiervoor is een complexe reeks parameters opgesteld. Of de (ontwerp)richtsnoeren een echte meerwaarde bieden, m.a.w. of zij scheepvaartexploitanten voldoende houvast aanreiken voor een beoordeling van de rechtmatigheid van het door hen geplande marktgedrag, zal de toekomst moeten uitwijzen.

3.1

Naast een bevestiging van wat al bekend was, nl. dat lijnvaartconferences voor scheepvaartlijnen van en naar de EU met ingang van 18 oktober 2008 afgeschaft zullen worden, wordt in de ontwerprichtsnoeren aangegeven welke middelen zijn toegestaan voor de uitwisseling van informatie tussen lijnvaartexploitanten. Enkele details dienen eventueel nader te worden uitgewerkt, maar het lijkt erop dat de middelen die in de ontwerprichtsnoeren worden aangereikt net zullen volstaan om de voor een goede werking van de sector benodigde informatie te kunnen uitwisselen.

3.2

Vanaf 18 oktober 2008 moeten lijnvervoerders die diensten verrichten van en/of naar een haven in de Europese Unie alle in strijd met de mededingingswetgeving zijnde activiteiten op het gebied van lijnvaartconferences staken, ongeacht of andere jurisdicties dergelijke activiteiten toestaan. Het Comité blijft bij zijn opvatting dat het voor lijnvervoerders die wereldwijd opereren nog een moeilijke opgave wordt om ervoor te zorgen dat zulke in de EU als onrechtmatig beschouwde activiteiten de Europese markt niet merkbaar beïnvloeden.

3.3

Systemen voor de uitwisseling van informatie nemen in het lijnvaartdeel een centrale plaats in. Lijnvaartmaatschappijen mogen tot op zekere hoogte informatie uitwisselen. Belangrijke aspecten in dit verband zijn de marktstructuur, de aard van de uitgewisselde informatie, de actualiteit van de gegevens en de frequentie van de informatie-uitwisseling. De aandacht gaat, terecht, met name uit naar de uitwisseling van gegevens die op de toekomst betrekking hebben, zoals capaciteitsprognoses en prijsindexen. Op het eerste gezicht is de kans altijd dat capaciteitsprognoses onwettig zijn. Het Comité is van mening dat per geval moet bekeken wat de effecten van de informatie-uitwisseling zijn.

3.4

Wat de prijsindexen betreft, zal een geaggregeerde prijsindex niet snel onrechtmatig zijn, tenzij de informatie kan worden uitgesplitst waardoor ondernemingen de mededingingsstrategieën van hun concurrenten rechtstreeks of indirect kunnen achterhalen. Er moet rekening worden gehouden met de mate van aggregatie van de gegevens en de historische of recente aard ervan, evenals met de frequentie waarmee de index wordt bekendgemaakt, maar in de ontwerprichtsnoeren wordt nergens aangegeven hoe zwaar deze aspecten dienen te wegen.

3.5

Voor zover het om de lijnvaart gaat, bevatten de richtsnoeren niet echt nieuwe elementen, maar lijken zij hoofdzakelijk de algemene criteria te bevestigen die door de Commissie en de Europese gerechtshoven ontwikkeld zijn.

3.6

Het EESC herhaalt zijn oproep uit eerdere adviezen (1) dat de EU constructief overleg dient te gaan plegen met andere rechtsgebieden om te bepalen in hoeverre de wereldwijd bestaande regelingen voor de lijnvaart verenigbaar zijn. Daarnaast herhaalt het EESC zijn aanbeveling uit genoemde adviezen dat de Commissie als het gaat om de mededingingsregels voor zeevervoerdiensten niet alleen moet kijken naar het mededingingsaspect, maar ook naar het aspect „menselijk kapitaal” (bijv. invloed op de werkgelegenheid in de Europese zeevaartsector).

3.7

Scheepvaartmaatschappijen in de wilde vaart zijn wereldwijd opererende en sterk concurrerende ondernemingen die in hoge mate de kenmerken bezitten van het perfecte mededingingsmodel. Het product is homogeen en de markttoetredingskosten liggen over het algemeen erg laag. Een groot aantal ondernemingen concurreert om de opdrachten, waarbij afhankelijk van de marktsituatie substitutie plaatsvindt tussen de verschillende scheepsgroottes en -types. De diensten worden hoofdzakelijk uitgevoerd op basis van (consecutieve) reischarter-, tijdcharter- en bevrachtingsovereenkomsten. De vervoerstarieven op deze markt schommelen sterk en zijn afhankelijk van de marktsituatie. Tot slot kan de wilde vaart snel inspelen op marktontwikkelingen en op de behoeften van de zijde van de scheepvaartexploitanten (2).

3.8

Samenwerkingsovereenkomsten of „pools” komen in alle takken van de wildevaartsector voor. In het kader van zo'n poolovereenkomst wordt een aantal soortgelijke schepen van verschillende eigenaren samengebracht en onder één beheersinstantie geëxploiteerd. De poolmanager beheert de vaartuigen als één vloot, int de inkomsten en verdeelt deze volgens een vooraf overeengekomen „verdeelsleutel”, terwijl de respectieve scheepseigenaren zich alleen bezighouden met de nautisch-technische activiteit van hun vaartuigen. Doorgaans zijn er twee redenen om een pool op te richten. Ten eerste kunnen de deelnemende exploitanten dankzij zo'n poolovereenkomst het dienstenniveau aanbieden waar grote klanten in toenemende mate om vragen. Ten tweede wordt met dergelijke samenwerkingsovereenkomsten een hogere transportefficiëntie nagestreefd door speciale investeringen en een betere benutting van de beschikbare capaciteit. Pools opereren op markten waar contracten op basis van vraag en aanbod worden gegund, tarieven voor een groot deel bepaald worden door spotmarkten, kopers grote, geavanceerde spelers zijn en scheepsmakelaars op ieder tijdstip uitzonderlijk open zijn over tonnage en voorwaarden.

3.9

Het Comité benadrukt dat pools niet het leeuwendeel uitmaken van de wilde vaartmarkt. Het overgrote deel van de vervoerdiensten in de wilde vaart wordt geëxploiteerd door kleine en middelgrote bedrijven die concurreren om vracht. Het Comité zou dan ook graag zien dat de richtsnoeren op dit punt worden verduidelijkt.

3.10

Het Comité wijst erop dat diensten en poolovereenkomsten in de wilde vaart altijd al onder het Europese mededingingsrecht vielen, dus al lang voordat de Commissie met de goedkeuring van Verordening 1419/2006 uitvoeringsbevoegdheden voor deze sector kreeg. Al die tijd zijn er echter geen officiële klachten ingediend door bevrachters uit de sector en is er dus ook geen jurisprudentie opgebouwd. Het Comité neemt aan dat het feit dat de betrokken (mededingings-) autoriteiten, waaronder de Commissie, niet op jurisprudentie en dus ook niet op ervaring kunnen terugvallen verklaart waarom de ontwerprichtsnoeren voor de wilde vaart minder gedetailleerd zijn dan die voor de lijnvaart. Het is tevens opmerkelijk dat nergens in de ontwerprichtsnoeren wordt omschreven wat de „wilde vaart” precies omvat. Hierdoor is onduidelijk of de richtsnoeren ook gelden voor personenvervoer over zee en/of voor bijzonder scheepvervoer. Het zou zinvol kunnen zijn te overwegen om de richtsnoeren op dit punt duidelijker te formuleren.

3.11

In de ontwerprichtsnoeren wordt niet voldoende rekening gehouden met de specifieke kenmerken van de wildevaart. Uitgangspunt lijken de niet-sectorgebonden richtsnoeren voor horizontale samenwerking te zijn, waardoor in de scheepvaartsector zich aan dezelfde richtsnoeren moeten houden als voor andere sectoren gelden, om er zeker van te kunnen zijn dat zij de vrije mededinging niet belemmeren en geen kartelgedrag vertonen.

3.12

De ontwerprichtsnoeren zijn vrij algemeen van aard en bieden onvoldoende (duidelijke) rechtszekerheid. Zo staat er nergens expliciet dat poolovereenkomsten in de strijd zijn met het Europese mededingingsrecht, maar er wordt ook nergens aangegeven in welke gevallen zij dat wel zijn.

3.13

Het belangrijkste deel van de richtsnoeren is het hoofdstuk over de beoordeling en classificatie van poolovereenkomsten. Uitgangspunt is de vaststelling dat poolovereenkomsten in de regel gekenmerkt worden door een gemeenschappelijke marketing en een wisselende mate van gemeenschappelijke producties.

3.14

Het Comité blijft van mening dat er in de richtsnoeren voor de wilde vaart meer rekening dient te worden gehouden met het feit dat er voor diensten op deze markt zowel aan aanbod- als aan vraagzijde een aanzienlijke mate van substitueerbaarheid of onderlinge verwisselbaarheid bestaat (bijv. qua vaartuigtype, scheepsgrootte, soort vervoerscontract en geografische markt). Bovendien kan het marktaandeel niet per contract worden bepaald maar moet het over een bepaalde periode berekend worden als een pool de rechtmatigheid van de samenwerkingsovereenkomst zelf moet beoordelen.

3.15

Wat betreft het belang en de definitie van het marktaandeel van pools en de „substitutie” tussen handelscontracten en vaartuigtypes acht het Comité aanpassingen noodzakelijk. De richtsnoeren bieden bijv. geen enkele concreet aanknopingspunt voor de definitie van de betrokken markt. Marktaandeel kan echter behoorlijk verschillen afhankelijk van hoe het berekend wordt.

3.16

Bij de beoordeling van poolovereenkomsten voor de wilde vaart in samenhang met artikel 81 dient voor ogen te worden gehouden dat het commerciële management en de exploitatie van de poolvloot in handen zijn van een poolmanager en dat er in die zin sprake is van een gemeenschappelijk product, aangeboden door één enkele pool-eenheid. Het meedingen naar vrachtovereenkomsten op de markt is de facto een onderdeel van de beheerstaak van de poolmanager. De respectieve scheepseigenaren blijven verantwoordelijk voor de nautisch- technische activiteit van de vaartuigen. Pools bieden m.a.w. een gemeenschappelijk „geproduceerde” dienst aan, die het resultaat is van een vergaande integratie van de activiteiten van de deelnemende partijen (3). Zo bezien, moeten poolovereenkomsten beoordeeld worden als elke andere overeenkomst voor een gemeenschappelijke of gespecialiseerde productie.

3.17

De suggestie dat prijsafspraken een kenmerk zou zijn van poolovereenkomsten (en dus een uitgesproken beperking van de mededinging) kan volgens het Comité niet worden gehandhaafd in de richtsnoeren: prijsbepaling tussen de poolmanager en de klant zijn een inherent onderdeel van de geboden dienst en het resultaat van prijsonderhandelingen over het gebruik van een vaartuig in het kader van een aanbestedingsprocedure.

3.18

Het Comité is van oordeel dat poolovereenkomsten qua doelstelling en basiskenmerken voldoen aan de vier in artikel 81, lid 3 van het EG-Verdrag vastgelegde voorwaarden voor vrijstelling van de mededingingsregels. Het feit dat poolovereenkomsten zijn opgezet om tegemoet te komen aan de behoeften en eisen van bevrachters en al tientallen jaren van toepassing zijn zonder dat enige klacht is ingediend, sterkt het Comité alleen maar in zijn mening.

3.19

Het Comité vertrouwt erop dat de Commissie de richtsnoeren continu zal bijwerken in het licht van nieuwe ervaringen en, indien nodig, meer of preciezere aanwijzingen zal geven naarmate die beschikbaar worden, zonder het einde van de vijfjarige geldigheidstermijn van de richtsnoeren af te wachten.

3.20

De Commissie dient zo snel mogelijk de reikwijdte van de groepsvrijstelling voor lijnvaartconsortia te herzien. Bij deze gelegenheid zou zij ook meteen moeten onderzoeken of het zinvol is om de groepsvrijstelling toe te passen op andere relevante segmenten van de mondiale scheepvaartsector, met name scheepvaartmaatschappijen in de wilde vaart die op een regelmatige basis op vaste routes varen, hetgeen kenmerkend is voor een aantal gespecialiseerde vervoerdiensten, zoals bijvoorbeeld de traditionele koelvaart, de houtvaart, de in autotransport gespecialiseerde scheepvaart en autoveerdiensten.

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/47

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/47

1.1

Namens haar lidstaten heeft de VN een voorstel gedaan voor een „wereldwijd geharmoniseerd systeem” van de criteria die worden gehanteerd voor de indeling, etikettering en verpakking van chemicaliën. De bedoeling is dat de wereldhandel hier baat bij heeft en dat minder ontwikkelde landen op deze manier werkenden en de consumenten beter kunnen beschermen.

1.2

Het EESC stemt in met deze wereldwijde harmonisering alsook met de vorm en de rechtsgrond van de uitvoeringswetgeving die de Commissie voorstelt. Het acht het bovendien een goede zaak dat het voorgestelde tijdschema voor fabrikanten en leveranciers samenvalt met de eerste grote REACH-deadline (Verordening (EG) 1907/2006) voor de registratie van stoffen.

1.3

Het EESC is het ook met de Commissie eens dat de voordelen van de weliswaar onvermijdelijke en breed gesteunde veranderingen die in de afgelopen 40 jaar in het systeem zijn aangebracht wel eens verwaarloosbaar klein en kostbaar kunnen blijken te zijn. In de oorspronkelijke effectbeoordeling had deze ronduit ongewone situatie meer aandacht moeten krijgen. Als ze geen significant algemeen voordeel met zich meebrengen en ook geen absolute voorwaarde zijn voor de uitvoering van het VN-voorstel, zouden er voor toevoegingen aan of wijzigingen in bestaande wetgeving altijd gegronde gezondheidstechnische, veiligheids- of economische redenen moeten worden aangevoerd. Er moet vooral voor gezorgd worden dat de huidige normen niet in het gedrang komen tijdens de onvermijdelijk lange overgangsperiode tussen deze twee systemen, die in grote lijnen gelijkwaardig zijn. Voorlichting op de plaats van aankoop is een eerste vereiste.

1.4

Aangezien het tijdschema zeer krap is en de aanloopkosten binnen de perken moeten blijven, is het aan te raden om in de voorgestelde verordening en bij de directe toepassing hiervan enige flexibiliteit in acht te nemen. Onder het huidige systeem heeft het jaren geduurd voordat in de hele EU de veiligheid en gezondheid van werkenden en consumenten werkelijk gewaarborgd waren, en voor het nieuwe „wereldwijd geharmoniseerde systeem” zal waarschijnlijk hetzelfde gelden. Cruciaal is echter dat zowel de VN als de Commissie er ook op de langere termijn met voldoende middelen voor zorgt dat de harmonisatie doorgaat, en dat dit proces niet alleen betrekking heeft op de criteria die voor de indeling van wereldwijd verhandelde goederen worden gehanteerd, maar uiteindelijk ook deze indeling zelf en de etikettering van de goederen omvat.

1.5

De omvang van het voorstel baart het EESC zorgen, zeker gezien tegen de achtergrond van een recent voorstel als REACH, de vele andere soorten communautaire wetgeving waarmee deze beide voorstellen verband houden en de gestaag toenemende hoeveelheid richtsnoeren die inmiddels als noodzakelijk worden beschouwd. Om te voorkomen dat het Europese bedrijfsleven (en niet te vergeten de beoordeling en wijziging van de wetgeving) onherstelbare averij oploopt, is een nieuwe aanpak geboden. Het is gewoonweg onredelijk om van alle betrokkenen — van de eigenaren van kleine bedrijfjes tot de doorgaans grote groepen ambtenaren werkzaam bij nationale instanties — te eisen dat zij stelselmatig de ruim 20 000 bladzijden naar elkaar verwijzende teksten raadplegen. Er moet worden gezocht naar een betere aanpak.

1.6

In dit verband is het jammer dat de mededeling geen definities van de belangrijkste begrippen bevat en dat de term „preparaten”, die een specifieke toxicologische betekenis heeft, is vervangen door de term „mengsels”, waar dat niet voor geldt. Het ontbreken van een EU-definitie voor „chemisch” of „chemische stoffen” blijft een bron van verwarring voor werknemers, consumenten, managers en wetgevers. De mededeling, die qua strekking bewust neutraal en oncontroversieel is gehouden, biedt een uitgelezen kans om detailfouten recht te zetten, iets wat al gebeurd is in de technische bijlagen. Ook zou er zo snel mogelijk een overzicht moeten komen van in alle relevante wetgeving te hanteren definities, die uiteindelijk dient uit te monden in een lijst van de belangrijkste termen in alle verschillende talen, waarbij wordt aangegeven welke woorden hetzelfde betekenen zoals (waarschijnlijk in het geval van „chemicaliën”, „chemische stoffen” en „stoffen”) en welke een verschillende betekenis hebben of geen verband met elkaar houden (bijvoorbeeld „artikel” en „product”). In een aantal talen hebben de woorden voor „stoffen” (substances) en „chemicaliën” een negatieve, cultureel bepaalde bijbetekenis gekregen. Zo kan het Engelse „substances” ook naar drugs, alcohol of tabak verwijzen en wordt het woord „chemicaliën” in verband gebracht met terroristische of andere illegale activiteiten. Deze bijbetekenissen moeten in kaart worden gebracht en mogelijke verwarring moet worden voorkomen.

1.7

Ook bestaat het gevaar dat het indelen en etiketteren te ver wordt doorgedreven, waardoor absoluut noodzakelijke waarschuwingen op den duur minder effect hebben, en dat men te veel vertrouwt op etiketten als de enige bron van informatie voor werkenden en consumenten. Natuurlijk moet de essentiële informatie erop staan, en verwijzingen naar andere, goed toegankelijke bronnen zijn ook van belang. Gezien het toenemende aantal aankopen via internet en het feit dat mensen internet steeds meer gebruiken als bron van informatie over voordelen en risico's van bepaalde producten, is er wat dit betreft nog wel werk aan de winkel. Medewerkers van spoeddiensten en vergiftigingencentra hebben weinig aan lange lijsten met gestandaardiseerde en onbekende namen voor de bestanddelen van ingewikkelde mengsels. Een opsomming van alle risico's en voorzorgsmaatregelen plus de contactgegevens van een 24 uur per dag bereikbaar informatiecentrum biedt voor alle betrokkenen de beste bescherming. Als het gaat om stoffen van een gedeponeerd handelsmerk is op deze manier ook de fabrikant beschermd, net als in de huidige wetgeving het geval is.

1.8

In de mededeling ontbreekt een voorstel voor een etiket dat zou moeten worden geplakt op stoffen die meestal in minieme hoeveelheden van het ene laboratorium naar het andere worden vervoerd voor onderzoek door academici of door O&O-medewerkers van bedrijven. Zo'n etiket zou zonder moeite kunnen worden toegevoegd aan het grote aantal door de VN voorgestelde etiketten en verdient bovendien de voorkeur boven de uitermate beperkende, buitensporige en kostbare uitzonderingsprocedure die de Commissie voorstelt.

1.9

Ten slotte zal het steeds noodzakelijker worden om de gegevens die gebruikt worden en de internationaal in de verschillende rechtsgebieden genomen besluiten op hun kwaliteit te toetsen. De druk om het eens te worden over de resultaten van de indeling, en niet slechts over de bijbehorende criteria en de processen, zal zonder twijfel alleen maar toenemen. Dat een en ander wereldwijd in een behoefte voorziet en voordelen oplevert ligt voor de hand.

2.1

Het voorstel van de Commissie is bedoeld om de EU-wetgeving op één lijn te brengen met het onlangs door de VN goedgekeurde wereldwijd geharmoniseerde systeem voor de indeling, etikettering en verpakking van grondstoffen, halffabrikaten en producten die gelden als „gevaarlijk” en afwisselend „chemische stoffen”, „stoffen”, „mengsels” of „preparaten” worden genoemd. De vanaf 1967 in werking getreden wetgeving zal worden vervangen. Veel andere richtlijnen en verordeningen — inclusief Verordening (EG) 1907/2006 (REACH), die momenteel ten uitvoer wordt gebracht — zullen moeten worden aangepast. Als de kosten beheersbaar blijven en een aantal relatief kleine voordelen haalbaar is, zouden de langetermijneffecten binnen de EU goed moeten zijn. Meer in het algemeen is het de bedoeling dat de voorgestelde verordening de wereldhandel ten goede komt zonder dat de strenge normen voor de volksgezondheid en het milieu daarbij geweld wordt aangedaan.

2.2

De te vervangen richtlijn — de „Stoffenrichtlijn” (67/548/EEG) — is inmiddels veertig jaar oud en wordt algemeen beschouwd als het eerste onderdeel van de EU-wetgeving dat speciaal op „chemische stoffen” van toepassing was en met name voor de bescherming van werknemers moest zorgen. Samen met de vele aanpassingen aan de technische vooruitgang en de vele nieuwe richtlijnen waarbij de oorspronkelijke richtlijn beetje bij beetje gewijzigd is, vormt deze nu voor fabrikanten, handelaars, werknemers, distributeurs en consumenten een geharmoniseerd systeem voor (a) de indeling van gevaarlijke stoffen, waarbij deze stoffen aan de hand van specifieke eindpunten en gevarencriteria worden getest; (b) de etikettering, waarbij met behulp van een beperkt aantal pictogrammen en standaardzinnen wordt gewezen op eventuele risico's van de stoffen en wordt aangegeven hoe men deze op een veilige manier kan hanteren, en (c) de verpakking, zodat reguliere gebruikers en kwetsbare groepen, vooral jonge kinderen, beschermd zijn.

2.3

21 jaar na de goedkeuring van Richtlijn 67/548/EEG werd het toepassingsgebied ervan door middel van Richtlijn 88/379/EEG (de „Preparatenrichtlijn”) uitgebreid van „stoffen” (een vrij beperkte lijst van „elementen en verbindingen daarvan”) tot de in principe onbeperkte lijst van „preparaten” („mengsels samengesteld uit twee of meer stoffen”). In het besef dat dierproeven op een dergelijke schaal ongewenst of onmogelijk waren, werd in deze richtlijn een theoretisch verband gelegd tussen de bekende of vaststelbare gevaren van verbindingen en de meest waarschijnlijke gevaren van een eventueel mengsel hiervan; dit was een primeur voor de EU-wetgeving. Een en ander maakte het mogelijk om preparaten in te delen, te etiketteren en te verpakken zonder dat verdere testen noodzakelijk zijn.

2.4

Aangezien het bij het leeuwendeel van de aan consumenten verkochte producten inderdaad om preparaten gaat (of zelfs „artikelen”), was dit een belangrijke stap om consumenten beter te beschermen tegen eventueel kwalijke effecten van producten die niet vielen onder specifieke of meer restrictieve richtlijnen, zoals de richtlijnen inzake de verkoop van pesticiden, reinigingsmiddelen of cosmetische middelen. Richtlijn 88/379/EEG werd in 1999 ingrijpend gewijzigd bij Richtlijn 1999/45/EG.

2.5

Samen met de — later eveneens gewijzigde — Richtlijn 91/155/EEG over het systeem voor specifieke informatie inzake gevaarlijke preparaten hebben deze richtlijnen jarenlang het kader gevormd voor de bescherming van werknemers en consumenten in de EU. Ze houden nauw verband met zo goed als alle andere EU-wetgeving betreffende volksgezondheid, veiligheid en milieu en moeten voortdurend worden bijgewerkt. Niet alleen hun reikwijdte, maar ook de productietechnologie en testmethoden alsmede de beschikbaarheid en de gebruiksmogelijkheden van producten veranderen namelijk voortdurend, en hetzelfde geldt voor het wetenschappelijk inzicht in de gevolgen van een en ander en in de manieren om eventuele ongewenste gevolgen af te zwakken.

2.6

Niet minder belangrijk: de genoemde richtlijnen zijn onder meer bedoeld om een interne EU-markt tot stand te brengen voor de diverse producten in kwestie. Producten — of het nu gaat om grondstoffen, natuurlijke of synthetische producten, halfproducten of afvalstromen, afgeronde producten of artikelen — kunnen veilig worden ingevoerd in of worden verhandeld tussen de lidstaten, mits ze in overeenstemming zijn met deze en andere relevante onderdelen van de EU-wetgeving.

2.7

In 2001 publiceerde de Commissie het Witboek „Strategie voor een toekomstig beleid voor chemische stoffen”, dat vorig jaar uitmondde in Verordening (EG) 1907/2006, in de wandeling de REACH-verordening genoemd (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van CHemische stoffen). Dit viel samen met de goedkeuring en publicatie van de bijbehorende Richtlijn 2006/121/EG tot wijziging van Richtlijn 67/548/EEG, bedoeld om deze aan te passen aan de verordening. Dit proces zal waarschijnlijk doorgaan naarmate meer gegevens beschikbaar komen of wanneer daar uit het oogpunt van wetgeving behoefte aan bestaat.

2.8

Een en ander heeft betrekking op de gevolgen voor de fabricage, distributie en verkoop van specifieke producten in de EU en voor de handel tussen de EU en derde landen. Zoals te verwachten was, zijn in dezelfde periode in een aantal andere economieën waarmee het Europese bedrijfsleven (grote, middelgrote en kleine ondernemingen) reguliere handelsbetrekkingen onderhoudt, soortgelijke — zij het niet identieke — systemen van de grond gekomen.

2.9

Sommige derde landen, die economisch en qua wetgeving in het algemeen minder goed ontwikkeld zijn, zien de noodzaak in van een systeem voor de indeling, etikettering en verpakking van „gevaarlijke stoffen”, maar wachten tot er een internationaal aanvaard model is. Dat kunnen zij dan op lokaal niveau toepassen.

2.10

Begin jaren negentig zagen de Verenigde Naties in dat deze lokaal ontwikkelde regionale en nationale systemen weliswaar van essentieel belang waren voor de volksgezondheid, de veiligheid en het milieu, maar tegelijkertijd een obstakel voor de wereldhandel konden vormen. Zij vroegen daarom een mandaat om een voorstel te ontwikkelen voor een wereldwijd geharmoniseerd systeem (GHS) voor de indeling en etikettering van chemische stoffen en voor het opstellen van veiligheidsinformatiebladen. Voorbeelden van zo'n harmonisatie bestonden al in de vervoerssector, met name in het geval van fysieke gevaren en acute toxiciteit.

2.11

In Hoofdstuk 19 van Agenda 21, dat tijdens de Conferentie over Milieu en Ontwikkeling van de Verenigde Naties (UNCED) in 1992 werd goedgekeurd, wordt toestemming verleend om deze brede aanpak uit te werken. Voor technische informatie ging de VN te rade bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en de United Nations Sub-Committee of Experts on the Transport of Dangerous Goods (UNSCETDG).

2.12

Na bijna tien jaar werden vertegenwoordigers van de ongeveer 160 meewerkende VN-landen het in december 2002 eens over de technische inhoud van het nieuwe GHS. Tijdens de duurzaamheidstop in Johannesburg in de maand september van hetzelfde jaar werd er bij deze landen op aangedrongen om het GHS zo snel mogelijk in te voeren, zodat het in 2008 volledig operationeel zou zijn. Met 2008 als streefjaar voor de implementatie ervan werd het GHS in juli 2003 goedgekeurd door de Economische en Sociale Raad van de Verenigde Naties. Deze overeenkomsten werden ondertekend door vertegenwoordigers van alle 27 lidstaten van de inmiddels uitgebreide EU.

2.13

In 2004 werd een aantal wijzigingen op het oorspronkelijke VN-voorstel goedgekeurd en opgenomen in de aanbevelingen voor een wereldwijd geharmoniseerd systeem voor de indeling en etikettering van chemicaliën, dat de VN in 2005 publiceerde. Dit 540 bladzijden tellende document (plus alle latere herzieningen) staat vanwege de kleur van zijn omslag bekend als het „Paarse Boek”. Op de website van de VN is te zien welke vorderingen 65 landen, waaronder de 27 EU-/lidstaten, al hebben gemaakt op weg naar het streefjaar 2008.

2.14

In 2006 besloot de VN tot nog een aantal wijzigingen, die in 2007 in een herziening van het Paarse Boek werden opgenomen. De voorstellen bestaan uit een mix van oude en nieuwe testcriteria en streefdoelen (onvermijdelijk voor zo'n lang en complex proces van wereldwijde harmonisatie van bestaande systemen), pictogrammen, goedgekeurde woordkeuzes en ontwerpen voor etiketten. Om een overeenkomst tussen de deelnemende landen mogelijk te maken werd er gekozen voor een aanpak waarbij verschillende visies naast elkaar kunnen bestaan (al is enige terughoudendheid hierbij wel geboden, omdat anders veel van de nagestreefde voordelen teniet worden gedaan).

2.15

Omdat het door de VN voorgestelde model echter niet de vereiste wetskracht heeft, moeten de landen die de betrokken aanbevelingen willen opvolgen, zorgen voor uitvoeringswetgeving. Voor de lidstaten van de EU is hiervoor een voorstel van de Commissie nodig.

2.16

De Commissie begon in 2004 te werken aan een dergelijk voorstel en kwam in 2006 met een eerste ontwerp voor een EU-systeem dat strookte met het GHS. In dezelfde periode werden effectbeoordelingen uitgevoerd en gepubliceerd. Na een raadpleging van betrokken partijen via internet in het derde kwartaal van 2006 werd mede naar aanleiding van de door de juridische diensten van de Commissie geuite bezorgdheid besloten het oorspronkelijke voorstel grondig onder handen te nemen. Het resultaat hiervan werd uiteindelijk in juni 2007 door de Commissie goedgekeurd en gepubliceerd. De desbetreffende werkgroep van de Raad is inmiddels bezig een en ander op zijn technische merites door te lichten en de gebruikelijke instellingen, namelijk het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's, zullen er adviezen over opstellen.

2.17

De algemene wens is dat de harmoniserende voorstellen door de huidige herzieningen geen vertraging oplopen of al te zeer gewijzigd worden. De voordelen hiervan, die voornamelijk gelden voor de wereldhandel, worden algemeen beschouwd als nogal onzeker en zullen wegebben als harmonisering uitblijft. De kosten voor de EU (of voor landen die handel drijven met de EU) zullen scherp toenemen als het tijdschema voor de uitvoering van de voorstellen afwijkt van het tijdschema dat al voor REACH is vastgesteld. Gunstige gevolgen voor de volksgezondheid, de veiligheid en het milieu zullen vooral buiten de EU, in landen die zelf nog geen efficiënte systemen hebben, merkbaar zijn.

2.18

Invoering van het GHS heeft gevolgen voor de vervoerswetgeving van de EU en voor aanverwante wetgeving inzake consumentenproducten, de omgang met chemicaliën voor speciaal gebruik, het toezicht op gevaarlijke chemicaliën, gezondheid en veiligheid op het werk, afval en producten aan het eind van hun levensfase. In de komende jaren zullen in dit verband waar nodig aanvullende voorstellen worden opgesteld. In augustus 2006 publiceerden de diensten van de Commissie een lijst van alle wetgeving die de genoemde gevolgen zal ondervinden. Het huidige voorstel bevat wijzigingen van Verordening (EG) 1907/2006 (REACH).

3.1

Het voorstel bestaat uit drie „Delen” en zeven „Bijlagen”, die in de Engelse versie iets meer dan 2100 bladzijden beslaan. Hoewel de belangrijkste onderdelen van het voorstel in het betrekkelijk korte (64 blz.) Deel 1 staan, is in het hele document nieuw materiaal — of nieuwe dan wel herziene interpretaties van oud materiaal — terug te vinden. Als geheel moet het voorstel daarom worden gezien als een wezenlijk onderdeel van de EU-wetgeving dat binnen en buiten de EU gevolgen heeft voor regelgevende instanties, fabrikanten, leveranciers, distributeurs, handelaren, werknemers en consumenten.

3.2

In Deel II, waarin Bijlage I is opgenomen, staan de indelings- en etiketteringsvereisten voor gevaarlijke stoffen en mengsels gedetailleerd beschreven (154 blz.).

3.3

Deel III, waarin Bijlagen II tot en met VII zijn opgenomen, bevat een reeks speciale regels voor bepaalde stoffen en mengsels, lijsten van nieuwe gevarenaanduidingen en voorzorgsmaatregelen, nieuwe gevarenpictogrammen, een gedetailleerde geharmoniseerde indeling en etikettering van bepaalde gevaarlijke stoffen, en een tabel met de wijzigingen van de nieuwe vereisten en gevarenaanduidingen in de voorgestelde verordening (430 blz.) ten opzichte van de indelings- en etiketteringsvereisten uit hoofde van Richtlijn 67/548/EEG. Aan het eind van dit Deel bevindt zich — nogal weggestopt — een wetgevend financieel memorandum voor het voorstel als geheel, dat nodig is voor een goede evaluatie ervan, maar als primair recht nauwelijks enige blijvende waarde of blijvend belang heeft.

3.4

Zoals uiteengezet in Bijlage III, bevatten de Delen IIIa en IIIb de Tabellen 3.1 en 3.2 als onderdelen van Bijlage VI. Samen zetten zij Bijlage I van Richtlijn 67/548/EEG om in het nieuwe regelgevingskader — bijna 1500 bladzijden met besluiten inzake de indeling en etikettering van specifieke gevaarlijke stoffen, die het resultaat zijn van 40 jaar productbeoordeling in de EU.

3.5

De relatief korte (34 blz.) effectbeoordeling van de Commissie, die in samenhang met het hierboven gestelde moet worden gelezen, is gebaseerd op rapporten van de consultants RPA en London Economics.

3.6

Artikel 95 van het EG-Verdrag is de rechtsgrond van de ontwerpverordening. Doel is „het bereiken van een gelijk speelveld voor alle leveranciers van stoffen en mengsels op de interne markt, met tegelijkertijd een hoog beschermingsniveau voor de gezondheid, de veiligheid, het milieu en de consument”.

3.7

De Commissie wijst erop dat de bestaande EU-wetgeving en het GHS-voorstel van de VN qua reikwijdte niet identiek zijn. Beide verschillen op detailniveau van de al in hoge mate geharmoniseerde verordeningen inzake indeling en etikettering in het vervoer. Het aantal veranderingen is in het voorstel zo beperkt mogelijk gehouden. In bepaalde gevallen zullen meer voorstellen nodig zijn, met name tijdens de uitvoering van REACH.

3.8

De Commissie heeft een aantal nieuwe termen en definities uit het GHS in haar voorstel overgenomen, waarbij vooral het gebruik van „mengsel” in plaats van „preparaat” opvalt.

3.9

De Commissie geeft toe dat een nieuw classificatiesysteem tal van testen op proefdieren met zich mee kan brengen. Indien mogelijk moeten alternatieve methoden worden toegepast. Naar het schijnt (het juridische en taalkundige onderscheid in diverse officiële EU-talen tussen –in het Engels — „should not” en „shall not” leidt tot verwarring) zijn experimenten op mensen en andere primaten in dit voorstel althans uitdrukkelijk verboden (al zijn dergelijke proeven wel toegestaan in het GHS-model van de VN).

3.10

De problemen die zich voordoen bij het indelen van „mengsels”, worden onderkend. Het voorstel bevat daarom een aantal „extrapolatieprincipes” aan de hand waarvan de effecten van bepaalde producten kunnen worden voorspeld door een verwant product als referentie te nemen.

3.11

Het voorstel voorziet in de mogelijkheid om voor stoffen — op zichzelf staand of als onderdeel van mengsels — kortere namen te gebruiken als de door de International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) vastgestelde namen meer dan 100 lettertekens bevatten. Ook de productidentificaties (nummers en namen) van de Chemical Abstracts Service (CAS) van de American Chemical Society zullen in gebruik blijven. Overeenkomstig de bestaande wetgeving behouden leveranciers het recht om op een gecontroleerde manier generieke namen te bezigen, die een juiste indicatie geven van mogelijke gevaren zonder dat hun intellectuele-eigendomsrechten, welke samenhangen met de precieze samenstelling van het mengsel in kwestie, in het gedrang komen.

3.12

Aan de noodzakelijke overgangsperiode tussen beide systemen wordt ruime aandacht besteed, waarbij de Commissie er duidelijk van uitgaat dat de nieuwe criteria eerst op „stoffen” en pas daarna op „mengsels” moeten worden toegepast. Om het bedrijfsleven niet nodeloos te belasten wordt niet geëist dat stoffen en mengsels die zich al in de toeleveringsketen bevinden op het moment dat deze verordening erop van toepassing wordt, worden teruggeroepen of opnieuw worden geëtiketteerd.

3.13

De lidstaten moeten instanties aanwijzen voor de toepassing en handhaving van deze verordening en „evenredige sancties” vaststellen voor het niet naleven ervan. Goede samenwerking tussen alle bevoegde instanties is volgens de Commissie van het grootste belang.

3.14

In principe zal de verordening gelden voor alle stoffen en mengsels, tenzij andere, meer specifieke EU-regels erop van toepassing zijn. Cosmetische producten, aroma's, levensmiddelenadditieven, diervoedingsproducten en geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik en bepaalde medische hulpmiddelen, producten waarop de wetgeving voor de burgerluchtvaart en het weg- en railvervoer, en munitie (met uitzondering van „ontplofbare stoffen die in de handel worden gebracht vanwege hun decoratieve eigenschappen”, zoals vuurwerk) betrekking heeft, vallen niet onder de verordening.

3.15

Afvalstoffen als omschreven in Richtlijn 2006/12/EG, zijn volgens de Commissie geen stof, mengsel of voorwerp in de zin van de verordening en vallen hier dan ook niet onder.

3.16

Legeringen in de zin van artikel 3, punt 41, van Verordening (EG) 1907/2006 (REACH) gelden echter als mengsels en vallen daarom wel onder de verordening. Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor echte „mengsels” (maar niet voor „preparaten”) van natuurlijk voorkomende stoffen zoals metaalertsen, mineralen en plantenextracten.

3.17

De vereisten inzake etikettering wijken in zowel vorm als inhoud af van het bestaande EU-systeem. Sommige pictogrammen worden vervangen, andere zijn er voor het eerst aan toegevoegd. Bepaalde gestandaardiseerde waarschuwingszinnen die thans zijn toegestaan, worden vervangen door nieuwe „signaalwoorden”, „gevarenaanduidingen” en „voorzorgsmaatregelen”.

3.18

Al deze afgesproken woorden en aanduidingen worden in alle officiële EU-talen omschreven en dienen op elk etiket gebruikt te worden, waarbij de talenkeuze afhangt van het land waar het product uiteindelijk verkocht wordt. Het gebruik van meer dan één taal is toegestaan, al wordt de hiervoor beschikbare ruimte wel steeds kleiner. (In bepaalde gevallen kan het natuurlijk noodzakelijk zijn om etiketten en bijbehorende documentatie ook te vertalen in talen als het Welsh, dat geen „officiële” status heeft maar waarvan het gebruik wel wettelijk is voorgeschreven, of in andere talen als het Russisch, Turks, Arabisch en Hindi om tegemoet te komen aan specifieke groepen autochtone bewoners of immigranten.)

3.19

De Commissie wijst erop dat het hele proces van indeling, en dus van etikettering en verpakking, in de EU voortdurend moet worden aangepast aan nieuwe informatie en inzichten en aan veranderende testmethoden en wettelijke eisen. In de tekst staat voor welke veranderingen maatregelen nodig zijn en welke procedures dan gevolgd moeten worden.

3.20

Het is de bedoeling dat de verordening 20 dagen na publicatie ervan in het Publicatieblad in werking treedt. Tot 1 december 2010 mogen stoffen conform de huidige wetgeving worden ingedeeld, geëtiketteerd en verpakt (om aan te sluiten bij de registratietermijnen voor REACH). Mengsels mogen tot 1 juni 2015 conform de huidige wetgeving worden ingedeeld, geëtiketteerd en verpakt. Daarna is uitsluitend de nieuwe wetgeving van toepassing.

4.1

Namens al haar lidstaten heeft de VN een voorstel gedaan voor een wereldwijd geharmoniseerd systeem voor de criteria en processen die worden gebruikt bij de indeling, verpakking en etikettering van chemicaliën. De lidstaten van de EU hebben ingestemd met invoering van dit systeem, bij voorkeur in 2008. De onderhavige verordening is de uitvoeringswetgeving die de Commissie in dit verband voorstelt.

4.2

Het EESC kan zich geheel en al vinden in het streven naar wereldwijde harmonisatie, de vorm en de rechtsgrond van de voorgestelde wetgeving, en het voorstel om het tijdschema te laten samenvallen met de eerste belangrijke termijn voor de registratie van stoffen overeenkomstig Verordening (EG) 1907/2006 (REACH).

4.3

Om beide systemen naast elkaar te kunnen gebruiken moet enige flexibiliteit worden betracht, met name met het oog op mengsels, die vaak zelf weer mengsels van mengsels zijn en soms maanden of zelfs jaren houdbaar zijn. Het ziet er niet naar uit dat er binnen het voorgestelde tijdschema sprake kan zijn van een volledige overgang, maar dat betekent gelukkig niet dat het proces inefficiënt zal zijn. Zonder flexibiliteit lopen de aanloopkosten op en zouden de nagestreefde langetermijnvoordelen wel eens kunnen uitblijven.

4.4

Het EESC is het ook eens met de inleiding van de effectbeoordeling, waarin de Commissie erop wijst dat „invoering van het GHS op lange termijn van nut zal zijn omdat de blijvende voordelen […] de eenmalige implementatiekosten op den duur te boven zullen gaan […] De kosten van de invoering moeten echter beperkt gehouden worden zodat er binnen afzienbare tijd een nettovoordeel ontstaat en onnodige kosten en administratieve lasten voor het MKB worden vermeden”.

4.5

Het EESC neemt ook kennis van het standpunt dat de Commissie inneemt in haar financieel memorandum: „dit wetgevingsvoorstel betreft de uitvoering van een internationale overeenkomst. Zelfs een negatieve evaluatie vooraf zou de Commissie niet verhinderen om een dergelijk voorstel in te dienen, aangezien er geen andere beleidsopties bestaan; ook een negatieve evaluatie achteraf zal voor de Commissie geen reden zijn om haar toezegging om het internationaal overeengekomen indelings- en etiketteringssysteem te implementeren, niet na te komen”.

4.6

De Commissie meende dus geen andere keuze te hebben dan met dit voorstel te komen, ongeacht de ingeschatte of daadwerkelijke kosten/batenverhouding. In de huidige omstandigheden is dat een realistisch standpunt, maar het is wel jammer dat in de effectbeoordeling, ook al is die niet doorslaggevend voor de besluitvorming, de te verwachten uitvoeringskosten niet nader zijn onderzocht, waardoor de gevolgen tijdens het opstellen van de herordening beperkt gehouden hadden kunnen worden. Aangezien voor — slechts — een van de betrokken sectoren (bepaalde consumentenproducten) door dezelfde consultants (RPA) een gedetailleerde (en contradictoire) analyse is opgesteld, zou dat ook veel uitgebreider hebben kunnen gebeuren én efficiënter, als er was gezorgd voor voldoende tijd, geld en wilskracht. Zoals altijd bij harmonisaties is het gevaar van escalerende kosten en verdampende voordelen maar al te duidelijk.

4.7

Zo is het maar helemaal de vraag of de overgang van een hecht verankerd en goed functionerend systeem naar een even goed maar vooralsnog niet vertrouwd systeem de volksgezondheid, de veiligheid en het milieu in de EU überhaupt wel ten goede zal komen. Op de korte termijn zou het naast elkaar bestaan van twee systemen, elk met verschillende woorden, zinnen en pictogrammen, zelfs wel slecht kunnen zijn voor de bescherming van de consument Met behulp van een gecoördineerd, op de detailhandel gericht cursusprogramma zouden de risico's enigszins binnen de perken kunnen blijven.

4.8

Het is ook moeilijk te begrijpen hoe alle verwachte voordelen voor de wereldhandel bewaarheid kunnen worden als landen het VN-voorstel met verschillende tijdschema's en met verschillende interpretaties van de basisvereisten uitvoeren. De vroege uitvoering door Japan en Nieuw-Zeeland heeft in Europa al tot bezorgdheid geleid, en de uitvoering in de VS, met 4 of 5 parallel lopende systemen, is nog lang niet afgerond. Voor wereldwijd verhandelde goederen blijven uiteraard verschillende taalversies vereist, ook al zijn de verplichte etiketten en veiligheidsinformatiebladen geharmoniseerd.

4.9

Men zou er daarom het best van uit kunnen gaan dat we aan het begin staan van een proces van wereldwijde harmonisatie, dat een afspiegeling vormt van hetgeen al heeft plaatsgevonden in de lidstaten van de EU en waarvoor nu wereldwijd middelen, ondersteunende systemen en processen van hetzelfde niveau nodig zijn. De Commissie is niet vertrouwd met een dergelijke rol. Ze zal genoeg middelen moeten vrijmaken om ervoor te zorgen dat de onvermijdelijke veranderingen en aanpassingen aan de technische vooruitgang op tijd en efficiënt in het voorstel worden verwerkt. Het is niet duidelijk of de financiële toelichting en de voorstellen voor comitologie en aansluitend onderzoek in dit verband genoeg zijn.

4.10

Voor de VN geldt min of meer hetzelfde: zij moet ervoor zorgen dat er zo snel mogelijk sprake is van een volledige harmonisatie van niet alleen de indelingscriteria, maar ook van de indelingen die daadwerkelijk worden gebruikt als uitgangspunt voor de etikettering en verpakking van wereldwijd in grote hoeveelheden verhandelde „basischemicaliën” (en uiteindelijk ook van de meeste wereldwijd in grote hoeveelheden verhandelde consumentenproducten). In beide gevallen is hechte en blijvende samenwerking tussen fabrikanten van de producten en regelgevende instanties een eerste vereiste.

4.11

In de EU moet de Commissie nog twee onderling samenhangende problemen aanpakken: er is sprake van allerlei slechts gedeeltelijk in kaart gebrachte interacties met haar eigen wetgeving op dit gebied, en er moet worden voorzien in de behoeften van specifieke sectoren (vooral consumentenproducten). Aangezien beide systemen even effectief zouden moeten zijn, zou enige flexibiliteit mogelijk moeten zijn om ervoor te zorgen dat men het zo snel mogelijk eens wordt over het bredere kader van het voorstel.

4.12

In dit verband zou de bescherming van „werknemers” (op de werkplek) en „consumenten” (in een winkel, bij het telewinkelen of later thuis) wat hun gezondheid en veiligheid betreft uiteraard op een zo hoog mogelijk peil moeten blijven. Beide omgevingen verschillen echter sterk van elkaar, en hetzelfde geldt voor de informatiebehoefte en steunverlenende diensten. Dit wordt slechts gedeeltelijk door de Commissie onderkend. Een in alle omstandigheden te volgen aanpak is niet nodig. Recente ontwikkelingen in de manier waarop consumenten — met name via internet — hun aankopen doen, moeten aandacht krijgen. Wat de informatie op de etiketten en de relevantie hiervan aangaat moet ook rekening worden gehouden met datgene waar calamiteitenteams, eerstelijns-gezondheidsdiensten en toxicologische centra behoefte aan hebben.

4.13

Onderkend moet worden dat ook andere informatiebronnen met name voor consumenten waardevol kunnen zijn; adviezen van consumentenorganisaties of de websites van fabrikanten en leveranciers (die inmiddels bijna allemaal on-line informatie aanbieden) stellen hen in staat om goed onderbouwde keuzes te maken. De boude bewering van de Commissie als zou het etiket „het enige voorlichtingsinstrument voor consumenten” zijn, is dan ook veel te kort door de bocht. In het geval van consumenten die (misschien ook lang na aankoop van een product) alleen op het etiket afgaan, is het maar al te duidelijk dat de informatie beknopt, begrijpelijk en relevant moet zijn. Wie meer informatie wil, kan daar met de huidige EU-wetgeving en dankzij goede handelspraktijken gemakkelijk aan komen. De vele aankopen puur op basis van merkentrouw werken in beide richtingen: een product wordt als veilig beschouwd louter en alleen omdat het van bedrijf x is, en dankzij deze klantentrouw kan men ervan uitgaan dat bedrijf x inderdaad zorgt voor veilige producten en deze aanpast of terugroept als er iets mee aan de hand is. (Een goed voorbeeld vormt een aantal recente en ongetwijfeld dure terugroepacties voor speelgoed en andere consumentenproducten die nodig waren omdat de interne kwaliteitscontrole te wensen overliet.)

4.14

Voor werknemers en alle andere personen op een werkplek waar de blootstelling aan bepaalde stoffen meestal groter is en/of langer duurt en waar het van het grootste belang is dat iedereen elke dag opnieuw de hoogste veiligheidsnormen in acht neemt, zijn de verpakkingen en de hoeveelheden meestal groter en kunnen de etiketten dus gedetailleerder zijn. Ook hier is aan genoeg aanvullende gegevens te komen, daarvan moet een groot gedeelte krachtens de EU- of andere wetgeving beschikbaar moet zijn voordat of op het moment dat een grondstof of tussenproduct wordt aangeleverd voor verdere verwerking. Een Amerikaanse website, waarop volgens een in februari 2005 gepubliceerd informatief rapport van het EESC over REACH 1,4 miljoen veiligheidsinformatiebladen in te zien waren, bevat inmiddels meer dan 3,5 miljoen van dergelijke bladen en beweert hier dagelijks ongeveer 10 000 aan toe te voegen. Bij de meeste fabrikanten en leveranciers en bij sommige gecentraliseerde bronnen zijn speciaal op de EU toegesneden en in de betrokken nationale talen opgestelde veiligheidsinformatiebladen beschikbaar over zowel stoffen als mengsels, en deze moeten uiteraard vóór levering van enig product ter beschikking worden gesteld aan klanten in Europa. Omdat deze door alle fabrikanten en leveranciers in alle relevante talen voor al hun producten moeten worden opgesteld, is een enorme hoeveelheid afzonderlijke informatiebladen nodig die ook op gezette tijden, of als nieuwe wetgeving zoals de voorgestelde verordening dit vereist, geactualiseerd moeten worden.

4.15

In aanvulling op een en ander verzorgt de OESO sinds juni 2007 de eChemPortal, dat eenvoudig toegang biedt tot allerlei databases die worden onderhouden door de bij haar aangesloten overheden en agentschappen, waaronder voor de EU het European Chemicals Bureau. Deze databases bevatten gegevens over tienduizenden in de EU vervaardigde en verkochte stoffen en dragen namen als ESIS (EU), CHRIP (Japan), OECD HPV (OESO), SIDS HVPC (UNEP), HPVIS (US EPA) en INCHEM (IPCS). Daarnaast zijn er ook bekendere en veel gebruikte EU-informatiebronnen als IUCLID, ORATS, HPVCS, LPVCS, ELINCS en EINECS en sectorspecifieke sites als SEED, EUROPHYT, PHYSAN en CAT. Dankzij mondiaal gecoördineerde systemen als pharmacovigilance en cosmetovigilance kunnen eventuele averechtse effecten van producten snel en centraal worden gemeld. Deze samen door bedrijfsleven en regelgevingsautoriteiten beheerde waarschuwingsprogramma's zouden ook moeten gaan gelden voor andere populaire consumentenproducten.

4.16

Het is een goede zaak dat deze databanken bestaan en gemakkelijk te raadplegen zijn, en het zou helemaal goed zijn als alle veiligheidsbladen en productgegevens inderdaad steeds geactualiseerd kunnen worden naar aanleiding van de veranderingen die nodig zijn als gevolg van de — uiteenlopende — regionale en nationale uitvoering van het GHS zonder dat de betrokken partijen op kosten worden gejaagd. Maar ook wat dit betreft is het niet duidelijk of hier in de effectbeoordeling wel genoeg rekening mee is gehouden.

4.17

Samen met de omvang van de uitvoeringsbepalingen begint deze weelde aan on-line beschikbare informatie echter een last en zowel juridisch als intellectueel een probleem te worden voor regelgevende instanties en gebruikers. De uiteindelijke Engelse versie van Verordening (EG) 1907/2006 (REACH) was 850 bladzijden lang. De nog niet afgeronde REACH Implementation Projects (RIP's) en richtsnoeren zouden ruim 10 000 bladzijden beslaan. Hun uiteindelijke vorm en juridische status zijn nog niet bekend. Het hier behandelde GHS-voorstel is meer dan 2 000 bladzijden lang. Ook nu zijn richtsnoeren nodig, voor de verordening en voor de uitvoering van de circa 20 hieraan gerelateerde wetgevingsdocumenten, waaronder Richtlijn 1996/82/EC (Seveso II). Alleen al voor deze verordening moeten de verantwoordelijke EU-instanties en -organen binnenkort dus zo'n 20 000 bladzijden aan wetgevings- en ondersteunende teksten hebben geproduceerd of herzien. Dit kan moeilijk worden beschouwd als een voorbeeld van betere wetgeving of als de ideale manier om de Lissabon-doelstellingen te helpen verwezenlijken. Ook draagt het niet bepaald bij tot het beeld dat de EU weliswaar centraal wordt aangestuurd, maar ook luistert naar de burgers en hen steunt.

4.18

Als deze aanzienlijke communicatieproblemen echter mettertijd kunnen worden opgelost (waarschijnlijk door de wezenlijke onderdelen van de wetgeving op te splitsen in duidelijke en uniforme definities, testmethoden, eindpunten, resultaten, vereiste processen en procedures enzovoort; deze moeten dan stuk voor stuk apart worden gepubliceerd en overeenkomstig de juiste, zij het onderling verschillende, tijdschema's up-to-date worden gehouden en hoeven niet allemaal als primaire wetgeving gelijktijdig gepubliceerd te worden), dan zijn de voordelen inderdaad erg groot. Het op databases gegronde en algemeen toepasbare GHS moet uiteindelijk als basis gaan dienen voor iedereen die zich bezighoudt met de verbetering van de bescherming van de volksgezondheid, de veiligheid en het milieu. De voordelen hiervan zouden wel eens veel groter kunnen zijn dan de — nogal geringe — toename van de wereldhandel en de lokale werkgelegenheid die nu nog worden aangevoerd ter rechtvaardiging van het voorstel.

5.1

Het tijdschema voor de goedkeuring van de voorgestelde verordening is aan de krappe kant als men de REACH-termijnen wil aanhouden en zo de eenmalige aanloopkosten wil drukken. Dit is nog maar het begin van een wereldwijd proces waarbij onder meer de betrokken regelgevingsinstanties en bedrijven voortdurend wijzigingen moeten doorvoeren. Daarom moeten zoveel mogelijk van de onderkende problemen worden aangepakt en dient de kerninhoud van het voorstel zo flexibel mogelijk te worden uitgevoerd. Aangezien een goed ingewerkt systeem wordt vervangen door een hopelijk even goed systeem, is de kans klein dat uitzonderingsregelingen nodig zijn om tijd in te ruimen voor het oplossen van eventuele problemen.

5.2

Zo is de door Commissiemedewerkers en nationale deskundigen opgestelde tabel voor de omzetting van Bijlage I van de bestaande Richtlijn in Bijlage VI van de voorgestelde verordening weliswaar een handige gids waaruit blijkt welke oude vereisten door nieuwe zijn vervangen, maar daarbij heeft men de herzienings- en goedkeuringsprocedures die de basis vormen van de ruim 1 000 bladzijden aan besluiten, wel links laten liggen. Als het de bedoeling is dat dit wetgeving met rechtstreekse werking wordt, dan zijn er middelen nodig om een en ander nauwgezet te toetsen, terwijl de meeste bedrijven nu al hun handen vol hebben aan de registratievereisten van REACH. Vaak wordt EU-wetgeving goedgekeurd terwijl een aantal bijlagen nog niet ingevuld is. Om het overkoepelende tijdschema te respecteren zou dat ook hier kunnen gebeuren. Daarmee zou ook het probleem van aansprakelijkheid voor een eventueel onjuiste „vertaling” of „omzetting” van de vereisten, die zoals de zaken er nu voor staan helaas nog bij de verantwoordelijke diensten van de Commissie zou liggen, uit de wereld zijn. Het is een schrale troost dat bij dit proces naar het schijnt tal van fouten in de huidige wetgeving aan het licht zijn gekomen, met name bij de invoering van vele nieuwe talen, waarbij „vertaling” — in de normale taalkundige zin van het woord van — doorslaggevend belang is. Gezien het grote aantal gegevens mag worden aangenomen dat er tegelijkertijd nieuwe fouten worden gemaakt, die alleen de fabrikant of leverancier van de producten in kwestie te zijner tijd zullen ontdekken.

5.3

Hetzelfde geldt voor alle gevallen waarin het nieuwe GHS, als men niet oppast, zal leiden tot strengere regels voor de indeling en dus de etikettering en verpakking van producten; ook gevolgen voor aanverwante (vervoers)wetgeving zijn dan niet uit te sluiten. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan de etiketten voor veelgebruikte consumentenproducten zoals wasmiddelen, die naar het schijnt volgens het nieuwe GHS zinloze veel informatie dienen te bevatten. Zoals blijkt uit een vaak aangehaald voorbeeld — „Na het morsen van een gangbaar wasmiddel dient de gebruiker alle kleren uit te trekken en deze met hetzelfde wasmiddel te wassen” — zou dit het systeem en de gebruikers hiervan alleen maar in diskrediet brengen en beslist niet leiden tot een optimale situatie op het gebied van volksgezondheid, veiligheid en milieu. Een zorgvuldige toepassing van de uitzonderingsregeling in artikel 30, lid 1 (voorzorgsmaatregelen die duidelijk onnodig zijn, worden niet op het etiket vermeld), is van essentieel belang.

5.4

Ook eisen die aanzetten tot overclassificaties baren zorgen. Deze in bepaalde rechtsgebieden voorkomende praktijk is bedoeld om de aansprakelijkheid van fabrikanten te beperken, maar leidt net als de hierboven genoemde gevallen niet echt tot een goede bescherming van werknemers en consumenten. Het onderhavige voorstel maakt geen duidelijk onderscheid tussen producten die potentieel „irriterend” zijn (d.w.z. die tijdelijk een rode of opgezwollen huid tot gevolg kunnen hebben) en producten die tot huidcorrosie leiden (d.w.z. die de huid permanent kunnen aantasten, bijvoorbeeld door een sterk zuur of een sterke base, of door de inwerking van zuurstof). De kans op „oogletsel” is uiteraard groter; soms kan zelfs blindheid het gevolg zijn. Hier moet altijd met een duidelijk symbool voor worden gewaarschuwd. Daar komt nog bij dat er sprake is van vrijwillige of verplichte beperkingen bij het gebruik van dieren voor het testen van producten die nu bijna een herzien eindpunt hebben bereikt en waarvan de etikettering en verpakking voor de verkoop aan consumenten afhangt van de uiteindelijk overeengekomen indeling. Aangezien dergelijke producten eerder uitzondering dan regel zijn, zou voor kort durende uitzonderingsregelingen moeten worden gekozen, zodat de voorgestelde verordening als geheel zonder vertraging in werking kan treden.

5.5

Overdreven etikettering heeft ook ongewenste gevolgen voor verpakkingen met kindveilige sluitingen die ook ouderen of zwakke gebruikers niet open kunnen krijgen. Adviezen voor het veilig gebruiken en opbergen van producten in het dagelijks leven zijn meestal te verkiezen boven oplossingen die ertoe leiden dat verpakkingen moeilijk geopend kunnen worden dan wel open blijven of dat de inhoud ervan in minder veilige verpakkingen wordt gestopt. Dankzij adequate etiketten af te gaan op en hun gezonde verstand en door altijd goed op te letten weten consumenten dat ze heel voorzichtig moeten omgaan met producten als oven- en gootsteenreinigers. Ook weten ze meestal wel hoe ze waspoeder of vaatwasblokjes moeten gebruiken zonder zich te verwonden. Om al deze middelen aan te duiden als „corrosief” en van het woord „GEVAAR” te voorzien leidt nergens toe en brengt het hele proces in gevaar.

5.6

Bovenstaande voorbeelden doen ook de vraag rijzen in hoeverre de nieuwe (en oude) pictogrammen, signaalwoorden en aanduidingen wereldwijd op diverse doelgroepen getest zijn. Hoewel het te laat is om de GHS-voorstellen nog te veranderen, zou een aantal aanvullende woorden nuttig kunnen zijn of zou een aantal wijzigingen kunnen worden voorgesteld om voor meer duidelijkheid te zorgen. Het valt zeer te betreuren dat het wijd en zijd bekende andreaskruis (zwart op een oranje ondergrond) niet langer wordt gebruikt. Vervangende symbolen zullen pas na lange tijd goed herkend worden, en voor het zover is lopen met name consumenten meer risico dan vroeger. Daarom zouden er in winkels zo snel mogelijk (centraal te financieren) voorlichtingsprogramma's moeten komen om iedereen die daar geregeld inkopen doet te helpen. Naar de behoeften van consumenten die producten kopen via internet, waarbij zij zelden een etiket te zien krijgen, is meer onderzoek nodig.

5.7

De Commissie stelt terecht voor om voor informatie over de samenstelling van preparaten of mengsels CAS-nummers (in de CAS-database staan nu meer dan 32 miljoen organische en anorganische stoffen met gedeeltelijke of volledige informatie over hun structuur; zo'n 13 miljoen hiervan zijn, vaak in zeer kleine hoeveelheden, in de handel verkrijgbaar) en in aanvulling daarop IUPAC- of andere aanduidingen te gebruiken. Deze namen zijn echter bedoeld om informatie te geven over de samenstelling van stoffen, niet over hun eventuele risico's. Calamiteitenteams of toxicologische centra hebben er zelden iets aan, omdat er meestal geen specifiek tegengif voorhanden is. De keuze tussen het opwekken van braken of het neutraliseren van het gif in de maag van een slachtoffer kan echter van cruciaal belang zijn voor de eerste hulp. Voor gerichtere adviezen inzake de behandeling kan het eveneens zeer belangrijk zijn dat de fabrikant zeven dagen per week vierentwintig uur per dag bereikbaar is. Voor noodgevallen zou deze informatie op het etiket moeten komen te staan in plaats van de officiële chemische naam en de moleculaire structuur van een of meer bestanddelen van een complex mengsel.

5.8

Als de aanduiding van een specifiek bestanddeel de chemische structuur hiervan onthult en als zodanig alleen van waarde is voor de concurrentie, waardoor de intellectuele-eigendomsrechten van de oorspronkelijke fabrikant worden aangetast, zouden de beschermingsclausules uit de Algemene Preparatenrichtlijn moeten gelden. In het algemeen betreft dit alleen de zogenoemde „performance fluids” zoals smeerolie en andere high tech-preparaten, waaraan consumenten nauwelijks worden blootgesteld en waarvan de risico's ongeacht de specifieke bestanddelen voor de hand liggen.

5.9

In verband hiermee is er ook een probleem met het voorgestelde gebruik van het woord „mengsel”, dat om het te onderscheiden van „verbindingen” of „stoffen” (die niet in verschillende bestanddelen zijn op te delen) alleen zou mogen slaan op een systeem van stoffen die met fysische middelen kunnen worden gescheiden. De definitie lijkt allerlei nogal verschillende materiële systemen (in de natuur voorkomende ertsen, mineralen, concentraten en plantenextracten) op één lijn te stellen met „preparaten”, een woord dat betrekking heeft op bewust samengestelde mengsels van bekende bestanddelen waaruit de eventuele risico's van het eindproduct vrij goed af te leiden zijn. Legeringen (en glas) behoren uiteraard tot geen van beide categorieën; daar zijn zowel hier als in REACH aparte en meer gerichte regels voor nodig. Ook is onduidelijk waarom afvalstromen geen aparte categorie vormen, terwijl ze in de EINECS onder „slib” als „stoffen” zijn opgenomen. Dit lijkt te betekenen dat een mengerts in zijn natuurlijke staat moet worden ingedeeld (zonder duidelijke reden, want contact met consumenten is niet waarschijnlijk en er zijn geen vervangingsmogelijkheden), terwijl dat niet geldt voor schroot of papierafval, die tijdens hun continue verwerking en recycling moeten worden behandeld „in de staat waarin ze zich bevinden”. In al deze gevallen is een veilige hantering op de werkplek weliswaar geboden, maar dat is niet het primaire doel van de indeling, en deze producten worden dan ook zelden van een etiket voorzien of verpakt. Op een sector of werkplek toegesneden wetgeving biedt meestal betere bescherming.

5.10

Hoe de definities ook luiden, ze moeten volledig in het voorstel worden opgenomen; ze mogen niet zomaar uit het GHS worden overgenomen en ook mag niet worden volstaan met verwijzingen naar andere documenten. Dit is een goede gelegenheid om het Engelse woord „chemical” voor het eerst te definiëren, als bijvoeglijk én als zelfstandig naamwoord. Als het hetzelfde betekent als „stof”, wat waarschijnlijk het geval is, dan moet dat duidelijk worden gemaakt. Dat zou ook meer duidelijkheid scheppen over de reikwijdte van deze en andere verordeningen en richtlijnen die op veel meer producten betrekking hebben dan alleen die van de nauwkeurig omschreven „chemische” industrie. Ook zou zo duidelijk worden dat de vertaling van het zelfstandig naamwoord „chemical” als „chemische stof” in talen die hier niet één woord voor hebben niet betekent dat er ook andere „niet-chemische” (en niet-giftige?) stoffen bestaan. Hopelijk leidt dit tevens tot een geringer gebruik van goed bedoelde maar betekenisloze aanduidingen als „de meeste artikelen bevatten chemicaliën” (1) (wat zit er dan in de rest van de artikelen?) of „chemicaliën worden op bijna elke werkplek gebruikt” (2) (wat gebruiken ze dan op de overige werkplekken?). Natuurlijk moeten in alle onderdelen van de wetgeving uniforme definities worden gebruikt, maar het kan niet zo zijn dat het ene onderdeel „fundamenteler” is dan het andere (en als dat wel zo mocht zijn, dan geldt het zeker voor dit voorstel) en dat alleen maar om de betekenis van een bepaald woord te achterhalen alle aanverwante wetgeving in haar geheel door alle betrokken partijen moet worden gelezen. Dit is belangrijk als door de vertaling in andere talen verschillen ontstaan die er in het origineel niet waren of als integendeel een essentieel onderscheid wegvalt. Het woord „product” wordt hier bijvoorbeeld in zijn neutrale betekenis gebruikt: iets dat gekocht kan worden voor gebruik op de werkplek of voor privé-gebruik. Het is beslist geen synoniem van het woord „artikel”, dat in de EU- en andere wetgeving een specifieke betekenis heeft. In het Engels is dit duidelijk genoeg, maar in andere talen kan de situatie anders zijn. Hoe het ook zij, het betekenisverschil moet gehandhaafd blijven. Ook andere taalkundig en cultureel bepaalde onduidelijkheden moeten worden opgespoord en vermeden. Zo zou men in Europa bij het begrip „substance-free environment” misschien denken aan de interstellaire ruimte, terwijl het in de VS een school aanduidt waar drinken en roken verboden zijn. En in de populaire media van veel landen geldt iedereen op wiens handen sporen van „chemicaliën” worden aangetroffen als een terrorist.

5.11

Aan iedereen, inclusief het grote publiek, moet altijd duidelijk worden gemaakt wat precies met de gebruikte woorden wordt bedoeld. Het verbod om het woord „gevaar” te gebruiken in combinatie met het woord „waarschuwing” is misschien van belang voor deskundigen op het gebied van etikettering, maar beide woorden worden vaak samen gebruikt in andere teksten waarin op gevaren wordt gewezen. Mocht het woord „dangerous” iets anders betekenen dan het woord „hazardous” in de overige talen van de EU (en haar handelspartners), dan moet daar duidelijkheid over komen. In het Engels zijn ze in ieder geval moeilijk van elkaar te onderscheiden. Van afkortingen zoals „m-factor”, die alleen zin hebben als de vertalingen van „multiplying” werkelijk met een „m” beginnen, kan men beter afzien. (Uit het feit dat er in de huidige wetgeving steeds sprake is van R- en S-zinnen — R is Risk en S is Safety — blijkt dat de wetgeving oorspronkelijk in het Engels is geschreven en dat men zich daarbij weinig heeft bekommerd om de sprekers van andere talen.)

5.12

Om te voorkomen dat het voorstel onwerkbaar wordt doordat het betrekking heeft op de vele miljoenen stoffen die in kleine of zelfs minieme hoeveelheden worden verhandeld, zou een op de jaarlijkse verkoop, omvang of gewicht van de verpakking, dan wel de toxiciteit gebaseerde drempelwaarde nuttig zijn. Bovendien zou er in aanvulling op de al bestaande etiketten een speciaal etiket moeten komen voor het vervoer van minieme hoeveelheden voor O&O te gebruiken stoffen, meestal van het ene laboratorium naar het andere. Hierop zou moeten komen te staan dat het „product niet getest of ingedeeld is” en „uitsluitend voor beroepsmatig gebruik bestemd is”. (Het voorstel om „stoffen en mengsels voor wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke ontwikkeling” alleen uit te sluiten wanneer zij als „kankerverwekkend, mutageen in geslachtscellen of giftig voor de voortplanting” gelden, slaat de plank mis en dient te worden geschrapt. Er wordt geen bewijs geleverd dat gevaren in laboratoria prioritair behandeld moeten worden of dat iedereen werkzaam in een laboratorium tegen alle verwachtingen in door gebrek aan kennis gevaar loopt. Mocht dit echter wel aangetoond worden, dan zou het beter zijn om de EU-wetgeving inzake goede laboratoriumpraktijken te wijzigen.)

5.13

Verder moet ervoor gezorgd worden dat ook na de voorgestelde indeling en etikettering de inherent gevaarlijke eigenschappen van de stoffen en preparaten zoals zij in de handel worden gebracht, duidelijk naar voren komen. Uitbreidingen door fabrikanten of leveranciers van informele of ongereguleerde mini-effectbeoordelingen, bedoeld om een mogelijk of verwacht toekomstig gebruik af te dekken, moeten worden geschrapt, omdat zij niet stroken met de EU-wetgeving en het GHS-voorstel van de VN.

5.14

Wat handhaving, verslaglegging en sancties voor niet-naleving betreft legt de Commissie de verantwoordelijkheid terecht bij de lidstaten, die er volgens haar op dienen toe te zien dat de sancties „doeltreffend, evenredig en ontmoedigend” zijn en die haar uiterlijk 18 maanden na de inwerkingtreding van de verordening van de desbetreffende bepalingen op de hoogte moeten brengen. Evenals de al geldende wetgeving is de voorgestelde verordening echter bedoeld om de bij het indelen toegepaste criteria en processen te harmoniseren, en niet de resultaten van deze indelingen. De sancties zullen dan ook waarschijnlijk laag zijn, weinig effect hebben en moeilijk op te leggen zijn, terwijl fabrikanten proberen om hun werknemers en klanten, van wie zij afhankelijk zijn, zo goed mogelijk te beschermen. Of het voorstel als geheel in combinatie met andere wetgeving zoals REACH in de praktijk zal werken, blijft de vraag.

5.15

Ten slotte moet de kwaliteit worden getoetst van de gegevens die in verschillende rechtsgebieden worden aangeleverd, om ervoor te zorgen dat deze onderling vergelijkbaar zijn en geschikt zijn om de intrinsieke gevaren van nieuwe en complexe stoffen, inclusief stoffen van onbekende of variabele samenstelling, vast te stellen. Hiervoor bestaan al classificatiesystemen, bijvoorbeeld dat van de Society of Chemical Hazard Communications. Ook het Register of Toxic Effects of Chemical Substances bevat door deskundigen geëvalueerde gegevens. Het EESC krijgt de indruk dat de juiste — naar verwachting in VN-verband te volgen — aanpak hiervoor nog niet gevonden is en dat de (financiële) middelen nog niet beschikbaar zijn.

9.8.2008   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 204/57

1.1

Het Comité acht het van strategisch belang om het debat over het Europese kwaliteitsbeleid in algemene zin te verdiepen en nieuw leven in te blazen. Daarbij dient gestreefd te worden naar een harmonieuze combinatie van sociale, milieu- en voedselveiligheidsvoorschriften (ook met het oog op een mogelijk EU-kwaliteitslabel) en regelgeving die erop gericht is om hoogwaardige specifiek regionale producten en levensmiddelen uit de EU beter in de verf te zetten.

1.1.1

Om de doeltreffendheid te verbeteren is het Comité van mening dat het systeem van geografische aanduidingen en benamingen (GA's) nodig aan een aantal veranderingen toe is:

Volgens het Comité is er bij de herziening die geleid heeft tot Verordening (EG) 510/2006 slechts gedeeltelijk rekening gehouden met bovenstaande tekortkomingen. Deze moeten worden weggewerkt, zeker met het oog op de uitbreiding van het systeem tot niet-EU-landen.

1.1.2

Wat de efficiency betreft, pleit het Comité voor maatregelen ter vergroting van de naamsbekendheid van een product op de markt, door organisaties die zich met het beheer van GA's bezighouden te versterken. Daarnaast dienen er welomschreven, geloofwaardige specificaties te worden vastgesteld, onderbouwd door doeltreffende en doelmatige maatregelen ten behoeve van een echt onafhankelijke controle.

1.1.3

Het Comité beveelt derhalve aan dat de noodzakelijke consensus over de inhoud van deze specificaties op het moment van aanvraag van de registratie wordt gewaarborgd aan de hand van specifieke criteria inzake de representativiteit van de aanvrager. Zo kan ervoor worden gezorgd om ook complexe en omstreden aspecten op adequate wijze mee te nemen.

1.1.4

GA's moeten volgens het Comité — eveneens vanuit het oogpunt van efficiency — steeds meer worden gerekend tot de essentiële instrumenten voor plattelandsontwikkeling in de lidstaten, waarbij de goedkeuring van GA's zoveel mogelijk moet worden gekoppeld aan maatregelen uit hoofde van de tweede pijler. In dit verband zij met name verwezen naar de recent toegetreden EU-landen en naar achtergebleven gebieden in het algemeen.

1.1.5

Tot slot zou het de efficiency ook ten goede komen als het GA-systeem — dat gezien kan worden als een kans op plattelandsontwikkeling — beter inspeelt op de groeiende (ook ethische, sociale en ecologische) verwachtingen van de consument. Indien een dergelijke benadering zou worden vertaald in een partnerschapsstrategie met andere regio's in de wereld, ook door de markt op goed gereglementeerde en gecontroleerde wijze open te stellen voor de invoer van GA-producten uit ontwikkelingslanden, zou er een breder draagvlak voor oorsprongsbenamingen kunnen ontstaan en zouden multilaterale onderhandelingen kunnen worden bevorderd.

1.1.6

Om GA-producten beter in de verf te zetten, zou er volgens het Comité meer steun moeten komen voor het promoten van Europese keurmerken. Zo kunnen bedrijven beter worden ingelicht en kunnen consumenten vertrouwder raken met GA-producten, met name in landen waar deze nog niet zo bekend zijn. Dit moet ertoe leiden dat het aantal GA-producten stijgt, dat zij in de EU op meer homogene wijze worden verspreid en dat de marktvraag toeneemt.

1.1.7

Wat het onderzoek en de verspreiding van kennis inzake de invloed van het systeem in de regio's van de Unie en op haar markten betreft, pleit het Comité voor een in alle lidstaten en onder alle belanghebbenden optimale en uniforme verspreiding van de resultaten van de door de verschillende diensten van de Commissie uitgevoerde succesvolle onderzoeken.

1.1.8

Het Comité dringt erop aan de onderhandelingen in het kader van de internationale handel rond geografische aanduidingen en benamingen binnen een breder kader van internationale samenwerking te plaatsen. In dit verband is het zaak dat de EU haar onderhandelingspakket voor de multilaterale besprekingen (uitbreiding van art. 23 van de TRIPS-overeenkomst over handelsaspecten van de intellectuele eigendomsrechten, tot alle GA-producten; internationaal register; technische bijstand voor ontwikkelingslanden) nieuw leven inblaast en meer kracht bijzet. Tegelijkertijd dienen de aanvullende bilaterale onderhandelingen doeltreffend te worden voortgezet.

1.2

Het Comité wijst met name op de onderstaande zes thema's die de Commissie voor de toekomstige beleidsevaluatie heeft aangegeven (cfr. 2720e zitting van de Raad van de EU — 20 maart 2006).

1.2.1

Eerste thema: „De identificatie van beschermde geografische aanduidingen en beschermde oorsprongsbenamingen voor ingrediënten”. Het Comité acht het noodzakelijk dat er in overleg met alle belanghebbenden die betrokken zijn bij de aanvragende organisaties (toezichthoudende instanties, enz.) criteria en parameters worden vastgesteld betreffende de GA-ingrediënten die aanwezig moeten zijn om op het eindproduct de oorsprongsbenaming of geografische aanduiding te mogen vermelden.

1.2.2

Tweede thema: „Het gebruik van alternatieve instrumenten, zoals merken, ter bescherming van geografische aanduidingen en oorsprongsbenamingen”. Het gebruik van ingeschreven merken ter bescherming van GA's buiten de EU is zeker een mogelijkheid, maar kan geen oplossing zijn voor het probleem van de internationale bescherming van aanduidingen, omdat het ingewikkeld is (gezien het aantal landen dat hier mogelijk bij betrokken is) en duur (dus alleen haalbaar voor grote handelsorganisaties die over de nodige financiële middelen beschikken) en geen volledige bescherming biedt.

1.2.3

Derde thema: „De onder de verordening vallende producten, met bijzondere aandacht voor zout, samengestelde kruiden, producten van teenwilgen, en kruiderijen”. Het is een goede zaak dat binnen de EU-regels voortaan ook verzoeken om herkomstcertificering van producten die strikt genomen geen landbouwproducten zijn (zout, samengestelde kruiden, producten van teenwilgen, kruiderijen, enz.) kunnen worden ingewilligd, en wel om de plattelandscultuur van een streek in de schijnwerpers te zetten. Tegelijkertijd beveelt het Comité aan dat de regeling wordt uitgebreid tot alle landbouwproducten die nog niet in aanmerking zijn genomen.

1.2.4

Vierde thema: „De identificatie van de oorsprong van de grondstoffen”. In de algemene context van vrijwillige interprofessionele overeenkomsten tussen alle partijen die bij de huidige aanvraagprocedure voor benamingen zijn betrokken, bepleit het Comité om in het geval van BOB's zorgvuldiger te kijken naar de aspecten i.v.m. het gebruik van grondstoffen, mede gezien de verplichting dat alle grondstoffen uit het gebied moeten komen waar de benaming naar verwijst.

1.2.5

Vijfde thema: „De criteria die zijn gebruikt om te beoordelen of een naam een soortnaam is”. Mede in het licht van de tot op heden voorgekomen geschillen bepleit het Comité om instrumenten in te zetten die met grotere nauwkeurigheid de reputatie en/of het langdurige bestaan van een benaming kunnen aantonen. Zo kan er gedacht worden aan een autoriteit (een „jury”) die kan fungeren als filter en/of als instantie die toezicht houdt op mogelijke oorsprongsbenamingen die er in de verschillende EU-lidstaten reeds bestaan, of aan andere niet-gerechtelijke bemiddelingsinstanties.

1.2.6

Zesde thema: „Het ontwerp van de communautaire symbolen ter identificatie van geografische aanduidingen en beschermde oorsprongsbenamingen.” Het Comité vreest dat wanneer de symbolen voor BOB en de BGA in één keurmerk worden samengevoegd, dit kan leiden tot ongelijkheid tussen twee gelijkwaardige concepten die beide daadwerkelijk bestaan en geworteld zijn in een welbepaalde streek. Aangezien het echter nodig is om de consumenten beter voor te lichten, moet er een duidelijker grafisch onderscheid tussen BOB en BGA worden gemaakt dan nu het geval is (bijv. door verschillende kleuren te gebruiken). Wat de andere Europese keurmerken betreft (GTS, biologische landbouw) zou het onderscheid verder moeten worden verduidelijkt (o.m. met verschillende symbolen).

1.3

Het Comité hoopt derhalve dat wanneer de besprekingen over het GLB tegen 2013 weer van start gaan, de globale strategie van de EU gericht zal zijn op een alomvattende, systematische aanpak van alle uitdagingen waarvoor de Europese landbouw en levensmiddelensector zich gesteld ziet: een marktbeleid dat gemeenschappelijk moet blijven en waarmee de EU ook een tegenwicht moet kunnen bieden aan de toenemende druk op de inkomens als gevolg van de schommelingen op de landbouwmarkten, die steeds meer een open en mondiaal karakter dragen; een krachtiger en doeltreffender plattelandsontwikkelingsbeleid; een kwaliteitsbeleid dat fungeert als een fundamentele pijler voor de toekomst van de Europese landbouw; en een evenwichtiger en minder kortzichtig beleid voor het beheer van natuurlijke en energiehulpbronnen.

1.4

Tot slot verzoekt het Comité de lidstaten eigen initiatieven te ontwikkelen om het Europese systeem van BGA's en BOB's optimaal te benutten teneinde zowel hun landbouwproducten als het Europese landbouwmodel doeltreffender te promoten.

2.1

In Europa is al een tijd lang merkbaar dat consumenten steeds meer letten op de kenmerken van levensmiddelen, hetgeen tot uiting komt in een vraag naar kwaliteitsproducten. De EU reageert hierop met nieuwe eigen voorschriften en opwaardering van de kwaliteit van levensmiddelen uit de landbouw. Daarbij worden zowel de gezondheidsaspecten in aanmerking genomen (hygiënevoorschriften, traceerbaarheid, enz.) als het onderscheid tussen de verschillende productiewijzen (kwaliteitsmerken, biologische landbouw, GA's). In onderhavig advies zal het begrip „kwaliteit” in die zin worden gehanteerd.

2.2

In dit verband zijn er o.m. specifieke Europese regels opgesteld ter erkenning van lokale specialiteiten die gebonden zijn aan de een of andere streek van herkomst. Dan gaat het bijvoorbeeld om lokale producten waarvan de kwaliteit of de naamsbekendheid gekoppeld is aan een specifieke streek, of aan de grondstoffen of productiemethoden die worden gebruikt binnen een bepaald geografisch gebied.

2.3

In Europese mediterrane landen is bescherming van de oorsprongsbenaming al sinds het begin van de twintigste eeuw een manier om een levensmiddel aan te duiden. Dit gebeurde het eerst in de wijnsector, waarna andere levensmiddelen volgden.

2.4

In 1992 voerde de Europese Commissie voor de eerste keer een gemeenschappelijk, in heel de EU geldend wetgevend kader in voor de aanduiding van levensmiddelen. Deze wetgeving is ontleend aan definities, vereisten en procedures in al bestaande nationale wetgeving, zoals blijkt uit de duidelijke link tussen de Europese term beschermde oorsprongsbenaming en het Franse appellation d'origine contrôlée, het Spaanse denominación de origen of het Italiaanse denominazione di origine controllata.

2.5

Het gaat om Verordening (EEG) 2081/92 inzake de bescherming van geografische aanduidingen en oorsprongsbenamingen van landbouwproducten en levensmiddelen en Verordening (EEG) 2082/92 inzake de specificiteitscertificering voor landbouwproducten en levensmiddelen. In maart 2006 zijn beide Verordeningen herzien met respectievelijk de Verordeningen (EG) 510/2006 en 509/2006.

2.6

Verordening (EG) 510/2006 betreft de bescherming van de aanduiding van producten die gekenmerkt worden door hun geografische oorsprong, met andere woorden: de beschermde oorsprongsbenaming (BOB) en de beschermde geografische aanduiding (BGA).

2.6.1

Levensmiddelen met het BOB-logo vertonen kenmerken die uitsluitend verbonden zijn aan een bepaalde streek en aan het vakmanschap van de producenten uit de streek waar ze vandaan komen. In het geval van BOB-levensmiddelen dienen alle fasen van het productieproces (productie van de grondstof, verwerking en bereiding) dus in de desbetreffende streek plaats te vinden en dient er een heel nauw verband te zijn tussen de kenmerken van het levensmiddel en de geografische herkomst. Huile d'olive de Nyons, parmigiano reggiano en Shetland lamb zijn voorbeelden van BOB-levensmiddelen.

2.6.2

Levensmiddelen met een BGA-logo hebben ook een kenmerk dat met een specifieke streek is verbonden, maar het is voldoende als één enkele fase van het productieproces in desbetreffende streek plaatsvindt; de gebruikte grondstoffen mogen afkomstig zijn uit een andere streek. Voorbeelden van BGA's zijn de Clare Island salmon, de arancia rossa di Sicilia en Dortmunder Bier.

2.7

Verordening (EG) 509/2006 betreft de gegarandeerde traditionele specialiteiten (GTS). Dit logo wordt gebruikt voor levensmiddelen met specifieke kenmerken die te maken hebben met traditionele ingrediënten of productiemethoden, en niet met de geografische oorsprong. Voorbeelden van GTS zijn serranoham, kriekbier en kalakukkobrood.

2.8

Verordeningen (EG) 509/2006 en 510/2006 zijn op 20 maart 2006 door de Raad goedgekeurd. Tijdens de zitting waar dat gebeurde, heeft de Commissie een verklaring afgelegd over een toekomstige beleidsevaluatie van de werking van Verordening (EG) 510/2006 en de toekomstige ontwikkeling ervan (3).

2.9

De nieuwe wetgeving inzake kwaliteitsaanduidingen heeft het systeem aanzienlijk vereenvoudigd. Zo moesten de producenten de registratieaanvraag voorheen indienen bij het bevoegde gezag in eigen land, dat het complete dossier na onderzoek doorstuurde naar de Commissie, die zich eveneens weer uitgebreid over de aanvraag boog. Nu zijn het echter de lidstaten die de aanvraag in behandeling nemen en deze beoordelen op basis van de in de EU vastgestelde verordeningen en richtsnoeren. De rol van de Commissie beperkt zich ertoe een analyse op hoofdlijnen te maken en deze in één enkel document samen te vatten, dat vervolgens wordt gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU. Een andere nieuwigheid is dat producenten uit derde landen registratieverzoeken rechtstreeks naar de Commissie kunnen sturen. Vroeger dienden de aanvragen eerst naar de nationale overheden te gaan, die echter niet altijd in staat of bereid waren om ze in behandeling te nemen.

2.10

Op 5 februari 2007 heeft de Commissie een conferentie georganiseerd over de certificering van de kwaliteit van levensmiddelen (Food Quality Certification), waarbij het aantal te behandelen thema's (certificeringssysteem, keurmerkenregeling) aanzienlijk werd uitgebreid en waarbij ook de fundamentele kwestie van de veiligheid van levensmiddelen aan de orde kwam, oftewel kwaliteit in de zin van een systeem van voedselveiligheid in de Europese Unie. De eerste conclusie van de conferentie luidt dan ook: Elk (Europees) levensmiddel, of dat nu in de EU geproduceerd of ingevoerd is, beantwoordt aan hoge productienormen voor veiligheid en hygiëne. (4)

2.10.1

Er zij echter wel opgemerkt dat het Permanent Comité voor de voedselketen en de diergezondheid, dat uit vertegenwoordigers van de Commissie en de lidstaten bestaat, op 20 december 2004 heeft bepaald dat traceerbaarheid geen „pertinente” vereiste is voor ingevoerde levensmiddelen. Het EESC kan zich daar overigens niet in vinden.

2.11

De Commissie heeft naar aanleiding van de resultaten en conclusies van de conferentie van februari 2007 besloten om een groenboek over het kwaliteitsbeleid van de Europese landbouwproductie op te stellen, waarvan de publicatie voor oktober 2008 is gepland en waarin het thema GA's naar verwachting een belangrijke rol zal spelen. Aansluitend op dit groenboek zouden er wetgevingsvoorstellen kunnen komen.

2.12

Momenteel buigt de Commissie (DG Landbouw en plattelandsontwikkeling) zich ook over een interne evaluatie van het huidige systeem voor beschermde geografische aanduidingen; de resultaten worden verwacht in juli 2008.

2.13

Tegen deze achtergrond legt het Comité onderhavig initiatiefadvies voor, dat niet bedoeld is om de talrijke bovengenoemde facetten en problemen van het kwaliteitsbeleid te analyseren, als wel om de aandacht te richten op de doeltreffendheid en doelmatigheid van het Europese systeem van geografische aanduidingen en benamingen en op de kwestie van de hiermee samenhangende multilaterale en bilaterale handelsbesprekingen.

2.14

Eerdere werkzaamheden en het standpunt van het Comité ter zake zijn terug te vinden in het initiatiefadvies over „De benutting van typische agrarische kwaliteitsproducten als ontwikkelingsinstrument in het kader van een nieuw GLB” (rapporteur: Santiago) (5). In zijn advies over „De toekomst van het GLB” (rapporteur: Ribbe) (6) onderstreept het Comité dat Europese landbouwproducten moeten beantwoorden aan twee essentiële vereisten, nl. veiligheid en kwaliteit.

3.1.1

Het systeem dat is ingevoerd met Verordening (EEG) 2081/92 is over het algemeen efficiënt gebleken. Toch wil het Comité de Commissie in dit verband opmerkzaam maken op enkele knelpunten die in de loop van de tijd de kop hebben opgestoken, met name wat de volgende drie zaken betreft:

3.1.2

Het systeem is in het algemeen efficiënt gebleken. De desbetreffende producten komen uit nagenoeg alle sectoren, zowel dierlijke als plantaardige, verse als verwerkte producten, evenals dranken, visserijproducten, specerijen, enz., zoals blijkt uit onderstaande tabel, waarin de gegevens tot december 2007 zijn bijgewerkt. Volgens deze tabel zijn er in totaal 772 BOB's en BGA's. Bekijkt men het aantal geregistreerde producten in bijv. de periode 2000-2006, dan is het aantal BOB's met 22 % en het aantal BGA's met 40 % gestegen. Gemiddeld is het aantal in slechts vijf jaar tijd met 29 % toegenomen.

TABEL I: Door DG AGRI ingeschreven aanduidingen en benamingen tot en met 15-12-2007 (http://ec.europa.eu/agriculture/qual/fr/1bbaa_fr.htm)