18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/1

1.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά και υποστηρίζει τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν κατά την τρίτη πενταετή αξιολόγηση καθώς και τη δέσμευση πνευματικών πόρων τόσο υψηλού επιπέδου, και εύχεται οι συστάσεις των διαφόρων ομάδων εμπειρογνωμόνων, και ειδικότερα της επιτροπής για τη συνολική αξιολόγηση (1), να αποτελούν σταθερό σημείο αναφοράς κατά την εφαρμογή των ΠΠ, κατά τους μελλοντικούς σχεδιασμούς της πολιτικής έρευνας και καινοτομίας και γενικότερα στις πολιτικές που θα καταστήσουν λειτουργική τη στρατηγική της Λισσαβώνας.

1.2

Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα ταχθεί υπέρ της ουσιαστικής αύξησης του προϋπολογισμού για την ευρωπαϊκή Ε&ΤΑ, και συνεπώς εκφράζει την λύπη της για την προβλεπόμενη μείωση του ποσού αυτού διότι έρχεται σε αντίθεση με την προτεραιότητα της ανάπτυξης που θέτουν οι παγκόσμιες προκλήσεις για τον ανταγωνισμό και επιδιώκει η στρατηγική της Λισσαβώνας.

1.3

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία μιας ευρύτερης δέσμευσης του βιομηχανικού τομέα σε ό,τι αφορά την έρευνα και την καινοτόμο ανάπτυξη για την επίτευξη του στόχου του Συμβουλίου της Βαρκελώνης, και εκφράζει την ευχή να καταβληθεί προσπάθεια που να αποσκοπεί περισσότερο στην επικοινωνία και στη συμμετοχή των επιχειρήσεων, των οργανώσεων και των ενώσεων των παραγωγών με στόχο τον προσδιορισμό των θεματικών στρατηγικών τομέων όπου μπορεί να αναδειχθεί η αριστεία της ευρωπαϊκής έρευνας.

1.4

Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναπτυχθούν τα κατάλληλα μέσα για να ενθαρρυνθούν οι ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις για την έρευνα και την ανάπτυξη (Ε&ΤΑ), από τα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου ή τα επισφαλή κεφάλαια έως τις χρηματοδοτήσεις της ΕΤΕ για πιστώσεις που ενθαρρύνουν την έρευνα, ούτως ώστε να προωθηθεί η μετάβαση από τα αποτελέσματα της έρευνας σε συγκεκριμένες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.

1.5

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τη θέση της επιτροπής αξιολόγησης ότι είναι αναγκαίο να δοθεί στους ερευνητές μεγαλύτερη αυτονομία και ευθύνη (με την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι δεοντολογικές αρχές), μεγαλύτερη προβολή στην επιστημονική σταδιοδρομία, και να εξασφαλιστεί περισσότερη (όχι μόνο ως προς το χώρο) διεπιστημονική κινητικότητα, καθώς και ενσωμάτωση του συστήματος των υποτροφιών Marie Curie στα εθνικά και περιφερειακά προγράμματα και χρησιμοποίησή τους που να αποσκοπεί ειδικά στην αύξηση της κινητικότητας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στο πεδίο της έρευνας.

1.6

Η ΕΟΚΕ ζητεί να δοθεί προτεραιότητα στη χάραξη καινοτόμων πολιτικών που θα συμβάλουν στην ανάπτυξη της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στον επιστημονικό και μηχανολογικό τομέα, για να ευνοηθεί η παρουσία των γυναικών μεταξύ των ερευνητών, για να καταστεί η επιστημονική σταδιοδρομία πιο ελκυστική και να επιστρέψουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ερευνητές που εργάζονται στο εξωτερικό. Θα ήταν εξάλλου επιθυμητό να υπάρχουν στα λύκεια περισσότερα μαθήματα θετικής και τεχνικής κατεύθυνσης και να ακολουθείται πολιτική για την προώθηση των θετικών πανεπιστημιακών σπουδών.

1.7

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί, για λόγους απλοποίησης, ένα σύστημα υποβολής προσφορών με σαφέστερους τύπους σχημάτων, δραστηριοτήτων και κατηγοριών των συμμετεχόντων, με μεγαλύτερη ευελιξία και ελευθερία επιλογής για τον αιτούντα, με απλές οδηγίες για την οικονομική και διοικητική διαχείριση και ειδικότερα όσον αφορά τις Συμβατικές Συμφωνίες μεταξύ των συμμετεχόντων.

1.8

Η ΕΟΚΕ προτείνει μία συνεχή αξιολόγηση όσον αφορά την ορθότητα των διαδικασιών που χρησιμοποιούνται και των διεργασιών επίσημου ελέγχου και αξιολόγησης, καθώς και την ενσωμάτωση, σε σαφώς προσδιορισμένα αναπτυξιακά σχέδια, φάσεων για την επαλήθευση των δραστηριοτήτων και των αναμενόμενων αποτελεσμάτων σε συγκεκριμένα και προκαθορισμένα σημεία ελέγχου του σχεδίου, που να συμβαδίζουν με τη χορήγηση των χρηματοδοτήσεων και την πορεία του ίδιου του σχεδίου.

1.9

Η ΕΟΚΕ προτείνει να καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια για την εφαρμογή μιας σειράς δεικτών που να επιτρέπουν πραγματικά την μέτρηση των επιδόσεων όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη. Με αυτούς τους δείκτες «επίδοσης της έρευνας» θα πρέπει να μετράται η αποτελεσματικότητα των δράσεων που χρηματοδοτούνται για περαιτέρω επιστημονική πρόοδο, για τη συνολική ανάπτυξη της ΕΕ και για τον προσανατολισμό των προτεραιοτήτων στις μελλοντικές δραστηριότητες.

2.1

Η τρίτη πενταετής αξιολόγηση των προγραμμάτων πλαισίων έρευνας αποτελεί μία σημαντική άσκηση ανάλυσης λόγω του εκτεταμένου περιεχομένου (2). Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται βασικά τις αναλύσεις και τις συστάσεις της επιτροπής των ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων τις οποίες υιοθέτησε η Επιτροπή. Δεδομένου του παγκοσμίου ανταγωνιστικού πλαισίου και των στόχων της στρατηγικής της Λισσαβώνας και του Συμβουλίου της Βαρκελώνης, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη να δοθεί έμφαση στις βασικές προτεραιότητες και στόχους της κοινοτικής έρευνας, με στόχο κυρίως την ευρύτερη συμμετοχή των παραγωγικών κλάδων.

2.2

Σήμερα η τεχνική και επιστημονική πρόοδος και η καινοτομία προχωρούν όλο και περισσότερο με διαδικασίες γόνιμης συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων επιστημονικών κλάδων, με ευρεία πολυτομεακή αλληλεπίδραση πανεπιστημίων, επιχειρήσεων και εξωτερικού κόσμου, και δεν ακολουθείται αποκλειστικά το γραμμικό πρότυπο όπου η καινοτομία συμβαδίζει με την βασική έρευνα (τουλάχιστον σε ακαδημαϊκό επίπεδο) ενώ η ανάπτυξη και η εφαρμογή αφορούν τη βιομηχανική έρευνα, πρότυπο που επικρατούσε στην επιστημονική ανάπτυξη μέχρι προσφάτως (3). Βασικά χαρακτηριστικά της ερευνητικής δραστηριότητας καθίστανται η συνεργασία, η διαλογική μάθηση, η αβεβαιότητα και ο κίνδυνος.

2.3

Το διαλογικό πρότυπο καθιστά δυνατή την κατανόηση της επιτυχίας των περιφερειακών ομάδων εργασίας (Cluster) που συνιστούν ένα σύστημα ικανό να επηρεάσει θετικά τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων και των πανεπιστημίων και να συμβάλει στην υλοποίηση ενός κατάλληλου κοινωνικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, ενός αποτελεσματικού οργανωτικού και θεσμικού πλαισίου, ενός δικτύου υποδομών και των κατάλληλων ρυθμιστικών συστημάτων για τις προκλήσεις του ανταγωνισμού.

2.4.1

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει άνευ προηγουμένου προκλήσεις όσον αφορά τον παγκόσμιο ανταγωνισμό και το δυναμικό ανάπτυξης, όπου φαίνεται λιγότερο αποτελεσματική όχι μόνο έναντι των παραδοσιακών της ανταγωνιστών αλλά και των μεγαλύτερων αναδυόμενων χωρών. Ειδικότερα η Ινδία και η Κίνα καταγράφουν υψηλότατους ρυθμούς ανάπτυξης στην έρευνα, που προσεγγίζουν το 20 % ετησίως στην Κίνα: υπολογίζεται ότι το 2010 η χώρα αυτή θα διαθέτει στην Ε&ΤΑ ποσοστό του ΑΕγχΠ αντίστοιχο με αυτό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις επενδύουν στην Κίνα όχι μόνο λόγω του χαμηλότερου κόστους, αλλά και για τον ευνοϊκό συνδυασμό καλά εκπαιδευμένων ανθρώπινων πόρων και μεγάλων και δυναμικών αγορών για τις τεχνολογίες και τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας (4). Επειδή η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν τομείς καθοριστικής σημασίας για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων (5), η Ευρώπη πρέπει να κινητοποιήσει τους κατάλληλους οικονομικούς πόρους και όλο το πνευματικό δυναμικό της για την προώθηση της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας (6).

2.4.2

Δυστυχώς τα πλέον πρόσφατα στοιχεία είναι ανησυχητικά: το ύψος των δαπανών για την έρευνα είναι ουσιαστικά σταθερό γύρω στο 1,9 % ενώ η ετήσια αύξηση κατά 0,7 % την περίοδο 2000-2003 με ορίζοντα το 2010 θα συμβάλει στην επίτευξη ενός ποσοστού του ΑΕγχΠ ίσου μόνο με 2,2 %. Επισημαίνεται ότι, για το διαφορετικό ποσοστό του ΑΕγχΠ, στις ΗΠΑ οι δράσεις Ε&ΤΑ είναι, σε απόλυτα μεγέθη, πολύ μεγαλύτερες, και κατά συνέπεια είναι ευκολότερη η επίτευξη της απαραίτητης κρίσιμης μάζας. Η διαφορά του ύψους των δαπανών για την έρευνα στην Ευρώπη από το ύψος των δαπανών των κυριοτέρων ανταγωνιστών της οφείλεται κυρίως στη χαμηλή συμβολή του ιδιωτικού τομέα (το 2002, ο ιδιωτικός τομέας συμμετείχε στην έρευνα με ποσοστό ίσο με 55,6 % στην ΕΕ, έναντι 63,1 % στις ΗΠΑ και 73,9 % στην Ιαπωνία). Αυτό που προβληματίζει ακόμη περισσότερο είναι ότι μειώθηκαν κατά την ίδια περίοδο οι ιδιωτικές δαπάνες, και ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις φαίνεται να προσανατολίζονται περισσότερο προς άλλες περιοχές της γης που προσφέρουν συνολικά καλύτερους όρους: οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κατά την περίοδο 1997-2002 αύξησαν τις δαπάνες για έρευνα στις ΗΠΑ κατά 54 % σε πραγματικούς όρους, ενώ η ροή από τις ΗΠΑ προς την ΕΕ αυξήθηκε μόνο κατά 38 % (7).

2.5.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάλυση που οδήγησε στον καθορισμό των τεσσάρων βασικών στόχων:

2.5.2

Η κυριότερη πρόκληση που έθεσε το Συμβούλιο της Βαρκελώνης, δηλαδή η διάθεση του 3 % του ΑΕγχΠ στην έρευνα έως το 2010, αυξάνοντας το ποσοστό της έρευνας που χρηματοδοτείται από τον ιδιωτικό τομέα στα 2/3 αυτού του ποσοστού, επιβάλλει τη σύγκριση και τον συντονισμό των κοινοτικών και των εθνικών πολιτικών για την έρευνα. Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί μόνον εάν η Ευρώπη καταστεί πιο ελκυστική για τις επενδύσεις σε έρευνα, βελτιωθεί η απόδοση του συστήματος έρευνας με τις κατάλληλες προϋποθέσεις πλαίσιο, αυξηθεί ο αντίκτυπος των κινήτρων της δημόσιας δαπάνης επί της ιδιωτικής έρευνας, καταστούν αποτελεσματικές και συνεκτικές οι πολιτικές έρευνας τόσο σε κοινοτικό επίπεδο όσο και σε εθνικό (8).

2.5.3

Με βάση τις αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά την διαδικασία αξιολόγησης και τις θέσεις που εξέφρασαν πολλοί φορείς, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη μία πιο έντονη παρέμβαση, με δράσεις που θα συντονίζονται από κοινού από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, όσον αφορά τους όρους που δεν είναι αρκετά ευνοϊκοί για τις δράσεις έρευνας. Πρέπει να καθοριστεί ένα σύνολο άμεσων κινήτρων για την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα του συστήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο: ο κατακερματισμός και ο ελλιπής συντονισμός των προσπαθειών εμποδίζουν την επίτευξη της αναγκαίας κρίσιμης μάζας και εστίασης. Άλλωστε απαιτείται εντελώς διαφορετικός τρόπος σύγκρισης και συντονισμός των εθνικών πολιτικών έρευνας, όπως επίσης και των πολιτικών εκπαίδευσης και ανάπτυξης των ανθρώπινων πόρων, προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, ανάπτυξης της καινοτομίας μέσω φορολογικών κινήτρων, εποικοδομητικής συνεργασίας και συνέργιας μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, κλπ.

2.6.1

Η ΕΟΚΕ έχει πολλάκις ταχθεί υπέρ της ουσιαστικής αύξησης του προϋπολογισμού για την ευρωπαϊκή Ε&ΤΑ, και κατά συνέπεια έχει επανειλημμένα υποστηρίξει την πρόταση της Επιτροπής για αύξηση των πόρων που διατίθενται στο 7o ΠΠ και, μελλοντικά, για περαιτέρω αύξηση μακροπρόθεσμα (9). Η πρόθεση του Συμβουλίου να μειώσει σημαντικά το ποσό αυτό, γύρω στο 5 % του γενικού προϋπολογισμού της ΕΕ αντί του 8 % που πρότεινε η Επιτροπή, έρχεται σε αντίθεση με την προτεραιότητα ανάπτυξης που θέτουν οι παγκόσμιες προκλήσεις για τον ανταγωνισμό και την οποία επιδιώκει η στρατηγική της Λισσαβώνας.

2.6.2

Η ΕΟΚΕ έχει ανέκαθεν υποστηρίξει τη σύσταση ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ) (10) και έχει συμφωνήσει για τη δημιουργία ενός οργανισμού όπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ΕΣΕ), που θα μπορούσε να καταστεί ένα καθοριστικής σημασίας μέσο για την προαγωγή της επιστημονικής αριστείας μέσω της διασυνοριακής έρευνας με διαδικασίες εκ των κάτω προς τα άνω. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της που ελήφθησαν υπόψη οι συστάσεις της ιδίως όσον αφορά την αυτονομία του ΕΣΕ και τη σύνθεση της επιστημονικής του επιτροπής, επαναλαμβάνοντας τη σημασία που έχει η συμμετοχή εξαίρετων επιστημόνων οι οποίοι προέρχονται και από τον χώρο της βιομηχανικής έρευνας (11).

2.6.3

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ανάγκη ενός ευρέος φάσματος συντονισμένων δράσεων προκειμένου να εξασφαλιστεί η βέλτιστη ενσωμάτωση των νέων κρατών μελών, αλλά θεωρεί ότι δεν έχουν διατεθεί για το σκοπό αυτό αποτελεσματικά μέσα. Η διαδικασία μετάβασης που βίωσαν τα κράτη αυτά κατά την περίοδο της υπό εξέταση αξιολόγησης περιπλέκει την αντίληψη περί καταλληλότερων δράσεων για την οικοδόμηση μιας σταθερής οικονομίας που να βασίζεται στην ανάπτυξη των γνώσεων και της έρευνας. Η προσέγγιση που επιδιώκει την «ενίσχυση της έρευνας» έχει ασφαλώς μεγαλύτερη σημασία για τα νέα κράτη μέλη, αλλά θα πρέπει να στραφεί προς την «παραγωγή καινοτομιών» για να τεθούν σε ενέργεια τα αναπτυξιακά κίνητρα που χρειάζονται οι χώρες αυτές.

3.1.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις συστάσεις της επιτροπής αξιολόγησης, και τονίζει κυρίως τη σημασία μιας ευρύτερης συμμετοχής και δέσμευσης του βιομηχανικού τομέα ως προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου του Συμβουλίου της Βαρκελώνης. Αυτός ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί ευκολότερα εάν οι παραγωγικοί τομείς συμμετέχουν πιο ενεργά στις στρατηγικές επιλογές και στον προσδιορισμό των θεματικών τομέων όπου η αριστεία της ευρωπαϊκής έρευνας μπορεί να αναδειχθεί καλύτερα.

3.1.2

Για να διασφαλιστεί η εν λόγω συμμετοχή, η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη μια προσπάθεια που να αποσκοπεί περισσότερο στην επικοινωνία και στη συμμετοχή των επιχειρήσεων, των οργανώσεων και των ενώσεων των παραγωγών, και στη διευκόλυνση της συμμετοχής των ΜΜΕ, με την αύξηση κατά τον τρόπο αυτό του υφιστάμενου ανωτάτου ορίου συμμετοχής του 13 % που δεν είναι καθόλου ικανοποιητικό. Λόγω της φύσης του το 7o ΠΠ και το πρόγραμμα πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία δεν πρέπει να θεωρούνται εναλλακτικά αλλά συμπληρωματικά και συνδυασμένης δράσης.

3.1.3

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα παραδοσιακά μέσα χρηματοδότησης αλλά και τα νέα (12) που ήδη προβλέπονται για το 6ο ΠΠ δεν τροποποιούνται ουσιαστικά, για να μην δημιουργηθούν εξ απροσεξίας νέοι φραγμοί πρόσβασης (όπως αυτοί που αντιμετώπισαν οι εμπειρογνώμονες στην αρχή του 6ου ΠΠ), αλλά έχουν προσαρμοστεί με βάση την αποκτηθείσα εμπειρία για να καταστούν πιο εύχρηστα.

3.1.4

Τα Ολοκληρωμένα Σχέδια (IPs) και τα Ειδικά Σχέδια με στόχο την Έρευνα (STREPs), που χρησιμοποιούνται κατά προτίμηση από τις ΜΜΕ, θα τελειοποιηθούν ώστε να διευκολυνθεί αργότερα η συμμετοχή τους. Οι τεχνολογικές πλατφόρμες και ακόμη περισσότερο οι Joint Technology Initiatives (Κοινές πρωτοβουλίες στον τομέα της τεχνολογίας) είναι ασφαλώς μέσα που ευνοούν την επίτευξη του στόχου αυτού. Τα Δίκτυα Αριστείας, που απολαύουν της εκτίμησης και της ευρείας συμμετοχής πανεπιστημίων και δημόσιων ερευνητικών κέντρων, θα πρέπει να αναπτυχθούν κατά τρόπο που να ευνοεί περισσότερο τη συμμετοχή του βιομηχανικού τομέα και να χρησιμοποιηθούν ως μέσα για την περαιτέρω κινητικότητα των ερευνητών, με περισσότερες και καλύτερες ανταλλαγές μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.

3.2.1

Η απλοποίηση της διαχείρισης και των διαδικασιών είναι ένα θέμα που επανέρχεται σε κάθε ανανέωση των ΠΠ: έχουν σημειωθεί πολλές βελτιώσεις με την πάροδο των ετών, από τα διάφορα έγγραφα απλοποίησης έως το «συμβούλιο ακρόασης (sounding board)» των εκπροσώπων των μικρών μονάδων έρευνας που δημιούργησε ο επίτροπος Potocnik, αλλά οι συγκεκριμένες προτάσεις δεν φαίνεται να συνέβαλαν στην επίλυση των δυσκολιών και των προβλημάτων που συναντούν οι συμμετέχοντες.

3.2.2

Με βάση τις εμπειρίες που συνέλεξαν οι εμπειρογνώμονες και, απευθείας, οι ενδιαφερόμενοι φορείς, η ΕΟΚΕ προτείνει να συγκεντρωθούν οι δυσκολίες που έχουν συναντήσει οι συμμετέχοντες στα σχέδια του τρέχοντος ΠΠ με συστηματικό τρόπο και να αξιολογηθούν με στόχο την πρόταση μηχανισμών περισσότερο στοχοθετημένων στην τρέχουσα πραγματικότητα. Με τον τρόπο αυτό θα ευνοηθεί η παράλληλη αξιολόγηση της ορθότητας των διαδικασιών και των διαδικασιών επίσημων ελέγχων και αξιολόγησης.

3.2.3

Ενδείκνυται μάλιστα, στις περιπτώσεις σαφώς προσδιορισμένων αναπτυξιακών σχεδίων, η ενσωμάτωση περιοδικών ελέγχων των δραστηριοτήτων και των προβλεπόμενων αποτελεσμάτων. Η χορήγηση των χρηματοδοτήσεων και η πορεία του ίδιου του σχεδίου θα πρέπει να συνδέονται με τους ελέγχους σε συγκεκριμένα και προκαθορισμένα σημεία ελέγχου.

3.2.4

Όσον αφορά τους όρους συμμετοχής και τη διοικητική και οικονομική διαχείριση, ενδείκνυται η χρήση κατευθυντήριων γραμμών περισσότερο διαρθρωμένων και μονοσήμαντης ερμηνείας για τις Συμβατικές Συμφωνίες μεταξύ των συμμετεχόντων, μεγαλύτερη ευελιξία και ελευθερία επιλογής για τον αιτούντα, διαγωνισμοί υποβολής προσφορών με σαφείς τύπους σχημάτων, δραστηριοτήτων και με σαφείς κατηγορίες των συμμετεχόντων.

3.2.5

Έχει διαπιστωθεί ότι μια σχετικά περιορισμένη ομάδα οργανώσεων έχει συμμετάσχει περισσότερες φορές σε διαγωνισμούς και σε πολλά προγράμματα, συχνά ως Κύριος Αντισυμβαλλόμενος (Prime Contractor), και η συμμετοχή αυτή εκτιμάται σχεδόν στο ένα πέμπτο των σχεδίων (13). Αυτή η συγκέντρωση προκαλεί ορισμένες ανησυχίες: αφενός, μαρτυρεί τη δυσκολία συμμετοχής, ειδικότερα για κάποιον που αντιμετωπίζει για πρώτη φορά ένα διαγωνισμό έρευνας, αφετέρου, αποτελεί ένα όριο για την εφαρμογή νέων σχεδίων που αποσκοπούν σε ριζικές καινοτομίες και με ριψοκίνδυνο χαρακτήρα (όπως απαιτείται στη σύσταση 2).

3.3.1

Οι όροι για την ενθάρρυνση των ιδιωτικών επενδύσεων στην Ε&ΤΑ εξακολουθούν να παραμένουν ασαφείς, και δεν έχουν προσδιοριστεί επακριβώς τα κίνητρα της αγοράς που θα συμβάλουν στη δημιουργία ενός ενάρετου και συνδυασμένης δράσης κύκλου και κατά συνέπεια δεν μπορούν να τεθούν σε λειτουργία όπως θα έπρεπε. Φορολογικά κίνητρα, ενίσχυση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, διευκόλυνση των παρεμβάσεων κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου, αποτελούν περισσότερο στόχους παρά λειτουργικά μέσα.

3.3.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει κυρίως την ευχή να αναπτυχθούν τα κατάλληλα μέσα που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος μεταξύ των ευρωπαίων ερευνητών, και να τεθούν σε εφαρμογή μέσα (από τα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου ή τα επισφαλή κεφάλαια έως τις χρηματοδοτήσεις της ΕΤΕ για πιστώσεις που ενθαρρύνουν την έρευνα) που να προωθούν τη μετάβαση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε συγκεκριμένες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.

3.3.3

Η σύσταση για μεγαλύτερη συμμετοχή των υψηλής τεχνολογίας ΜΜΕ, την οποία συμμερίζεται πλήρως η ΕΟΚΕ όπως έχει ήδη αναφέρει σε πολλές γνωμοδοτήσεις της, πρέπει να υποστηριχθεί από ειδικά μέσα, που θα προστεθούν στις κοινές τεχνολογικές πρωτοβουλίες, τις τεχνολογικές πλατφόρμες και τις δυνατότητες που παρέχει το πρόγραμμα «Ιδέες». Η ΕΟΚΕ εκφράζει την επιθυμία να αποτελέσει η πτυχή αυτή τον πρωταρχικό στόχο καθώς και αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής κατά τη εφαρμογή της Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού.

3.3.4

Για να ενθαρρυνθεί η πιο καινοτόμος έρευνα με στόχο ανταγωνιστικά αποτελέσματα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι επείγουσα η αντιμετώπιση των άλυτων προβλημάτων σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας: αναφέρεται ειδικότερα η δημιουργία του κοινοτικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας, η κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας των εφευρέσεων που εφαρμόζονται μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και σε νέους τομείς γνώσης, καθώς και η πλήρης εφαρμογή της οδηγίας για την κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας των βιοτεχνολογικών εφευρέσεων.

3.4.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει πρωταρχική σημασία να καταστούν ελκυστικές οι σταδιοδρομίες στον επιστημονικό και τεχνικό τομέα μέσω της αξιολόγησης της φυσιογνωμίας του ερευνητή και σε κοινωνικό εκτός από οικονομικό επίπεδο. Η αυξανόμενη τάση να ολοκληρώνονται οι μεταπτυχιακές σπουδές και να διεξάγονται ερευνητικές δραστηριότητες σε άλλες χώρες, σε ακαδημαϊκά και μη περιβάλλοντα, αποτελεί μια μορφή κινητικότητας ασφαλώς θετική στην διαδικασία κατάρτισης των ερευνητών, διότι η ανταλλαγή γνώσεων και μεθόδων εργασίας είναι μία αναντικατάστατη διεργασία εμπλουτισμού. Ωστόσο μετατρέπεται σε κρίσιμο παράγοντα όταν η κινητικότητα καθίσταται μονής κατεύθυνσης, εάν στη χώρα καταγωγής ο ερευνητής δεν βρίσκει συνθήκες εργασίας, σταδιοδρομίας, κοινωνική καταξίωση και κατάλληλες οικονομικές συνθήκες που να ευνοούν την επιστροφή του (14). Η Ευρώπη πρέπει να είναι ελκυστική σε όλα τα κράτη μέλη της ιδίως στους νέους που προτίθενται να ακολουθήσουν την σταδιοδρομία του ερευνητή. Ειδικότερα εκφράζεται η ευχή να διευκολυνθεί η είσοδος στην ΕΕ νέων πόρων που προέρχονται από αναδυόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Κίνας και της Ινδίας, ακόμη και μέσω κατευθυνόμενων ανταλλαγών.

3.4.2

Τα προγράμματα που αφορούν τους ανθρώπινους πόρους και την κινητικότητα δεν φαίνεται να επαρκούν για ένα άλμα ποιότητας ικανό να «προσελκύσει και να ανταμείψει τα καλύτερα ταλέντα» όπως αναφέρεται στον πρώτο από τους βασικούς στόχους. Δεν υπάρχει μια σαφής προοπτική για το καθεστώς «ευρωπαίου ερευνητή», που θα έπρεπε να αποτελέσει τη βάση αυτής της δράσης.

3.4.3

Πρέπει να εφαρμοστούν καινοτόμες πολιτικές για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσιμης κατάστασης: πρέπει να πραγματοποιηθούν επενδύσεις για την ανάπτυξη της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στον επιστημονικό και μηχανολογικό τομέα, πράγμα που προϋποθέτει ότι στα λύκεια θα παρέχονται περισσότερα μαθήματα θετικής και τεχνικής κατεύθυνσης και ότι θα προωθούνται οι θετικές πανεπιστημιακές σπουδές. Ταυτόχρονα πρέπει να μειωθεί το ποσοστό των πτυχιούχων σε αυτούς τους τομείς που δεν έχουν απασχόληση συναφή με τις σπουδές τους (μία αρνητική κατάσταση ιδιαίτερα διαδεδομένη στα νέα κράτη μέλη και στην Ιταλία, την Πορτογαλία και την Αυστρία), αυξάνοντας την παρουσία των γυναικών ειδικότερα μεταξύ των ερευνητών (οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το ένα τρίτο του συνόλου, ενώ αποτελούν άνω του 63 % των πτυχιούχων στον επιστημονικό και μηχανολογικό τομέα) (15), ώστε να καταστεί η επιστημονική σταδιοδρομία πιο ελκυστική.

3.4.4

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι πολιτικές αυτές, πρώτιστη ευθύνη των κρατών μελών, θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο ιδιαίτερης ανάλυσης στο πλαίσιο της Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού: πρόκειται πράγματι για ένα μέσο που εφαρμόζεται επωφελώς στα συστήματα της ανώτερης και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και έρευνας για την εκμάθηση των βέλτιστων πρακτικών, στις κατάλληλές μορφές «αξιολόγησης από ομότιμους» («peer review»), στις συντονισμένες δράσεις μεταξύ κρατών μελών και περιφερειών, καθώς και στον προσδιορισμό πρωταρχικών θεμάτων διακρατικής έρευνας.

3.4.5

Το ποσοστό των ερευνητών στο εργατικό δυναμικό είναι πολύ μικρότερο από το αντίστοιχο των ανταγωνιστικών χωρών (5,4 ‰ στην ΕΕ έναντι 9,0 ‰ στις ΗΠΑ και 10,1 ‰ στην Ιαπωνία, αλλά όλα τα νέα κράτη μέλη και οι χώρες της Νότιας Ευρώπης δεν ξεπερνούν το 5,0 ‰), και η ηλικία των απασχολούμενων σε επιστημονικούς και μηχανολογικούς τομείς αρχίζει να αποτελεί πηγή ανησυχίας (35 % στην ηλικιακή ομάδα 45-64, αλλά έως και πάνω από 40 % σε ορισμένα κράτη μέλη, έναντι 31 % στην ηλικιακή ομάδα 25-34) (16). Ένα στοιχείο που πρέπει να μελετηθεί είναι η εκτίμηση ότι σήμερα 150.000 ευρωπαίοι ερευνητές εργάζονται στις ΗΠΑ, και ότι για να επιτευχθεί ο στόχος της Βαρκελώνης κατά την προσεχή δεκαετία θα χρειαστούν 500.000 — 700.000 επιπλέον ερευνητές (17).

3.4.6

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τη θέση της επιτροπής αξιολόγησης ως προς την ανάγκη να δοθεί στους ερευνητές μεγαλύτερη αυτονομία και ευθύνη (ενώ βέβαια τηρούνται οι δεοντολογικές αρχές), μεγαλύτερη προβολή στην επιστημονική σταδιοδρομία, καθώς και να εξασφαλιστεί περισσότερη διεπιστημονική κινητικότητα όχι μόνο στον χώρο αλλά και μεταξύ των διαφόρων τομέων, καθώς και ενσωμάτωση του συστήματος των υποτροφιών Marie Curie στα εθνικά και περιφερειακά προγράμματα και χρησιμοποίησή τους για την αύξηση της κινητικότητας στον τομέα της έρευνας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

3.4.7

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει εξάλλου την προσπάθεια της Επιτροπής για τη δημιουργία της «Ευρωπαϊκής Χάρτας του Ερευνητή» (18), που είναι το πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά εκτιμά ότι πρέπει να καταβληθεί περαιτέρω και συντονισμένη προσπάθεια από τα κράτη μέλη προκειμένου επιτευχθούν αποτελεσματικότερα και πιο εναρμονισμένα συστήματα κατάρτισης, σταδιοδρομίας, αποδοχών (συμπεριλαμβανομένων των συνταξιοδοτικών, φορολογικών και κοινωνικών εισφορών) (19).

3.4.8

Η επίλυση του θέματος της αξιοπιστίας και της νομιμότητας της επιστήμης και της τεχνολογίας στην Ευρώπη, στο οποίο η ΕΟΚΕ αποδίδει μεγάλη σημασία, αποτελεί μία από τις προϋποθέσεις προκειμένου να νομιμοποιηθεί ο ερευνητής και να αναγνωριστεί οικονομικά η δραστηριότητά του: για την επίτευξη του στόχου αυτού πρέπει επειγόντως να καθοριστεί μία ενεργός και συντονισμένη πολιτική μεταξύ Επιτροπής και κρατών μελών που να διαθέτει τα κατάλληλα μέσα και πόρους.

3.5.1

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη σημαντική προσπάθεια που καταβάλλεται για τη βελτίωση της διαδικασίας αξιολόγησης από την Επιτροπή, και που τεκμηριώνεται από μία σειρά εγγράφων με στόχο τη δράση των αξιολογητών. Το πραγματικό πρόβλημα συνίσταται εξάλλου στην λογική της εκ των υστέρων αξιολόγησης: εάν περιορίζεται στην επαλήθευση της συνοχής σχετικά με τους στόχους που έχουν εξαγγελθεί υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί ο πραγματικός στρατηγικός στόχος που είναι η αξιολόγηση του διαρθρωτικού αντίκτυπου των ΠΠ στο οικονομικό και ερευνητικό πανόραμα της ΕΕ, των προτεραιοτήτων που πρέπει να τεθούν και της επακόλουθης χορήγησης των πόρων.

3.5.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να υιοθετηθεί μία σειρά δεικτών που θα μετρούν πραγματικά τις επιδόσεις όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη. Οι δείκτες αυτοί επίδοσης της έρευνας θα πρέπει να επιτρέπουν τον υπολογισμό της αποτελεσματικότητας των δράσεων που χρηματοδοτούνται για τη συνολική ανάπτυξη της ΕΕ και τον προσανατολισμό των μελλοντικών δραστηριοτήτων κατά τρόπο συνεκτικό με τις προτεραιότητες που έχουν τεθεί. Είναι βέβαια σαφές ότι καμία αυτόματη αξιολόγηση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κρίση των κατάλληλων εμπειρογνωμόνων που διαφοροποιείται και προσαρμόζεται στις επιμέρους καταστάσεις.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/7

1.1

Στόχος της πρότασης οδηγίας είναι:

1.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει γενικά την πρόταση οδηγίας της Επιτροπής, αλλά διατυπώνει τις ακόλουθες συστάσεις.

1.2.1

Η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει ως ενδεχόμενο την πρόβλεψη μεγαλύτερου χρονικού διαστήματος για τη μεταφορά της οδηγίας από εκείνο που προβλέπεται στο σημερινό άρθρο 20. Η περίοδος που προβλέπεται για τα πυροτεχνήματα είναι μόνο 24 μήνες από τη δημοσίευση της οδηγίας, ενώ για τα άλλα είδη πυροτεχνίας είναι 5 έτη. Δεδομένου του μεγάλου χρόνου προπαρασκευής που απαιτείται για τους εισαγωγείς πυροτεχνημάτων από την Κίνα και άλλες πηγές, ο οποίος υπολογίζεται από τους διανομείς στην ΕΕ τουλάχιστον σε 3 έτη, η ΕΟΚΕ συνιστά να προβλεφθεί και για τα πυροτεχνήματα το ίδιο διάστημα με τα άλλα είδη πυροτεχνίας, δηλαδή 5 έτη.

1.2.2

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι ρυθμίσεις για τη δοκιμή των πυροτεχνημάτων και τη συμμόρφωση με τα πρότυπα της CEN (Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης) επιβάλλουν στους εισαγωγείς και στους διανομείς ορισμένες ευθύνες. Συνιστά, συνεπώς, να δηλωθεί σαφώς στην οδηγία ότι οι εισαγωγείς οφείλουν να προσδιορίζουν τα πρότυπα που πρέπει να πληρούνται για τη σήμανση CE όταν δίνουν τις παραγγελίες τους σε κατασκευαστές ανά τον κόσμο. Η ευθύνη για τις δοκιμές και για τη σήμανση CE θα πρέπει να βαρύνει τον κατασκευαστή, ο δε εισαγωγέας θα πρέπει να έχει τη δευτερεύουσα ευθύνη της εξασφάλισης ότι τα προϊόντα που φέρουν τη σήμανση CE πληρούν γνήσια τα πρότυπα της CEN, προκειμένου να αποφευχθεί η διάθεση παραποιήσεων στην αγορά.

1.2.3

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι τελωνειακές και οι άλλες αρχές των κρατών μελών θα πρέπει να συμμετέχουν επίσης στον έλεγχο της γνήσιας συμμόρφωσης των προϊόντων που φέρουν τη σήμανση CE με το αντίστοιχο πρότυπο.

1.2.4

Τα στοιχεία που παρείχαν τα κράτη μέλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τα ατυχήματα είναι ελλιπή. Η Επιτροπή έχει επίγνωση αυτού του γεγονότος. Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα κράτη μέλη να βελτιώσουν την παρακολούθηση των ατυχημάτων που αφορούν τους καταναλωτές.

1.2.5

Το άρθρο 14 προβλέπει ρυθμίσεις για την ταχεία ενημέρωση σχετικά με τα προϊόντα που εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους. Το σύστημα RAPEX (σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα προϊόντα υψηλού κινδύνου) θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί ως προσωρινό μέτρο, μέχρι να τεθεί σε ισχύ η οδηγία.

1.2.6

Για τα πυροτεχνικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην αυτοκινητοβιομηχανία, το άρθρο 12 παράγραφος 1 ορίζει ότι οι κατασκευαστές πρέπει να εξασφαλίζουν ότι «φέρουν τη σωστή επισήμανση στην(-ις) επίσημη(-ες) γλώσσα(-ες) της χώρας στην οποία το προϊόν πωλείται στον καταναλωτή». Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αναφορά στον καταναλωτή είναι παραπλανητική, διότι τα περισσότερα είδη πυροτεχνίας τοποθετούνται στα αυτοκίνητα στο στάδιο της κατασκευής. Οι πληροφορίες για τον «πρωτότυπο εξοπλισμό» μπορούν, συνεπώς, να συνεχίσουν να αναγράφονται στη γλώσσα που χρησιμοποιείται σήμερα, την αγγλική. Ωστόσο, οι κατασκευαστές του εξοπλισμού αυτού ανησυχούν για την υποχρέωση αναγραφής των οδηγιών στις επίσημες γλώσσες και των 25 χωρών, επειδή δεν μπορούν να ελέγξουν σε ποια χώρα θα χρησιμοποιηθεί η διάταξη. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα Δελτία Δεδομένων Ασφαλείας των κατασκευαστών θα πρέπει να επαρκούν, καθώς οι πληροφορίες που περιέχουν είναι κυρίως διαγραμματικές και στατιστικές.

1.2.7

Το άρθρο 8 παράγραφος 4 της πρότασης οδηγίας υποχρεώνει τα κράτη μέλη να ενημερώνουν την Επιτροπή εάν πιστεύουν ότι τα προϊόντα δεν ανταποκρίνονται πλήρως στις βασικές απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζονται στο άρθρο 4 παράγραφος 1, το οποίο θα παράσχει τη νομική βάση. Εν τω μεταξύ, ωστόσο, η ΕΟΚΕ συνιστά να χρησιμοποιηθεί το σύστημα RAPEX για τη διαβίβαση στοιχείων σχετικά με τα ατυχήματα και τον κίνδυνο στην Επιτροπή, προκειμένου να διαδοθούν και στα άλλα κράτη μέλη.

1.2.8

Η ΕΟΚΕ πληροφορείται ότι σε ορισμένα κράτη μέλη υπάρχουν μερικές πολύ μικρές επιχειρήσεις, που επιδίδονται στην κατασκευή πυροτεχνημάτων για ειδικές τοπικές περιστάσεις. Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι επιχειρήσεις αυτές τηρούν επίσης τις απαιτήσεις ασφαλείας της οδηγίας.

1.2.9

Τα είδη πυροτεχνίας για τα αυτοκίνητα θα πρέπει να καλύπτονται από κανονισμό της Οικονομικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Ευρώπη (UN/ECE) βάσει της συμφωνίας του 1958 (Ομάδα Εργασίας 29, Γενεύη) και όχι από πρότυπο.

1.2.10

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, για τα είδη πυροτεχνίας για αυτοκίνητα, η Επιτροπή θα πρέπει να φανεί διατεθειμένη να δεχθεί κάποιο είδος έγκρισης τύπου.

2.1

Τα «πυροτεχνήματα» χρησιμοποιούνται συνήθως για ψυχαγωγία ή σε ειδικές εκδηλώσεις όπως οι θρησκευτικές εορτές. Αποτελούν μέρος της πολιτιστικής ιστορίας πολλών κρατών μελών της ΕΕ. Η οδηγία τα αντιμετωπίζει χωριστά από τα «είδη πυροτεχνίας», τα οποία, για τους σκοπούς της οδηγίας, καλύπτουν τους εκρηκτικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται για την ενεργοποίηση των αερόσακων και των συστημάτων συγκράτησης των επιβατών στα αυτοκίνητα οχήματα.

α)

Πυροτεχνήματα

β)

Άλλα είδη πυροτεχνίας

2.3.1

Το άρθρο 7 της οδηγίας απαγορεύει την πώληση:

Τα άλλα είδη πυροτεχνίας δεν επιτρέπεται να πωληθούν ή να διατεθούν σε άτομα κάτω των 18 ετών που δεν έχουν την απαραίτητη επαγγελματική κατάρτιση.

2.4

Οι κανόνες για τη διάθεση των ειδών πυροτεχνίας στην αγορά διαφέρουν ευρέως μεταξύ των 25 σημερινών κρατών μελών, όπως και οι στατιστικές για τα ατυχήματα και ο τρόπος σύνταξής τους. Επί του παρόντος, τα στοιχεία των κρατών μελών αφορούν μόνο τα πυροτεχνήματα και όχι άλλα προϊόντα όπως εκείνα που χρησιμοποιούνται στην αυτοκινητοβιομηχανία, τα ειδικά σκηνικά εφέ ή οι φωτοβολίδες κινδύνου.

2.5

Η αγορά των ειδών για την αυτοκινητοβιομηχανία είναι η πιο σημαντική από τους δύο κλάδους, με αξία περίπου 5,5 δισ. ευρώ ετησίως (3,5 δισ. ευρώ για τα συστήματα αερόσακων και 2 δισ. ευρώ για τους προεντατήρες ζωνών ασφαλείας). (Η αξία των εξαγωγών το 2004 ήταν 223.438.297 ευρώ και η αξία των εισαγωγών 16.090.411 ευρώ.)

2.6

Τα πυροτεχνήματα που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ εισάγονται στη μεγάλη πλειοψηφία τους από την Κίνα, οπότε η απασχόληση στην ΕΕ συγκεντρώνεται κυρίως σε ΜΜΕ. Η καταναλωτική αγορά εκτιμάται γύρω στα 700 εκατ. ευρώ ετησίως και η «επαγγελματική» αγορά στο ίδιο περίπου επίπεδο. Η Επιτροπή, στην αξιολόγηση του αντικτύπου, αναγνωρίζει ότι η απασχόληση αντιστοιχεί σε περίπου 3.000 θέσεις, κυρίως στην αγορά, στην αποθήκευση, στη διανομή και στις επαγγελματικές επιδείξεις πυροτεχνημάτων. Η Μάλτα αποτελεί εξαίρεση, από την άποψη ότι έχει πολλές θρησκευτικές εορτές με επιδείξεις χειροποίητων πυροτεχνημάτων, τα οποία δεν πωλούνται στους καταναλωτές.

2.7

Τα επίπεδα των ατυχημάτων ποικίλλουν ανάλογα με την ακρίβεια των εθνικών στατιστικών και κυμαίνονται από 1,36 ανά εκατομμύριο κατοίκους στην Εσθονία έως 60,1 ανά εκατομμύριο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η Επιτροπή προεκτείνει τις στατιστικές αυτές και καταλήγει σε συνολικό αριθμό ατυχημάτων από πυροτεχνήματα μεταξύ 7.000 και 45.000 για τον πληθυσμό των 455 εκατομμυρίων της ΕΕ.

2.8

Φαίνεται πως δεν υπάρχουν χωριστές στατιστικές για τα ατυχήματα που οφείλονται σε είδη πυροτεχνίας για αυτοκίνητα σε σύγκριση με τα τροχαία ατυχήματα γενικά.

2.9.1

Επί του παρόντος δεν είναι υποχρεωτική η επίθεση της σήμανσης CE στα πυροτεχνήματα, αν και τον Μάιο του 2003 δημοσιεύθηκε σχετικό πρότυπο της CEN. Στα άρθρα 9 και 10 προτείνεται να μην επιτρέπεται η διάθεσή τους στην αγορά, εάν δεν συμμορφούνται με τις διαδικασίες που ορίζονται σε αυτά τα άρθρα.

2.9.2

Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν στην Επιτροπή ποιον οργανισμό έχουν επιφορτίσει με την εκτέλεση αυτών των διαδικασιών στην επικράτειά τους.

2.9.3

Δεν επιτρέπεται η πώληση πυροτεχνημάτων των οποίων ο κατασκευαστής δεν ικανοποιεί τα κριτήρια της διαδικασίας αξιολόγησης.

2.10.1

Δεν υπάρχει ομοιόμορφη διαδικασία έγκρισης για τη διάθεση στην αγορά συσκευών για την πλήρωση των αερόσακων με αέρα και άλλων στοιχείων και διατάξεων ασφάλειας των αυτοκινήτων.

2.11.1

Η Επιτροπή εκτιμά ότι η εναρμόνιση θα επιφέρει σημαντική μείωση του κόστους τόσο για τα πυροτεχνήματα όσο και για τα είδη πυροτεχνίας για τα αυτοκίνητα. Σήμερα πιστεύεται ότι υπάρχουν έως και 50.000 διαφορετικοί τύποι εγκεκριμένων πυροτεχνημάτων που χρησιμοποιούνται στην ΕΕ και η έγκρισή τους μπορεί να κοστίζει από 500 έως 3.000 ευρώ ανά πυροτέχνημα ανά χώρα. Η Επιτροπή υπολογίζει ότι το κόστος σε ένα νέο σύστημα με ενιαία διαδικασία και για τα 25 κράτη μέλη θα είναι χαμηλότερο.

2.11.2

Για τα είδη πυροτεχνίας που χρησιμοποιούνται στα αυτοκίνητα, η έγκριση ενός αερόσακου σε μία χώρα (τη Γερμανία) μπορεί να κοστίσει έως 25.000 ευρώ και η Επιτροπή ελπίζει ότι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις αρχές δοκιμής θα μειώσει την τιμή.

3.1

Παρότι επικροτεί τους στόχους της οδηγίας — ελεύθερη κυκλοφορία των ειδών πυροτεχνίας, υψηλό βαθμός προστασίας των καταναλωτών και βασικές απαιτήσεις ασφαλείας — η ΕΟΚΕ έχει εντούτοις ορισμένες επιφυλάξεις, ιδίως σχετικά με τα πυροτεχνήματα.

3.2

Δεδομένου ότι η μεγάλη πλειοψηφία τους κατασκευάζεται στην Κίνα και ότι οι εκεί κατασκευαστές ίσως να μην έχουν τους πόρους για να συμμορφωθούν με το πρότυπο της ΕΕ, ποιος θα αναλάβει την ευθύνη για τις δοκιμές: ο εισαγωγέας, ο αντιπρόσωπος του κατασκευαστή ή ο λιανοπωλητής;

3.3

Ποια διαβεβαίωση θα υπάρχει ότι είναι γνήσια η σήμανση CE σε ένα εισαγόμενο πυροτέχνημα και ότι η διάταξη στην οποία έχει επιτεθεί δεν αποτελεί αντικείμενο παραποίησης/απομίμησης;

3.4

Ποιος βαθμός συνεργασίας μπορεί να επιτευχθεί μεταξύ των οργανισμών προστασίας των καταναλωτών στην ΕΕ και των αρχών στη χώρα προέλευσης;

3.5

Η ΕΟΚΕ είναι κάπως σκεπτική όσον αφορά τις στατιστικές της Επιτροπής στην αξιολόγηση του αντικτύπου και, ιδιαίτερα, όσον αφορά το μεγάλο εύρος των αριθμητικών στοιχείων για τα ατυχήματα — από 7.000 έως 45.000. Συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι «… κάθε προσπάθεια εκτίμησης του συνολικού αριθμού ατυχημάτων σε όλη την ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη επιφύλαξη».

3.6

Οι ίδιες επιφυλάξεις ισχύουν και για την αξιολόγηση του οικονομικού αντικτύπου και τη μάλλον αισιόδοξη εμπιστοσύνη, στην περίπτωση των ειδών πυροτεχνίας για τα αυτοκίνητα, στον «αυξημένο ανταγωνισμό μεταξύ των αρχών δοκιμής» για τη μείωση του κόστους της έγκρισης των διατάξεων.

3.7

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η αξιολόγηση του κοινωνικού αντικτύπου είναι θετική, καθώς επιδιώκεται η μείωση του αριθμού των ατυχημάτων από πυροτεχνήματα, ενώ η αξιολόγηση του αντικτύπου στην απασχόληση είναι ουδέτερη, τόσο στον τομέα των πυροτεχνημάτων όσο και στην αυτοκινητοβιομηχανία.

3.8

Στην αξιολόγηση του περιβαλλοντικού αντικτύπου εφιστάται η προσοχή στις συνέπειες της οδηγίας 96/82/EΚ του Συμβουλίου («οδηγία Seveso II»), της 9ης Δεκεμβρίου 1996, η οποία επεκτάθηκε με την οδηγία 2003/105/EΚ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2003, στις εγκαταστάσεις όπου υπάρχουν είδη πυροτεχνίας.

3.9

Παρά τις επιφυλάξεις της, η ΕΟΚΕ επικροτεί αυτές τις αξιολογήσεις.

4.1

Ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας είναι πολύ πιο σημαντικός οικονομικά από τον τομέα των πυροτεχνημάτων. Είναι μείζων εξαγωγέας και απασχολεί μεγάλους αριθμούς ανθρώπων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί κάθε μέτρο που θα βοηθήσει τους κατασκευαστές της ΕΕ να διατηρήσουν τη θέση τους σε ένα τομέα όπου ο εξωτερικός ανταγωνισμός καθίσταται όλο και πιο έντονος.

4.2

Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι η καθιέρωση ομοιόμορφων προτύπων για τη διάθεση ασφαλών πυροτεχνημάτων στην αγορά θα αναζωογονήσει την κατασκευή τους στην ΕΕ, παρέχοντας οικονομίες κλίμακας σε μια αγορά αξίας 1,4 δισ. ευρώ (πωλήσεις στους καταναλωτές: 700 εκατ. ευρώ, πωλήσεις στους επαγγελματίες: άλλα 700 εκατ. ευρώ), πράγμα που σήμερα εμποδίζεται εξαιτίας της ύπαρξης πάρα πολλών, συχνά αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών προτύπων.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/10

1.1

Η πρόταση έπεται της ανακοίνωσης που εξέδωσε μια από τις σημαντικότερες επιχειρήσεις παραγωγής σουλφονικών υπερφθοροοκτανίων (PFO) ότι θα έπαυε να παράγει και να διαθέτει στην αγορά καταναλωτικά προϊόντα με βάση τις ουσίες αυτές. Η απόφαση στηρίζεται στον προσδιορισμό, εκ μέρους των παραγωγών, των πιθανών κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Έκτοτε, οι κίνδυνοι αυτοί έχουν ποσοτικοποιηθεί και έχει επιβεβαιωθεί η ορθότητα της απόφασης σε ό,τι αφορά στο εν λόγω είδος τελικής χρήσης. Ο βασικός κίνδυνος έχει εκλείψει και ο σκοπός της πρωτοβουλίας είναι να αποκλειστεί η περίπτωση επανεμφάνισης του προβλήματος. Εν τω μεταξύ, πρέπει να προστατευθούν οι ανάγκες άλλων χρηστών, έως ότου βρεθούν υλικά ή μέθοδοι που μπορεί να χρησιμεύσουν ως εναλλακτικές λύσεις και έως ότου διενεργηθεί πλήρης αξιολόγηση του αντικτύπου.

1.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση σε ό,τι αφορά ιδιαιτέρως στον περιορισμό της εμπορίας και της χρήσης ουσιών συναφών με PFO, τις παρεκκλίσεις για ορισμένες υπολειμματικές τελικές χρήσεις και την ανάγκη για την συνέχεια της έρευνας.

1.3

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι τελικές χρήσεις για τις οποίες πρέπει να οριστούν παρεκκλίσεις διαφέρουν σημαντικά σε ό,τι αφορά στις ποσότητες που χρησιμοποιούνται, την πιθανότητα και την έκταση της έκθεσης ανθρώπων ή του περιβάλλοντος στις ουσίες αυτές, καθώς και σε ό,τι αφορά στο χρόνο που απαιτείται για να προσδιοριστούν, να αναπτυχθούν και να γίνουν αποδεκτές κατάλληλες και ασφαλέστερες ουσίες ή μέθοδοι. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι παρεκκλίσεις πρέπει να επανεξετάζονται ανά περίπτωση από την Επιτροπή, με βάση τη γνωμοδότηση της Επιστημονικής Επιτροπής για την Υγεία και τους Περιβαλλοντικούς Κινδύνους (ΕΕΥΠΚ). Στα ειδικά σχόλια, παρατίθενται ορισμένες ενδείξεις για τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αξιολογήσεις αυτές. Η χρονική στιγμή των αξιολογήσεων αντικτύπου ή κινδύνων πρέπει να συντρέχει με την αυξημένη ζήτηση για την αξιολόγηση χημικών κινδύνων στα πλαίσια του προγράμματος REACH. Έχει καθοριστική σημασία να διατηρήσει η Επιτροπή επαρκείς πόρους, για να είναι σε θέση να αντεπεξέρχεται στις υποχρεώσεις αυτές εγκαίρως και όντας ενημερωμένη.

1.4

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι οι πρωτοβουλίες που περιγράφονται παραπάνω, ως αντίδραση σε κάποια απρόσμενη αλλαγή των εξωτερικών συνθηκών, έρχονται σε αντίθεση με τις κανονικές διαδικασίες αξιολόγησης κινδύνου, στις οποίες τα μέτρα που λαμβάνονται προσδιορίζονται μετά από αξιολογήσεις που διεξάγονται από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών, και που έχουν ως αντικείμενο ουσίες που έχει θεωρηθεί προηγουμένως ότι αποτελούν προτεραιότητα. Όμως, είναι πιθανόν — και στην ουσία προβλέπεται όντως — η προσέγγιση αυτή να εφαρμόζεται συχνότερα στα πλαίσια του προγράμματος REACH. Η εξαγωγή ενός αναλογικού, αποδεκτού και αποτελεσματικού πορίσματος για τους PFO πρέπει να προσφέρει ένα πρότυπο για τη μελλοντική εφαρμογή του προγράμματος REACH.

2.1

Η Επιτροπή στηρίζει την πρότασή της στην αξιολόγηση κινδύνων που διενεργήθηκε από τον ΟΟΣΑ και ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 2002, και σε μια έκθεση αξιολόγησης κινδύνου του ΗΒ, η οποία οριστικοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2005. Αυτές και άλλες μελέτες, κυρίως στις Ηνωμένες πολιτείες, προετοιμάστηκαν μετά την ανακοίνωση στην οποία προέβη στις 16 Μαΐου 2000 η εταιρία 3M για την εθελούσια κατάργηση της χρήσης ουσιών συναφών με τους PFO στις βασικές εφαρμογές για την αύξηση της αντοχής υφασμάτων, ταπήτων, χαρτιού και γενικών επιστρώσεων στα λίπη, τα έλαια και το νερό.

2.2

Η Επιτροπή δέχεται την γνωμοδότηση της ΕΕΥΠΚ, της 18ης Μαρτίου 2005, σύμφωνα με την οποία, παρά τις αδυναμίες της διαθέσιμης τεχνολογίας σε ό,τι αφορά τη δοκιμή αυτών των ουσιών, τα μέχρι τούδε διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν ότι οι PFO είναι ουσίες πολύ ανθεκτικές, ιδιαίτερα βιοσυσσωρευτικές και δυνητικά τοξικές, και ότι ενδείκνυται η λήψη περιοριστικών μέτρων, ώστε να προληφθεί το ενδεχόμενο να επαναληφθεί η χρήση τους σε ευρεία κλίμακα.

2.3

Η Επιτροπή και η ΕΕΥΠΚ συμφωνούν, επίσης, ότι υπάρχουν συγκεκριμένες εφαρμογές χαμηλής περιεκτικότητας για τις οποίες δεν υπάρχουν ακόμη ουσιαστικά υποκατάστατα προϊόντα ή διαδικασίες. Δεδομένου ότι η συνεχιζόμενη χρήση προϊόντων συναφών με PFO σε αυτές τις υπόλοιπες εφαρμογές δεν εμφανίζεται να εγκυμονεί οποιουσδήποτε πρόσθετους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, πρέπει να οριστούν παρεκκλίσεις από τον γενικό περιορισμό της εμπορίας. Οι τελικές χρήσεις για τις οποίες πρέπει να οριστούν παρεκκλίσεις αναφέρονται και εξετάζονται στην πρόταση.

2.4

Πρέπει να συνεχισθούν οι εργασίες στο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα (PERFORCE) σε ό,τι αφορά τις εκθέσεις, τις πηγές, τις διαδρομές και τις φυσικοχημικές παραμέτρους αυτών των συναφών με PFO ουσιών.

2.5

Σκοπός της πρότασης είναι να εξασφαλιστεί ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος. Η εσωτερική αγορά σε προϊόντα αυτού του είδους θα διατηρηθεί. Το κόστος για τους εμπλεκόμενους τομείς θεωρείται ότι είναι ελάχιστο. Παράλληλα, έχουν διεξαχθεί ήδη εκτεταμένες διαβουλεύσεις.

3.1

Φθοριούχα χημικά αναπτύχθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και χρησιμοποιήθηκαν σε ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες για την παραγωγή αδρανών υγρών με χαμηλή επιφανειακή τάση (ιδιαιτέρως διαχεόμενων) ή σταθερών επιφανειών με συγκεκριμένες ιδιότητες (συνήθως μόνιμες). Μια υποομάδα των ουσιών αυτών, τα προϊόντα με βάση PFO, αναπτύχθηκε από επιχειρήσεις όπως η 3M για την ανάπτυξη της αντοχής μιας σειράς βιομηχανικών και καταναλωτικών εφαρμογών στα λίπη, τα έλαια και το νερό. Μέχρι το 2000, κάθε χρόνο παράγονταν και διατίθεντο στην αγορά περίπου 4.500 τόνοι προϊόντα όπως το βελτιωτικό ταπήτων και υφασμάτων 3M Scotchgard™. Μετά την απόσυρση ουσιών συναφών με τους PFO, τα προϊόντα αυτά έχουν αλλάξει χημικό τύπο και παράγονται με βάση άλλα φθοριούχα χημικά με παρεμφερείς επιφανειοδραστικές ιδιότητες αλλά με λιγότερες επιπτώσεις για την υγεία και το περιβάλλον.

3.2

Όπως υποδηλώνει η ονομασία («PFOS»), πρόκειται για προϊόντα στα οποία όλα («per») τα άτομα υδρογόνου σε μια οκταμελή («οκτάνια») αλυσίδα άνθρακα έχουν αντικατασταθεί από άτομα φθορίου («fluoro») και μια ομάδα SO3 («sulfonate») για να σχηματιστεί μια αρνητικά φορτισμένη ενότητα («ανιόν») που μπορεί στη συνέχεια να σχηματίσει υδατοδιαλυτά, κρυσταλλικά άλατα με μέταλλα όπως το λίθιο, το νάτριο ή το ποτάσσιο, ή με άλλες θετικά φορτισμένες ομάδες («κατιόντα») όπως το NH4+ («αμμώνιο»). Οι «PFO» δεν είναι μοναδικές ουσίες αλλά παραπέμπουν σε συστατικά («ενότητες» ή «τμήματα») «ουσιών» κατά την έννοια της νομοθεσίας της ΕΕ για τις «ουσίες» και τα «παρασκευάσματα». Οι συναφείς με PFO ουσίες παρασκευάζονται με ειδική χημική διαδικασία που αποκαλείται «ηλεκτροχημική φθορίωση».

3.3

Ο συνδυασμός «οργανικών» (με βάση τον άνθρακα, διαλυτές στα έλαια) και «ανοργάνων» (μεταλλικά άλατα, υδατοδιαλυτές) ιδιοτήτων καθιστά τις ουσίες που σχετίζονται με PFO εξαιρετικά αποτελεσματικούς επιφανειοδραστικούς παράγοντες («surfactants») σε μια σειρά ειδικών εφαρμογών. Οι ενότητες είναι ανθεκτικές στην οξείδωση (είναι αδρανείς και άφλεκτες) ή σε οποιαδήποτε άλλη περιβαλλοντική διάσπαση (είναι σταθερές και γι' αυτό ανθεκτικές). Δεδομένου ότι διαλύονται τόσο στα έλαια όσο και στο νερό, είναι πιθανό να είναι βιοσυσωρρευτικές. Μπορεί να είναι τοξικές ή όχι για διάφορα είδη υπό διαφορετικές συνθήκες εκθέσεως. Οι συνήθεις φυσικές και χημικές ιδιότητές τους σημαίνουν ότι, όπως παρατήρησε και η ΕΕΥΠΚ, οι εργαστηριακές δοκιμές μπορεί να αποδειχθούν αναξιόπιστες για τον προσδιορισμό του αντικτύπου που έχουν στο περιβάλλον ως σύνολο.

3.4

Υπάρχει μια μέθοδος που είναι γνωστή ως ελεγχόμενος πολυμερισμός («telomerisation») με την οποία μπορούν να παραχθούν πλήρως φθοριωμένα πολυμερή μικρής αλυσίδας με παρεμφερείς ιδιότητες με αυτές των συναφών με PFO ουσιών, όπως οι επιφανειοδραστικές ουσίες, αλλά με πολύ λιγότερες ή ακόμη και αμελητέες επιπτώσεις για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Τα προϊόντα αυτά («telomers») δεν υπάγονται στην παρούσα πρόταση.

3.5

Σύμφωνα με πρόγνωση του ΟΟΣΑ του 2004, που αναφέρθηκε αργότερα από την ΕΕΥΠΚ, η ετήσια χρήση συναφών με PFO ουσιών στην ΕΕ το 2000 ήταν περίπου 500 τόνοι, εκ των οποίων το 98 % χρησιμοποιήθηκε για την επεξεργασία υφασμάτων, χαρτιού και επενδύσεων. Οι ετήσιες εκπομπές υπολογίζεται ότι ανέρχονται σε 174 τόνους περίπου. Μέχρι το 2004, η χρήση τους περιορίστηκε σημαντικά σε παγκόσμια κλίμακα. Οι ετήσιες εκπομπές της ΕΕ υπολογίστηκαν τότε (στη χειρότερη περίπτωση) σε 10 τόνους, με βάση την υπόθεση ότι δεν ανακτήθηκαν 9 τόνοι λυμάτων από μεταλλικές επιστρώσεις. Σύμφωνα με μια περισσότερο πρόσφατη γερμανική έρευνα, μεγάλο μέρος των λυμάτων αυτών μπορεί όντως να ανακτηθεί.

3.6

Η ΕΕΥΠΚ σημειώνει, επίσης, ότι μόλις τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν οι τεχνικές ανάλυσης σε βαθμό που να επιτρέπει τον εντοπισμό και τον αξιόπιστο προσδιορισμό συγκεντρώσεων PFO σε περιβαλλοντικά δείγματα. Είναι συνεπώς δύσκολο να εντοπιστούν αλλαγές που οφείλονται στις προαναφερθείσες μειώσεις. Ωστόσο, η ΕΕΥΠΚ θα μπορούσε να συμπεράνει ότι οι εκπομπές που οφείλονται σε τρέχουσες χρήσεις για τις οποίες προτείνονται παρεκκλίσεις θα επηρεάσουν τις συγκεντρώσεις PFO σε τοπικό μόνο επίπεδο και δεν θα έχουν ιδιαίτερο αντίκτυπο στη γενική συγκέντρωση στο περιβάλλον. Περισσότερο συγκεκριμένα, η ΕΕΥΠΚ συμπέρανε ότι οι γενικοί κίνδυνοι για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία ήταν αμελητέοι σε ό,τι αφορά τη συνέχεια της χρήσης στο φωτογραφικό τομέα, και στη βιομηχανία ημιαγωγών και στην αεροπορία. Όμως, η βιομηχανία επιστρώσεων αποτελούσε παράγοντα ανησυχίας και έπρεπε να υπαχθεί σε περιορισμούς.

3.7

Για τους επαγγελματικούς κινδύνους σε κάθε τομέα, χρειάζεται ξεχωριστή αξιολόγηση. Όμως, στην περίπτωση του φωτογραφικού κλάδου, της βιομηχανίας ημιαγωγών και της αεροπορίας, με δεδομένη τη φύση των εμπλεκομένων κλάδων και το υψηλό επίπεδο προστασίας που υφίσταται ήδη, είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς πώς η χρήση συναφών με PFO ουσιών θα μπορούσε να προκαλέσει οποιουσδήποτε πρόσθετους κινδύνους στον τόπο εργασίας. Όμως, η χρήση στη βιομηχανία χρωμιούχων επιστρώσεων αποτελεί παράγοντα ανησυχίας. Στην περίπτωση των κατασβεστικών αφρών, οι κίνδυνοι που συνεπάγονται για την υγεία και το περιβάλλον, και τα προτεινόμενα υποκατάστατα πρέπει να αξιολογηθούν πριν ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση. Επίσης, πρέπει να υπάρξει συναίνεση για τον καθορισμό των κατάλληλων μεθόδων διάθεσης των υφιστάμενων αποθεμάτων και των απορροών από μεγάλες πυρκαγιές.

3.8

Επίσης, πρέπει να υπάρξει συναίνεση για τον καθορισμό των κατάλληλων μεθόδων διάθεσης των υφιστάμενων αποθεμάτων και των απορροών από μεγάλες πυρκαγιές.

4.1

H EOKE υποστηρίζει τους δύο περιορισμούς για τη χρήση ουσιών που σχετίζονται με PFO όπως ορίζονται στην πρόταση, ότι δηλαδή 1) δεν μπορούν να διατεθούν στην αγορά ή να χρησιμοποιηθούν ως ουσίες ή συστατικά παρασκευασμάτων σε συγκέντρωση ίση ή μεγαλύτερη του 0,1 % κατά μάζα. και 2) δεν μπορούν να διατεθούν στην αγορά σε προϊόντα ή μέρη των προϊόντων αυτών σε συγκέντρωση ίση ή μεγαλύτερη του 0,1 % κατά μάζα.

4.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης την παρέκκλιση στην παράγραφο (3), σύμφωνα με την οποία οι παράγραφοι (1) και (2) ανωτέρω δεν θα ισχύουν για τις 6 ειδικές περιπτώσεις που περιγράφονται στην πρόταση και εξετάζονται στα σημεία που ακολουθούν.

4.2.1

Φωτολιθογραφία: Πρόκειται σε γενικές γραμμές για τη μέθοδο με την οποία χαράσσονται τα τσιπ ηλεκτρονικών υπολογιστών. Νέες εξελίξεις στην κατασκευή ημιαγωγών απαιτούν τη χρήση ειδικών υγρών επεξεργασίας, προκειμένου να εξασφαλισθεί μια ιδιαίτερα υψηλή αξιοπιστία, πυκνότητα και ομοιομορφία της χάραξης. Οι συναφείς με PFO ουσίες διαθέτουν μοναδικές ηλεκτροχημικές και επιφανειοδραστικές ιδιότητες και θεωρούνται ως «στοιχεία καθοριστικής σημασίας για την αποστολή» από τη βιομηχανία ημιαγωγών. Τα υγρά επεξεργασίας, τα οποία δεν παραμένουν στα τελειοποιημένα προϊόντα, υπόκεινται σε αυστηρή πιστοποίηση και έλεγχο για κάθε τεχνολογία, σε όλες τις εγκαταστάσεις οποιουδήποτε κατασκευαστή. Δεδομένου ότι χρησιμοποιούνται για την παραγωγή σε περιβάλλοντα «καθαρού θαλάμου», όπου πρέπει να αποκλείεται κάθε ενδεχόμενο μόλυνσης, δεν υπάρχει περίπτωση έκθεσης του χώρου εργασίας. Σύμφωνα με απολογισμό μάζας που έγινε το 2002 στον κλάδο, οι συνολικές εκπομπές ήταν χαμηλότερες των 45 κιλών ετησίως. Η περίοδος ανάπτυξης προϊόντων ανέρχεται έως και σε δέκα χρόνια. Παρά τις εντατικές προσπάθειες που καταβλήθηκαν στο χώρο της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο, δεν έχουν προσδιοριστεί υποκατάστατα για αυτές τις υπόλοιπες χρήσεις. Η πιο πιθανή διαδρομή για την αφαίρεση συναφών με PFO ουσιών θα μπορούσε να είναι μια νέα μέθοδος κατασκευής τσιπ, η οποία όμως δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμη. Χωρίς την παρέκκλιση αυτή, η παραγωγή στην Ε.Ε. θα ήταν αδύνατη, ενώ θα μπορούσε να συνεχιστεί χωρίς κανένα πρόβλημα αλλού. Με δεδομένα τα ανωτέρω και επειδή δεν υπάρχουν οποιαδήποτε νέα στοιχεία που να προκαλούν ανησυχία, η ΕΟΚΕ συνιστά να μην οριστεί χρονικό όριο για την άρση αυτής της παρέκκλισης.

4.2.2

Φωτογραφικές επιστρώσεις: Οι συναφείς με PFO ουσίες αγοράζονται σε συμπυκνωμένα διαλύματα και στη συνέχεια αραιώνονται εκτενώς για να προσφέρουν μια σειρά ιδιότητες που έχουν καθοριστική σημασία, τόσο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας στο χώρο εργασίας όσο και για τον έλεγχο των γενικών επιδόσεων των προϊόντων σε ειδικές εφαρμογές φωτογραφικής απεικόνισης. Σε αυτές τις επιθυμητές ιδιότητες συμπεριλαμβάνονται ο έλεγχος του ηλεκτροστατικού φορτίου, των τριβών και της πρόσφυσης, η ικανότητα απώθησης ακαθαρσιών και άλλες επιφανειοδραστικές ιδιότητες που απαιτούνται για απεικονίσεις υψηλών προδιαγραφών. Οι τεχνικές παραγωγής απαιτούν την εφαρμογή έως και 18 στρωμάτων απεικόνισης επί μιας ταχέως κινούμενης βάσης επίστρωσης, για τη δημιουργία ενός ενιαίου στρώματος με σύνηθες πάχος λιγότερο από 0.11mm. Τα υγρά που χρησιμοποιούνται πρέπει να μην είναι φωτοδραστικά και να επιτρέπουν την ισομερή διασπορά και την καλή πρόσφυση των επόμενων στρώσεων. Οι αντιστατικές ιδιότητες έχουν καθοριστική σημασία για τον περιορισμό στο ελάχιστο του κινδύνου πυρκαγιάς ή έκρηξης με επακόλουθο τραυματισμό εργαζομένων ή ζημία του λειτουργικού εξοπλισμού. Η χρήση συναφών με PFO ουσιών περιορίστηκε τουλάχιστον κατά 60 % τα τελευταία χρόνια, με τη χρήση υποκατάστατων στις λιγότερο κρίσιμες εφαρμογές και με τη γενική μείωση της χρήσης φιλμ εξαιτίας της εφαρμογής ψηφιακών τεχνικών σε πολλές καταναλωτικές, ιατρικές και βιομηχανικές εφαρμογές. Οι υπόλοιπες χρήσεις εκλύουν λιγότερο από 8kg ετησίως στο περιβάλλον. Είναι πολύ πιθανό οι περαιτέρω χρήση ψηφιακών τεχνικών να οδηγήσει στη διαρκή μείωση των ποσοτήτων που απαιτούνται για την παραγωγή φιλμ, αν και η ζήτηση φωτογραφικού χαρτιού, για παράδειγμα, για την εκτύπωση ψηφιακών φωτογραφιών, αναμένεται να διατηρηθεί. Παρά τις εντατικές έρευνες, δεν έχουν ανακαλυφθεί εναλλακτικές γι αυτές τις λίγες υπόλοιπες χρήσεις συναφών με PFO ουσιών. Για να ολοκληρωθεί η διαδικασία, πρέπει να ανακαλυφθούν νέες μέθοδοι, που για να αναπτυχθούν, να δοκιμαστούν, να πιστοποιηθούν και να εφαρμοστούν, θα χρειαστεί να περάσουν 10 χρόνια ή περισσότερα. Χωρίς την παρέκκλιση αυτή, η παραγωγή στην Ε.Ε. θα ήταν αδύνατη, ενώ θα μπορούσε να συνεχιστεί χωρίς κανένα πρόβλημα αλλού. Με δεδομένα τα ανωτέρω και επειδή δεν υπάρχουν οποιαδήποτε νέα στοιχεία που να προκαλούν ανησυχία, η ΕΟΚΕ συνιστά να μην οριστεί χρονικό όριο για την άρση αυτής της παρέκκλισης.

4.2.3

Αντιθαμπωτικά για επιχρωμίωση: τα αραιωμένα διαλύματα συναφών με PFO ουσιών προστατεύουν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στον κλάδο των διακοσμητικών και προστατευτικών επιχρωμιώσεων μεταλλικών ή πλαστικών υποστρωμάτων για την αυτοκινητοβιομηχανία ή για άλλους προσανατολισμένους στους καταναλωτές κλάδους. Επίσης, ενεργούν ως παράγοντες μείωσης της επιφανειακής τάσης και ως διαβρέκτες, ιδιαιτέρως στη χάραξη πλαστικών. Το εργασιακό περιβάλλον στον κλάδο της επιχρωμίωσης θεωρείται σκληρό και δυνητικά επικίνδυνο, ιδιαιτέρως σε σχέση με τις διαδικασίες με βάση Cr(VI), που είναι ένα γνωστό καρκινογόνο. Συνεπώς, η εξάλειψη των αντιθαμβωτικών και της έκθεσης των εργαζομένων έχει καθοριστική σημασία. Η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί με τη χρήση διαδικασιών με βάση Cr(III), οι οποίες όμως δεν είναι ακόμη απόλυτα διαθέσιμες. Μέχρι στιγμής, μόνο οι επιφανειοδραστικές ουσίες που σχετίζονται με PFO έχουν αποδειχθεί σταθερές και στις δύο αυτές περιπτώσεις. Σύμφωνα με τον ΕΕΥΠΚ, η ετήσια χρήση στην Ευρώπη το 2000 ήταν περίπου 10 τόνοι. Οι εκτιμήσεις των συνολικών ετήσιων εκπομπών στο περιβάλλον διαφέρουν σημαντικά, ανάλογα με τις διαδικασίες που χρησιμοποιούνται και το μέτρο στο οποίο ελέγχονται σε ό,τι αφορά τις εκπομπές, την ανακύκλωση και την αποτέφρωση αποβλήτων. Μια σχετική εκτίμηση για τη γερμανική βιομηχανία, η οποία στηρίζεται σε τοπικές βέλτιστες πρακτικές, δείχνει ότι οι συνολικές εκπομπές μπορούν να περιοριστούν σε 500 κιλά το χρόνο, εάν υπολογιστούν με γνώμονα ολόκληρη την Ευρώπη. Εάν η τεχνολογία και οι έλεγχοι που εφαρμόζονται είναι χαμηλότερης ποιότητας, οι εκπομπές μπορεί να είναι υψηλότερες. Δεδομένου ότι η επιχρωμίωση είναι η σημαντικότερη εναπομένουσα εφαρμογή ουσιών συναφών με PFO, καθώς και ότι η τεχνολογία εξελίσσεται και σε ένα ορισμένο βαθμό υπάρχουν ήδη εναλλακτικές λύσεις, φαίνεται ενδεδειγμένο να τεθεί χρονικό όριο για αυτή την παρέκκλιση που προτείνεται, ενώ παράλληλα θα πρέπει να διενεργηθούν χωρίς καθυστέρηση αναλύσεις για την έκθεση στο χώρο εργασίας και να γίνει μακροπρόθεσμη αξιολόγηση των κινδύνων για το περιβάλλον, όπως υποδεικνύεται και από την ΕΕΥΠΚ. Όλα αυτά πρέπει να γίνουν σε συνεργασία με την βιομηχανία, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια της παραγωγής στην Ε.Ε.. Δεν υπάρχει λόγος να αποπεμφθεί ένα κρίσιμης σημασίας στάδιο της παραγωγής αυτοκινήτων, με τον προφανή κίνδυνο να ακολουθήσει και η υπόλοιπη παραγωγή. Παράλληλα, δεν πρέπει να προκύψει αύξηση των κινδύνων για την υγεία των εργαζομένων με την πρόωρη κατάργηση των συναφών με PFO αντιθαμπωτικών. Η ΕΟΚΕ συνιστά να εφαρμοστεί η παρέκκλιση αυτή για μια πενταετία, μέχρις ότου αξιολογηθεί από την Επιτροπή και την ΕΕΥΠΚ.

4.2.4

Υδραυλικά υγρά για την αεροπορία: Πρόκειται για υγρά που χρησιμοποιούνται για τη λειτουργία των επιφανειών ελέγχου και άλλων τμημάτων αεροσκαφών εμπορικής, στρατιωτικής και γενικής χρήσης. Τα υγρά αυτά χρησιμοποιούνται και πρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν σε καθημερινή βάση σύμφωνα με τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα για την προστασία της ασφάλειας των αεροσκαφών και των επιβατών, κάτω από ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης. Ο κλάδος έχει παγκόσμια εμβέλεια και τα προϊόντα, τα εξαρτήματα και τα συστήματα υπόκεινται σε διεξοδικό έλεγχο και πιστοποίηση από τις κατασκευαστικές εταιρείες και από τους αρμόδιους εθνικούς και διεθνείς φορείς. Ένας συνήθης κύκλος εγκρίσεως ενός νέου τύπου μπορεί να διαρκέσει έως και είκοσι χρόνια. Οι συναφείς με PFO ουσίες χρησιμοποιούνται σε μικρές ποσότητες (περίπου 0,1 % κατά μάζα) για να εξασφαλιστεί η ανθεκτικότητα μηχανικών εξαρτημάτων, βαλβίδων, σωλήνων και ακροφυσίων στη διάβρωση. Παρά τις εκτενείς δοκιμές που έγιναν, μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί υποκατάστατα, ούτε καν πιθανές ενδείξεις για την ύπαρξη αυτών. Χρησιμοποιούνται σε κλειστά συστήματα κάτω από αυστηρά ελεγχόμενες συνθήκες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΕΕΥΠΚ, οι συνολικές εκροές στο έδαφος και στα ύδατα είναι λιγότερο από 15kg ετησίως. Με δεδομένα τα ανωτέρω και επειδή δεν υπάρχουν οποιαδήποτε νέα στοιχεία που να προκαλούν ανησυχία, η ΕΟΚΕ συνιστά να μην οριστεί χρονικό όριο για την άρση αυτής της παρέκκλισης.

4.2.5

Αφροί κατάσβεσης: φθοριούχες επιφανειοδραστικές ουσίες χρησιμοποιήθηκαν για πολλά χρόνια σε αφρούς κατάσβεσης υψηλών προδιαγραφών. Οι συναφείς με PFO ουσίες έχουν αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό στους νέους αφρούς που κατασκευάζονται για να αναπληρώσουν τα αποθέματα που χρησιμοποιήθηκαν για την κατάσβεση πυρκαγιών ή για τη δημιουργία αποθεμάτων για νέες κατασκευές, αεροδρόμια, διυλιστήρια πετρελαίου και χημικά εργοστάσια, πλοία και κέντρα δεξαμενών αποθήκευσης. Όμως, ο αντίκτυπος που έχουν αυτά τα εναλλακτικά προϊόντα στην υγεία και το περιβάλλον δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί πλήρως. Όλοι οι αφροί πρέπει να πωλούνται με εγγύηση και 15 έως 20 χρόνια, καθώς στην ιδανική περίπτωση δεν χρησιμοποιούνται ποτέ. Συνεπώς, εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη σημαντικές ποσότητες αφρών που περιέχουν PFO και η διάθεση αυτών των αποθεμάτων αποτελεί σήμερα το σημαντικότερο ζήτημα. Οι επιφανειοδραστικές ουσίες πρέπει να επιτρέπουν σε αφρούς που έχουν ως βάση το νερό να εξαπλώνονται με ταχύτητα στην επιφάνεια φλεγόμενων υδρογονανθράκων, αντί να βυθίζονται κάτω από αυτούς, έτσι ώστε να διακόπτει την παροχή οξυγόνου και να προλαμβάνουν τυχόν αναζωπύρωση των φλογών. Τόσο οι επιφανειοδραστικές ουσίες όσο και οι αφροί πρέπει να διατηρούν τη σταθερότητά τους κάτω από εντατικές συνθήκες χρήσης και να ανθίστανται στην οξείδωση. Οι προδιαγραφές επιδόσεων των αφρών για διαφορετικές περιπτώσεις πυρκαγιάς ορίζονται από εθνικούς και διεθνείς φορείς. Αποθέματα σε συγκέντρωση 3 έως 6 % συσσωρεύονται σε κεντρικές αποθήκες, για να διανεμηθούν και να χρησιμοποιηθούν σε σημεία όπου παρουσιάζονται πυρκαγιές. Υπάρχει περίπτωση να χρειαστούν μεγάλες ποσότητες και τα προβλήματα διάθεσης των απορροών μετά από μία πυρκαγιά μπορεί να είναι μεγάλα. Οι απορροές μολύνονται αναπόφευκτα από τα αναφλεγμένα προϊόντα, από υποπροϊόντα ή από την ανεξέλεγκτη αποτέφρωση άνθρακα σε χαμηλή θερμοκρασία (πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs) και διοξίνες) και από συστατικά των αφρών. Η πρόσφατη πυρκαγιά σε αποθήκη στην πόλη Buncefield, ΗΒ, για παράδειγμα, άφησε κατάλοιπα 20 εκατ. λίτρα μολυσμένα απόβλητα. Η αποτέφρωση σε υψηλή θερμοκρασία ήταν η μόνη ασφαλής προσέγγιση, είναι όμως αναποτελεσματική και δαπανηρή στην περίπτωση που το μεγαλύτερο μέρος του υλικού είναι νερό. Για το λόγο αυτό, είναι δύσκολο να προσδιοριστούν οι ετήσιες εκροές στο περιβάλλον, οι οποίες εξαρτώνται από τον αριθμό των πυρκαγιών, την έκθεση και τις περιστάσεις κάθε μιας από αυτές, και σε καθοριστικό βαθμό από το μέτρο στο οποίο οι απορροές μπορούν να περιοριστούν με τοίχους αντιστήριξης. Η ΕΕΥΚΠ παρατηρεί ότι οι ετήσιες εκπομπές στην Ε.Ε. είναι κάτω από 600kg, σημειώνοντας ότι η εκτίμηση αυτή μπορεί να είναι υπερβολική. Η ΕΕΥΚΠ παρατηρεί ότι οι ετήσιες εκπομπές στην Ε.Ε. είναι κάτω από 600kg, σημειώνοντας ότι η εκτίμηση αυτή μπορεί να είναι υπερβολική. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την ΕΕΥΚΠ και τα διαθέσιμα αποθέματα συμπυκνωμένο αφρών με βάση PFOS πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο στην περίπτωση που είναι απαραίτητα για λόγους αποτελεσματικότητας και που οι απορροές μπορούν να περιορισθούν από τοίχους αντιστήριξης. Η Επιτροπή πρέπει να συνεργαστεί με τη βιομηχανία και τις αρμόδιες εθνικές αρχές για να εξασφαλίσει την ύπαρξη κατάλληλων διαδρομών διάθεσης για τις μεγάλες ποσότητες αποβλήτων που προκαλούνται. Λαμβάνοντας υπόψη τις πολλές αβεβαιότητες που υπάρχουν, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι δεν έχει νόημα να τεθεί χρονικό όριο για την άρση αυτής της παρέκκλισης, υπάρχει όμως κάθε λόγος να λυθούν το συντομότερο δυνατό τα προβλήματα που απομένουν.

4.2.6

Άλλα ελεγχόμενα, κλειστά συστήματα: πρόκειται ή θα έπρεπε να πρόκειται για μια σταθερή παρέκκλιση από την πλειοψηφία των ουσιών, η εμπορία και χρήση των οποίων υπόκειται σε περιορισμούς της Ε.Ε.. Υπό την προϋπόθεση ότι το σύστημα μπορεί να τροφοδοτείται με ασφάλεια, με πρώτες ύλες, και τα προϊόντα και τα απόβλητα μπορούν να αφαιρούνται επίσης με ασφάλεια, τα συστήματα πολύ χαμηλών εκπομπών επιτρέπουν τη συνέχεια της παραγωγής ουσιαστικών ενδιαμέσων με ελάχιστο κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον. Στα πλαίσια των συνηθισμένων ελέγχων για την υγεία και την ασφάλεια, πρέπει να διενεργηθούν αξιολογήσεις των συνθηκών λειτουργίας στο χώρο εργασίας. Επειδή δεν υπάρχουν οποιαδήποτε νέα στοιχεία που να προκαλούν ανησυχία, η ΕΟΚΕ συνιστά να μην οριστεί χρονικό όριο για την άρση αυτής της παρέκκλισης.

4.3

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την εξασφαλίσει ενός ικανοποιητικού αποτελέσματος σε κάθε έναν από τους ανωτέρω κλάδους. Θα χρειαστεί ένα συνεχές πρόγραμμα ερευνών, εντός και εκτός των εμπλεκομένων κλάδων, για την ανάπτυξη εναλλακτικών προϊόντων και διαδικασιών. Οι οδηγίες που διέπουν στους κλάδους πρέπει να τροποποιούνται, εάν είναι απαραίτητο, έτσι ώστε να αντανακλούν τις αλλαγές των σημερινών ή των προτεινόμενων παγκόσμιων πρακτικών.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/14

1.1

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί την πρόταση της Επιτροπής, η οποία αναμένετο επί μακρόν από τα κράτη μέλη και από τους φορείς του κλάδου. Οι επιδιωκόμενοι στόχοι επικροτούνται και οι προτάσεις είναι ως επί το πλείστον ορθές· εντούτοις, η ΕΟΚΕ διατυπώνει μια σειρά συγκεκριμένων υποδείξεων για να διευκολύνει την υλοποίηση των στόχων της ασφάλειας δικαίου, της σαφήνειας, της απλούστευσης και της προστασίας της υγείας.

1.2

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί σε μεγαλύτερη σαφήνεια όσον αφορά το ποια αρχή είναι αρμόδια και υπεύθυνη για τη συνολική αξιολόγηση, σε περιπτώσεις που συνδυάζουν τη χρήση ιατροτεχνολογικών προϊόντων με φάρμακα, παράγωγα ανθρώπινου αίματος και ανθρώπινους ιστούς. Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί εν τω μεταξύ ότι θα προσδιορισθεί η προθεσμία εντός της οποίας πρέπει να διενεργείται η αξιολόγηση από τις αρμόδιες αρχές και ότι θα καταρτισθεί ένας οδηγός σχετικά με τις ειδικές αρμοδιότητες και με τις μεθόδους διεξαγωγής της εν λόγω αξιολόγησης.

1.3

Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμη την υποχρεωτική διαβίβαση μιας σειράς πληροφοριών σχετικά με την εγγραφή σε μητρώο, τα κλινικά στοιχεία, τα πιστοποιητικά και την επαγρύπνηση και προτείνει ως προς τούτο την ενίσχυση της ήδη λειτουργούσας ευρωπαϊκής τράπεζας δεδομένων. Η ΕΟΚΕ ζητεί εξάλλου να διερευνηθούν τα κατάλληλα μέσα για την ευρεία διάδοση των μη εμπιστευτικών πληροφοριών, όχι μόνον μεταξύ των κοινοποιημένων οργανισμών και των αρμοδίων αρχών, αλλά και μεταξύ των ενδιαφερομένων φορέων.

1.4

Το σύστημα επιτήρησης των προϊόντων μετά τη διάθεσή τους στο εμπόριο θα πρέπει να εφαρμοσθεί κατά τρόπο ώστε να εξηγείται καλύτερα ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των υγειονομικών φορέων και να διασφαλίζεται η ενδεδειγμένη διάδοση των πληροφοριών και των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από τις εν λόγω δραστηριότητες επιτήρησης.

1.5

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις προτάσεις σχετικά με τις κλινικές έρευνες οι οποίες, στην περίπτωση των ιατροτεχνολογικών προϊόντων, αφορούν την ασφάλεια και την απόδοση (performance) του εκάστοτε προϊόντος. Προτείνει ορισμένες τροποποιήσεις με στόχο να καταστούν οι εν λόγω προτάσεις ακόμη σαφέστερες, ιδιαίτερα όσον αφορά τη στιγμή έναρξης της κλινικής έρευνας, αφότου παρασχεθεί η έγκριση της αρμόδιας επιτροπής δεοντολογίας, σε συνάρτηση με την κατάταξη των προϊόντων.

1.6

Η ΕΟΚΕ διαφωνεί με τη μη αντιμετώπιση του θέματος της «επανεπεξεργασίας»: η εν λόγω πρακτική της επαναχρησιμοποίησης ιατροτεχνολογικών προϊόντων που σχεδιάζονται και παράγονται για χρήση una tantum (μόνον κατά τούτο) αποτελεί πράγματι κίνδυνο για την υγεία των ασθενών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί να θεσπισθεί τουλάχιστον μια αρχή σύμφωνα με την οποία κάθε φορέας που προβαίνει στην επαναχρησιμοποίηση κάποιου ιατροτεχνολογικού προϊόντος οφείλει να γνωστοποιεί ένα σύνολο στοιχείων όσον αφορά το είδος της αναληφθείσας ενέργειας και να παρέχει εγγυήσεις ποιότητας και ασφάλειας ανάλογες προς εκείνες που ισχύουν για το αρχικό προϊόν, ενημερώνοντας σχετικά τους χρήστες και τους ασθενείς.

2.1

Η κτηθείσα εμπειρία από την εφαρμογή της οδηγίας 90/385/ΕΟΚ (1) σχετικά με τα ενεργά εμφυτεύσιμα ιατρικά βοηθήματα και της οδηγίας 93/42/ΕΟΚ (2) περί των ιατροτεχνολογικών προϊόντων υπήρξε εν γένει θετική, παρότι είναι αναγκαία μια νομοθετική τροποποίηση με σκοπό να διευκρινισθούν ορισμένες ήδη ισχύουσες απαιτήσεις, αλλά και να διαμορφωθεί μια νομική βάση για προγραμματισμένες πρωτοβουλίες.

2.2

Με την οδηγία 93/42/ΕΟΚ απαιτείται να υποβάλει η Επιτροπή έκθεση στο Συμβούλιο, το αργότερο εντός πέντε ετών από την ημερομηνία έναρξης της εφαρμογής της οδηγίας, σχετικά με ορισμένες διατάξεις εφαρμογής της εν λόγω οδηγίας. Καρπός αυτής της διαδικασίας αναθεώρησης υπήρξε η έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2002 με θέμα την εφαρμογή των οδηγιών περί των ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Τα συμπεράσματα της έκθεσης αυτής παρουσιάστηκαν από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της, έγγρ. COM (2003) 386 (3), την οποία επικρότησε το Συμβούλιο στα συμπεράσματά του τον Δεκέμβριο του 2003, ενώ θετική ήταν και η στάση του Κοινοβουλίου.

2.3

Σύμφωνα με την προαναφερθείσα οδηγία, οι σημαντικότεροι τομείς όπου πρέπει να επέλθουν βελτιώσεις αφορούν τα εξής:

Η Επιτροπή πραγματοποίησε διαβούλευση, η οποία ξεκίνησε το 2003, πρωτίστως στους κόλπους της ομάδας εμπειρογνωμόνων για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα (MDEG) που συστάθηκε από τις υπηρεσίες της Επιτροπής και εν συνεχεία προέβη σε ανοικτή δημόσια διαβούλευση μέσω του Διαδικτύου (5).

2.4

Δεδομένου ότι με την πρόταση επιδιώκεται περισσότερο μια διασαφήνιση διατάξεων παρά μια κανονιστική αλλαγή, δεν προβλέπεται καμία σοβαρή οικονομική επίπτωση ούτε αναμένεται να προκύψουν περιβαλλοντικές συνέπειες. Διαμέσου της πρότασης αυτής, η Επιτροπή αποβλέπει στην επίτευξη των ακόλουθων στόχων:

2.5

Η νομική βάση της πρότασης είναι το άρθρο 95 της συνθήκης ΕΚ (πρώην άρθρο 100A), στο οποίο βασίζεται και η οδηγία 93/42/EOK. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της κατάργησης των τεχνικών φραγμών στο εμπόριο και της διευκρίνισης των εν ισχύι διατάξεων των οδηγιών 93/42/EOK και 90/385/EOK, είναι αναγκαίο και σκόπιμο να εναρμονισθούν οι νόμοι, οι κανονισμοί και οι διοικητικές διατάξεις των κρατών μελών σχετικά με ορισμένες πτυχές που αφορούν τη διάθεση στο εμπόριο και την έναρξη χρήσης των ιατροτεχνολογικών προϊόντων.

3.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής, η οποία αναμένετο επί μακρόν από τα κράτη μέλη και από τους φορείς του κλάδου. Με την επιφύλαξη των παρατηρήσεων που διατυπώνονται κατωτέρω, οι επιδιωκόμενοι στόχοι επικροτούνται πλήρως και οι προτάσεις θεωρούνται ενδεδειγμένες για τη βελτίωση της εναρμόνισης ενός τόσο σύνθετου και διαφοροποιημένου τομέα, με τη θέσπιση σαφέστερων και απλούστερων κανόνων.

3.2

Τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα αποτελούν ένα ολοένα και πιο σημαντικό τμήμα του τομέα της υγείας, με σοβαρό αντίκτυπο τόσο στην υγεία όσο και στις δημόσιες δαπάνες για υγειονομική περίθαλψη. Οι διατάξεις των προαναφερθεισών οδηγιών αφορούν περισσότερα από 10.000 είδη προϊόντων, τα οποία κυμαίνονται από απλά προϊόντα (όπως παραδείγματος χάρη οι γάζες, οι σύριγγες και τα διορθωτικά γυαλιά) έως εξαιρετικά περίπλοκα και σύνθετα εργαλεία (όπως παραδείγματος χάρη οι εμφυτεύσιμες συσκευές που σώζουν ζωές και ο διαγνωστικός εξοπλισμός απεικόνισης).

3.3

Πρόκειται για κλάδο ο οποίος ασκεί δραστηριότητα υψηλών τεχνολογικών προδιαγραφών, δεδομένου ότι τόσο οι πολίτες όσο και οι αρμόδιες υγειονομικές αρχές ζητούν διαρκώς ασφαλέστερα και περιπλοκότερα προϊόντα. Πρόκειται επίσης για κλάδο εξαιρετικά σημαντικό και από οικονομικής πλευράς: η ευρωπαϊκή αγορά, η οποία κατατάσσεται στη δεύτερη θέση αμέσως μετά από την αμερικανή αγορά, εμφανίζει κύκλο εργασιών της τάξεως των 55 δισεκατομμυρίων ευρώ περίπου, περιλαμβάνει περισσότερες από 8.000 επιχειρήσεις και απασχολεί περί τους 450.000 εργαζομένους.

3.4

Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι η ΕΕ εισάγει σημαντικό και αυξανόμενο αριθμό ιατροτεχνολογικών προϊόντων, τη στιγμή που ένα σαφέστερο και αποτελεσματικότερο νομικό πλαίσιο και μια πιο ανοικτή συνεργασία μεταξύ των αρμοδίων αρχών θα μπορούσε να δώσει νέα ώθηση στον εν λόγω κλάδο και να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο απώλειας μεριδίων αγοράς και θέσεων εργασίας.

3.5

Η εκτίμηση της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία δεν αναμένονται σημαντικές μακροοικονομικές επιπτώσεις μπορεί μεν να γίνει αποδεκτή, αλλά οι συνδυασμένες διατάξεις των πρόσθετων απαιτήσεων θα μπορούσαν να επιφέρουν αύξηση των δαπανών η οποία ενδέχεται να επηρεάσει ορισμένες λειτουργικές διαδικασίες ή σειρές προϊόντων.

3.6.1

Στην πρόταση καθορίζονται οι τροποποιήσεις που πρέπει να επέλθουν στις προαναφερθείσες οδηγίες, διασαφηνίζονται ορισμένες διαδικασίες εφαρμογής που αφορούν άλλες οδηγίες και κανονισμούς, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν καθίσταται διόλου σαφές ποιος κανόνας είναι εφαρμοστέος (προϊόντα που περιέχουν κάποιο φάρμακο (6) ή παράγωγο ανθρώπινου αίματος (7) ή προϊόν μηχανικής ανθρώπινων ιστών (8)), και διευκρινίζεται ότι τα ιατροτεχνολογικά βοηθήματα που χρησιμοποιούνται στη διάγνωση in vitro (9) δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για τα βιοκτόνα (10), η οποία πρέπει κατά συνέπεια να τροποποιηθεί.

3.6.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την αρχή σύμφωνα με την οποία, εάν τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα φέρουν «ως βοηθητικό προϊόν» φάρμακο ή παράγωγο ανθρώπινου αίματος ή προϊόν μηχανικής ανθρώπινων ιστών, τότε πρέπει να εφαρμόζονται οι οδηγίες περί ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Η ΕΟΚΕ διερωτάται, εντούτοις, για ποιο λόγο το κυρίως σώμα του κανονισμού δεν περιλαμβάνει κάποια σαφή αναφορά στα προϊόντα για την κατασκευή των οποίων χρησιμοποιήθηκαν ιστοί ζωικής προέλευσης, που αναφέρονται σε ορισμένα παραρτήματα. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ φοβάται μήπως ο όρος «βοηθητικό προϊόν» θα μπορούσε να οδηγήσει εκ νέου σε αποκλίνουσες ερμηνείες μεταξύ των κρατών μελών και των κοινοποιημένων οργανισμών και, ως εκ τούτου, επιθυμεί τον επακριβέστερο προσδιορισμό αυτής της έννοιας.

3.6.3

Θα ήταν σκόπιμο να υποδειχθεί σαφέστερα ποια αρχή είναι αρμόδια και υπεύθυνη για τη συνολική αξιολόγηση σε περιπτώσεις που συνδυάζουν τη χρήση ιατροτεχνολογικών προϊόντων με φάρμακα, παράγωγα ανθρώπινου αίματος και ανθρώπινους ιστούς: σε τέτοιες περιπτώσεις οι κοινοποιημένοι οργανισμοί μπορούν να απευθύνονται στις εθνικές ή στις κοινοτικές αρχές (όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων — EMEA), οι οποίες δεν είναι πάντοτε σε θέση να αξιολογήσουν τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα αυτά καθ'εαυτά και εφαρμόζουν διαδικασίες που έχουν προβλεφθεί για διαφορετικά είδη προϊόντων, συχνά δε εντός πάρα πολύ μεγάλου χρονικού διαστήματος.

3.6.3.1

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να προσδιορισθεί το διάστημα εντός του οποίου πρέπει να πραγματοποιείται η εν λόγω αξιολόγηση, δεδομένου ότι πρόκειται για κλάδο του οποίου τα προϊόντα από καινοτόμα γίνονται σε πολύ σύντομο διάστημα παρωχημένα. Ευελπιστεί, επιπλέον, ότι θα καταρτισθεί ένας οδηγός σχετικά με τις ειδικές αρμοδιότητες και με τις μεθόδους διεξαγωγής της εν λόγω αξιολόγησης από τις αρμόδιες αρχές, σε συνεργασία με τις αρχές που είναι υπεύθυνες για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα. Τέλος, λαμβανομένης υπόψη της πείρας που απέκτησαν οι κατασκευαστές με την πάροδο των ετών, η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι οι κοινοποιημένοι οργανισμοί θα αποκτήσουν δυνατότητα πρόσβασης στην επιστημονική άποψη οποιασδήποτε αναγνωρισμένης αρμόδιας αρχής, και όχι μόνον του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMEA).

3.6.4

Μεγάλο μέρος των προϊόντων μηχανικής ανθρώπινων ιστών — λόγω της φύσεώς τους, του μηχανισμού δράσης τους και των μεθόδων παρασκευής τους — προσομοιάζει περισσότερο με τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα παρά με τα φάρμακα. Προκειμένου να αποφευχθούν δυνητικά νομοθετικά κενά, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμο να συμπεριληφθούν τα εν λόγω προϊόντα στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας πρότασης, με εξαίρεση εκείνα που ενεργούν εντός ή επί του ανθρώπινου σώματος ασκώντας κατ'εξοχήν φαρμακολογική, ανοσολογική ή μεταβολική δράση.

3.6.5

Η ΕΟΚΕ διαφωνεί με την ταυτόχρονη εφαρμογή των δύο οδηγιών — της οδηγίας περί των ιατροτεχνολογικών προϊόντων και της οδηγίας για τα μέσα ατομικής προστασίας — δεδομένου ότι θέτουν διαφορετικές απαιτήσεις παρότι επιδιώκουν έναν κοινό στόχο, ο οποίος συνίσταται στην προστασία των χρηστών. Τούτο θα μπορούσε να περιπλέξει την κατάσταση από λειτουργική άποψη, αυξάνοντας αδικαιολόγητα τις δαπάνες χωρίς πρόσθετα οφέλη από πλευράς ασφαλείας.

3.6.6

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει μεν τη νέα διαδικασία που βασίζεται στην επιτροπολογία, η οποία προστέθηκε στο άρθρο 13 με στόχο να διευκολυνθεί η λήψη δεσμευτικών και ταχέων αποφάσεων σε περίπτωση εσφαλμένης ή ελλιπούς κατάταξης, επισημαίνει όμως ότι για την επίτευξη ενός όσο το δυνατόν καλύτερου αποτελέσματος απαιτείται να βελτιωθεί η ροή των πληροφοριών μεταξύ των αρμοδίων αρχών και να διασφαλισθεί η αποτελεσματική διαχείριση των στοιχείων μέσω της ευρωπαϊκής τράπεζας δεδομένων.

3.7.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία την καθιέρωση σαφέστερων και ευρύτερων διατάξεων για τη συλλογή και τη διάδοση των πληροφοριών, καθώς και για τον συντονισμό και την κοινοποίηση των δραστηριοτήτων επιτήρησης.

3.7.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί την πρόταση ελλιπή όσον αφορά την ικανότητα των κοινοποιημένων οργανισμών να αρθούν στο ύψος των καθηκόντων που τους έχουν ανατεθεί, παράλειψη η οποία είχε ήδη επισημανθεί στην ανακοίνωση του 2003 (11). Είναι γεγονός ότι τα νέα θεραπευτικά σύνορα και ο ολοένα και πιο περίπλοκος και σύνθετος χαρακτήρας των προϊόντων προϋποθέτουν επιστημονικές και τεχνικές ικανότητες οι οποίες δεν είναι πάντοτε δυνατόν να εξασφαλισθούν σε εθνικό επίπεδο. Ευκταίο θα ήταν να υπάρξει ένα ευρωπαϊκό σχέδιο, ή τουλάχιστον κάποιος συντονισμός, προκειμένου να διασφαλισθεί η συγκεκριμένη εξειδίκευση μερικών κοινοποιημένων οργανισμών σε ορισμένα είδη εξαιρετικά περίπλοκων και σύνθετων προϊόντων.

3.7.3

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανάγκη να επιβληθεί σε κάθε μη κοινοτικό κατασκευαστή η υποχρέωση να ορίζει σε κάποιο κράτος μέλος της ΕΕ έναν εξουσιοδοτημένο εντολοδόχο του ο οποίος θα ενεργεί εξ ονόματός τους και θα είναι υπόλογος ενώπιον των αρχών όσον αφορά τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την παρούσα οδηγία. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ελλείψεις και ανακολουθίες στο κείμενο, το οποίο χρήζει διασαφήνισης (πρβλ. σημείο 4.3 κατωτέρω), και τάσσεται επί της αρχής υπέρ ενός ευπροσάρμοστου συστήματος το οποίο να παρέχει πραγματική ελευθερία επιλογής στις επιχειρήσεις.

3.7.4

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι όλες οι πληροφορίες σχετικά με την εγγραφή σε μητρώο, τα κλινικά στοιχεία, τα πιστοποιητικά και την επαγρύπνηση (συμπεριλαμβανομένων, επομένως, των σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών και συμβάντων) πρέπει να διαβιβάζονται υποχρεωτικώς, και όχι μόνον εθελουσίως, στην ευρωπαϊκή βάση δεδομένων EUDAMED. Η βάση αυτή λειτουργεί μεν ήδη αλλά σε περιορισμένους τομείς: καλό θα ήταν, αφενός, να επαναπροσδιορισθούν τα καθήκοντά της το συντομότερο δυνατόν, ιδίως όσον αφορά την παροχή μη εμπιστευτικών πληροφοριών στους ενδιαφερομένους φορείς, και, αφετέρου, να της παρασχεθούν κατάλληλες δομές και πόροι.

3.7.4.1

Κρίνεται σκόπιμο να τεθεί στη διάθεση των άμεσα ενδιαφερομένων φορέων ένα ενδεδειγμένο σύνολο μη εμπιστευτικών πληροφοριών, έστω και σε συνοπτική μορφή, καθώς και πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια και την ποιότητα των προϊόντων και με την επιτήρησή τους μετά τη διάθεσή τους στο εμπόριο: οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να τίθενται επίσης στη διάθεση των ενώσεων υγειονομικών φορέων προκειμένου να διασφαλισθεί μια πιο συνειδητή και ασφαλής χρήση των ιατροτεχνολογικών προϊόντων.

3.7.4.2

Η ΕΟΚΕ ελπίζει, εξάλλου, ότι — σε συνεργασία με τους ενδιαφερομένους φορείς — θα καταρτισθεί ένα οδηγός προκειμένου να αποκτήσουν οι υπεύθυνοι φορείς τη δυνατότητα να συντάσσουν και να δημοσιεύουν μια σύνοψη των χαρακτηριστικών του εκάστοτε προϊόντος. Ο εν λόγω οδηγός, καθώς και οι πληροφορίες που συλλέγονται και επικυρώνονται στον τομέα της επαγρύπνησης, θα πρέπει να τίθενται στη διάθεση των κοινοποιημένων οργανισμών και των αρμοδίων αρχών, ενώ συγχρόνως θα πρέπει να εξετασθούν διάφορα μέσα που ενδείκνυνται για την ευρύτερη διάδοση των πληροφοριών αυτών.

3.7.5

Προβλέπεται ότι οι οδηγίες χρήσης μπορούν να παρασχεθούν και με άλλη μορφή πέραν του επεξηγηματικού φυλλαδίου, γεγονός το οποίο αντιβαίνει προς τις απαιτήσεις των φορέων του κλάδου, λαμβανομένης ιδίως υπόψη της τεράστιας γκάμας ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Θα ήταν σκόπιμο να διερευνηθούν περαιτέρω οι δυνατότητες χρησιμοποίησης ηλεκτρονικών μέσων (όπως, παραδείγματος χάρη, τα CD-ROM και το Διαδίκτυο), διαμέσου μιας απλούστερης και πιο ευέλικτης διαδικασίας από εκείνη που προβλέπεται επί του παρόντος, ούτως ώστε να μην επιβάλλεται η ειδική πλειοψηφία των κρατών μελών.

3.7.6

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να γίνεται στην οδηγία ρητή αναφορά στα επεξηγηματικά έγγραφα καθοδήγησης που καταρτίζονται από ειδικές ομάδες εργασίας και εκδίδονται από την Επιτροπή (έγγραφα MedDev), καθώς και στην καθιέρωση απλουστευμένων διαδικασιών για την έγκρισή τους, με στόχο τον περιορισμό των προβλημάτων ερμηνείας και την καλύτερη εναρμόνιση όσον αφορά τη στάση των κατασκευαστών και των κοινοποιημένων οργανισμών.

3.8.1

Το σύστημα επιτήρησης των προϊόντων μετά τη διάθεσή τους στο εμπόριο προσδιορίζεται ικανοποιητικά στην πρόταση όσον αφορά τους κατασκευαστές, αλλά ο ρόλος και οι ευθύνες των υγειονομικών φορέων δεν διευκρινίζονται σαφώς, ενώ δεν θεωρείται ακόμη ενδεδειγμένη η διαδικασία διάδοσης των πληροφοριών και των αποτελεσμάτων των εν λόγω μηχανισμών επιτήρησης. Το σύστημα αυτό εξακολουθεί να έχει ιδιαίτερα έντονη εθνική χροιά, παρότι θα ήταν σκόπιμο να λάβει μια πιο ευρωπαϊκή διάσταση.

3.8.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις τροποποιήσεις που προτείνονται στο παράρτημα Χ σχετικά με τα κλινικά στοιχεία τα οποία, στην περίπτωση των ιατροτεχνολογικών προϊόντων, αφορούν την ασφάλεια και την απόδοση (performance) του εκάστοτε προϊόντος. Προτείνει δε να καταστεί ακόμη σαφέστερο το συγκεκριμένο άρθρο όσον αφορά τη στιγμή έναρξης της κλινικής έρευνας, αφότου παρασχεθεί η έγκριση της αρμόδιας επιτροπής δεοντολογίας, σε συνάρτηση με την κατάταξη των προϊόντων.

3.8.3

Η ΕΟΚΕ διαφωνεί με την εξαίρεση του θέματος της «επανεπεξεργασίας» από το προτεινόμενο κείμενο: η εν λόγω πρακτική της επαναχρησιμοποίησης ιατροτεχνολογικών προϊόντων που σχεδιάζονται και παράγονται για χρήση una tantum (μόνον κατά τούτο) — η οποία έχει ήδη εγκαταλειφθεί σε ορισμένα κράτη μέλη — δεν παρέχει επαρκείς εγγυήσεις ασφαλείας στους ασθενείς, εφόσον δεν έχει ελεγχθεί πλήρως η αξιοπιστία και η ασφάλεια χρήσης που οδήγησαν στην έγκριση του προϊόντος μιας χρήσης.

3.8.3.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η εν λόγω πρακτική — η οποία ακολουθείται συχνά σε νοσοκομειακό περιβάλλον εντός διαφόρων κρατών μελών — χρήζει απαγόρευσης επειδή, αφενός, είναι επικίνδυνη για την υγεία των ασθενών και, αφετέρου, δυσχεραίνει την απόδοση ευθυνών. Η αποστείρωση δεν μπορεί πράγματι να θεωρηθεί απολύτως αβλαβής, κυρίως διότι ενδέχεται να προκαλέσει αλλοίωση των δομικών χαρακτηριστικών των χρησιμοποιούμενων υλικών.

3.8.3.2

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση του γεγονότος ότι οι εν λόγω πρακτικές εμπίπτουν στις εθνικές αρμοδιότητες, κρίνει όμως αναγκαία μια παρέμβαση σε κοινοτικό επίπεδο επειδή, αν μη τι άλλο, η ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών και η πρόσφατη αναγνώριση της δυνατότητας να τυγχάνει κανείς περίθαλψης σε άλλο κράτος μέλος επιβάλλουν την υιοθέτηση κοινώς αποδεκτών πρακτικών. Ως μεταβατικό στάδιο, θα μπορούσε τουλάχιστον να θεσπισθεί μια αρχή σύμφωνα με την οποία κάθε φορέας που προβαίνει σε επανεπεξεργασία οφείλει να γνωστοποιεί ένα σύνολο στοιχείων, συνεκτικών προς την κατάταξη του ιατροτεχνολογικού προϊόντος και προς το είδος της αναληφθείσας ενέργειας, με στόχο τόσο την παροχή εγγυήσεων ποιότητας και ασφάλειας ανάλογων προς εκείνες που ισχύουν για το αρχικό προϊόν όσο και τη σαφή ενημέρωση των χρηστών και των ασθενών.

3.8.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί πλήρως τις διευκρινίσεις που προτείνονται για την αξιολόγηση της πιστότητας και την υποχρέωση να υποβάλλεται φάκελος τεκμηρίωσης του σχεδιασμού ενός ιατροτεχνολογικού προϊόντος, σε συνάρτηση με την κατάταξη του ιατροτεχνολογικού προϊόντος αυτού καθ'εαυτού και με την τεχνολογική ή θεραπευτική καινοτομία που συνεπάγεται το εν λόγω προϊόν. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανάγκη να ελέγχονται δεόντως από τους κατασκευαστές τα τρίτα μέρη στα οποία αναθέτουν τον σχεδιασμό και την παρασκευή διαφόρων προϊόντων.

4.1.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ασυμβίβαστη προς την αρχή της απλούστευσης και προς την ασφάλεια δικαίου την ταυτόχρονη εφαρμογή δύο οδηγιών για το ίδιο προϊόν, όπως προτείνεται επί του παρόντος για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα και για τον ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό, και προσβλέπει συνεπώς στην αποκατάσταση του αρχικού κειμένου του άρθρου 1.6 της οδηγίας 93/42/EOK.

4.1.2

Κατά γενικό κανόνα, και όταν πρόκειται για κάποιο ιατροτεχνολογικό προϊόν το οποίο ενδέχεται να εμπίπτει στον ορισμό άλλων οδηγιών (φαρμακευτικά είδη, καλλυντικά προϊόντα, κλπ.), η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα διευκρινίζεται, οπουδήποτε κρίνεται σκόπιμο, ότι για την αξιολόγηση της εφαρμοστέας οδηγίας οι υπεύθυνοι οργανισμοί και οι αρμόδιες αρχές οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τον πρωταρχικό σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκε ένα δεδομένο προϊόν, καθώς και τον βασικό μηχανισμό δράσης του.

4.1.3

Προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε νομική αβεβαιότητα, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την τροποποίηση της υφιστάμενης διατύπωσης του σημείου 7.4. του παραρτήματος Ι. Ειδικότερα, απαιτείται να καταστεί σαφές ότι, σε περίπτωση που ένα ιατροτεχνολογικό προϊόν περιέχει μια ουσία η οποία εάν χρησιμοποιηθεί ξεχωριστά μπορεί να θεωρηθεί φάρμακο, τότε εφαρμόζονται οι συγκεκριμένες διατάξεις της νομοθεσίας περί φαρμάκων που αναφέρονται στην ασφάλεια και στην ποιότητα της ουσίας καθ'εαυτής, και όχι η νομοθεσία περί φαρμάκων εν γένει.

4.1.4

Όσον αφορά τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα τα οποία περιέχουν ένα προϊόν μηχανικής ανθρώπινων ιστών, η ΕΟΚΕ φοβάται μήπως οι διευκρινίσεις που παρέχονται στη νέα παράγραφο 4β) δεν καθιστούν δυνατή την επίλυση όλων των δυσκολιών ερμηνείας και, συνεπώς, ευελπιστεί ότι ο ορισμός των εν λόγω προϊόντων θα επεξηγηθεί σαφώς στο άρθρο 1 σύμφωνα με τις ισχύουσες οδηγίες και, ειδικότερα, με τον κανονισμό που τελεί υπό συζήτηση για τα φάρμακα προηγμένων θεραπειών (12).

4.2.1

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να καταστεί υποχρεωτικό να διαβιβάζονται στην ευρωπαϊκή βάση δεδομένων EUDAMED τα σχετικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των κλινικών στοιχείων και των σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών, τόσο από τις διάφορες αρμόδιες αρχές και τους υπεύθυνους οργανισμούς όσο και από τους κατασκευαστές ή τους εντολοδόχους τους. Προκειμένου να διασφαλισθεί η αποτελεσματικότητα της εν λόγω συλλογής στοιχείων απαιτείται, εντούτοις, ο επαναπροσδιορισμός των καθηκόντων του εν λόγω οργανισμού και η διαμόρφωση ενός προγράμματος εφαρμογής το οποίο να εγγυάται την αποτελεσματική λειτουργία χάρη σε κατάλληλες δομές και πόρους.

4.2.2

Για την εξασφάλιση της πληρότητας των συλλεχθέντων στοιχείων και της ευρύτερης διάδοσης των σχετικών μη εμπιστευτικών πληροφοριών, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την τροποποίηση διαφόρων σημείων της πρότασης, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται ειδικότερα τα εξής:

4.2.3

Η ΕΟΚΕ προσβλέπει, εξάλλου, στην τροποποίηση του Άρθρου 20.3 με στόχο την εδραίωση της αρχής σύμφωνα με την οποία οι μη εμπιστευτικές πληροφορίες πρέπει να τίθενται στη διάθεση των χρηστών, σε συνοπτική μορφή, τόσο από τους κατασκευαστές και τους εντολοδόχους όσο και από τις ενδιαφερόμενες αρχές και τους οργανισμούς.

4.3.1

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει μια αμφισημία όσον αφορά τον εντολοδόχο ενός κατασκευαστή ο οποίος δεν έχει έδρα στην Κοινότητα: ενώ στην 14η αιτιολογική σκέψη αναφέρεται ένας και μόνο εντολοδόχος για όλες τις κατηγορίες προϊόντων, στο Άρθρο 10α.3 και στο Άρθρο 14.2 δεν διευκρινίζεται εάν περιλαμβάνονται «όλες» οι κατηγορίες προϊόντων ή μόνον μερικές εξ αυτών.

4.3.2

Λαμβανομένης υπόψη της ετερογενούς γκάμας ιατροτεχνολογικών προϊόντων που θα μπορούσε να διαθέσει στην αγορά ένας κατασκευαστής, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί στη διασφάλιση μεγαλύτερης ευελιξίας προκειμένου να υποδεικνύεται μόνον ένας εντολοδόχος για κάθε είδος προϊόντος, και όχι απαραιτήτως για ολόκληρη τη γκάμα παραγωγής (διευκρινίζοντας επίσης στις διάφορες γλωσσικές αποδόσεις ότι, από νομική άποψη, γίνεται αναφορά σε φυσικά και νομικά πρόσωπα).

4.4.1

Οι διατάξεις που αφορούν την ενημέρωση των αρμοδίων αρχών με στόχο τη διευκόλυνση του ελέγχου και της διαχείρισης των στοιχείων των κλινικών ερευνών κρίνεται σκόπιμο να συμπεριληφθούν στο σημείο 2) του Άρθρου 2, διευκρινίζοντας ότι ο κατασκευαστής ή ο εντολοδόχος του οφείλουν να ενημερώνουν τις αρχές όλων των κρατών μελών στα οποία διενεργούνται οι εν λόγω έρευνες, σχετικά με την αναστολή, τη διακοπή ή την περάτωση των ερευνών και να τους παρέχουν τις δέουσες εξηγήσεις και την ενδεδειγμένη αιτιολόγηση.

4.4.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη νέα διατύπωση των παραγράφων 2 και 3 του Άρθρου 15· εντούτοις, διερωτάται μήπως θα πρέπει να τροποποιηθεί η παράγραφος 3 διευκρινίζοντας ότι για τα προϊόντα της κατηγορίας I οι κλινικές έρευνες μπορούν να αρχίσουν αμέσως μόλις η ενδιαφερόμενη επιτροπή δεοντολογίας εκφέρει θετική γνώμη όσον αφορά το σχέδιο κλινικής έρευνας.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/19

1.

Σκοπός της παρούσας πρότασης είναι η κωδικοποίηση της οδηγίας 78/1035/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 19ης Δεκεμβρίου 1978, σχετικά με τις φορολογικές ατέλειες που χορηγούνται κατά την εισαγωγή αγαθών που έχουν μορφή μικροδεμάτων μη εμπορικού χαρακτήρος και προέρχονται από τρίτες χώρες. Η νέα οδηγία θα αντικαταστήσει τις διάφορες πράξεις που αποτελούν αντικείμενο της κωδικοποίησης· η παρούσα πρόταση σέβεται πλήρως την ουσία των υπό κωδικοποίηση κειμένων και αρκείται απλώς στη συγκέντρωσή τους, επιφέροντας μόνο τις τυπικές τροποποιήσεις που απαιτούνται από την ίδια τη διαδικασία κωδικοποίησης.

2.

Η γενική κωδικοποίηση των κοινοτικών διατάξεων του ανέλαβε η Eπιτροπή με βάση την απόφαση που υιοθετήθηκε την 1η Απριλίου 1987 και επιβεβαιώθηκε από τα συμπεράσματα της διάσκεψης κορυφής του Εδιμβούργου σαφώς και υποστηρίζεται από την ΕΟΚΕ. Συνεπώς, η γνωμοδότησή της για την πρόταση οδηγίας είναι θετική, όπως έχει συμβεί και σε άλλες περιπτώσεις που αφορούσαν παρόμοιες πρωτοβουλίες.

3.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι σύμφωνα με την διοργανική συμφωνία της 20ης Δεκεμβρίου 1994, που συνήφθη μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, δεν μπορεί να επέλθει καμία ουσιαστική τροποποίηση κατά την κωδικοποίηση. Στο κείμενο της πρότασης οδηγίας η Επιτροπή εγγυάται την τήρηση του όρου αυτού.

4.

Ο συμβουλευτικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής καθώς και η υπεύθυνη στάση της συνεπάγονται ότι επαληθεύει τις τροποποιήσεις που επήλθαν πριν εγκρίνει το έγγραφο, πράγμα το οποίο έκανε ο εισηγητής χωρίς να προβεί σε καμία κριτική ή ιδιαίτερη παρατήρηση.

5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση κωδικοποίησης που εγγράφεται στη διαδικασία απλούστευσης και αποσαφήνισης του ευρωπαϊκού δικαίου.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/20

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή κρίνει ότι η πρόταση κανονισμού για τις δημόσιες επιβατικές σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές που υπέβαλε η Επιτροπή αντιπροσωπεύει μια βελτίωση σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκδόσεις, όσον αφορά τη δυνατότητα απευθείας ανάθεσης.

1.2

Ωστόσο, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της νομικής ασφάλειας, τον οποίο επιδιώκουν τόσο οι οργανώτριες αρχές όσο και οι ενδιαφερόμενοι φορείς, θα έπρεπε να αποσαφηνιστούν περαιτέρω ορισμένα σημεία:

1.3

Υπό τις συνθήκες αυτές, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ρητά την υποχρέωση ανάθεσης συμβάσεων και την ισορροπία μεταξύ των δυνατοτήτων ανοίγματος στον ανταγωνισμό και απευθείας ανάθεσης, ούτως ώστε να προωθηθεί η αναγκαία διαφάνεια και η βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών, στα πλαίσια ενός ανταγωνιστικού συστήματος.

1.4

Επιθυμεί να εφαρμόζονται οι διατάξεις του κανονισμού στο σύνολο των συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας μεταφορών.

1.5

Στα πλαίσια μιας ισορροπίας μεταξύ του ανοίγματος στον ανταγωνισμό και της απευθείας ανάθεσης σε εγχώριο μεταφορέα, η ΕΟΚΕ δηλώνει ότι υποστηρίζει την γεωγραφική οριοθέτηση της δραστηριότητας, ώστε να αποτρέπεται οιαδήποτε στρέβλωση του ανταγωνισμού και να διαφυλάσσεται η ελεύθερη επιλογή των τοπικών αρχών και η ισότιμη μεταχείριση σε περιβάλλον ελεγχόμενου ανταγωνισμού.

1.6

Επιθυμεί, σε περίπτωση απευθείας ανάθεσης σε εγχώριο μεταφορέα, να διατηρείται ένα περιθώριο ευελιξίας, σαφώς καθορισμένης όμως και πλαισιωμένης στην περίπτωση όπου, για την ενοποίηση των δικτύων και την ολοκλήρωση των υπηρεσιών μεταφορών, έχει καθοριστική σημασία να μπορούν οι υπηρεσίες αυτές να προεκτείνονται στα γειτονικά ή/και παρακείμενα εδάφη διαφορετικών αρχών από εκείνη που ανέθεσε τη σύμβαση δημόσιας υπηρεσίας μεταφορών.

1.7

Φρονεί ότι είναι δικαιολογημένες οι εξαιρέσεις που προβλέπονται για τις συμβάσεις μικρής εμβέλειας και για τη διατήρηση της συνέχειας της υπηρεσίας.

1.8

Διερωτάται κατά πόσον είναι σκόπιμη η απευθείας ανάθεση των συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας σιδηροδρομικών μεταφορών, είτε σε ιστορικούς φορείς είτε σε νέους, χωρίς να προβλέπεται καμία συγκεκριμένη πλαισίωση ούτε και κανόνες που να εξασφαλίζουν τον ισότιμο ανταγωνισμό, όπως προβλέπεται για τους εγχώριους μεταφορείς, καθότι αυτό προκαλεί έλλειψη νομικής ασφάλειας και στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

1.9

Κρίνει ότι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλίζονται οι αρχές της διαφάνειας, της ισότιμης μεταχείρισης, της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των δημόσιων σιδηροδρομικών μεταφορών, είναι να εφαρμόζονται σε αυτές οι ίδιοι κανόνες που ισχύουν για τις τοπικές οδικές μεταφορές.

1.10

Ζητά την επαναφορά στο πνεύμα της πρότασης κανονισμού του 2002 ως προς την ποιότητα της υπηρεσίας και την τήρηση των κοινωνικών νομοθεσιών που ισχύουν στα κράτη μέλη.

1.11

Με τις επιφυλάξεις αυτές, η ΕΟΚΕ επιθυμεί την ταχεία υιοθέτηση του κανονισμού, ο οποίος είναι αναγκαίος για την εξασφάλιση της νομικής ασφάλειας στον κλάδο.

2.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε νέα πρόταση κανονισμού σχετικά με τις υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας στις δημόσιες υπηρεσίες επιβατικών σιδηροδρομικών και οδικών μεταφορών. Πρόκειται, εν προκειμένω, για την τρίτη έκδοση.

2.2

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το έργο που εκπόνησε η Επιτροπή, χάρη στο οποίο μπορούν να ξαναρχίσουν οι σχετικές συζητήσεις, που μέχρι στιγμής ήταν ακινητοποιημένες σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων.

2.3

Το προτεινόμενο κείμενο αποσκοπεί στο να συμβιβάσει τις διάφορες θέσεις που έχουν εκφραστεί κατά τις προηγούμενες συζητήσεις, υπό το φως των τελευταίων νομολογιακών εξελίξεων, και κυρίως της απόφασης Altmark — Trans, και να άρει τις ανησυχίες όσον αφορά την τήρηση της αρχής της επικουρικότητας και της αρχής της ελεύθερης διοίκησης των δημοσίων αρχών.

2.4

Το κείμενο παρουσιάζει μεγάλη διαφορά από την προηγούμενη έκδοση και η διατύπωσή του είναι απλούστερη. Εντούτοις, προκειμένου να μην παραταθεί η νομοθετική διαδικασία, το Κοινοβούλιο αποφάσισε να θεωρήσει ότι πρόκειται για αναθεώρηση του ίδιου κειμένου και να το εξετάσει σε δεύτερη ανάγνωση. Ως εκ τούτου, η πρόταση βρίσκεται σε επίπεδο Συμβουλίου Υπουργών, όπου άρχισε ήδη η εξέτασή της και ελήφθη η απόφαση να εξεταστεί ο συσχετισμός της με την τρίτη δέσμη μέτρων για τους σιδηροδρόμους, κυρίως όσον αφορά το άνοιγμα των διεθνών μεταφορών και τη δυνατότητα ενδομεταφορών (2).

2.5

Η Επιτροπή εκτιμά ότι το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, που χρονολογείται από το 1969, είναι πλέον παρωχημένο και ότι πρέπει να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και η ποιότητα των μεταφορών ώστε να διατηρήσουν, ή ακόμη και να αυξήσουν, το μερίδιό τους στην αγορά. Επιθυμεί «να ρυθμισθεί ο ανταγωνισμός, ακόμη και στις περιφέρειες και τις πόλεις, για να εξασφαλισθεί διαφάνεια στην ανάθεση των συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας και στους όρους εκτέλεσής τους» (3). Σχετικά με το ζήτημα αυτό, στη γνωμοδότησή της του 2001 για την προηγούμενη πρόταση κανονισμού, η ΕΟΚΕ είχε ειδικότερα εκφράσει την ικανοποίησή της «για την πρόθεση της Επιτροπής να εισαγάγει στον τομέα των επιβατικών μεταφορών μια οργάνωση αγοράς με ελεγχόμενο και όχι με πλήρη ανταγωνισμό» (4).

2.6

Επίσης, είχε παρατηρήσει με ικανοποίηση ότι «εφεξής, η ισότητα ευκαιριών και ο ανταγωνισμός μεταξύ διαφόρων τύπων επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από τη φύση τους, θα αναπτυχθεί μέσω της νομικής και λογιστικής διαφάνειας» (5).

2.7

Σήμερα, και ενώ η πρόταση κανονισμού απομένει ακόμη να συζητηθεί σε δεύτερη ανάγνωση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η ΕΟΚΕ δεν μπορεί παρά να επιβεβαιώσει την επιθυμία της για διαφάνεια, ισότητα ευκαιριών και ελεγχόμενο ανταγωνισμό στις διαδικασίες διαχείρισης των δημοσίων υπηρεσιών επιβατικών σιδηροδρομικών και οδικών μεταφορών, στα πλαίσια τήρησης της αρχής της ουδετερότητας του άρθρου 295 της Συνθήκης.

2.8

Ως προς τούτο, από την πρόσφατη συμβολή της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, και ειδικότερα τις αποφάσεις Altmark — Trans και Stadt Halle, έχουν προκύψει στοιχεία για την αξιολόγηση. Στα πλαίσια της άσκησης του δικαιώματος πρωτοβουλίας που διαθέτει, η Επιτροπή δεν δεσμεύεται από τη νομολογία, δεδομένου ότι το νομικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεμελιώνεται κυρίως στο γραπτό δίκαιο και όχι στις αποφάσεις της δικαιοσύνης. Στην πράξη, η πρόταση κανονισμού υιοθετεί, στο άρθρο 4, τις αρχές των τριών πρώτων κριτηρίων που απορρέουν από την απόφαση Altmark — Trans. Όσον αφορά το τέταρτο κριτήριο, ορισμένα στοιχεία του έχουν περιληφθεί στο σημείο 7 του παραρτήματος.

2.9

Πρέπει να τονιστεί ότι η απόφαση Altmark — Trans όριζε κριτήρια που εξασφαλίζουν ότι οι αντισταθμίσεις των υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας δεν χαρακτηρίζονται νομικά ως κρατικές ενισχύσεις. Το πεδίο της πρότασης κανονισμού είναι ευρύτερο και καλύπτει θέματα που δεν ρύθμιζε η νομολογία, ειδικότερα δε το ζήτημα της συμβατότητας με τους κανόνες του ανταγωνισμού ορισμένων αντισταθμίσεων που χαρακτηρίζονται νομικά ως κρατικές ενισχύσεις και το ζήτημα της εκχώρησης αποκλειστικών δικαιωμάτων. Ας επισημανθεί ότι, το 1969, δεν υπήρχε αγορά των μεταφορών και, ως εκ τούτου, δεν ετίθετο ζήτημα αποκλειστικών δικαιωμάτων.

3.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρωτοβουλία της Επιτροπής, επιθυμεί όμως να επισημάνει κάποια ζητήματα δικαίου που αξίζει να συζητηθούν και τονίζει ότι, για να μπορέσει ο νέος κανονισμός να υιοθετηθεί και να τεθεί σε εφαρμογή ταχέως, μεγάλη σημασία έχει να εξασφαλίζει πραγματικά την νομική ασφάλεια που προσδοκά το σύνολο του κλάδου.

3.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τις προσπάθειες που κατέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να καταλήξει στην επίτευξη μιας νέας ισορροπίας στις τοπικές μεταφορές που θα σέβεται την ελεύθερη διοίκηση των τοπικών αρχών και που θα μπορεί να ικανοποιήσει το σύνολο των ενδιαφερομένων.

3.3

Εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι τοπικές δημόσιες αρχές θα έχουν την επιλογή να ανοίγουν τις υπηρεσίες μεταφορών στον ανταγωνισμό ή να τις παρέχουν οι ίδιες ή μέσω εγχώριου μεταφορέα, υπό τον όρο ότι θα πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια ώστε να αποτρέπεται οποιαδήποτε στρέβλωση του ανταγωνισμού.

3.4

Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει την υποστήριξή της προς την αρχή του ελεγχόμενου ανταγωνισμού -έναντι του πλήρους ανταγωνισμού- την οποία υιοθετεί η νέα αυτή πρόταση κανονισμού (άρθρα 3 και 5, παράγραφος 3). Πράγματι, πιστεύει ότι η αρχή αυτή είναι η πλέον κατάλληλη ώστε να συνδυάζονται οι ανάγκες της δημόσιας υπηρεσίας με την ανάγκη καθορισμού ενός εναρμονισμένου και ασφαλούς πλαισίου κανόνων για την ανάθεση των συμβάσεων. Συνδυάζει τις ανάγκες της δημόσιας υπηρεσίας με τις ανάγκες της επιχειρηματικής διάστασης του κλάδου (όποιο κι αν είναι το καθεστώς των επιχειρήσεων).

3.5

Πιστεύει ότι ένα σύστημα ανταγωνισμού που προβλέπει τη γενίκευση της υποχρεωτικής ανάθεσης συμβάσεων και την ελευθερία επιλογής μεταξύ του ανοίγματος στον ανταγωνισμό και της δυνατότητας απευθείας ανάθεσης, παρέχει τα εχέγγυα για βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των δημοσίων μεταφορών. Πράγματι, οι οργανώτριες αρχές θα οφείλουν να ορίζουν σαφώς και εκ των προτέρων τις υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας και τη γεωγραφική περιοχή, καθώς και τους κανόνες υπολογισμού των αντισταθμίσεων και τις διαδικασίες κατανομής των δαπανών και των εσόδων, και να εξασφαλίζουν σε όλα αυτά την δέουσα εκ των προτέρων δημοσιοποίηση.

3.6

Οι φορείς εκμετάλλευσης, από την πλευρά τους, θα γνωρίζουν σαφώς το πλαίσιο και τις υποχρεώσεις της δραστηριότητάς τους.

3.7

Επιπλέον, προβλέπεται ότι η εκάστοτε αρμόδια αρχή θα δημοσιοποιεί κάθε χρόνο λεπτομερή έκθεση σχετικά με τις υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας που υπάγονται στην αρμοδιότητά της, με τους επιλεγέντες μεταφορείς, καθώς και με τις αποζημιώσεις και τα αποκλειστικά δικαιώματα που τους χορηγούνται ως αντιστάθμιση (άρθρο 7). Έτσι, οι πολίτες θα μπορούν να γνωρίζουν τις ακριβείς συνθήκες της εκμετάλλευσης των υπηρεσιών μεταφοράς και, συνεπώς, να αντιπαραβάλλουν την ποιότητα και το κόστος των υπηρεσιών που τους προτείνονται. Θα πρέπει, ωστόσο, να υπάρξει μέριμνα ώστε η προβλεπόμενη έκθεση να μην αυξάνει υπερβολικά το διοικητικό βάρος που επιβάλλεται στις τοπικές αρχές και που θα μεταφέρεται, επομένως, στους μεταφορείς. Η υπερβολική γραφειοκρατία, στην πράξη, παραβλάπτει την ορθή πληροφόρηση.

4.1.1

Το ζήτημα της υπερίσχυσης ενός δικαίου έναντι άλλου ετέθη, δεδομένου ότι υφίστανται δύο ειδών νομικά καθεστώτα που μπορούν να εφαρμοστούν στον κλάδο.

4.1.2

Κατά την πρώτη ανάγνωση, το 2001, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε υιοθετήσει τροπολογία όπου ζητούσε ο μελλοντικός κανονισμός να υπερισχύει του δικαίου των δημοσίων συμβάσεων, ούτως ώστε να δημιουργηθεί ένα σαφές και συνεκτικό νομικό πλαίσιο. Η λύση που προτείνει η Επιτροπή θεμελιώνει το κριτήριο εφαρμογής του δικαίου στην επιλογή στην οποία προβαίνει η οργανώτρια δημόσια αρχή:

4.1.3

Σχετικά με το θέμα αυτό, η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι οι διατάξεις του κανονισμού πρέπει να εφαρμόζονται στο σύνολο των συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας μεταφορών, σύμφωνα με τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης. Η λύση αυτή θα ήταν σαφώς η απλούστερη και η σαφέστερη και δεν θα έθετε υπό αμφισβήτηση την ελευθερία ανάθεσης συμβάσεων των αρμοδίων αρχών.

4.2.1

Σε αντίθεση προς τις δύο προηγούμενες εκδόσεις της, η πρόταση περιλαμβάνει για πρώτη φορά τη δυνατότητα απευθείας ανάθεσης μιας σύμβασης δημοσίων μεταφορών σε εγχώριο μεταφορέα, χωρίς προηγούμενο άνοιγμα στον ανταγωνισμό (άρθρο 5, παράγραφος 2). Η καινοτομία αυτή ανταποκρίνεται στην επιθυμία που εκφράστηκε κατά τις προηγούμενες συζητήσεις να διατηρηθεί η ελευθερία οργάνωσης των τοπικών αρχών.

4.2.2

Η δυνατότητα αυτή υπόκειται σε διάφορες προϋποθέσεις:

4.2.3

Κατά την πρώτη ανάγνωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε εκφραστεί σαφώς υπέρ της διατήρησης της δυνατότητας απευθείας ανάθεσης σε εγχώριο μεταφορέα ελεγχόμενο από την αρμόδια αρχή, παράλληλα με την επιλογή του ανοίγματος στον ανταγωνισμό. Ίδιο ήταν και το πνεύμα των συζητήσεων στο Συμβούλιο Υπουργών, καθώς μεγάλο μέρος των εκπροσώπων των κρατών μελών εκφράστηκε υπέρ του να διατηρήσουν οι αρμόδιες αρχές την ελευθερία είτε να παρέχουν οι ίδιες τις τοπικές υπηρεσίες, με τις δικές τους επιχειρήσεις, είτε να προσφεύγουν σε διαδικασία πρόσκλησης για την υποβολή προσφορών για την ανάθεσή τους.

4.2.4

Η Επιτροπή προσπάθησε να λάβει υπόψη τις συγκλίνουσες αυτές επιθυμίες και, ως εκ τούτου, αναζήτησε μια ισορροπία μεταξύ του ελεγχόμενου ανταγωνισμού και της δυνατότητας απευθείας ανάθεσης. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσέγγιση αυτή, δεδομένου ότι διαφυλάσσει την ελευθερία διοίκησης των οργανωτριών δημοσίων αρχών, λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές που απορρέουν από τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

4.2.5

Πρέπει να επισημανθεί ότι, κατά τον ορισμό του εγχώριου μεταφορέα, η Επιτροπή εισάγει ένα κριτήριο γεωγραφικής οριοθέτησης, προκειμένου να λαμβάνεται υπόψη η αρχή της αμοιβαιότητας του ανταγωνισμού που επιθυμεί το Κοινοβούλιο για τις τοπικές υπηρεσίες που παρέχονται με δημόσια διαχείριση, με μια διατύπωση όμως που να συνάδει με την ευρωπαϊκή Συνθήκη. Σχετικά με την εφαρμογή του κριτηρίου αυτού ανακύπτουν δύο ερωτήματα:

4.2.6

Θα ήταν, επομένως, σκόπιμο να προβλεφθεί ότι, όταν πρόκειται για υπηρεσίες που παρέχονται από την ίδια την οργανώτρια αρχή ή από εγχώριο φορέα, οι υπηρεσίες αυτές θα μπορούν να αφορούν τα εδάφη διαφόρων αρμοδίων αρχών, όταν αυτό είναι σημαντικό για την εξασφάλιση της ενοποίησης του δικτύου και της ολοκλήρωσης των υπηρεσιών μεταφοράς και εφόσον τα εδάφη είναι γειτονικά ή παρακείμενα προς εκείνο της οργανώτριας αρχής που εκχώρησε τη σύμβαση δημόσιας υπηρεσίας μεταφορών. Προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο η δυνατότητα αυτή να αποτελέσει μέσον καταστρατήγησης της αρχής της μη στρέβλωσης του ανταγωνισμού, θα ήταν αναγκαίο να προβλεφθεί ότι οι υπηρεσίες που παρέχονται εκτός του πεδίου εδαφικής αρμοδιότητας της οργανώτριας αρχής δεν θα μπορούν να υπερβαίνουν ένα συγκεκριμένο ποσοστό της αξίας της αρχικής σύμβασης.

4.2.7

Θα πρέπει, επίσης, να επιτραπεί σε εγχώριους μεταφορείς περισσότερων της μίας τοπικών αρχών να συνεργάζονται μεταξύ τους, ειδικότερα σε θέματα έρευνας-ανάπτυξης, επειδή, διαφορετικά, θα αποβούν λιγότερο αποτελεσματικοί διαρθρωτικά από ενδεχόμενους ανταγωνιστές τους που δεν θα υπόκεινται στους ίδιους περιορισμούς.

4.2.8

Θα χρειαστεί αποσαφήνιση των σημείων αυτών, και σε επίπεδο νομικής ασφάλειας και σε επίπεδο πρακτικής οργάνωσης των υπηρεσιών. Σημειώνεται, εξάλλου, ότι τα κριτήρια που απορρέουν από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (απόφαση Stadt Halle της 11.1.2005) για τον ορισμό του εγχώριου μεταφορέα αφήνουν ένα περιθώριο ασάφειας, κυρίως δε η διατύπωση «στοιχεία όπως…», που αφήνει να εννοηθεί ότι ο κατάλογος των κριτηρίων δεν είναι εξαντλητικός. Ωστόσο, η πρόσφατη νομολογία (απόφαση Parking Brixen της 13.10.2005) τονίζει επίσης ότι καθοριστικό είναι το κριτήριο της άσκησης ελέγχου ανάλογου με εκείνον που ασκείται επί των ιδίων υπηρεσιών.

4.2.9

Τέλος, έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι, στην γενική περίπτωση της απευθείας ανάθεσης σε εγχώριο μεταφορέα, εφαρμόζονται αυστηρά καθορισμένες προϋποθέσεις, ενώ η ειδική εξαίρεση από τις αρχές του κανονισμού η οποία προβλέπεται υπέρ του κλάδου των σιδηροδρόμων, και η οποία αφορά την απευθείας ανάθεση σε φορέα, δεν υπόκειται σε καμία προϋπόθεση, και τούτο χωρίς να δίδεται καμία σχετική εξήγηση στην αιτιολογική έκθεση.

4.3.1

Πέρα από την ανάθεση σε εγχώριο μεταφορέα, η πρόταση προβλέπει τη δυνατότητα προσφυγής σε ανοιχτές στον ανταγωνισμό προσκλήσεις για υποβολή προσφορών. Η αρχή της προσφυγής σε προσκλήσεις υποβολής προσφορών περιλαμβάνει τρεις εξαιρέσεις:

4.3.2

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι οι δύο πρώτες εξαιρέσεις είναι δικαιολογημένες ως προς την αρχή τους, παρότι μπορούν να ανακύψουν συζητήσεις σχετικά με τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τον ορισμό των υπηρεσιών μικρής αξίας. Αντίθετα, η τρίτη εξαίρεση γεννά ερωτήματα από διάφορες απόψεις. Κατ' αρχάς, λόγω του μεγάλου μεγέθους του κλάδου (περίπου 50 δισεκατομμύρια ευρώ κύκλος εργασιών), ύστερα, επειδή οι προϋποθέσεις ανάθεσης δεν είναι ιδιαίτερα δεσμευτικές, σε αντίθεση με εκείνες που αφορούν την ανάθεση σε εγχώριο μεταφορέα, και παρότι το άρθρο 7 προβλέπει χρήσιμα μέτρα δημοσιοποίησης, και τέλος επειδή οι σιδηρόδρομοι δεν είναι κλάδος που, εκ φύσεως, θα έπρεπε να εξαιρεθεί οριστικά από τον ανταγωνισμό, εκτός εάν υπάρξει θέμα συμμόρφωσης προς διατάξεις ανάλογες μ' εκείνες που προβλέπονται στο άρθρο 5, παράγραφος 2 της πρότασης κανονισμού.

4.3.3

Θα μπορούσε ευλόγως να θεωρηθεί ότι το άνοιγμα σε ελεγχόμενο ανταγωνισμό θα παρείχε καλύτερες εγγυήσεις για τη διαφάνεια, την ισότητα μεταχείρισης, τα συμφέροντα των πελατών και των μεταφορέων και ότι η λύση που επελέγη, κατά πάσα πιθανότητα για λόγους πολιτικού συμβιβασμού, επιφέρει κάποια έλλειψη ισορροπίας στο κείμενο, από άποψη νομικής συνοχής.

4.4.1

Το άρθρο 6 της πρότασης κανονισμού παραπέμπει στο άρθρο 4, το οποίο βασίζεται εν μέρει στα κριτήρια της απόφασης Altmark — Trans. Η οποιαδήποτε αποζημίωση, όποιοι κι αν είναι οι τρόποι χορήγησής της, πρέπει να είναι σύμφωνη προς τις διατάξεις αυτές. Για τις συμβάσεις με απευθείας ανάθεση, οι αποζημιώσεις πρέπει επιπλέον να συμμορφώνονται προς τους κανόνες που περιλαμβάνονται στο παράρτημα, όπου ορίζεται ότι, για να προσδιοριστεί το ύψος της αποζημίωσης, πρέπει να συγκριθεί η κατάσταση άμεσης εκμετάλλευσης με την κατάσταση μιας υπηρεσίας η εκμετάλλευση της οποίας θα γινόταν «υπό συνθήκες της αγοράς» εάν δεν εκπληρωνόταν η υποχρέωση.

4.4.2

Επομένως, το κείμενο διακρίνει δύο καταστάσεις:

4.4.3

Το σύστημα αυτό δημιουργεί κάποια νομική πολυπλοκότητα, η οποία καθιστά αναγκαίες κάποιες σαφέστερες ακόμα διατυπώσεις, ώστε να εξασφαλίζεται η διαφάνεια και η χρηστή διαχείριση έναντι των πελατών και των φορολογουμένων.

4.5.1

Η Επιτροπή τονίζει ότι το αντικείμενο της πρότασης κανονισμού είναι να ρυθμίσει το ζήτημα των υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας στον κλάδο των μεταφορών και της αποζημίωσής τους, και όχι να ασχοληθεί με όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με την ποιότητα των υπηρεσιών, με την κοινωνική νομοθεσία και με την προστασία του καταναλωτή. Έτσι, μόνον η παράγραφος 7 του άρθρου 4 θίγει το ζήτημα των κοινωνικών δικαιωμάτων κατά ευέλικτο τρόπο. Είναι γεγονός ότι πρόκειται για ζήτημα που ανήκει στο πεδίο της εθνικής αρμοδιότητας.

4.5.2

Εντούτοις, η αναθεωρούμενη πρόταση του 2002 ήταν πολύ σαφέστερη όσον αφορά τον ορισμό του κατάλληλου επιπέδου ποιότητας των δημοσίων υπηρεσιών, ή ενημέρωσης των επιβατών, καθώς και την κοινωνική νομοθεσία (παλαιά άρθρα 4, 4 α) και 4β)).

4.5.3

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για την νέα αυτή διατύπωση, που επιδεικνύει υπερβολική διακριτικότητα όσον αφορά το ζήτημα της ποιότητας και της ενημέρωσης των επιβατών, καθώς και τις εγγυήσεις που προσφέρουν οι εθνικές κοινωνικές νομοθεσίες. Επιμένει να επανέλθει η Επιτροπή στο πνεύμα της πρότασης του 2002 και να συμπληρώσει την πρότασή της, τηρώντας παράλληλα την αρχή της επικουρικότητας και της ελεύθερης διοίκησης των τοπικών αρχών. Χωρίς να φτάσει στο σημείο να παραθέτει εξαντλητικό κατάλογο κριτηρίων ασφάλειας, ποιότητας και ενημέρωσης των επιβατών, θα ήταν καλό να υποδεικνύει ελάχιστες απαιτήσεις στους τομείς αυτούς.

4.6.1

Παρατηρείται κάποια ασάφεια στην παράγραφο 6 του άρθρου 8, όπου ρυθμίζεται η κατάσταση του ανταγωνισμού για το δεύτερο ήμισυ των μεταβατικών περιόδων, αφήνεται όμως σε πλήρη αβεβαιότητα κατά το πρώτο ήμισυ, ενώ δεν εξετάζεται η περίπτωση των απευθείας αναθέσεων.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/26

1.1

Πάνω από το 75 % του πληθυσμού της Ένωσης ζει σε αστικές περιοχές. Για τον λόγο αυτό οι αστικές μεταφορές αντιπροσωπεύουν ένα πολύ σημαντικό ποσοστό του τομέα των μεταφορών στο σύνολό του, επηρεάζοντας τόσο τις παραμέτρους της ποιότητας του αέρα (μονοξείδιο του άνθρακα, υδρογονάνθρακες, οξείδια του αζώτου, αιθάλη, πρόδρομοι του όζοντος) και κατά συνέπεια την τοπική ρύπανση, όσο και τις κλιματικές αλλαγές (εκπομπές CO2).

1.2

Διάφορες νομοθετικές και ερευνητικές δράσεις αναλήφθηκαν τα τελευταία έτη τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε επίπεδο διεθνούς συνεργασίας: η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, η μείωση των εκπομπών ρύπων και της εξάρτησης από το πετρέλαιο, είναι οι βασικοί στόχοι που επιδιώχθηκαν.

1.3

Χάρη στις ρυθμίσεις που διέπουν τις εκπομπές των οχημάτων, γνωστές ως πρότυπα «Ευρώ», κατά τα τελευταία 25 έτη οι εκπομπές ρύπων από οχήματα οδικών μεταφορών έχουν μειωθεί δραστικά.

1.4

Εξάλλου, χάρη σε πρότυπα όπως το CAFE (Clean Air for Europe — Καθαρός αέρας για την Ευρώπη, 2005), κατέστη δυνατή η πρόβλεψη περαιτέρω μείωσης κατά 5 % των επιπέδων ρύπανσης για το 2020.

1.5

Η υπό εξέταση οδηγία αποσκοπεί στην προώθηση ενός βιώσιμου αστικού περιβάλλοντος: στην οδηγία προβλέπεται η δημιουργία ενός στόλου καθαρών βαρέων οχημάτων, που μαζί με την εξοικονόμηση της ενέργειας να παράγουν λιγότερες εκπομπές ρύπων.

1.6

Ειδικότερα, επιβάλλεται στους δημόσιους φορείς η υποχρέωση προμήθειας ποσοστού 25 % σε καθαρά οχήματα επί των ετήσιων αγορών βαρέων οχημάτων άνω των 3,5. Στην πρόταση της Επιτροπής προβλέπεται εξάλλου η δυνατότητα διαδοχικής επέκτασης αυτής της υποχρέωσης και σε άλλες κατηγορίες οχημάτων που αγοράζουν οι δημόσιοι φορείς.

1.7

Παράλληλα με την αρχική επένδυση των δημόσιων φορέων, η έγκαιρη θέση σε ισχύ της οδηγίας αυτής θα ευνοήσει την ταχεία ανάπτυξη και την ευρεία διάδοση των καθαρών τεχνολογιών.

1.8

Σε πολλές τοπικές αρχές που είναι υποχρεωμένες να επιβάλλουν περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία των οχημάτων, η οδηγία, εάν εγκριθεί, παρέχει μία εναλλακτική λύση για την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων όσον αφορά τον περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο.

1.9

Σε πόλεις όπως το Παρίσι, το Μονπελιέ, η Φραγκφούρτη, το Ελσίνκι και άλλες, που έχουν επενδύσει κεφάλαια για την αγορά στόλου καθαρών οχημάτων (λεωφορείων ή φορτηγών για την αποκομιδή των απορριμμάτων που κινούνται με φυσικό αέριο), έχουν επιτευχθεί σημαντικά αποτελέσματα και πραγματοποιούνται αγορές και άλλων οχημάτων για την αύξηση του διαθέσιμου στόλου.

1.10

Η επιτάχυνση των χρόνων παρέμβασης, με τη διαφοροποίηση των προσπαθειών και με δράσεις σε διάφορα επίπεδα για τη μείωση του συνολικού περιβαλλοντικού αντίκτυπου (πρότυπα «Ευρω» για τον έλεγχο των εκπομπών των οχημάτων, δράσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και για την ασφάλεια όσον αφορά τον εφοδιασμό και τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας), συνεπάγεται κοινωνικά οφέλη και τεχνολογική και οικονομική πρόοδο.

1.11

Η ΕΟΚΕ εκφράζει ωστόσο την ευχή η οδηγία να υιοθετηθεί εντός του 2006, έτσι ώστε να συμπληρώσει τις λοιπές δράσεις που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, καθώς και όσες βρίσκονται στο στάδιο του προσδιορισμού ή πρόκειται να εγκριθούν.

2.1

Στις 12 Δεκεμβρίου 2005, η Επιτροπή παρουσίασε την παρούσα πρόταση οδηγίας σχετικά με την προώθηση καθαρών οχημάτων οδικών μεταφορών (1) (νομική βάση: άρθρο 175, παράγραφος 1 της ΣΕΚ· διαδικασία συναπόφασης).

2.2

Οι κύριοι στόχοι της οδηγίας είναι:

2.3

Στην οδηγία προβλέπεται ότι οι δημόσιοι φορείς έχουν την υποχρέωση να διαθέσουν ελάχιστα ποσοστά των ετησίων προμηθειών τους βαρέων οχημάτων (άνω των 3,5 τόνων) για οχήματα που πληρούν το πρότυπο επιδόσεων του «οικολογικά βελτιωμένου οχήματος». Το ελάχιστο ποσοστό έχει καθορισθεί σε 25 % και αφορά την αντικατάσταση των βαρέων οχημάτων ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η σταδιακή εισαγωγή περιβαλλοντικών κριτηρίων κατά τη διαδικασία προμηθειών και να προετοιμαστούν οι δημόσιοι φορείς και η βιομηχανία για μια ενδεχόμενη επέκταση των απαιτήσεων αυτών και σε άλλες κατηγορίες οχημάτων.

2.4

Μακροπρόθεσμα, η οδηγία θα συμβάλει στη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων ολόκληρου του στόλου χάρη στην πρόοδο οικονομιών κλίμακας, στη μείωση του κόστους και στην ευρύτερη διάδοση των τεχνολογιών για οικολογικά βελτιωμένα οχήματα.

3.1

Τα βαρέα οχήματα που αποτελούν αντικείμενο της παρούσας οδηγίας είναι αυτοκίνητα βάρους άνω των 3,5 t, όπως λεωφορεία και δημόσιας χρήσεως οχήματα (π.χ. απορριμματοφόρα).

3.2

«Καθαρό όχημα» σημαίνει «οικολογικά βελτιωμένο όχημα» σύμφωνα με τον ορισμό του ευρωπαϊκού προτύπου απόδοσης EEV (Enhanced Environmentally-Friendly Vehicle) (2) {«ΒΠΟ» (Βελτιωμένο Περιβαλλοντικώς φιλικό Όχημα}, που ορίζει αυστηρά όρια όσον αφορά τις εκπομπές του CO2 και τις βλαβερές εκπομπές μονοξειδίου του άνθρακα, υδρογονανθράκων, οξειδίων του αζώτου, αιθάλης και προδρόμων του όζοντος:

3.3

Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονταν ανέκαθεν να εισαγάγουν φορολογικές διευκολύνσεις για τα οχήματα που διέπονται από αυστηρότερες οριακές τιμές εκπομπών σε σχέση με το πρότυπο Ευρω 4 που ισχύει σήμερα (3), με στόχο την προώθηση της εισόδου στην αγορά καθαρότερων και αποδοτικότερων οχημάτων.

3.4

Οι δημόσιοι φορείς στους οποίους απευθύνεται η οδηγία είναι οι κρατικές, περιφερειακές ή τοπικές αρχές, οι οργανισμοί δημοσίου δικαίου, οι δημόσιες επιχειρήσεις και οι φορείς που δεσμεύονται με συμβάσεις με δημόσιες αρχές για την παροχή μεταφορικών υπηρεσιών.

3.5

Η υποχρέωση διάθεσης ενός ελάχιστου ποσοστού των ετήσιων προμηθειών σε καθαρά οχήματα αφορά και την αγορά και τη μίσθωση βαρέων οχημάτων.

3.6

Η προώθηση της χρήσης των οχημάτων ΒΠΟ συνάδει εξάλλου με την πρόσφατη πρόταση οδηγίας της Επιτροπής σχετικά με τη φορολογία των επιβατικών αυτοκινήτων (4): αυτή βασίζεται πράγματι εν μέρει στις εκπομπές CO2, ώστε να ενθαρρυνθεί η αγορά καθαρότερων και αποδοτικότερων οχημάτων από πλευράς ενέργειας, όπως τα οχήματα που λειτουργούν με βιοκαύσιμα, φυσικό αέριο, υγροποιημένο αέριο πετρελαίου (GPL), ηλεκτρικούς ή υβριδικούς κινητήρες.

3.7

Η αύξηση της κατανάλωσης βιοκαυσίμων ορίζεται ως ένας από τους στόχους του σχεδίου δράσης για τη βιομάζα (5), που πρόσφατα υιοθέτησε η Επιτροπή και ανάπτυξε στην ανακοίνωση που ακολούθησε για τα βιοκαύσιμα (6).

3.8

Συνεπώς η παρούσα πρόταση εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των δράσεων που έχουν αναληφθεί για την αντιμετώπιση της συνεχούς αύξησης των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και επηρεάζουν αρνητικά τους κοινοτικούς στόχους σχετικά με τις κλιματικές αλλαγές, την αύξηση φαινομένων τοπικής ρύπανσης λόγω των εκπομπών των καυσαερίων των αυτοκινήτων που βλάπτουν την υγεία των πολιτών, την ενεργειακή απόδοση των καυσίμων που καταδεικνύει τη μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης από το πετρέλαιο.

3.9

Στην Πράσινη Βίβλο για τον ενεργειακό εφοδιασμό (7), τα θέματα που αφορούν την ανάπτυξη του τομέα των μεταφορών, την μεγάλη κατανάλωση ενέργειας, καθώς και τις εκπομπές CO2 και την εξάρτηση από το πετρέλαιο, αναλύονται για να προσδιοριστούν παρεμβάσεις που να μπορούν να επηρεάσουν τη ζήτηση εναλλακτικών τεχνολογιών και καυσίμων και να προωθήσουν μία γενιά «καθαρών» οχημάτων, όπως αναφέρεται στη Λευκή Βίβλο (8) για την ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών έως το 2010.

3.10

Η ανακοίνωση σχετικά με τα εναλλακτικά καύσιμα στις οδικές μεταφορές (9) και η οδηγία που ακολούθησε για την προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίμων (10), καθορίζουν κατά τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας ένα αποτελεσματικό σύστημα για τη μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο, των εκπομπών CO2 και των τοπικών ρύπων.

3.11

Στην ανακοίνωση για την αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη (11) εξετάζονται οι πτυχές που αφορούν τις κλιματικές αλλαγές: σε αυτή τη στρατηγική προτείνεται ρητά η ανάπτυξη μιας αγοράς καθαρότερων οχημάτων, στο εσωτερικό ενός προγράμματος διαχείρισης της κυκλοφορίας στις αστικές περιοχές στο οποίο να προβλέπεται η προώθηση «οικολογικών καινοτομιών» και προωθείται σαφώς η υιοθέτηση των «καθαρών» λεωφορείων.

3.12

Στην Πράσινη Βίβλο για την ενεργειακή απόδοση (12) προτείνονται συγκεκριμένες δράσεις, μεταξύ των οποίων και η προσφυγή σε δημόσιες συμβάσεις για την ανάπτυξη μιας αγοράς οχημάτων που να ρυπαίνουν λιγότερο και να έχουν μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση σε σχέση με τα συμβατικά οχήματα.

3.13

Η παραγωγή και η χρήση οχημάτων που να σέβονται περισσότερο τα όρια σχετικά με τους ατμοσφαιρικούς ρύπους συνιστούν καθοριστικής σημασίας παράγοντα για την επίτευξη των στόχων που θέτει η σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία (13).

3.14

Στα πλαίσια της θεματικής στρατηγικής για την ποιότητα του αέρα (14), με την οποία η Επιτροπή προτείνει τη ενοποίηση των σχετικών οδηγιών, υπογραμμίζεται τελευταία η ανάγκη να προταθεί στους δημόσιους φορείς να εφαρμόζουν ελάχιστες ετήσιες ποσοστώσεις προμηθειών καθαρών και ενεργειακά αποδοτικών οχημάτων.

3.15

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εκφραστεί υπέρ ενός κοινοτικού σχεδίου δράσης για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των μεταφορών, υποστηρίζοντας ειδικότερα τη σημασία στοχοθετημένων προγραμμάτων δημοσίων προμηθειών για τη μείωση της τιμής υλικού που προάγει την ενεργειακή απόδοση, και να καταστήσουν το υλικό αυτό ανταγωνιστικό προς εκείνο των συμβατικών τεχνολογιών (15).

3.16

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προώθησε μέτρα με στόχο την ολοκλήρωση της διαχείρισης του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης της πολιτικής μεταφορών (16).

4.1

Η έγκριση της παρούσας πρότασης οδηγίας, θα εισαγάγει μία σειρά υποχρεωτικών μέτρων σχετικά με τις δημόσιες προμήθειες, μέτρα που θα αποσκοπούν στην επιτάχυνση της ζήτησης της αγοράς αυτών των καθαρών οχημάτων. Παράλληλα η πρόταση προωθεί την εισαγωγή καθαρών και ενεργειακά αποδοτικών οχημάτων μέσω μιας ουδέτερης προσέγγισης από τεχνολογικής πλευράς, όπως συνιστούν τα κράτη μέλη (17).

4.2

Η υποχρέωση σύμβασης για τα βαρέα οχήματα άνω των 3,5 t, σε σχέση με εκούσιες συμφωνίες ή άλλου τύπου ρυθμίσεις, έχει πλεονεκτήματα από πλευράς προϋπολογισμού κόστους-οφέλους, είτε όσον αφορά τις οικονομικές πτυχές της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας είτε, κυρίως, όσον αφορά τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο.

4.3

Ο καθορισμός του ποσοστού που θα περιλαμβάνεται στις δημόσιες προμήθειες στο 25 %, σημαίνει αναφορά στο 10 % του συνόλου της αγοράς και κατά συνέπεια ένα ποσοστό που συμβάλλει στην ανάπτυξη της αγοράς καθαρών οχημάτων και που ακόμη προωθεί οικονομίες κλίμακας, με την διατήρηση σε αποδεκτά επίπεδα του κόστους της επένδυσης.

4.4

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί, ο αριθμός των οχημάτων που αφορά η παρούσα πρόταση οδηγίας είναι περίπου 52.000, εκ των οποίων 17.000 λεωφορεία και 35.000 βαρέα οχήματα εμπορικής χρήσεως. Η εισαγωγή 25 % καθαρών οχημάτων αντιστοιχεί σε 13.000 οχήματα ΒΠΟ το έτος. Η επιλογή ενός ειδικού τομέα αντικατάστασης (λεωφορεία, απορριμματοφόρα ή άλλα) αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια των δημόσιων φορέων, που έχουν πλήρη ελευθερία στο να καθορίσουν τα ειδικά ποσοστά αντικατάστασης.

4.5

Η προκήρυξη διαγωνισμών για τη συστηματική εισαγωγή καθαρών οχημάτων θα ευνοήσει την ανάπτυξη της αυτοκινητοβιομηχανίας και θα διασφαλίσει την άνθηση μιας σταθερής αγοράς βαρέων οχημάτων στην Ευρώπη, αυξάνοντας το επίπεδο ανταγωνισμού και ανταγωνιστικότητας.

4.6

Το Παρίσι, το Μονπελιέ και η Φραγκφούρτη, όπως και άλλες πόλεις, διαθέτουν ήδη στόλους καθαρών οχημάτων, και ετοιμάζονται να τους διευρύνουν λόγω των θετικών αποτελεσμάτων που έχουν επιτευχθεί τόσο σε περιβαλλοντικό όσο και σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.

4.7

Η υποχρεωτική εισαγωγή ποσοστού οχημάτων ΒΠΟ στον στόλο των βαρέων οχημάτων, αποτελεί ένα επιπλέον μέσο στη διάθεση των δημόσιων διοικήσεων προκειμένου να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που επιβάλλουν οι κοινοτικές οδηγίες για την ποιότητα του αέρα.

4.8

Το ποσοστό αντικατάστασης που προτείνεται στην πρόταση οδηγίας θα συμβάλει στην ταχεία επίτευξη των πρώτων αποτελεσμάτων όσον αφορά τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα (18), ανάγοντας τα ΒΠΟ σε πρότυπα που μειώνουν δραστικά τις εκπομπές HC, NOχ και PM.

4.9

Η χρήση των ΒΠΟ συμβάλλει, εξάλλου, στη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων και στην ενθάρρυνση της έρευνας για την επίτευξη σημαντικότερων αποτελεσμάτων για το περιβάλλον: η προώθηση της χρήσης εναλλακτικών καυσίμων και η μελέτη τεχνολογιών επεξεργασίας των εκπομπών συμβάλλουν δυναμικά στην ανάπτυξη της αυτοκινητοβιομηχανίας.

4.10

Δεδομένου ότι ο μέσος όρος ζωής των βαρέων οχημάτων που εξετάζονται στην πρόταση είναι περίπου 15 έτη και με την υπόθεση ότι η πρόταση οδηγίας θα τεθεί σε ισχύ κατά τη διάρκεια του 2006, οι δημόσιοι φορείς θα έχουν τη δυνατότητα έως το 2030 να κάνουν απόσβεση των επενδύσεών τους, να αναπτυχθούν τεχνολογικά και να βελτιώσουν τα πρότυπα παροχής υπηρεσιών.

4.11

Η ταχεία και συνεπής δέσμευση όσον αφορά την προώθηση καθαρών οχημάτων θα έχει επωφελείς συνέπειες και σε κοινωνικό επίπεδο: βελτίωση της ποιότητας του αέρα των αστικών κέντρων σημαίνει, μεταξύ άλλων, μείωση της εμφάνισης ή της επιδείνωσης των ασθενειών του αναπνευστικού συστήματος με επακόλουθη βελτίωση του προϋπολογισμού για τη δημόσια υγεία.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/29

1.1

Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει επανειλημμένα την υψηλή σημασία που έχει η αειφόρος ανάπτυξη για το μέλλον της Ευρώπης και τη γενικότερη εξέλιξη, και επικροτεί συνεπώς το «πλαίσιο δράσης» με το οποίο η Επιτροπή πραγματεύεται το θέμα αυτό.

1.2

Η ανακοίνωση που υποβάλλεται από την Επιτροπή είναι ένα από τα πέντε έγγραφα που δημοσιεύθηκαν το 2005 μόνο για το θέμα «αειφόρος ανάπτυξη». Μολονότι η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη σπουδαιότητα που έχουν οι συγκεκριμένες ενέργειες, επικρίνει την ύπαρξη μεγάλου αριθμού διαφορετικών εγγράφων, κατάσταση η οποία καθιστά σχεδόν αδύνατο για τον ενδιαφερόμενο για την πολιτική πολίτη να έχει μια συνολική εικόνα των πραγμάτων.

1.3

Οι διασυνδέσεις της στρατηγικής της Λισαβόνας με τη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη είναι συγκεχυμένες. Για να μπορούν να γίνουν κατανοητές από τους πολίτες, πρέπει οπωσδήποτε να καταβληθούν προσπάθειες στο χώρο της πληροφόρησης και της συνεκτικότητας. Πρέπει να αναθεωρηθεί το μέσο των αναλύσεων αντίκτυπου, έτσι ώστε παράλληλα με την οικονομική διάσταση να συνεκτιμώνται και οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις. Η έρευνα και καινοτομία που προωθούνται στο πλαίσιο της Λισαβόνας πρέπει να υποστηρίζουν άμεσα την αειφόρο ανάπτυξη.

1.4

Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να θεωρήσει ότι το πλαίσιο δράσης που προτείνεται με την ανακοίνωση αποτελεί μια νέα, αναθεωρημένη στρατηγική. Μπορεί μεν να γίνεται μια σωστή ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης και να αναγνωρίζεται ότι «η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί», ωστόσο τα πράγματα παραμένουν κατά κάποιο τρόπο στο επίπεδο της ανάλυσης. Δεν περιγράφεται καθόλου με συγκεκριμένο τρόπο ποια μπορεί να είναι η συνέχεια, και ακόμη και εάν αυτό γίνεται, η περιγραφή είναι ανεπαρκής.

1.5

Στο έγγραφο αυτό η Επιτροπή δεν ανταποκρίνεται στη σύσταση της ΕΟΚΕ του Απριλίου 2004, ούτε στην υπόσχεση που έδωσε η ίδια τον Ιούνιο του 2005. Δεν ορίζει συγκεκριμένους στόχους που μπορούν να επιτευχθούν στα πλαίσια της στρατηγικής για την αειφορία.

1.6

Μια στρατηγική περιγράφει κανονικά την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για την υλοποίηση των στόχων που τίθενται. Η έλλειψη στόχων πρέπει κατ' ανάγκην να οδηγήσει σε ελλείψεις κατά τον ορισμό των μέσων. Αυτή είναι μια αποφασιστικής σημασίας έλλειψη στην ανακοίνωση. Όταν κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς που θέλει να φτάσει, δεν μπορεί βεβαίως να ορίσει με ποιο τρόπο θα φτάσει εκεί.

1.7

Οι κεντρικές δράσεις που περιγράφονται στο έγγραφο της Επιτροπής είναι ασαφείς και καθόλου συγκεκριμένες. Εν μέρει, πρόκειται για παλαιά αιτήματα ή υποσχέσεις που έχουν μείνει μετέωρες εδώ και περισσότερα από τριάντα χρόνια, χωρίς να υλοποιηθούν. Όμως, δεν διεξάγεται συζήτηση γύρω από το ερώτημα ποιος ήταν ο λόγος για τον οποίο δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμα τόσο παλαιά αιτήματα, ούτε εάν τα αιτήματα αυτά παραμένουν επίκαιρα και κυρίως εάν είναι επαρκή.

1.8

Στα σημεία, όμως, στα οποία γίνονται εξαιρετικά σημαντικές ανακοινώσεις η Επιτροπή αποφεύγει να δεσμευθεί. Βεβαίως, επικροτείται η ανακοίνωσή της ότι θα αξιοποιήσει το διεθνές εμπόριο ως μέσο για την προαγωγή της αειφόρου ανάπτυξης. Όμως, σε ένα «πλαίσιο δράσης» θεωρείται λογικό ότι θα διευκρινίζεται και με ποιο τρόπο μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος αυτός.

1.9

Η Επιτροπή πρέπει να διασαφηνίσει το ρόλο των διαφόρων παραγόντων, απαντώντας στο ερώτημα «ποιος κάνει τι» σε συμφωνία με τις αρμοδιότητες της Ε.Ε., των κρατών μελών, των κοινωνικών εταίρων και των διαφόρων ενδιαφερόμενων φορέων.

1.10

Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ δηλώνει ότι έχει την πρόθεση να συμβάλει στη συζήτηση καταρτίζοντας σταδιακά μια βάση δεδομένων που θα επιτρέπει τη διάδοση των καλύτερων πρακτικών, σχολιάζοντας τα εμπόδια που συναντούν οι διάφοροι παράγοντες στην πράξη, με τρόπο που να ενδυναμώνει την εμπειρογνωμοσύνη στην οποία θα μπορούν να στηριχθούν η Επιτροπή και ενδιαφερόμενες πλευρές.

1.11

Στη συνέχεια, η ανακοίνωση αφήνει ανοιχτά περισσότερα ερωτήματα από αυτά που απαντά, ή εγείρει νέα ερωτήματα την απάντηση των οποίων η κοινωνία αναμένει, μέχρι στιγμής ματαίως.

1.12

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη βαθιά της λύπη γι' αυτό. Η ανακοίνωση αυτή δεν προωθεί πραγματικά την πολιτική για την αειφόρο ανάπτυξη αλλά αποδεικνύει μάλλον ότι η κατάσταση παραμένει στάσιμη.

2.1

Στις 13 Δεκεμβρίου 2005, δηλαδή αμέσως πριν το Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Θεμάτων στις Βρυξέλλες, η Επιτροπή υπέβαλε στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την ανακοίνωση «Επανεξέταση της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη — πλαίσιο δράσης» (1), η οποία αποτελεί και το θέμα της παρούσας γνωμοδότησης.

2.2

Η υπό εξέταση στρατηγική της Ε.Ε. για την αειφόρο ανάπτυξη αποφασίστηκε στη εαρινή σύνοδο κορυφής το 2001 στο Γκέτεμποργκ. Η ΕΟΚΕ έχει λάβει επανειλημμένα θέση, τόσο στο στάδιο που προηγήθηκε της κατάρτισης της στρατηγικής όσο και επί της ίδιας της στρατηγικής, για τελευταία φορά μάλιστα με τις διερευνητικές γνωμοδοτήσεις που εκπόνησε με τίτλο «Αξιολόγηση της στρατηγικής της Ε.Ε. για την αειφόρο ανάπτυξη», τον Απρίλιο του 2004 (2) και «Ο ρόλος της αειφόρου ανάπτυξης στα πλαίσια των προσεχών δημοσιονομικών προοπτικών», το Μάιο του 2005 (3). Επιπλέον, τον Απρίλιο του 2005, διοργάνωσε από κοινού με την Επιτροπή ένα φόρουμ ενδιαφερομένων το οποίο παρακολούθησαν πάρα πολλοί παράγοντες και χαρακτηρίστηκε ως ιδιαίτερα εποικοδομητικό, και το Μάρτιο του 2006 διεξήγαγε ακόμη μια ακρόαση στα πλαίσια της κατάρτισης της εν λόγω γνωμοδότησης. Όπως είναι ευνόητο, τα πορίσματα συνεκτιμήθηκαν δεόντως.

2.3

Η Επιτροπή Πρόντι είχε ανακοινώσει ότι πρόθεσή της ήταν να επεξεργαστεί τη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη και να λάβει τη σχετική απόφαση. Ωστόσο, αυτό δεν έχει ακόμη συμβεί. Αντιθέτως, αυτό που συνέβη ήταν να προκύψουν σημαντικές καθυστερήσεις με την κατάρτιση του εγγράφου ή των εγγράφων. Αυτό πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελεί ένδειξη των δυσχερειών που αντιμετωπίζει η Επιτροπή αλλά και το Συμβούλιο με την προώθηση και στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη.

2.4

Το Φεβρουάριο του 2005 η Επιτροπή Μπαρόσσο δεν παρουσίασε μια αναθεωρημένη στρατηγική αλλά την ανακοίνωση «Επανεξέταση της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αειφόρο ανάπτυξη 2005: πρώτος απολογισμός και μελλοντικές κατευθύνσεις» (4). Στην ανακοίνωση αυτή, η Επιτροπή αναφέρεται στην «επιδείνωση των τάσεων που είναι αντίθετες προς την αειφόρο ανάπτυξη», και ιδιαίτερα στο ότι η πρόοδος που έχει σημειωθεί σε σχέση με τη συνεκτίμηση των αναγκών του περιβάλλοντος στις τομεακές πολιτικές «είναι μέχρι στιγμής περιορισμένη», ότι «…Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελούν ολοένα και μεγαλύτερο πρόβλημα» και ότι «σε ένα κόσμο αυξανόμενης αλληλεξάρτησης δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να παράγουμε και να καταναλώνουμε όπως σήμερα».

2.5

Αυτό είναι το πλαίσιο εντός του οποίου πρέπει να αξιολογηθεί η παρούσα ανακοίνωση της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ μπορεί, βεβαίως, να την εκλάβει ως περαιτέρω βήμα προς την επανεξέταση της στρατηγικής για την αειφορία όχι όμως και ως αποτέλεσμα μιας ολοκληρωμένης αναθεώρησης. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες αλλά και ανεπίσημες πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας, ο σημερινός στόχος είναι να ψηφιστεί από το Συμβούλιο, στη σύνοδο του Ιουλίου του 2006, μια αναθεωρημένη έκδοση της στρατηγικής για την αειφορία του 2001 και, στη συνέχεια, να παρουσιαστούν τα συμπεράσματα στα πλαίσια της κοινής ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αειφορία για την περίοδο έως το 2009. Σε σχέση με αυτό, η ΕΟΚΕ διαπιστώνεται προφανώς ότι η Επιτροπή δεν ανταποκρίθηκε στην υποχρέωση που είχε αναλάβει το 2001 να υποβάλει η ίδια αναθεωρημένη έκδοση της στρατηγικής με την έναρξη της νέας θητείας της Επιτροπής. Αυτό που συνέβη είναι να κατατέθηκαν πέντε έγγραφα (5) τα οποία είχαν συνταχθεί μέχρι το 2005, τα οποία μπορεί οπωσδήποτε να θεωρηθεί ότι αποτελούν σημεία αναφοράς και υλικό για την διενέργεια αναθεώρησης, σε καμία, όμως, περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι προσφέρουν μια αναθεωρημένη και νέα στρατηγική για την επόμενη τετραετία η οποία να ανταποκρίνεται στις τρέχουσες και πάντα απειλητικές νέες τάσεις.

2.6

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την απορία της για το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν σχολίασε την τελευταία διερευνητική γνωμοδότηση της με θέμα «Αξιολόγηση της στρατηγικής της Ε.Ε. για την αειφόρο ανάπτυξη» (6), παρά τη δέσμευση που είχε αναλάβει να το κάνει. Πολλά από τα βασικά ερωτήματα που είχε θέσει τότε η ΕΟΚΕ παραμένουν αναπάντητα, γεγονός το οποίο αντανακλάται και επιβεβαιώνεται από την έλλειψη στόχων, ιδεών, και προσανατολισμού στο προτεινόμενο «πλαίσιο δράσης».

2.7

Η ΕΟΚΕ εκφράζει, εξάλλου, τη λύπη της, όπως έκανε και το 2004, για την έλλειψη σαφών ενδείξεων σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο υπάρχει πρόθεση να υιοθετηθούν και να αντιπαρατεθούν οι δύο μεγάλες στρατηγικές που καθοδηγούν τις τρέχουσες δράσεις της Ε.Ε., δηλαδή η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη και η στρατηγική της Λισαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση, σύμφωνα με τους στόχους που έχουν τεθεί στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ε.Ε. (7). Από την εξέταση των εθνικών μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων που σχετίζονται με την στρατηγική της Λισαβόνας, προκύπτει ότι η αειφόρος ανάπτυξη δεν έχει χαρακτηριστεί ως προτεραιότητα από τα κράτη-μέλη. Δυνάμει αυτού, διαπιστώνεται η ύπαρξη ενός χάσματος σε σχέση με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου 2005, στα οποία ορίζεται ότι στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη αποτελεί την υπέρτατη στρατηγική της Ε.Ε..

2.8

Στην παρούσα γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ έχει την πρόθεση να εξετάσει κυρίως κατά πόσον συνεκτιμήθηκαν και εφαρμόστηκαν οι δηλώσεις, τα ερωτήματα και οι συστάσεις που είχε διατυπώσει στις γνωμοδοτήσεις του Απριλίου 2004 και του Μαΐου 2005, που αναφέρονται παραπάνω.

2.9

Πέραν αυτού, θα εξεταστεί κατά πόσον έχουν πραγματωθεί οι φιλοδοξίες που είχαν διατυπωθεί από την ίδια την Επιτροπή.

3.1

Στην ανακοίνωση που εξετάζεται, η Επιτροπή περιγράφει καταρχάς, όπως έχει κάνει και σε πολλά άλλα έγγραφα που προηγήθηκαν, την κατάσταση που επικρατεί εν γένει. Δύο αποσπάσματα από την τρίτη παράγραφο της ανακοίνωσης περιγράφουν με ιδιαίτερη σαφήνεια την κατάσταση: «Η Ευρώπη πραγματοποίησε καλή αρχή όσον αφορά την εφαρμογή των εν λόγω αρχών της αειφόρου ανάπτυξης. .... Εντούτοις, οι ταχύρρυθμες αλλαγές επιβάλλουν την εντατικοποίηση των προσπαθειών.»

3.2

Η ΕΟΚΕ μπορεί να επιβεβαιώσει τη δήλωση αυτή και συμμερίζεται τη γενικότερη ανάλυση που εφαρμόζεται: Σε πολλούς τομείς έχουν αναληφθεί υποδειγματικές πρωτοβουλίες σε επίπεδο Ε.Ε. και κρατών μελών, καθώς επίσης και σε επίπεδο επιχειρήσεων, ΜΚΟ και ιδιωτών. Όμως, οι πρωτοβουλίες αυτές δεν αρκούν για να μπορέσει κανείς να μιλήσει ήδη περί αντιστροφής των τάσεων.

3.3

Υπάρχουν ήδη παραδείγματα επιτυχών προσπαθειών σε εθνική κλίμακα (όπως ο θετικός αντίκτυπος που είχε για το περιβάλλον και για την απασχόληση το γερμανικό πρόγραμμα για την ανακαίνιση των κτιρίων με σκοπό την ενεργειακή αποδοτικότητα ή για την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σε τομεακό επίπεδο (όπως η κατάργηση της χρήσης βλαβερών για το περιβάλλον ουσιών σε εγκαταστάσεις κλιματισμού αυτοκινήτων ή «το πρόγραμμα δράσης για τις περιβαλλοντικές τεχνολογίες»), ακόμη και σε επίπεδο επιχειρήσεων (όπως η περίπτωση της British Petroleum, η οποία δεσμεύτηκε το 1998 να περιορίσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 10 % έως το 2010, δηλαδή κάτω από τις τιμές του 1990, στόχο που πέτυχε ήδη το 2003 προάγοντας την ενεργειακή αποδοτικότητα. Σε σχέση με το θέμα αυτό, αξίζει να σημειωθεί η επιστολή που υπέγραψαν μεγάλες βρετανικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις για την υποστήριξη των προσπαθειών του βρετανού πρωθυπουργού για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος (8)).

3.4

Τα παραδείγματα αποδεικνύουν ότι βιώσιμες μέθοδοι παραγωγής και κατανάλωσης όχι μόνο είναι τεχνικά εφικτές, αλλά είναι και οικονομικά πρακτικές και συμβάλλουν στη διασφάλιση ή ακόμη και στη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης. Το σημείο αυτό πρέπει να προβληθεί με σαφέστερο τρόπο απ' ό,τι μέχρι σήμερα.

3.5

Η αειφόρος ανάπτυξη είναι ένα νέο, διαφορετικό και ολοκληρωμένο πρότυπο κοινωνικής ανάπτυξης: Η οικονομική, κοινωνική και οικολογική διάσταση της αειφόρου ανάπτυξης αλληλοενισχύονται και συμβάλλουν στη διατήρηση «ευρωπαϊκών αξιών». Έτσι, η αειφόρος ανάπτυξη προάγει την γενικότερη κοινωνική ευημερία. Από αυτή την άποψη, η ΕΟΚΕ επικροτεί τις κοινές προσπάθειες που γίνονται από την Επιτροπή και τη Στατιστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη «δείκτη ευημερίας», ο οποίος από την άποψη της αειφόρου ανάπτυξης θα είναι περισσότερο έγκυρος ως μονάδα μέτρησης από ό,τι το ΑΕγχΠ. Το «οικολογικό ίχνος» το οποίο προβάλλεται εκτός άλλων από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος, θα μπορούσε ενδεχομένως να αποδειχθεί χρήσιμο για το σκοπό αυτό. Ο δείκτης αυτός θα πρέπει να συνεκτιμά το εξωτερικό περιβαλλοντικό κόστος αλλά και συγκεκριμένα κοινωνικά κόστη.

3.6

Η ουσία της αειφόρου ανάπτυξης δεν είναι η αντιστάθμιση των ελλείψεων που εμφανίζονται σε ένα τομέα με τη θέσπιση μέτρων σε άλλους. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε η πολιτική στο παρελθόν. Τον Ιούνιο του 2005, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε αυτή την ερμηνεία της έννοιας της ανάπτυξης και υπάρχουν πολλά έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα οποία αποδεικνύουν ότι αυτή η προσέγγιση λειτουργεί (9).

3.7

Ωστόσο, πρέπει πρώτα να διεξαχθεί ευρεία συζήτηση στο χώρο της πολιτικής αλλά και στην κοινωνία με αντικείμενο τις αξίες που έχουμε ενστερνιστεί στην Ευρώπη — εν μέρει σε αντίθεση με άλλες περιοχές του κόσμου — και τις οποίες πρέπει να υποστηρίξουμε, καθώς και γύρω από τους στόχους που επιθυμούμε να επιτύχουμε στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά την αειφόρο ανάπτυξη. Θα μπορούσαμε να υπερθεματίσουμε, υποστηρίζοντας ότι η συζήτηση αυτή θα έπρεπε να είχε ήδη διεξαχθεί. Μόνο εφόσον διασαφηνιστούν οι στόχοι που πρέπει να υλοποιηθούν και οι (ευρωπαϊκές) αξίες που πρέπει να προστατευθούν θα μπορέσει κανείς να αρχίσει να συζητά για την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για την υλοποίηση αυτών των στόχων (δηλαδή για την στρατηγική). Η ΕΟΚΕ αμφιβάλλει για άλλη μια φορά εάν η συζήτηση αυτή έχει ήδη διεξαχθεί στο βαθμό που θα έπρεπε. Επαναλαμβάνει δε την διαπίστωση που έκανε πριν από δύο χρόνια ότι ακόμη και η έννοια «αειφορία» είναι άγνωστη σε πάρα πολλούς πολίτες· ακόμη και εκείνοι που την είχαν ακούσει κάποτε, συχνά αγνοούν το περιεχόμενό της. Οπωσδήποτε, οι συνθήκες αυτές δεν μπορεί να θεωρηθούν θετικές για την ανάληψη πολιτικής δράσης (η κατάσταση είναι παρόμοια και σε ό,τι αφορά στην «στρατηγική της Λισαβόνας»!).

3.8

Η ΕΟΚΕ γνωρίζει πάρα πολύ καλά ότι δεν είναι καθόλου εύκολο να συζητηθούν οι αξίες και οι στόχοι που προαναφέρθηκαν στο πλαίσιο των παγκοσμιοποιημένων αγορών. Η ανάληψη πρωτοποριακού ρόλου από την Ευρώπη σε ό,τι αφορά τη διασφάλιση των θεμελιωδών αξιών της ζωής μπορεί, για παράδειγμα, να έχει ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση μη αειφόρων τμημάτων της παραγωγής από την Ευρώπη σε άλλες περιοχές του κόσμου (κατάσταση η οποία δεν συνιστά επιτυχία για αναθεώρηση σε παγκόσμια κλίμακα) και να επηρεάσει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Ακριβώς, όμως, επειδή υπάρχει μια πληθώρα προβλημάτων που διαφαίνονται, είναι απαραίτητο να διεξαχθεί επιτέλους η ευρεία συζήτηση την οποία έχει ζητήσει επανειλημμένα η ΕΟΚΕ.

3.9

Στην ανακοίνωση, η Επιτροπή εστιάζει το ενδιαφέρον της σε 6 «βασικά θέματα», που είναι συγκεκριμένα τα ακόλουθα:

3.10

Όπως έχει τονίσει επανειλημμένα σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι θεωρεί ορθή μια ορισμένη συγκέντρωση, επισημαίνει, όμως, ότι πρέπει να εξεταστούν περισσότερο εμπεριστατωμένα τουλάχιστον εκείνοι οι τομείς στους οποίους η ΕΕ διαθέτει πλήρεις αρμοδιότητες — μεταξύ άλλων και οικονομικές — όπως, π.χ., η γεωργική και η περιφερειακή πολιτική. Εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι στην ανακοίνωση δεν γίνεται σχεδόν καμία παραπομπή στους τομείς αυτούς, ενώ στο παράρτημα χρησιμοποιείται μια διεύθυνση στο διαδίκτυο για να γίνει αναφορά, π.χ., στον κανονισμό της Επιτροπής για τους στρατηγικούς προσανατολισμούς για την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών την περίοδο 2007 — 2013 (COM(2005)304 τελικό), χωρίς να αναφέρονται περαιτέρω στοιχεία σχετικά με τους στόχους και τα μέτρα που σχετίζονται με την περισσότερο βιώσιμη ανάπτυξη.

3.10.1

Στην εισαγωγή της ανακοίνωσης, με την περιγραφή των προσπαθειών που έχει καταβάλει μέχρι στιγμής ΕΕ, γίνεται, για παράδειγμα, μια σύντομη παραπομπή στη μεταρρύθμιση της γεωργικής και της αλιευτικής πολιτικής, και τονίζεται ότι «η εντατικοποίηση της πολιτικής για την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών» αποτελεί έκφραση της υποχρέωσης για μια ολοκληρωμένη διαμόρφωση της πολιτικής. Όμως, η ΕΟΚΕ θεωρεί αυτή τη δήλωση εντελώς ακατανόητη, δεδομένου ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει λόγος περί «εντατικοποίησης». Σε αντίθεση με τις πολιτικές υποσχέσεις της Επιτροπής και παρά τις συστάσεις της ΕΟΚΕ (10), οι χρηματοδοτικοί πόροι που θα διατεθούν για την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών κατά την επόμενη περίοδο 2007 — 2013 θα υπολείπονται σημαντικά από τις προβλέψεις του τρέχοντος προϋπολογισμού αλλά και από τον προγραμματισμό της Επιτροπής (11).

3.10.2

Σε σχέση με την αλιευτική πολιτική, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, μέχρι στιγμής, δεν έχει καταστεί ούτε μια φορά εφικτό να τηρηθούν οι συμπεφωνημένες ποσοστώσεις, με αποτέλεσμα να συνεχίζεται η υπεραλίευση των θαλασσών. Η απλή απαρίθμηση διαφόρων σελίδων του διαδικτύου με πληροφορίες σχετικά με παλαιές πολιτικές ή με πιθανά σχέδια για την έκδοση ανακοινώσεων ή πράσινων βιβλίων της Επιτροπής φαίνεται ανεπαρκής, εάν ληφθεί υπόψη αυτή η κατάσταση, για να επιτευχθεί ο αποκαλούμενος «επιχειρησιακός» στόχος που είναι η «επίτευξη μέγιστης βιώσιμης απόδοσης στην υγεία μέχρι το 2015» (12).

3.11

Στην ανακοίνωση που εξέδωσε το Φεβρουάριο του 2005 (COM(2005)37 τελικό), η Επιτροπή είχε κάνει μια σημαντική και από την άποψη της ΕΟΚΕ ορθή ανάλυση της πάντοτε μη βιώσιμης κατάστασης και των τάσεων που παρατηρούνται και στο δεύτερο μέρος («Η αντιμετώπιση των προκλήσεων») προέβαινε σε ανακοινώσεις που είχαν ζητηθεί προηγουμένως και από την ΕΟΚΕ. Τονίζεται ότι «…ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν συνδυαστεί η οικονομική ανάπτυξη με την κοινωνική ένταξη και την προστασία του περιβάλλοντος, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις άλλες περιοχές του πλανήτη», το ζητούμενο είναι «να επικεντρωθεί η χάραξη των πολιτικών της ΕΕ στην αειφόρο ανάπτυξη», κα αναφέρεται ότι «είναι απαραίτητο να αποσαφηνιστούν οι στόχοι και οι σχετικές προθεσμίες, ώστε να επικεντρωθεί η δράση στους τομείς προτεραιότητας και να καταστεί δυνατή η αξιολόγηση της προόδου. Αν και οι τάσεις αντιπροσωπεύουν μακροπρόθεσμα προβλήματα που θα απαιτήσουν μακροπρόθεσμες λύσεις, ο μόνος τρόπος να διασφαλιστεί ότι η κοινωνία κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση είναι να τεθούν ενδιάμεσοι σαφείς στόχοι και να αξιολογείται η πρόοδος. Συνεπώς, ο καθορισμός μακροπρόθεσμων στόχων δεν πρέπει να εκληφθεί ως αναβολή της δράσης».

3.12

Στη γνωμοδότηση που εξέδωσε τον Απρίλιο του 2004, η ΕΟΚΕ παρατηρεί, επίσης, ότι πολλοί λίγοι από τους στόχους που περιλαμβάνονται στην στρατηγική για την αειφορία είναι σαφείς, άρα και μετρήσιμοι. Επίσης, επισημαίνει ότι αυτό δεν ίσχυε πάντα, και ότι στην ανακοίνωση της Επιτροπής η οποία αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη της στρατηγικής για την εγχώρια είχαν οριστεί σαφείς στόχοι (13).

3.12.1

Η ΕΟΚΕ διευκρίνισε ήδη από τότε ότι, χωρίς τον ορισμό των κατάλληλων απώτερων αλλά και ενδιάμεσων στόχων, η στρατηγική δεν θα είχε συγκεκριμένο προσανατολισμό. Επίσης, έθεσε το ερώτημα τι σημαίνει στην ουσία ο όρος «στρατηγική», παρατηρώντας ότι: Η στρατηγική ορίζεται ως ένα λεπτομερές σχέδιο για την επίτευξη συγκεκριμένου στόχου, όπου εκ των προτέρων συνυπολογίζονται οι εκάστοτε παράγοντες που ενδεχομένως συνδέονται με την εκάστοτε δράση. Συνεπώς, η βιώσιμη ανάπτυξη της ΕΕ θα πρέπει μελλοντικώς

3.13

Η μεγαλύτερη έλλειψη της ανακοίνωσης της Επιτροπής και του «πλαισίου δράσης» που περιγράφεται σ' αυτήν είναι ότι, για άλλη μια φορά, δεν ορίζονται πραγματικά σαφείς στόχοι και ορόσημα, ούτε περιγράφεται η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για την υλοποίησή τους, παρά το γεγονός ότι η ίδια Επιτροπή θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να γίνει αυτό. Στο έγγραφο περιλαμβάνονται ιδιαίτερα ασαφείς «βασικές δράσεις», και στο παράρτημα 2 προστίθενται μία σειρά από «επιχειρησιακούς στόχους» καθώς και «παραδείγματα βασικών δράσεων: Τρέχουσες και προγραμματιζόμενες», που είτε μοιάζουν να είναι αυθαίρετες και να μη δηλώνουν πολλά πράγματα, είτε στην καλύτερη περίπτωση θα «εξεταστούν» ή «θα ληφθούν υπόψη».

3.14

Επίσης, δεν αναφέρεται ποιος θα πρέπει σε τελευταία ανάλυση να είναι αρμόδιος για πιο πράγμα, ούτε με ποιο τρόπο θα πρέπει να δικτυωθούν οι διάφορες πολιτικές βαθμίδες, έτσι ώστε οι επιμέρους αρμοδιότητες να οδηγήσουν στις καλύτερες δυνατές συνεργίες.

3.15

Η ΕΟΚΕ μελέτησε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το κεφάλαιο 3.2 και τις επεξηγήσεις σχετικά με το περισσότερο αποτελεσματικό μείγμα μέτρων. Είναι απόλυτα σωστό ότι «Οι κυβερνήσεις και οι άλλοι δημόσιοι φορείς έχουν στη διάθεσή τους ένα ευρύ φάσμα εργαλείων με τα οποία μπορούν να ενθαρρύνουν τους πολίτες να πραγματοποιούν αλλαγές, όπως οι κανονιστικές ρυθμίσεις, η φορολογία, οι δημόσιες συμβάσεις, οι επιδοτήσεις, οι επενδύσεις, οι δαπάνες και η ενημέρωση. Η πρόκληση συνίσταται στην επίτευξη του κατάλληλου συνδυασμού μέσων, ούτως ώστε η χρήση των εργαλείων και η εφαρμογή των πολιτικών να συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη. Για παράδειγμα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να κάνουν καλύτερη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων για να υποστηρίξουν την αειφόρο ανάπτυξη. Το ισχυρότερο ίσως μέσο προαγωγής της αλλαγής είναι να διασφαλιστεί ότι οι αγορές αποστέλλουν τα κατάλληλα σήματα (“καθορισμός σωστών τιμών”), παρέχοντας έτσι έντονη παρότρυνση στους πολίτες να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και να διαμορφώσουν την αγορά ανάλογα. Η αλλαγή αυτή είναι δυνατή εάν διασφαλιστεί ότι όλοι μας, τόσο οι παραγωγοί όσο και οι καταναλωτές, αντιμετωπίζουμε το πλήρες κόστος και τις συνέπειες των αποφάσεών μας τη στιγμή που τις λαμβάνουμε. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, να ενσωματώνεται στην τιμή του προϊόντος το κόστος που επιβάλλουν στα άλλα μέλη της κοινωνίας οι“ρυπαίνοντες”, όπως πράττουν ήδη ορισμένα κράτη μέλη (παραδείγματος χάριν, μέσω των τελών ή των πράσινων φόρων)...»

3.16

Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί παρά να υπογραμμίσει τη δήλωση αυτή, η οποία συμφωνεί με τα αιτήματα που περιλαμβάνονται σε πολλές από τις γνωμοδοτήσεις που υιοθέτησε τα τελευταία χρόνια (15). Όμως, εκφράζει βαθύτατη λύπη για το γεγονός ότι το έγγραφο περιορίζεται στην ανάλυση και δεν παρέχει καμία ένδειξη σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο υπάρχει πρόθεση να αντιμετωπιστεί το θέμα του καταλογισμού του εξωτερικού κόστους.

3.17

Στην έκθεση που εξέδωσε τον Απρίλιο του 2004, η ΕΟΚΕ καλούσε την Επιτροπή να δραστηριοποιηθεί στο χώρο αυτό και να επιδιώξει και να τροφοδοτήσει το διάλογο με όλους τους ενδιαφερόμενους κύκλους. Αυτό γιατί όλοι οι ενδιαφερόμενοι όχι μόνο επιθυμούν, αλλά και έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν με ποιο τρόπο (και πότε) υπάρχει πρόθεση να εξασφαλιστεί ο καταλογισμός του εξωτερικού κόστους. Επίσης, η ΕΟΚΕ είχε ζητήσει ήδη από τότε να διευκρινιστεί ποιος θα είναι ο αντίκτυπος που θα έχει ο καταλογισμός του κόστους στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας εν γένει και, π.χ., στον κλάδο των μεταφορών. Η ίδια η Επιτροπή διαπίστωσε ότι «λιγότερο από το ήμισυ των εξωτερικών δαπανών για το περιβάλλον … ενσωματώνεται στις τιμές της αγοράς», πράγμα που σημαίνει ότι «στηρίζεται μια ζήτηση που αντίκειται στην αειφορία» (16).

3.18

Η ΕΟΚΕ διερωτάται πού και πότε σκέφτεται η Επιτροπή να διεξάγει επιτέλους αυτή τη συζήτηση. Κατά τη γνώμη της, η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη προσφέρει την κατάλληλη βάση για να γίνει αυτό. Εξάλλου, εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη η υποσχεθείσα εδώ και δύο χρόνια ανακοίνωση με θέμα τη χρήση προσανατολισμένων στην αγορά μέσων για την περιβαλλοντική πολιτική στην εσωτερική αγορά.

3.19

Επίσης, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για τον σχετικά προαιρετικό χαρακτήρα της ακόλουθης δήλωσης της Επιτροπής: «…Τα κράτη μέλη θα πρέπει, σε συνεργασία με την Επιτροπή, να ανταλλάξουν εμπειρίες και βέλτιστες πρακτικές για τη μετατόπιση της φορολόγησης από την εργασία στην κατανάλωση και/ή τη ρύπανση, κατά τρόπο που να μην επηρεάζει τα έσοδα, προκειμένου να συμβάλουν στους κοινοτικούς στόχους σχετικά με την αύξηση της απασχόλησης και την προστασία του περιβάλλοντος.»Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δραστηριοποιηθεί χωρίς καθυστέρηση στον τομέα αυτό, να διενεργήσει το συντομότερο δυνατό σχετικές έρευνες, και να διαβιβάσει τα αποτελέσματα μαζί με την αξιολόγησή τους και την εκτίμηση του αντίκτυπου στα κοινοτικά όργανα με τη μορφή ανακοίνωσης.

3.20

Εκτός από τον παραγκωνισμό μιας παλαιάς αρετής της ΕΕ που ήταν η ικανότητα διατύπωσης σαφών στόχων και ορισμού συγκεκριμένων προθεσμιών, η εν λόγω παράλειψη και οι συζητήσεις σχετικά με τα πιθανά μέσα και τον αντίκτυπό τους είναι άλλη μία μεγάλη έλλειψη της ανακοίνωσης. Βεβαίως, κατ' αυτό τον τρόπο αποτρέπονται οι πιθανές διενέξεις, ωστόσο η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει επανειλημμένα να προωθηθεί ενεργά ακριβώς αυτή η κριτική αντιπαράθεση με όλους τους παράγοντες που εμπλέκονται στη διαδικασία, γιατί διαφορετικά οι διεργασίες για την προαγωγή της αειφορίας δεν μπορεί να σημειώσουν ουσιαστική πρόοδο.

3.21

Θετική είναι η άποψη της ΕΟΚΕ σε ό,τι αφορά στην ανακοίνωση για την καλύτερη διασύνδεση των εθνικών στρατηγικών με τις ευρωπαϊκές. Ωστόσο, όπως ειπώθηκε, ήδη, για να γίνει αυτό απαιτείται πρώτα μια πραγματικά ευρωπαϊκή στρατηγική, και όχι απλώς ένα έγγραφο στο οποίο διασυνδέονται από πολλού γνωστές απόψεις, δηλώσεις προθέσεων και προγράμματα, που μέχρι στιγμής δεν ήταν σε θέση να αντιστρέψουν τις αρνητικές τάσεις.

3.22

Από το κείμενο της Επιτροπής, μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι η αξιολόγηση του αντίκτυπου έχει καθοριστική σημασία για τη βελτίωση της συνεκτικότητας των διαφόρων πρωτοβουλιών και των επιμέρους σταδίων αυτών (σχεδιασμός, εκτέλεση κλπ.). Πρέπει, όμως, να ληφθεί υπόψη ότι οι αναλύσεις αυτές δεν πρέπει να στηρίζονται μόνο στο συνεπαγόμενο κόστος αλλά και σε άλλα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα (17). Κατά συνέπεια, πρέπει να καταρτιστεί ένα κριτήριο με βάση το παράδειγμα της αξιολόγησης του αντίκτυπου επί της ανταγωνιστικότητας, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεκτίμηση των δύο τελευταίων διαστάσεων.

3.22.1

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη θέση της ότι η επιλεξιμότητα για χρηματοδότηση σχεδίων με βάση τα διάφορα προγράμματα και τις θέσεις του προϋπολογισμού πρέπει να στηρίζεται στα κριτήρια της αειφόρου ανάπτυξης (18). Αυτό πρέπει, επίσης, να λαμβάνεται υπόψη τη στιγμή της αξιολόγησης της αποδοτικότητας των δαπανών αυτών.

3.23

Εκτός από την ασάφεια των στόχων και την έλλειψη συζήτησης γύρω από το θέμα των μέσων, η ΕΟΚΕ εντοπίζει άλλη μια αδυναμία του εγγράφου. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή δεν απαντά στο ερώτημα της κατανομής αρμοδιοτήτων. Πρόκειται για ένα επίμαχο θέμα, δεδομένου ότι ορισμένες από τις προγραμματισμένες δράσεις εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιοτήτων της Κοινότητας (όπως η εμπορική πολιτική), ενώ άλλες εμπίπτουν μάλλον στην αρμοδιότητα των κρατών μελών (ενέργεια), ή εντάσσονται σε μια προσπάθεια συντονισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο (κοινωνική πολιτική). Επιπλέον, σ' αυτή την πληθώρα αρμοδιοτήτων προστίθεται και μια περαιτέρω διάσταση, αυτή της παγκοσμιοποίησης (βλ. επίσης παραπάνω).

3.24

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους δεν έχει σημειωθεί πραγματική πρόοδος στο χώρο της αειφόρου ανάπτυξης είναι η πληθώρα στρατηγικών, σχεδίων δράσης κτλ., καθώς και οι τροποποιήσεις που έχουν υποστεί με την πάροδο των χρόνων ανάλογα με τις πολιτικές περιστάσεις. Σε συμφωνία με τις κατευθυντήριες αρχές της αειφόρου ανάπτυξης που κοινοποιήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2005 (19), η ΕΟΚΕ κρίνει ότι, σε ό,τι αφορά τα μέτρα, έγκειται στην Επιτροπή να διασαφηνίσει πώς κατανέμονται οι αρμοδιότητες. Στη συνέχεια, οι αρμόδιοι φορείς δεσμεύονται να εγγυηθούν έναντι των άλλων συμβεβλημένων μερών την ύπαρξη σταθερότητας για μια μακρά περίοδο και τη συνεκτικότητα με τα υπόλοιπα μέτρα.

3.25

Δυνάμει των αρχών που περιλαμβάνονται στη λευκή βίβλο για τη διακυβέρνηση και χάρη στην πρόθεση που εκφράζεται στη λευκή βίβλο για την επικοινωνιακή πολιτική «να γεφυρωθεί το χάσμα» που υφίσταται μεταξύ της ΕΕ και των πολιτών της, και στη συνέχεια του Συμβουλευτικού Φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στις 20 — 21 Μαρτίου 2006 με θέμα την αειφόρο ανάπτυξη, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι απαιτείται οπωσδήποτε να διοργανωθούν διαρθρωτικές και μόνιμες διαβουλεύσεις με τις ενδιαφερόμενες πλευρές, προκειμένου η κινητοποίηση των διαφόρων τοπικών παραγόντων να οδηγήσει στην επίτευξη πραγματικής προόδου και να αποκτήσει η αειφόρος ανάπτυξη μια στέρεα βάση. Έτσι, θα ασχοληθεί με τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων παρόμοιας με αυτή που διαχειρίζεται ήδη για την εσωτερική αγορά (PRISM). Προορισμός της βάσης αυτής θα είναι η καταγραφή των εμποδίων στα οποία προσκρούουν οι τοπικοί παράγοντες, η διάδοση καλών πρακτικών, η πληροφόρηση για τις οργανώσεις που είναι αρμόδιες για αυτές τις καινοτόμες πρωτοβουλίες, η παγίωση της προσέγγισης από τη βάση προς τα πάνω και η ενίσχυση της εμπειρογνωμοσύνης στην οποία μπορεί να στηριχθεί η Επιτροπή, ιδιαιτέρως όταν καταρτίζει προτάσεις οδηγίας, στις αξιολογήσεις αντίκτυπου που πραγματοποιεί καθώς και στις ανακοινώσεις που εκδίδει.

3.26

Η ΕΟΚΕ πιστεύει κατά τα άλλα ότι η μεταρρύθμιση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που έχει ανακοινωθεί για το 2008, θα προσφέρει στους εκπροσώπους της Ευρώπης την ευκαιρία να εκφραστούν με μια φωνή, για να εξασφαλιστεί ότι η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης θα καταστεί ένα από τα κριτήρια για την χορήγηση βοήθειας.

3.27

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανακοίνωση της Επιτροπής για την ανά διετία εξέταση της κατάστασης σχετικά με την αειφορία με βάση έκθεση προόδου, με τη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά και την αξιοποίηση της προσφοράς της ΕΟΚΕ και της ΕΤΠ που διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο στην κοινωνία.

3.28

Στην τελευταία ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την νέα βιομηχανική πολιτική (20), ανακοινώνεται η σύσταση ομάδας υψηλού επιπέδου για την ανταγωνιστικότητα, την ενέργεια και το περιβάλλον, και προβάλλονται ορισμένες προτάσεις που αναφέρονται στις εξωτερικές πτυχές της ανταγωνιστικότητας και της πρόσβασης στην αγορά (άνοιξη 2006). Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη σύσταση ομάδας υψηλού επιπέδου και την εντολή που της ανατίθεται (21) και δηλώνει ότι είναι διατεθειμένη να της συμπαρασταθεί στο έργο της, εφόσον υπάρχει ανάγκη. Πέραν αυτού, ελπίζει ότι οι απόψεις που θα διατυπώσει σε κάποια μεταγενέστερη στιγμή, η Επιτροπή θα συμφωνούν με την επιδίωξη να αξιοποιηθούν με τον κατάλληλο τρόπο οι συνεργίες των ευρωπαϊκών πολιτικών και διαφόρων συμβιβασμών ενόψει της υλοποίησης του στόχο της αειφορίας.

3.29

Παρόλο που η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ανεπιφύλακτα το στόχο της διάθεσης του 3 % του ΑΕγχΠ για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη (ποσό τα 2/3 του οποίου προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα), θεωρεί ότι οι επενδύσεις αυτές και οι καινοτομίες που επιφέρουν πρέπει να ενταχθούν σε μια προοπτική που προάγει την αειφόρο ανάπτυξη. Στο μέτρο του δυνατού, θα ήταν σκόπιμο να παρουσιάζει η Επιτροπή, με τη συνδρομή της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ομολόγων της στα κράτη μέλη, περιοδική έκθεση στην οποία θα αξιολογείται η κατάσταση, με απώτερο στόχο το συνδυασμό της στρατηγικής της Λισαβόνας με την στρατηγική που περιβάλλει την αειφόρο ανάπτυξη. Εάν υπάρχει ανάγκη, θα πρέπει να περιλαμβάνει συστάσεις στις ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές,για να εξασφαλισθεί η συμβατότητα αυτών αλλά και η επίτευξη συνεργιών.

4.1.1

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί με ιδιαίτερη ανησυχία ότι η Επιτροπή παραδέχεται στην ανακοίνωσή της, με τρόπο που ισοδυναμεί σχεδόν με παραίτηση, ότι η αλλαγή του κλίματος δεν μπορεί πλέον να αποτραπεί και ότι «το μοναδικό ζητούμενο» είναι πλέον ο περιορισμός των επιπτώσεων για αυτούς που θα πληγούν περισσότερο.

4.1.2

Οι «βασικές δράσεις» στο χώρο αυτό δεν είναι τίποτα περισσότερο από δηλώσεις προθέσεων και επιφυλακτικές φραστικές ανακοινώσεις σχετικά με τις προσπάθειες για την τήρηση των συνεχιζόμενων υποχρεώσεων και των διεθνών συμφωνιών. Η έλλειψη σαφών στόχων, ιδιαίτερα σ' αυτό τον τομέα, προκαλεί ακόμη περισσότερες ανησυχίες, δεδομένου ότι σήμερα ήδη φαίνεται ότι δεν πρόκειται να επιτευχθούν οι στόχοι του περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2012, και αυτό παρά την αύξηση των κινδύνων και τα αναμφισβήτητα πλέον έντονα καιρικά φαινόμενα που έχουν καταστρεπτικές επιπτώσεις για τον άνθρωπο και την οικονομία.

4.1.3

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επικροτεί τις μάλλον γενικές δηλώσεις σχετικά με την αξιοποίηση του ίδιου δυναμικού της ΕΕ για την προαγωγή της αποτελεσματικότητας και της τεχνολογικής εξέλιξης στο χώρο των ανανεώσιμων πηγών και της κατανάλωσης ενέργειας. Υποστηρίζει λοιπόν αυτούς τους στόχους της Επιτροπής, συνιστά όμως στο Συμβούλιο και την Επιτροπή να ορίσουν επειγόντως σαφείς και οπωσδήποτε φιλόδοξους στόχους, να περιγράψουν τα μέσα που απαιτούνται για την υλοποίησή τους και να συζητήσουν τα θέματα αυτά με όλους τους ενδιαφερόμενους.

4.1.4

Έτσι, σήμερα φαίνεται ότι η βιομηχανία ευρίσκεται στα πρόθυρα ενός άλματος σε ό,τι αφορά την κατασκευή μονάδων παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα που δεν εκπέμπουν CO2. Στα πλαίσια μιας στρατηγικής για την αειφορία, είναι λογικό να περιμένει κανείς ότι θα τεθεί το ερώτημα ποιες είναι οι προϋποθέσεις (συνεπώς και τα μέσα) που πρέπει να ορίσει η πολιτική για να προαγάγει την εφαρμογή μιας τέτοιας τεχνολογίας.

4.2.1

Παρόλο που η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι, για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, η προσοχή δεν επικεντρώνεται μόνο στο χαμηλό εισόδημα, είναι της γνώμης ότι οι βασικές δράσεις που προτείνονται είναι εντελώς ανεπαρκείς. Η Επιτροπή οφείλει ιδιαιτέρως να επικαιροποιήσει τους δείκτες του Λάκεν (22) για την ποιότητα των θέσεων εργασίας (23) και να προβάλει περισσότερο τη διάσταση αυτή στις κατευθυντήριες γραμμές.

4.2.2

Η Επιτροπή ανακοινώνει ότι θα ζητήσει τη γνώμη των κοινωνικών εταίρων σχετικά με το θέμα του συνδυασμού του εργασιακού με τον ιδιωτικό βίο. Στην περίπτωση που οι κοινωνικοί εταίροι θεωρούν μεν ότι πρέπει να ληφθούν περαιτέρω μέτρα αλλά δεν επιτυγχάνουν τη σύναψη συμφωνίας με βάση το άρθρο 139 της ΣΕΚ, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να κριθούν αρμόδιοι η Επιτροπή και τα νομοθετικά όργανα της Ευρώπης. Η διαδικασία αυτή θα πρέπει να ισχύει και για τους άλλους τομείς που εξετάζονται.

4.3.1

Και στην περίπτωση του σημείου «φυσικοί πόροι», οι βασικές δράσεις δεν φαίνεται να έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να θεωρηθούν εντελώς αναξιόπιστες. Έτσι, η Επιτροπή γράφει ότι «η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν επαρκή μέσα χρηματοδότησης και διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura-2000 και να ενσωματώσουν καλύτερα τα θέματα βιοποικιλότητας στις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές, ώστε να τεθεί τέρμα στην απώλεια της βιοποικιλότητας.» Ενόψει των δημοσιονομικών αποφάσεων που έλαβε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το Δεκέμβριο του 2005, με τις οποίες διεγράφησαν κονδύλια ακριβώς σε αυτόν τον τομέα, το κοινό μπορεί να διαπιστώσει αμέσως το χάσμα που υπάρχει μεταξύ φιλοδοξίας και πραγματικότητας στην πολιτική της ΕΕ.

4.3.2

Στους «επιχειρησιακούς στόχους» που αναφέρονται στο παράρτημα 2 σε σχέση με την «καλύτερη διαχείριση των φυσικών πόρων» επαναλαμβάνονται απλώς γνωστές και καθορισμένες πολιτικές, όπως για παράδειγμα ο στόχος που ανακοινώθηκε με την λευκή βίβλο (24) του 1997(!), το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που θα περιλαμβάνεται στο ενεργειακό μείγμα να ανέρχεται σε 12 % έως το 2010, για τον οποίο όμως η Επιτροπή υποθέτει στην ανακοίνωση που εξέδωσε στις 26.5.2004 (25) ότι δεν πρόκειται να επιτευχθεί με τα σημερινά μέτρα. Όμως, δεν προτείνονται νέα μέτρα, ούτε προβλέπεται να διεξαχθεί ανάλυση των πιθανών αιτίων αυτής της αποτυχίας.

4.3.3

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ο ορισμός φιλόδοξων και προσανατολισμένων στο μέλλον στόχων — όπως αυτοί που ανακοίνωσε η Σουηδία στις αρχές Φεβρουαρίου 2006 — θα προσέδιδε περισσότερη ορμή, ενδιαφέρον και στήριξη στην στρατηγική για την αειφορία απ' ό,τι αυτές οι ασαφείς διακηρύξεις προθέσεων, οι οποίες δεν μοιάζουν να είναι ούτε καινούργιες ούτε επίκαιρες. Όπως είναι γνωστό, ο μακροπρόθεσμος στόχος που έθεσε η Σουηδία είναι να υποκαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα και να εγκαταλείψει τη χρήση ατομικής ενέργειας.

4.3.4

Επιπλέον, στο χώρο της εξοικονόμησης ενέργειας και της ενεργειακής αποδοτικότητας, θα μπορούσε να οριστεί ένας στόχος που έχει αντίκτυπο στο κοινό, είναι προσανατολισμένος στο μέλλον, και προάγει την καινοτομία. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να οριστεί ότι, μέχρι το 2020, όλα τα νέα κτίρια που θα ανεγερθούν στην ΕΕ θα είναι «μηδενικής χρήσης ενέργειας», δηλαδή κτίρια τα οποία δεν χρειάζονται καμία πρόσθετη πηγή ενέργειας.

4.4.1

Στον τομέα των μεταφορών διαπιστώνεται καταρχάς ότι «οι σημερινές τάσεις είναι αντίθετες προς την αειφόρο ανάπτυξη».

4.4.2

Η Επιτροπή αναφέρει στη συνέχεια ότι: «τα οφέλη της κινητικότητας μπορούν να παρασχεθούν με πολύ μικρότερες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Για το σκοπό αυτό μπορεί να μειωθεί η ανάγκη μεταφορών ( Για παράδειγμα, με μεταβολή της χρήσης του εδάφους, προώθηση της τηλεργασίας και της τηλεδιάσκεψης), να γίνει καλύτερη χρήση των υποδομών και των οχημάτων, να αλλάξουν τα μέσα μεταφοράς, π.χ., με τη χρησιμοποίηση του σιδηροδρόμου αντί για τις οδικές μεταφορές, του ποδηλάτου ή του περπατήματος για τις σύντομες αποστάσεις, να αναπτυχθούν οι δημόσιες συγκοινωνίες, να χρησιμοποιηθούν πιο καθαρά οχήματα και να αναπτυχθούν εναλλακτικές λύσεις, όπως τα βιοκαύσιμα και τα οχήματα υδρογόνου, αντί για πετρέλαιο», που στην ουσία αντιστοιχεί στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Οι υποδομές μεταφορών του μέλλοντος: προγραμματισμός και γειτονικές χώρες –βιώσιμη κινητικότητα- χρηματοδότηση» (26). Η Επιτροπή δηλώνει επίσης ότι «οι πιο βιώσιμες μεταφορές παρέχουν πολυάριθμα και σημαντικά οφέλη».

4.4.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί κατά βάση δηλώσεις και παραπομπές που σχετίζονται με καταστάσεις που ωφελούν όλες τις πλευρές. Ωστόσο, διερωτάται για ποιο λόγο, παρ' όλες αυτές τις δυνατότητες και τα πλεονεκτήματα, αναφέρονται συνεχώς οι αρνητικές τάσεις που έχουν περιγραφεί επανειλημμένα, π.χ., στις μεταφορές, και για ποιο λόγο η Επιτροπή αναγκάζεται στη συνέχεια να διαπιστώνει την ύπαρξή τους.

4.4.4

Πρέπει να υπάρχουν λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι και οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν και συνεχίζουν να προτιμούν μέσα μεταφοράς που δεν προάγουν την αειφορία, παρά τα πλεονεκτήματα των βιώσιμων μεταφορών που παρουσιάζονται από την Επιτροπή. Οι λόγοι αυτοί δεν αναλύονται έτσι, όμως, δεν μπορούν να αναπτυχθούν ορθές στρατηγικές για την αντιστροφή της τάσης αυτής.

4.4.5

Στον τομέα των μεταφορών, η Επιτροπή κατονομάζει τρεις βασικές δράσεις:

4.4.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί παραπάνω από αμφίβολο ότι η ΕΕ θα μπορέσει με αυτές τις βασικές δράσεις να ελέγξει την «αύξηση της επιβάρυνσης που προξενούν οι μεταφορές» που καταγγέλλεται στην στρατηγική για την αειφορία (27), για να κατορθώσει, για παράδειγμα, να επιτύχει την επαρκή μείωση των μεταφορών. Τα αιτήματα και οι διατυπώσεις που περιλαμβάνονται στις βασικές δράσεις υπολείπονται κατά πολύ του περιεχομένου παλαιοτέρων εγγράφων της ΕΕ, όπως για παράδειγμα τα «δίκτυα των πολιτών» ή η λευκή βίβλος για την «πολιτική μεταφορών» (28).

4.4.7

Ένας στόχος που θα ήταν πολύ περισσότερο ελκυστικός για την προβολή της στρατηγικής για την αειφορία στο ευρύ κοινό, και περισσότερο φιλόδοξος θα ήταν, για παράδειγμα, να οριστεί ότι, έως το 2020 ή το 2025, τα οχήματα που θα κυκλοφορούν στην Ευρώπη θα πρέπει να έχουν μηδενικές εκπομπές. Αυτό θα έδινε σημαντική ώθηση στην έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη, θα οδηγούσε στην επίσπευση των τεχνολογικών καινοτομιών και θα ενίσχυε την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας αυτοκινήτων, πράγμα το οποίο με τη σειρά του θα ωφελούσε την οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης. Επιπλέον, θα επρόκειτο για μια τεχνολογική προσπάθεια η οποία θα μπορούσε να συμβάλει ώστε η εξέλιξη των μεταφορών που παρατηρείται σε ορισμένες χώρες που βρίσκονται στο κατώφλι της ανάπτυξης να μην οδηγήσει σε οικολογική και κλιματολογική κατάρρευση.

4.4.8

Ο ορισμός παρόμοιων στρατηγικών στόχων στον τομέα των μεταφορών, παράλληλα με την υλοποίηση των προτάσεων της ΕΟΚΕ για την βιώσιμη ανάπτυξη των μεταφορών (29), θα ήταν αντάξιος μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη και θα επέτρεπε να γίνουν πραγματικότητα οι πολλαπλές υποσχέσεις για τη δημιουργία μιας κατάστασης που συμφέρει όλες τις πλευρές.

4.5.1

Θα πρέπει να επικριθεί το γεγονός ότι στην ανακοίνωση περιλαμβάνονται προτάσεις που γίνονται εδώ και χρόνια από την ΕΕ, χωρίς ωστόσο να υλοποιηθούν, οι οποίες κατά κάποιο τρόπο ανακυκλώνονται. Ένα σχετικό παράδειγμα είναι η βασική δράση σε σχέση με το έκτο σημείο προτεραιότητας «παγκόσμιες προκλήσεις», σύμφωνα με την οποία «Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να αυξήσουν τον όγκο της βοήθειας τους στο 0,7 % του ΑεγχΠ έως το 2015 και να επιτύχουν τον ενδιάμεσο στόχο του 0,56 % το 2010, με επιμέρους στόχους το 0,51 % για την ΕΕ των 15 και το 0,17 % για την ΕΕ των 10». Η ΕΟΚΕ δεν αμφιβάλλει καθόλου ότι πρόκειται για μια ορθή απαίτηση (30). Υπενθυμίζει μόνο ότι οι βιομηχανικές χώρες υποσχέθηκαν ήδη στη Γενική Συνέλευση των ΗΕ που πραγματοποιήθηκε στις 24-10-1970 — δηλαδή εδώ και περισσότερα από 35 χρόνια!!! — να διαθέσουν 0,7 % του ΑΕγχΠ τους για τη χορήγηση αναπτυξιακής βοήθειας (πράξη με την οποία βεβαίως δεν λύθηκαν όλα τα προβλήματα). Η διαρκής επανάληψη υποσχέσεων που δεν τηρούνται είναι ακριβώς εκείνο το στοιχείο που δεν ενισχύει την αξιοπιστία της πολιτικής.

4.5.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί φυσικά όλες τις προσπάθειες που έχει ανακοινωθεί ότι θα γίνουν για την καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας. Η Επιτροπή επιθυμεί να ενισχύσει τις προσπάθειες της, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το διεθνές εμπόριο ως μέσο για την προαγωγή μιας πραγματικά αειφόρου παγκόσμιας ανάπτυξης. Πρόκειται αναμφίβολα για μια εξαιρετικά σημαντική προσπάθεια, που εάν θεωρηθεί με βάση μια παγκόσμια προοπτική μπορεί να έχει και καθοριστική σημασία. Η συμφωνία του ΠΟΕ είναι μια εμπορική συμφωνία που δεν περιλαμβάνει κριτήρια για την αειφορία, παρόλο που το παγκόσμιο εμπόριο ασκεί αποφασιστική επίδραση στις εξελίξεις στο χώρο αυτό. Συνεπώς, το Συμβούλιο και η Επιτροπή θα πρέπει να δώσουν κεντρική σημασία σε αυτή τη σημαντική δήλωση, περιγράφοντας όμως ταυτόχρονα με ποιο τρόπο σκέφτονται ότι μπορεί να επιτευχθεί η υλοποίηση της.

4.5.3

Το σημείο αυτό είναι, επίσης, σημαντικό για να καταστεί σαφές στο κοινό ότι δεν πρόκειται απλώς για μια δήλωση προθέσεων. Κατά την ΕΟΚΕ, είναι σαφές ότι οι οικονομικές ενισχύσεις δεν μπορούν από μόνες τους να βελτιώσουν με τρόπο που να προάγει την αειφορία τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Πέραν αυτού, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι στα συμπεράσματα του Συμβουλίου για την κοινωνική διάσταση της παγκοσμιοποίησης (Μάρτιος 2005) η έννοια της «αξιοπρεπούς εργασίας» τοποθετήθηκε στο επίκεντρο των εξωτερικών δραστηριοτήτων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να ανεχθεί μια κατάσταση στην οποία τα συγκριτικά πλεονεκτήματα ορισμένων χωρών στηρίζονται στην παραβίαση των προτύπων του ΔΟΕ ή των κανόνων που ισχύουν για το περιβάλλον. Οι κανόνες αυτοί δεν έχουν σχέση με έναν συγκεκαλυμμένο προστατευτισμό των πλούσιων χωρών, αλλά συμβάλουν πολύ περισσότερο στο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της κοινωνικής προόδου και της δικαιοσύνης. Η ΕΕ θα πρέπει να παρακολουθεί την πρόοδο που επιτυγχάνεται στους τομείς αυτούς και να επιβάλλει εμπορικά αντίποινα στην περίπτωση που η εκτίμησή τους, η οποία θα πρέπει στο μέτρο του δυνατού να γίνεται μαζί με τους αναγνωρισμένους από τον ΔΟΕ κοινωνικούς εταίρους στις ενδιαφερόμενες τρίτες χώρες (ή τις αναγνωρισμένες και αντιπροσωπευτικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται εκεί), δείξει ότι η κατάσταση έχει χειροτερεύσει. Είναι κρίμα που η εξεταζόμενη ανακοίνωση της Επιτροπής δεν αναφέρεται στο σημείο αυτό.

4.6

Η ΕΟΚΕ καλεί εν γένει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να καταδείξουν στους εμπορικούς εταίρους τους ότι η αειφόρος ανάπτυξη δεν πρέπει να θεωρηθεί ως παράγων κόστους αλλά μάλλον ως συντελεστής πλούτου για την οικονομία τους, που περιβάλλεται από φιλοδοξίες για την επίτευξη ενός υψηλότερου βιοτικό επίπεδο, αλλά και για ολόκληρο τον πλανήτη.

1)

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκών Κοινοβουλίων και το Συμβούλιο: επανεξέταση της στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη - Πλαίσιο δράσης (COM(2005) 658 τελικό, 13.12.2005). (http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/site/de/com/2005/com2005_0658de01.pdf)

2)

Έκθεση τη Στατιστικής Υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης: «Measuring progress towards a more sustainable Europe - Sustainable development indicators for the European Union - Data 1990-2005» (το έγγραφο αυτό υπάρχει σήμερα μόνο στα αγγλικά (13.12.2005).

3)

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (16./17. Ιουνίου 2005), Συμπεράσματα της Προεδρίας: Κατευθυντήριες γραμμές για την αειφόρο ανάπτυξη. (http://ue.eu.int/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/de/ec/85350.pdf)

4)

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Επανεξέταση της στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη 2005: Πρώτος απολογισμός και μελλοντικές κατευθύνσεις (COM(2005) 37 τελικό, 9.2.2005). (http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/site/de/com/2005/com2005_0037de01.pdf)

5)

Παράρτημα στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SEK(2005) 225 - έκθεση προόδου.

«The effects of environmental policy on European business and its competitiveness: a framework for analysis», SEK(2004) 769 (το έγγραφο αυτό διατίθεται σήμερα μόνο στα αγγλικά)

«Commission staff working document on the links between employment policies and environment policies», SEK(2005) 1530 (το έγγραφο αυτό διατίθεται σήμερα μόνο στα αγγλικά).

«Η συμβολή της απασχόλησης και της αναλογικότητας στην ανάπτυξη της οικονομίας», SEK(2004) 690.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/37

1.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό το γεγονός ότι η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση Οδηγίας για τις πλημμύρες, όπως ζητούσαμε στη γνωμοδότηση (1) που είχαμε καταρτίσει σχετικά με την προηγούμενη Ανακοίνωση, και επικροτεί όλως ιδιαιτέρως το γεγονός ότι η πρόταση αυτή εντάσσεται στη μεθοδολογία και τα μέσα που δημιουργήθηκαν βάσει της Οδηγίας-Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ). Με τη συμπερίληψη στις ποτάμιες λεκάνες των χαρτών και σχεδίων κινδύνου πλημμυρών, ρυθμίζονται όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση των εσωτερικών υδάτων και των θαλασσίων περιοχών που αντιστοιχούν στις ποτάμιες λεκάνες.

1.2

Η αποτελεσματικότητα του νομοθετήματος θεμελιώνεται κυρίως στην πραγματοποίηση προκαταρκτικής αξιολόγησης της κατάστασης των ποταμίων λεκανών και των παρακτίων περιοχών, ούτως ώστε να διενεργείται εις βάθος διάγνωση της υφιστάμενης κατάστασης, κυρίως στις περιοχές που παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο λόγω της ανθρώπινης δράσης και της κλιματικής αλλαγής.

1.3

Σημαντικό, επίσης, είναι να δοθεί έμφαση στις δράσεις πρόληψης των επιβλαβών συνεπειών των πλημμυρών, με την ανάπτυξη όλων των μέτρων που απευθύνονται στον πληθυσμό, μέσω δράσεων ενημέρωσης και συμμετοχής. Προς τον σκοπό αυτόν, ζητάμε από την Επιτροπή ιδιαίτερη επαγρύπνηση προκειμένου οι κανόνες αυτοί, οι οποίοι θεσπίζονται στο άρθρο 14 της ΟΠΥ και στην πρόταση Οδηγίας, να περιλαμβάνονται στα σχέδια για τις ποτάμιες λεκάνες.

1.4

Τα σχέδια διαχείρισης και οι χάρτες κινδύνου πλημμύρας, έτσι όπως παρουσιάζονται στην πρόταση Οδηγίας, πρέπει να διευρυνθούν. Η ταξινόμηση των λεκανών υψηλού κινδύνου πρέπει να περιλαμβάνει τόσο τα πρωτεύοντα μέτρα δράσης, με την αρμόζουσα χρηματοδότηση, όσο και τα κριτήρια που θα χρησιμοποιούνται για την ελαχιστοποίηση των δαπανών, παράλληλα με τη μεγιστοποίηση του οφέλους για τον πληθυσμό. Το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα θα πρέπει είναι η ολοκληρωμένη βιώσιμη διαχείριση των περιοχών που κινδυνεύουν από πλημμύρες.

1.5

Τέλος, ας σημειωθεί ότι, με στόχο τις κοινοτικές δράσεις για την διεπιστημονική έρευνα και συντονισμό, πρέπει να ενισχυθούν όλες οι πολιτικές που έχουν επίδραση επί των ευρωπαϊκών υδάτων.

2.1

Κατά την ανάπτυξη της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, ή Οδηγίας-Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ), παρέμενε ένα κενό: ο καθορισμός ενός στόχου για την πρόληψη, προστασία και μετριασμό των πλημμυρών. Πράγματι, κατά την τελευταία δεκαετία, η επικράτεια της ΕΕ επλήγη από περισσότερες από 100 πλημμύρες, με μεγάλο αριθμό νεκρών και σημαντικές οικονομικές απώλειες. Η Επιτροπή παρουσίασε Ανακοίνωση (2) όπου προέβαινε σε ανάλυση της κατάστασης, και σε πρόταση για συντονισμένη δράση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η τωρινή πρόταση Οδηγίας αποτελεί μέρος της δράσης αυτής.

2.2

Τόσο στην Ανακοίνωση, όσο και στην Πρόταση Οδηγίας, τονίζεται ότι είναι αναγκαίο η οποιαδήποτε δράση στην πολιτική των υδάτων να συντονίζεται με άλλες υφιστάμενες κοινοτικές πολιτικές στον τομέα της πρόληψης και ελαχιστοποίησης των πλημμυρών. Η ερευνητική πολιτική, με σχέδια έρευνας όπως το FLOODsite, συμβάλλει στη βελτίωση των ολοκληρωμένων μεθόδων ανάλυσης και διαχείρισης των κινδύνων πλημμυρών. Η περιφερειακή πολιτική, μέσω της αξιοποίησης των Διαρθρωτικών Ταμείων, ιδίως δε του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, και η ΚΑΠ, με τους μηχανισμούς αποσύνδεσης και διατομεακής συμμόρφωσης (3), συναπαρτίζουν ένα ενιαίο σύνολο χάρη στο οποίο μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα απ' ό,τι με μια μεμονωμένη δράση επί των υδάτων.

2.3

Στόχος της πρότασης Οδηγίας είναι ο περιορισμός και η διαχείριση των κινδύνων πλημμυρών που απειλούν τη ζωή και την υγεία του ανθρώπου, τα αγαθά του, καθώς και την φύση και το περιβάλλον. Η ενσωμάτωση της πρότασης αυτής στην Οδηγία-Πλαίσιο για τα Ύδατα συμβάλλει στην απλούστευση των οργανωτικών και διοικητικών διαδικασιών, καθώς ευθυγραμμίζεται με τις περιοχές των ποταμίων λεκανών που υφίστανται ήδη βάσει των κανόνων της ΟΠΥ. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι δράσεις που θα χρειαστεί να υλοποιηθούν για την αποτροπή των πλημμυρών και την ελαχιστοποίηση των σχετικών κινδύνων, πρέπει να ενταχθούν στα σχέδια διαχείρισης της λεκάνης απορροής του εκάστοτε ποταμού και ότι οι αρμόδιες αρχές που καθορίζονται είναι οι ίδιες και για τις δύο περιπτώσεις, και τους ανατίθεται η νέα αυτή αρμοδιότητα. Επιπλέον, σημαντικό είναι να επισημάνουμε ότι η αποτελεσματικότητα αυξάνεται με τον συγχρονισμό των χρονοδιαγραμμάτων της νέας πρότασης προς εκείνα που έχουν ήδη οριστεί βάσει της ΟΠΥ.

2.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόταση Οδηγίας. Πράγματι, εξετάζεται προσεκτικά το περιεχόμενό της, καθώς διαπιστώνεται ότι έχουν υιοθετηθεί πολλές από τις παρατηρήσεις που η ίδια είχε διατυπώσει στη Γνωμοδότησή της για την Ανακοίνωση του 2004 (4). Από την άποψη αυτή, το μόνο που μας απομένει είναι να τονίσουμε το έργο που οφείλει να πραγματοποιεί η Επιτροπή· ο ρόλος της για την τήρηση του περιεχομένου της ΟΠΥ και όλων των κανόνων ανάπτυξής της αποτελεί εγγύηση για την ορθή εφαρμογή των κανόνων εκ μέρους των αρχών των κρατών μελών, χωρίς να λησμονούνται οι επωφελείς επιδράσεις που μπορούν να προκύψουν για τις τρίτες χώρες, με τις οποίες μοιραζόμαστε τις ποτάμιες λεκάνες στο ευρωπαϊκό έδαφος.

3.1

Η πρόταση Οδηγίας διαιρείται σε επτά κεφάλαια:

4.1

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι το γεγονός ότι η πρόταση Οδηγίας αυτή εντάσσεται στη μεθοδολογία της ΟΠΥ, συμβάλλει στην ενσωμάτωση των σχεδίων διαχείρισης των πλημμυρών στα σχέδια για τις λεκάνες απορροής ποταμού, και έτσι εξασφαλίζεται ο αναγκαίος προγραμματισμός ώστε η δράση να αφορά όλη την έκταση της λεκάνης, με τη λήψη συμβατών μέτρων και την ανάληψη δράσεων, με αποτελεσματικότητα στα διάφορα επίπεδα (τοπικό, κρατικό, διεθνικό…) και με τον συντονισμό όλων των αρμοδίων αρχών.

4.2

Επιπλέον, η ενσωμάτωση της διαχείρισης των πλημμυρών στην ΟΠΥ βοηθά εννοιολογικά τον ορισμό της πλημμύρας ως φαινομένου φυσικού και φυσιολογικού, που συνδέεται με τα χαρακτηριστικά του ποτάμιου συστήματος και την παράκτια δυναμική. Ο ορισμός του κινδύνου σχετίζεται με τις επιβλαβείς συνέπειες για την υγεία του ανθρώπου, το περιβάλλον και την οικονομική δραστηριότητα, και, κατά συνέπεια, με τις ζημίες για τα συστήματα υδάτων, που αποτελούν αντικείμενο της ΟΠΥ.

4.3

Η διεξαγωγή αρχικής αξιολόγησης του κινδύνου πλημμύρας ήταν ένα από τα πιο σημαντικά μας συμπεράσματα (5)· φρονούμε, λοιπόν, ότι το περιεχόμενο των άρθρων 4 και 5 της πρότασης Οδηγίας θα διευκολύνει επιστημονικά την κατάρτιση των σχεδίων διαχείρισης των πλημμυρών. Σημαντικό είναι να επισημανθούν ορισμένα από τα στοιχεία που απαιτείται να αναφέρονται:

4.4

Αξιοσημείωτη θεωρούμε επίσης την ταξινόμηση των ποταμίων λεκανών και της παράκτιας ζώνης σε εκείνες που παρουσιάζουν κίνδυνο πλημμύρας και εκείνες που δεν παρουσιάζουν. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι αντικείμενο της διαχείρισης κινδύνων είναι ο περιορισμός της πιθανότητας και της επίδρασης των πλημμυρών και ότι, για τον σκοπό αυτόν, πρέπει να θεσπιστεί μια ταξινόμηση των δράσεων και μέτρων που μπορούν να αναληφθούν και των κριτηρίων που θα οδηγήσουν στην κατάλληλη επιλογή για την κάθε περίπτωση.

4.5

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να περιληφθούν όλως ιδιαιτέρως, στο άρθρο 9 και στο παράρτημα Α για τα σχέδια διαχείρισης, οι ακόλουθες αρχές και μέτρα:

4.6

Είναι σημαντικό, για την προώθηση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην πρόληψη των κινδύνων και των επιπτώσεων των πλημμυρών, να αναπτυχθεί σε όλα τα κράτη μέλη ένα σύστημα ενημέρωσης και συμμετοχής του πληθυσμού, όπως αυτό διαρθρώνεται βάσει του άρθρου 14 της ΟΠΥ. Προς τον σκοπό αυτόν, οι μηχανισμοί συμμετοχής πρέπει να αφορούν και τα σχέδια διαχείρισης του κινδύνου και τις προκαταρκτικές αξιολογήσεις.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/40

1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την απόφαση που υιοθέτησε το Συμβούλιο σχετικά με τον κοινοτικό μηχανισμό πολιτικής προστασίας δεδομένου ότι, σε γενικές γραμμές, περιλαμβάνει τις παρατηρήσεις που διατύπωσε στην γνωμοδότησή της για την Ανακοίνωση σχετικά με τη βελτίωση του εν λόγω μηχανισμού (1) που υιοθετήθηκε τον Νοέμβριο 2005.

1.2

Ακόμη, πρέπει να επισημανθεί ότι η διαδικασία αναδιατύπωσης, ως μέθοδος απλούστευσης της κοινοτικής νομοθεσίας, διευκολύνει τη γνώση και την καλύτερη εφαρμογή της εν λόγω νομικής πράξης από τις αρχές πολιτικής προστασίας των κρατών μελών, προκειμένου να καταστεί τούτη πιο λειτουργική σε περιπτώσεις καταστροφών, τόσο φυσικών όσο και ανθρωπογενών.

1.3

Η ενίσχυση της δράσης του μηχανισμού, μέσω της παραχώρησης μεγαλύτερων αρμοδιοτήτων και, κυρίως, περισσότερων και καλύτερων μέσων, θα διευκολύνει τις επεμβάσεις του τόσο εντός όσο και εκτός των κοινοτικών συνόρων. Είναι πολύ σημαντικό να γίνει αναφορά στον συντονισμό του εν λόγω μηχανισμού με τον αντίστοιχο του ΟΗΕ, και συγκεκριμένα με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Συντονισμό των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (UN OCHA). Ωστόσο, θεωρούμε ότι θα χρειαστεί να συμπεριλάβει τον Ερυθρό Σταυρό και τις ΜΚΟ που δρουν σε πληγείσες περιοχές καθώς και να χρησιμεύει ως συντονιστής των εθελοντικών οργανώσεων που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε περιπτώσεις καταστροφών.

1.4

Μια επαρκής χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό έχει καίρια σημασία για την εύρυθμη λειτουργία της: αναγνώριση της ανάγκης για καλύτερη πληροφόρηση, διαθέσιμα μέσα μεταφοράς, κονδύλια για την κατάρτιση των εμπειρογνωμόνων κτλ. Δεδομένου ότι θεωρούμε ότι το σημείο αυτό έχει αποφασιστική σημασία, επαναλαμβάνουμε ότι κρίνουμε απαραίτητο και πιστεύουμε ότι η Επιτροπή οφείλει να διαθέσει τους πόρους αυτούς και να απαιτήσει από τα κράτη μέλη να τηρήσουν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις τους προκειμένου η πολιτική προστασία να φέρει σε πέρας το έργο της.

2.1

Ο κοινοτικός μηχανισμός πολιτικής προστασίας δημιουργήθηκε το 1981 (2) και μαζί με το Πρόγραμμα δράσης για την πολιτική προστασία (3), για όλη αυτή την περίοδο διευκόλυνε την κινητοποίηση και τον συντονισμό της πολιτικής προστασίας τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Η πείρα που αποκτήθηκε από τον μηχανισμό κατά τα έτη αυτά καθιστά εμφανή την ανάγκη βελτίωσής του, κυρίως διότι τόσο το Συμβούλιο όσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αξιολόγησαν την παρέμβασή του στις μεγάλες καταστροφές που σημειώθηκαν τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ.

2.2

Επιδιώκοντας να βελτιώσει τον μηχανισμό, η Επιτροπή εξέδωσε Ανακοίνωση (4) στην οποία πρότεινε σειρά βελτιώσεων που επικεντρώνονταν στα εξής:

2.3

Η ΕΟΚΕ κατάρτισε γνωμοδότηση (5) σχετικά με την ανωτέρω Ανακοίνωση. Έκρινε θετική τη βελτίωση παρόλο που θεωρούσε ότι ορισμένα μέτρα μπορούσαν να τροποποιηθούν με βάση την αποκτηθείσα εμπειρία, κυρίως από τις τελευταίες παρεμβάσεις στις περιπτώσεις των καταστροφών στην Ασία. Διατηρώντας τη δομή της εν λόγω γνωμοδότησης και προκειμένου να βελτιωθεί η λειτουργία του μηχανισμού, υποβάλαμε στην Επιτροπή τις ακόλουθες προτάσεις:

3.1

Η απόφαση του Συμβουλίου που αναδιατυπώνει σε ένα ενιαίο κείμενο την προηγούμενη Απόφαση της 23ης Οκτωβρίου 2001 και την προαναφερθείσα Ανακοίνωση, συνάδει με το πρόγραμμα απλούστευσης της νομοθεσίας που έχει ξεκινήσει η Επιτροπή. Η μέθοδος αναδιατύπωσης που χρησιμοποιείται καθιστά ευκολότερη την εφαρμογή της, τόσο από τον μηχανισμό όσο και από τις εθνικές αρχές πολιτικής προστασίας. Ακόμη, έχει βελτιωθεί ουσιαστικά το περιεχόμενό της, τόσο όσον αφορά τη λειτουργία του κοινοτικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας όσο και την παραχώρηση των μέσων που επιτρέπουν την επιχειρησιακή του ετοιμότητα.

3.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρωτοβουλία διότι προϋποθέτει τη διασαφήνιση της λειτουργίας του κοινοτικού φορέα που πρέπει να συντονίζει την παρέμβαση σε περίπτωση καταστροφών εκτός της κοινοτικής επικράτειας, ιδίως με τη διεύρυνση του πεδίου παρέμβασής του, αφενός, σε περιπτώσεις ανθρωπογενών καταστροφών και τρομοκρατικών επιθέσεων και, αφετέρου, σε περιπτώσεις ακούσιας θαλάσσιας ρύπανσης.

3.3

Ακόμη πιο σημαντική θεωρούμε τη συμπερίληψη ορισμένων βελτιώσεων του μηχανισμού που ζητούσαμε στη γνωμοδότησή μας του 2005. Αξίζει να αναφερθεί η συμπερίληψη, στο άρθρο 2, της δυνατότητας χρήσης στρατιωτικών πόρων και ικανοτήτων, δεδομένου ότι, σε πολλές περιπτώσεις, είναι απαραίτητοι για μια άμεση και αποτελεσματική παρέμβαση. Επίσης, συμπεριλήφθηκε ακόμα μία πρότασή μας όσον αφορά την οργάνωση των διευθετήσεων σχετικά με τη μεταφορά, την εφοδιαστική και την λοιπή υποστήριξη στο επίπεδο της Κοινότητας.

3.4

Επαναλαμβάνουμε τη συμφωνία μας σχετικά με τις μονάδες επέμβασης που πρέπει να χρηματοδοτούνται από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο συντονισμού του μηχανισμού και να παραμείνουν σε συνεχή σύνδεση με το CECIS κατά τρόπο ώστε, με ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, να πραγματοποιείται η επέμβαση με τα κατάλληλα μέσα, συμπεριλαμβανομένων των συμπληρωματικών μεταφορικών μέσων.

3.5

Η πρόταση περιλαμβάνει μια τροποποίηση που δεν είχε προβλεφθεί στην Ανακοίνωση, η οποία αφορά τις επεμβάσεις εκτός κοινοτικής επικράτειας. Η τροποποίηση αναφέρει ότι το κράτος μέλος που ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ έρχεται σε επαφή με την πληγείσα τρίτη χώρα, έτσι ώστε το CECIS να ανταποκριθεί στην ενημέρωση και η Επιτροπή να ορίσει ομάδα επιχειρησιακού συντονισμού που, με τη σειρά της, θα συντονιστεί με τον ΟΗΕ. Θεωρούμε σημαντικό να ενσωματωθεί στη δράση του κοινοτικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εκπροσώπηση της ΕΕ και, για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί την παρέμβαση του αρμόδιου για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Ωστόσο, θεωρούμε ότι το προτεινόμενο τελικά σύστημα δεν θα είναι πλήρως επιχειρησιακό.

3.6

Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί το νέο άρθρο 10 το οποίο ορίζει τη συμπληρωματικότητα του κοινοτικού μηχανισμού με τους εθνικούς οργανισμούς πολιτικής προστασίας, οι οποίοι μπορούν να δέχονται στήριξη με μέσα μεταφοράς και με την κινητοποίηση των μονάδων και ομάδων επιτόπιας δράσης.

3.7

Τέλος, το άρθρο 13 ορίζει την Επιτροπή αρμόδια για την εκτέλεση όλων των μέτρων που προβλέπονται στην εν λόγω απόφαση, ιδίως την παροχή των πόρων για τις επεμβάσεις, για το σύστημα CECIS, για τις ομάδες εμπειρογνωμόνων, για την κατάρτισή τους και για κάθε άλλη συμπληρωματική στήριξη. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι αναγνωρίζεται η ανάγκη επαρκών πόρων, αλλά θεωρεί ότι πρέπει να ορισθούν τα συγκεκριμένα ποσά, προκειμένου να καταστεί δυνατή η ανάληψη δράσης σε όλους και σε κάθε έναν από τους τομείς αρμοδιότητας.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/42

—

να περιλαμβάνει διάφορες παραμέτρους, όπως:

—

να διαμορφώνει στόχους, όπως:

—

να διατυπώνει συστάσεις, όσον αφορά κυρίως τα εξής:

—

να καθορίζει καταλληλότερες ακολουθητέες πρακτικές για την προαγωγή της κοινωνικής ένταξης και για την προστασία των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών που θα ήταν σκόπιμο συμπεριληφθούν στα καθήκοντα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

—

της εκτόξευσης της ζήτησης με την εμφάνιση ενός μαζικού φαινομένου που αφορά τη μετάβαση από την ψυχιατρική προς την ψυχική υγεία·

—

της μη ανατρέψιμης εισόδου στο προσκήνιο των χρηστών ή/και των εκπροσώπων τους, γεγονός το οποίο αλληλεπιδρά με όλες τις πολιτικές·

—

της έλλειψης ισορροπίας όσον αφορά τη θεραπεία εντός ή εκτός νοσοκομειακού ιδρύματος και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει από πλευράς ευελιξίας ολόκληρος ο κλάδος της ιατρικής περίθαλψης, από τα επείγοντα έως τα κοινωνικο-ιατρικά περιστατικά.

2.1

Οι ψυχικές διαταραχές αποτελούν πέντε από τις δέκα κυριότερες αιτίες αναπηρίας στον κόσμο και επιφέρουν, ως εκ τούτου, καταστρεπτικές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες για τα άτομα, τις οικογένειες, τις κυβερνήσεις.

2.2

Οι πάσχοντες από ψυχικές διαταραχές έρχονται συχνά αντιμέτωποι με διακριτική μεταχείριση ή με μια στάση αποκλεισμού, ενώ υφίστανται σοβαρές παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους.

2.3

Παρατηρείται μια αλληλεπίδραση μεταξύ του προβλήματος της ψυχικής υγείας και της φτώχειας: αυτή η τελευταία αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών και περιορίζει τη δυνατότητα πρόσβασης σε βασικές ιατρικές παρεμβάσεις στον τομέα της ψυχικής υγείας. Οι χώρες οφείλουν, επομένως, να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας ως σημαντικά ζητήματα δημόσιας υγείας.

2.4

Εντούτοις, η ψυχική υγεία συχνά δεν αποτελεί προτεραιότητα στον τομέα της υγείας, εν μέρει επειδή η απαιτούμενη ικανότητα για τη δημιουργία άρτιων και αποτελεσματικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν είναι διαθέσιμη σε όλες τις χώρες.

2.5

Το κοινοτικό μέσο για την ψυχική υγεία εμπίπτει στο πλαίσιο του προγράμματος που διαμόρφωσε η Ευρωπαϊκή Ένωση προς όφελος της δημόσιας υγείας, για την περίοδο 2003-2008, δυνάμει του Άρθρου 152 της Συνθήκης· πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ότι κατά την ανάληψη ενεργειών σε αυτό το πλαίσιο απαιτείται να συνεκτιμώνται οι τις αρμοδιότητες των κρατών μελών όσον αφορά την οργάνωση των υπηρεσιών υγείας και την παροχή ιατρικής περίθαλψης.

2.6

Σκοπός του παρόντος Πράσινου Βιβλίου είναι να διενεργηθεί ευρεία δημόσια συζήτηση, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης, σχετικά με τη βελτίωση της διαχείρισης της ψυχικής νόσου και με την προώθηση της ψυχικής ευεξίας στην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους ακόλουθους λόγους:

2.7

Έπειτα από την Ευρωπαϊκή Υπουργική Διάσκεψη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2005 με θέμα την ψυχική υγεία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εταίρος της διάσκεψης σε συνεργασία με την ΠΟΥ, δημοσίευσε τον Οκτώβριο το 2005 ένα Πράσινο Βιβλίο με τίτλο «Βελτίωση της ψυχικής υγείας του πληθυσμού — Προς μια στρατηγική σχετικά με την ψυχική υγεία για την Ευρωπαϊκή Ένωση» (που εμπίπτει στον τομέα της δημόσιας υγείας και έχει ως νομική βάση το άρθρο 152 της Συνθήκης) και ξεκίνησε διαβουλεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με την ψυχική υγεία.

2.8

Ο σαφώς δεδηλωμένος στόχος συνίσταται στη βελτίωση της ψυχικής υγείας του ευρωπαϊκού πληθυσμού, στο πλαίσιο μιας στρατηγικής η οποία θα υπερβαίνει τον υγειονομικό τομέα και θα αποσκοπεί γενικότερα στην «επάνοδο» της μακροπρόθεσμης ευημερίας, καθώς και στη βελτίωση της αλληλεγγύης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ποιότητας ζωής.

2.9

Το παρόν Πράσινο Βιβλίο πρέπει να αποτελέσει έναυσμα για την πραγματοποίηση δημόσιας συζήτησης, εντός του 2006, με τις δημόσιες αρχές, με τους επαγγελματίες του κλάδου και με τις οργανώσεις πασχόντων, με στόχο τη διατύπωση, στα τέλη του 2006, προτάσεων οι οποίες θα εμπίπτουν στην κοινοτική αρμοδιότητα και θα αποτελέσουν τη στρατηγική της Ένωσης στον τομέα της ψυχικής υγείας.

3.1.1

Υπολογίζεται, βάσει στοιχείων, ότι το 27 % των ενηλίκων Ευρωπαίων υπέφεραν τουλάχιστον μια φορά από κάποια μορφή κακής ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια ενός δεδομένου έτους, ποσοστό εκ του οποίου το 6,3 % αντιστοιχεί σε σωματόμορφες διαταραχές, το 6,1 % σε καταθλίψεις και το 6,1 % σε φοβίες.

3.1.2

Ο αριθμός των αυτοκτονιών που παρατηρούνται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεπερνά τους θανάτους που οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα, ανθρωποκτονίες ή στον ιό ΗΙV/AIDS.

3.1.3

Οι συνέπειες για το κοινωνικό σύνολο είναι πολλαπλές και στην έκθεση προτείνεται μια οικονομική αξιολόγησή τους όσον αφορά την απώλεια παραγωγικότητας και τις δαπάνες του κοινωνικού, εκπαιδευτικού, ποινικού και δικαστικού συστήματος.

3.1.4

Διαπιστώνονται σημαντικές ανισότητες τόσο μεταξύ των κρατών μελών όσο και στο εσωτερικό τους.

3.2.1

Το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημόσια υγεία περιλαμβάνει ήδη διάφορες πτυχές που αποσκοπούν στα εξής:

3.2.2

Μια κοινοτική στρατηγική σχετικά με την ψυχική υγεία θα μπορούσε να προσανατολισθεί στους ακόλουθους στόχους:

3.2.3

Μεταξύ των πιθανών κοινοτικών πρωτοβουλιών, η διατύπωση συστάσεων του Συμβουλίου θα μπορούσε να εστιασθεί στη μείωση της κατάθλιψης και της αυτοκτονικής συμπεριφοράς λαμβάνοντας ως βάση ένα δοκιμαστικό σχέδιο, επικεντρωμένο στη δημιουργία περιφερειακών δικτύων ενημέρωσης μεταξύ του τομέα της υγείας, των ασθενών και της οικογένειάς τους και των οργανωτών διαφόρων δραστηριοτήτων, το οποίο έχει συντελέσει στο να μειωθούν οι απόπειρες αυτοκτονίας κατά 25 %.

3.2.4

Στο πλαίσιο της δράσης της για τη βελτίωση της κοινωνικής ένταξης των ψυχικά ασθενών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να επιταχύνουν τις προσπάθειες αποϊδρυματοποίησης. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η Επιτροπή χρηματοδότησε μια μελέτη η οποία επιβεβαίωσε ότι η αντικατάσταση των ψυχιατρικών ιδρυμάτων από υπηρεσίες παρεχόμενες σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης καθιστά δυνατή τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Τον Ιούνιο το 2005 δημοσιεύθηκε πρόσκληση υποβολής προσφορών για τη διενέργεια μια νέας μελέτης που αποσκοπεί στην ανάλυση και στην παρουσίαση του τρόπου κατά τον οποίο θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν καλύτερα οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι, καθώς και στην παροχή αριθμητικών στοιχείων για το κόστος της αποϊδρυματοποίησης.

3.2.5

Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσαν να προβλεφθούν και άλλες κοινοτικές πρωτοβουλίες:

3.2.6

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσβλέπει στη βελτίωση των γνώσεων σχετικά με την ψυχική υγεία υποστηρίζοντας ερευνητικά προγράμματα και ενθαρρύνοντας τις διεπαφές μεταξύ των κύκλων που είναι αρμόδιοι για τη λήψη των αποφάσεων και της ερευνητικής κοινότητας.

4.1.1

Τα τελευταία χρόνια σηματοδοτήθηκαν από διάφορα δεδομένα: την εκτόξευση της ζήτησης τόσο με την εμφάνιση ενός μαζικού φαινομένου, μιας αλλαγής προτύπου: από την ψυχιατρική προς τη ψυχική υγεία όσο και με τη μη ανατρέψιμη είσοδο στο προσκήνιο των χρηστών και των εκπροσώπων της οικογένειάς τους. Κάθε μία από τις παραμέτρους αυτές επέφερε, με διαφορετικό ρυθμό αναλόγως της χώρας, νομοθετικές ή κανονιστικές αλλαγές που αντικατοπτρίζουν τη — μεγαλύτερη ή μικρότερη — πολιτική ή διοικητική συνεκτίμηση των εν λόγω παραγόντων.

4.1.2

Η μαζική ζήτηση, η οποία προκαλεί κορεσμό στο σύνολο των μηχανισμών, συνδέεται με την πολυσύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ της διαφοροποίησης του τρόπου παρουσίασης του ψυχικού γεγονότος και της ψυχιατρικής στο κοινωνικό σύνολο — είτε με την περαιτέρω εκλαΐκευση του προβλήματος είτε με τη μείωση του στιγματισμού του — όπως και στην περίπτωση της προσφοράς. Η ζήτηση αυτή, η οποία παρατηρήθηκε την ίδια εποχή σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, απεικονίζεται στην επιδημιολογία: εμφάνιση των ψυχικών διαταραχών σε ποσοστό 15 έως 20 % μεταξύ των συνηθέστερων διαγνώσεων που πραγματοποιούνται ετησίως επί του γενικού πληθυσμού, ποσοστό 12 έως 15 % των συνεπειών τους όσον αφορά τη διαπίστωση αναπηρίας, δηλ. ποσοστό εξίσου υψηλό με εκείνο των καρδιαγγειακών παθήσεων, δύο φορές υψηλότερο από το ποσοστό της εμφάνισης καρκίνου, ποσοστό 30 % επί του συνόλου των ετών υγιούς ζωής που χάνονται εξαιτίας θνησιμότητας η οποία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί ή λόγω αναπηρίας (πηγή: ΠΟΥ, 2004). Η πίεση αυτή αντικατοπτρίζεται, επίσης, στον εμπλουτισμό του υγειονομικού προγραμματισμού, με την ανάθεση ολοένα και περισσότερων αποστολών στην ψυχιατρική, με την πάροδο των ετών.

4.1.3

Ο συνδυασμός της μαζικής ζήτησης και της διαφοροποίησης του τρόπου παρουσίασης του φαινομένου οδήγησε σε αύξηση του αριθμού των αιτημάτων για θεραπεία εκτός νοσοκομειακού ιδρύματος, γεγονός το οποίο έθεσε ένα τέλος στη συνηθισμένη «διχοτομία» μεταξύ ασθένειας και υγείας, διαμέσου της προφανέστερης εμπειρίας που συνίσταται στη συνεχή εμφάνιση κλινικών εκδηλώσεων έως την πρόκληση ψυχικού πόνου. Λόγω του συνδυασμού αυτού κατέστη, αφενός, αδύνατος ο διαχωρισμός των παρατηρούμενων διαταραχών από το κοινωνικό πλαίσιο εντός του οποίου έκαναν την εμφάνισή τους και, αφετέρου, επιβεβλημένη η εκτίμηση του κοινωνικού αντικτύπου κατά την αξιολόγηση των αναγκών. Σημαντική συνιστώσα της αποστολής της ψυχιατρικής αποτελεί επί του παρόντος ο προσδιορισμός των κριτηρίων διάγνωσης όσον αφορά το τι είναι ψυχιατρική περίπτωση και τι όχι, καθώς και το ποια ψυχιατρική περίπτωση είναι επαρκώς σοβαρή ώστε να δικαιολογεί την παρέμβαση της εν λόγω επιστήμης χωρίς να την περιορίζει σε αυτό το πλαίσιο, προκειμένου να μπορέσουν οι πάσχοντες να μοιραστούν ένα κοινό φορτίο με άλλους ομοιοπαθούντες ή να επικουρηθούν κατά τρόπο ώστε να καταστούν εκ νέου βασικοί πρωταγωνιστές της παρεχόμενης βοήθειας ή θεραπείας. Αυτές οι, ενίοτε αλληλοσυγκρουόμενες, διαλεκτικές εντάσεις μεταξύ κλινικής, ηθικής και οργάνωσης αντικατοπτρίζουν την προαναφερθείσα αλλαγή προτύπου: ψυχιατρική εναντίον ψυχικής υγείας και μια ενίοτε αντιφατική ορολογία, ακόμη και στα δημόσια έγγραφα. Στη διεθνή βιβλιογραφία, εντούτοις, η διάκριση μεταξύ ψυχιατρικής και ψυχικής υγείας δεν δημιουργεί σχεδόν κανένα πρόβλημα.

4.1.4

Εν κατακλείδι, η τελευταία — αλλά διόλου αμελητέα — παράμετρος αφορά την ενίσχυση της παρουσίας των χρηστών και των εκπροσώπων των οικογενειών. Η παράμετρος αυτή απεικονίζει μια γενική εξέλιξη — τόσο στη Γαλλία όσο και παγκοσμίως — η οποία δεν περιορίζεται στην ψυχιατρική και έχει επιταθεί από ορισμένες παθολογίες (AIDS) λόγω των οποίων η σχέση ιατρού -ασθενούς έχει αλλάξει ριζικά. Η νομοθεσία για τα δικαιώματα των ασθενών, η πραγματοποίηση αναφοράς στους χρήστες και στις οικογένειές τους στα διοικητικά έγγραφα που σχετίζονται με την ψυχιατρική στο πλαίσιο της οργάνωσης των υπηρεσιών και η ανταπόκριση στις ανάγκες, καθώς και οι συγκεκριμένες εφαρμογές τους, αποτελούν την πλέον αξιοσημείωτη εκδήλωση αυτής της εξέλιξης.

4.1.5

Η ανάδειξη της σημασίας του θέματος αυτού συναρτάται άμεσα με την προβολή των εκπροσώπων του πληθυσμού και όλων των δυνητικών χρηστών. Η πολιτική, η πολιτική της τοπικής αυτοδιοίκησης και η ψυχική υγεία εμφανίζουν διαρκώς περισσότερο τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Οι αιρετοί εκπρόσωποι των πολιτών επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο την εξέλιξη της ψυχιατρικής, η οποία θα πραγματοποιείται όλο και λιγότερο δίχως αυτούς.

4.1.6

Η εν λόγω εξέλιξη κατέστησε εξαιρετικά προφανή την έλλειψη ισορροπίας όσον αφορά τη θεραπεία εντός ή εκτός νοσοκομειακού ιδρύματος και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει από πλευράς ευελιξίας ολόκληρος ο κλάδος της ιατρικής περίθαλψης, από τα επείγοντα έως τα κοινωνικο-ιατρικά περιστατικά. Κατέδειξε, επίσης, τη συχνή αποτυχία της αποϊδρυματοποίησης και την ατελέσφορη ενσωμάτωση της ψυχιατρικής περίθαλψης στις γενικές νοσοκομειακές υπηρεσίες. Λόγω της διαπερατότητας των ορίων μεταξύ ιατρικού και κοινωνικού ζητήματος, καθώς και μεταξύ επαγγελμάτων και εξειδικεύσεων στον τομέα της κατάρτισης, μια από τις βασικές μελλοντικές λύσεις συνίσταται στην αρχική και συνεχή επαγγελματική κατάρτιση σε νέες ειδικότητες. Πέραν των εν λόγω συνταρακτικών αλλαγών, ανέκυψαν και νέα προβλήματα όπως εκείνο των ψυχικά ασθενών κρατουμένων, των ηλικιωμένων με νευροεκφυλιστικές διαταραχές που προκαλούν ψυχική αναπηρία και των ιδιαίτερα στερημένων ομάδων του πληθυσμού.

4.1.7

Το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, η επίδειξη ευαισθησίας έναντι της εμπειρίας των στρατοπέδων συγκεντρώσεως και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, μια επικριτική ματιά στην ψυχιατρική νοσηλεία όπως γινόταν εκείνη την εποχή, η εμφάνιση των ψυχοτρόπων ουσιών, η κινητοποίηση των καταναλωτών-χρηστών, καθώς και οι δημοσιονομικοί περιορισμοί, προκάλεσαν μια ραγδαία εξέλιξη της ψυχιατρικής επιστήμης στην πλειονότητα των ανεπτυγμένων χωρών, η οποία στη διεθνή βιβλιογραφία ονομάζεται — με παραπομπή σε έναν αγγλοσαξωνικό όρο — διαδικασία αποϊδρυματοποίησης, δηλαδή οργάνωση της περίθαλψης και των υπηρεσιών καταφεύγοντας λιγότερο στη νοσηλεία εντός κάποιου ιδρύματος και περισσότερο σε νοσηλευτικές παρεμβάσεις που διευκολύνουν την παραμονή του ασθενούς στο φυσικό του περιβάλλον.

4.1.8

Κάθε φορά που η αποϊδρυματοποίηση ευνόησε την κατάργηση της νοσοκομειακής περίθαλψης παρατηρήθηκε η ύπαρξη διαφόρων σκοπέλων, όπως: η δικαστική διευθέτηση, δηλαδή η τάση της κοινωνίας και της ψυχιατρικής όσον αφορά τη μεταφορά ή τη διατήρηση ενός μεγάλου αριθμού ψυχικά ασθενών στη φυλακή· η περιπλάνηση περιθωριακών ασθενών ή ασθενών με οικονομικά προβλήματα οι οποίοι βρίσκονται στο στάδιο της διακοπής ή της ολοκλήρωσης της θεραπείας τους, χωρίς στέγη και χωρίς κοινωνικές παροχές, με αποτέλεσμα να καταλήγουν άστεγοι (homeless)· το «σύνδρομο της περιστρεφόμενης θύρας» (revolving door), δηλαδή η συνηθισμένη πορεία που διανύει ένας ορισμένος αριθμός ασθενών οι οποίοι εισάγονται στο νοσοκομείο, παίρνουν εξιτήριο από αυτό, επανεισάγονται στο νοσοκομείο, διαγράφοντας έναν ατέρμονα κύκλο. Με την πάροδο του χρόνου και στο πλαίσιο των δημοσιονομικών περικοπών, ο συνδυασμός των εν λόγω φαινομένων με τη μαζική ζήτηση προκάλεσε κορεσμό στα τμήματα επειγόντων περιστατικών και στη νοσοκομειακή περίθαλψη και είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πρόσθετων κλινών μακράς νοσηλείας — η οποία θα μπορούσε να έχει ενδεχομένως αποφευχθεί — ενίοτε υπό το βάρος σοβαρών περιστατικών (ψυχικά ασθενείς με επιθετική συμπεριφορά ή θύματα). Η κοινή γνώμη κατόρθωσε, σε τέτοιες περιπτώσεις, να επηρεάσει τους αρμόδιους για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων και να ωθήσει στην υιοθέτηση λύσεων με γνώμονα την ασφάλεια ή, αντίθετα, στη διαμόρφωση σχεδίου για την ψυχική υγεία.

4.3.1

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής για την προοπτική ανάπτυξης μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής στρατηγικής ψυχικής υγείας. Πιστεύει δε ότι η συζήτηση για την αναζήτηση, ανάδειξη και ανάπτυξη της εν λόγω στρατηγικής πρέπει να γίνει με όρους κοινωνίας της γνώσης. Αυτό μεταξύ των άλλων σημαίνει ότι η ευρωπαϊκή κοινωνία πρέπει να αποκτήσει:

4.3.2

Συνεπώς, το εύρος των αναγκών απαιτεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα, καθώς και τη χάραξη μιας κοινής στρατηγικής βασισμένης σε ορισμένες πλήρως συμμεριζόμενες αρχές. Κρίνεται δε σκόπιμο να επισημανθεί ότι υπάρχουν λιγότερο διαδεδομένα προβλήματα υγείας για τα οποία έχει εξασφαλισθεί η μέγιστη δυνατή κινητοποίηση. Επιπλέον, η κατάσταση της ψυχικής υγείας παρουσιάζει αντιθέσεις ανάλογα με την εκάστοτε ευρωπαϊκή χώρα και ενδέχεται να παρακωλυθεί στο μέλλον λόγω της καθυστέρησης που κινδυνεύει να επιδεινωθεί περαιτέρω στις χώρες οι οποίες θα προσχωρήσουν στην Κοινότητα πιο μακροπρόθεσμα.

Εφεξής, κρίνεται σκόπιμη η διατύπωση ορισμένων προϋποθέσεων.

4.3.3

Μια κοινή στρατηγική προϋποθέτει κατ'αρχήν συναίνεση όσον αφορά τη χρήση των όρων και των εννοιών όπως, παραδείγματος χάρη, της έννοιας «κακή ψυχική υγεία» ή «άτομο με ψυχική αναπηρία», όσον αφορά την ευαισθησία που επιδεικνύεται στη γαλλική γλώσσα.

4.3.4

Η αναγνώριση της ψυχικής υγείας ως προτεραιότητας ανάλογης προς το εύρος των αναγκών αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου για την καθιέρωση των απαιτούμενων μέσων δράσης.

4.3.5

Από μια άλλη άποψη, η διαπίστωση του προβλήματος απαιτείται να υποστηριχθεί από συγκεκριμένο απολογισμό τόσο των αναγκών όσο και των λύσεων που προτείνονται επί του παρόντος.

4.3.6

Όσον αφορά τις προς ανάληψη ενέργειες, οι προτάσεις του Πράσινου Βιβλίου δεν μπορούν παρά να επικροτηθούν. Στο πλαίσιο των ενεργειών για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας δίδεται έμφαση στα παιδιά και στους εφήβους, στον ενεργό πληθυσμό και στους ηλικιωμένους.

4.4.1

Η ψυχική υγεία άπτεται της δυσφορίας που αισθάνεται ένα άτομο έναντι του περιβάλλοντός του, στο χώρο στον οποίο ζει και κινείται εντός μιας δεδομένης κοινωνίας, και περικλείει διάφορες ενέργειες:

4.4.2

Από αυτή την άποψη, απαιτείται να δοθεί έμφαση και στις τρεις συνιστώσες της πρόληψης: πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή, κατά τρόπο προσαρμοσμένο στον εκάστοτε τομέα. Κρίνεται επίσης σκόπιμη η ανάληψη δράσεων για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και για την ενημέρωση της κοινής γνώμης, καθώς και για την απόκτηση και τη διατήρηση υγιών συνηθειών διαβίωσης και για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος το οποίο να ευνοεί την πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Το ίδιο ισχύει και όσον αφορά την πρόληψη, η οποία αποσκοπεί στον περιορισμό των επιπτώσεων των ψυχικών διαταραχών, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη προσοχή στους παράγοντες κινδύνου και στις παθογόνες καταστάσεις· επί τούτου μπορούν να παρατεθούν ενδεικτικά ορισμένα παραδείγματα:

4.4.3

Η ανταπόκριση στις ανάγκες των παιδιών και των εφήβων αποτελεί, αδιαφιλονίκητα, προτεραιότητα. Τα σχετικά αιτήματα δεν διατυπώνονται μόνον από τις οικογένειες ή δεν υποστηρίζονται αποκλειστικά από αυτές· προέρχονται, επίσης, από εκπαιδευτικούς, δικαστικούς, κοινωνικούς, αστυνομικούς ή συλλογικούς φορείς εξαιτίας ολοένα και πιο ακραίων καταστάσεων για παιδιά διαρκώς πιο νεαρής ηλικίας, για οικογένειες με πολλαπλά προβλήματα. Περισσότερο από όλους τους άλλους, οι οικογένειες και τα παιδιά υφίστανται τις κοινωνικές εξελίξεις κατά μέτωπο.

4.4.4

Μια συνεκτική και συντονισμένη οργάνωση θα πρέπει να παρέχει ένα σύνολο συντονισμένων και συγκροτημένων υπηρεσιών, διαρθρωμένων γύρω από τρεις βασικές ενότητες ή προγράμματα:

4.4.5

Κάθε ενότητα θα πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρει, πέραν της προγραμματισμένης θεραπείας σε εξωτερικά ιατρεία και εκτός νοσηλευτικού ιδρύματος, πιο εντατική περίθαλψη, θεσμοθετημένη και προσαρμοσμένη ανάλογα με την ηλικία, καθώς και ιατρική περίθαλψη για οξέα επεισόδια και μακροχρόνια περίθαλψη. Η ψυχιατρική παρακολούθηση, η οποία εξασφαλίζει την ικανότητα απόκρισης και την κινητικότητα των ενοτήτων, θα μπορούσε να συνεισφέρει στην πρώιμη ανίχνευση, στην πρόληψη των κρίσεων και στην υποστήριξη των οικογενειών και των αρμοδίων εταίρων.

4.4.6

Σε αυτές βασικές ενότητες θα ήταν σκόπιμο να προστεθούν εξειδικευμένα προγράμματα προοριζόμενα για ομάδες ή καταστάσεις κινδύνου, με στόχο να καταστεί δυνατή τόσο η πρωτοβάθμια όσο και η δευτεροβάθμια πρόληψη: πρώιμη ανίχνευση των έντονων διαταραχών της ανάπτυξης, ορισμένων παθολογιών που εμφανίζονται σε παιδιά πολύ νεαρής ηλικίας, των πρόωρων δυσλειτουργιών των γονέων, των απομονωμένων νεαρών μητέρων, των οικογενειών με πολλαπλά προβλήματα, εθιστικές διαταραχές των εφήβων κλπ. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται να επιδειχθεί στις κοινωνικές, εκπαιδευτικές και δικαστικές δομές (υπηρεσίες πρόληψης, φυλακές) οι οποίες υποδέχονται σοβαρές κοινωνικές καταστάσεις που παρουσιάζουν ή που κινδυνεύουν να αναπτύξουν συνδεδεμένες ψυχικές διαταραχές, λόγω του ακραίου και αθροιστικού χαρακτήρα των καταστάσεων αυτών.

4.5.1

Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας ή της έλλειψης εργασίας (ανεργίας) πρέπει να τύχει προβολής, λόγω της επίδρασής τους στην ψυχική υγεία. Το θέμα της εργασίας, σε σχέση με την ψυχική υγεία, θίγει την αξία που αποδίδεται στην εργασία και το προσωπικό της κόστος, τις συνέπειες της ανεργίας, την αναπηρία.

4.5.2

Οι λύσεις που απαιτείται να εξευρεθούν για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού είναι εξίσου σημαντικές και για την ψυχική υγεία.

4.5.3

Τέλος, η γήρανση του πληθυσμού καθιστά αναγκαία την εξεύρεση ενδεδειγμένων λύσεων. Ποσοστό 20 % των ηλικιωμένων επωφελούνται από αυτό που η ΠΟΥ ονομάζει «επιτυχημένα γηρατειά», γεγονός το οποίο σημαίνει ότι ποσοστό 80 % αντιμετωπίζει προβλήματα (ασθένειες, απώλεια αυτονομίας). Η αύξηση της ηλικίας δεν επιφέρει την εξαφάνιση των ψυχικών ασθενειών, τουναντίον μάλιστα. Οι ασθένειες που σχετίζονται με την άνοια, οι οποίες συνήθως δεν εκδηλώνονται (1 %) έως την ηλικία των 60 ετών, κάνουν συχνά την εμφάνισή τους έπειτα από τα 85 έτη (30 %). Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν διαταραχές της συμπεριφοράς στο 70 % των περιπτώσεων.

4.6.1

Ο προβληματισμός σχετικά με την ψυχική υγεία εκτείνεται και στην υποστήριξη των αιτούντων άσυλο κατά τη διαδικασία υποδοχής τους, όσον αφορά τον τόπο και τον τρόπο διαβίωσής τους αλλά και τη διάσταση της προσωπικής τους ζωής, η οποία εμπεριέχει την ιδιαίτερη ιστορία του κάθε ατόμου, καθώς και τη δική του αντίληψη της έννοιας του χρόνου. Η σοβαρότητα των τραυμάτων που υφίστανται τα άτομα αυτά — τραύματα τα οποία πολλές φορές αφήνουν να διαφανεί μια εξαιρετική σκληρότητα λόγω του γεγονότος ότι προκαλούνται σκοπίμως και συλλογικά — καταδεικνύει μια μορφή οργανωμένης βίας. Οι μετατραυματικές διαταραχές που παρατηρούνται στις εν λόγω ομάδες πληθυσμού επιδεινώνονται συχνά από πολυάριθμα πένθη και από ένα ιδιαίτερα επίπονο βίωμα της εξορίας.

4.7.1

Ο ίδιος προβληματισμός σχετικά με την ψυχική υγεία εκτείνεται και στο σημαντικό αριθμό εγκλείστων σε σωφρονιστικά ιδρύματα που έχουν πρόσβαση μόνον σε ελάχιστες δομές μέριμνας.

4.7.2

Η εφαρμογή προγραμμάτων για την πρόληψη της κατάθλιψης και των αυτοκτονιών, καθώς και των διαφόρων μορφών εθισμού χρήζει υποστήριξης.

4.7.3

Όσον αφορά την αλλαγή προτύπου, η οποία προτείνεται στο πλαίσιο της αποϊδρυματοποίησης, μπορεί να επισημανθεί ότι το φαινόμενο αυτό έκανε την εμφάνισή του από τα τέλη της δεκαετίας του '90 και σηματοδοτήθηκε από την εξάλειψη της παρακμής της νοσοκομειακής περίθαλψης και της αυταπάτης περί αποϊδρυματοποίησης, καθώς και από την ανάγκη συνδυασμένης οργάνωσης η οποία να προβλέπει τη συνύπαρξη ενός στέρεου μηχανισμού σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης και της δυνατότητας μόνιμης νοσηλείας. Μια υπερβολικά εκτεταμένη νοσηλεία δεν επιτρέπει τη διάθεση των πόρων και την πλήρη ανάπτυξη του φάσματος υπηρεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης που χρειάζονται οι ασθενείς και οι οικογένειές τους. Αντιστρόφως, η επικράτηση ενός συστήματος θεραπείας εκτός νοσηλευτικού ιδρύματος δεν μπορεί να διασφαλισθεί σε περίπτωση που το σύστημα αυτό δεν υποστηρίζεται, επί μονίμου βάσεως, από έναν άμεσα προσιτό νοσηλευτικό μηχανισμό για τη βραχεία νοσηλεία ασθενών με οξείες διαταραχές, οι οποίοι δεν επιδέχονται καμία άλλης μορφής θεραπεία. Τέλος, ο περιορισμός της νοσοκομειακής περίθαλψης δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν η λύση της θεραπείας εκτός νοσηλευτικού ιδρύματος δεν περιλαμβάνει υπηρεσίες οι οποίες να καθιστούν δυνατή την αποτροπή κάθε μη επιβεβλημένης νοσηλείας· την υποδοχή και την παρακολούθηση των ασθενών που νοσηλεύονται επί μακρόν και οι οποίοι πρέπει να λάβουν εξιτήριο έπειτα από ενδεδειγμένη προετοιμασία· τη συνοδευτική υποστήριξη των ασθενών που δεν νοσηλεύονται σε κάποιο ίδρυμα προκειμένου να εξακολουθήσουν να συμμετέχουν στην κοινωνία υπό αποδεκτές συνθήκες και με σεβασμό των αναγκών τους· την εναλλαγή της θεραπείας εντός και εκτός νοσηλευτικού ιδρύματος για τους ασθενείς που το έχουν ανάγκη.

4.7.4

Η απόφαση σχετικά με τη θεραπεία ενός ψυχικά ασθενούς εντός ή εκτός νοσηλευτικού ιδρύματος επηρεάζεται έντονα από το πνεύμα και το πρότυπο επαγγελματικής κατάρτισης του θεράποντος προσωπικού, από το βαθμό απομόνωσης, από τους γενικούς κοινωνικοπολιτιστικούς παράγοντες όπως η ανοχή της κοινωνίας, από τις συνθήκες αβεβαιότητας που επικρατούν σε μια δεδομένη επικράτεια, που αποτελούν παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν τη χρήση τέτοιων υπηρεσιών και τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών λύσεων. Είναι επομένως αδύνατο να παρασχεθούν κατηγορηματικά στοιχεία όσον αφορά τις ανάγκες σε κλίνες πλήρους νοσηλείας για ασθενείς που βρίσκονται σε οξύ στάδιο, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι τοπικές συνθήκες.

4.7.5

Εξάλλου, ο σημαντικότερος παράγοντας όσον αφορά τη θεραπεία συνίσταται στην ίδια τη φύση της, δηλαδή εξαρτάται από τις υπηρεσίες που αναμένεται να προσφέρει, από το είδος των αναγκών που πρέπει να καλύψει, από το βαθμό της αναγνωρισμένης αποτελεσματικότητάς της και όχι μόνον από το χώρο στον οποίο παρέχεται.

4.7.6

Τα πλεονεκτήματα που αναγνωρίζονται συνήθως όσον αφορά τη νοσοκομειακή περίθαλψη συνίστανται στη διαθεσιμότητα εξασκημένου προσωπικού, στην υποδοχή σε έναν κατάλληλα προσαρμοσμένο περιβάλλοντα χώρο και στην άσκηση εργασίας υπό επαρκώς ασφαλείς συνθήκες. Τα εν λόγω πλεονεκτήματα μειώνονται ή εκμηδενίζονται σε περίπτωση που η έλλειψη κλινών έχει ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση μη συνεργάσιμων ασθενών με πολύ οξείες διαταραχές εντός ενός νοσοκομειακού ιδρύματος, γεγονός το οποίο ενδέχεται να διαταράξει τις συνθήκες εργασίας στο συγκεκριμένο περιβάλλον, σε υπερβολικά υψηλό, αφόρητο ή ακόμη και επικίνδυνο σημείο.

4.7.7

Πολυάριθμες, διεθνείς και γαλλικές, μελέτες καταδεικνύουν ότι ποσοστό έως 40 % των ασθενών με οξείες διαταραχές που εμφανίζονται ή παραπέμπονται για νοσηλεία σε νοσοκομείο, είναι δυνατόν να εξυπηρετηθούν σε εναλλακτικές θεραπευτικές μονάδες, εφόσον η συνεργασία τους είτε είναι εξασφαλισμένη είτε μπορεί να επιτευχθεί είτε δύναται να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων με την υποστήριξη των συγγενών ή του κοινωνικού δικτύου υποστήριξης (για επείγουσες παρεμβάσεις και υπό συνθήκες κρίσεως). Ως εκ τούτου, η αυξανόμενη αποτελεσματικότητα των εν λόγω μηχανισμών τείνει να επιφέρει την παραπομπή για εισαγωγή και, προφανώς, τη συγκέντρωση στο νοσοκομείο των πλέον «αναπόδραστων» περιστατικών: εκείνων που απαιτούν επειγόντως διπλή — ψυχιατρική και σωματική — διάγνωση, εκείνων που εμφανίζουν ιδιαίτερα σοβαρές μεικτές οξείες παθολογίες, επικίνδυνες υποτροπές σε περίπτωση γνωστών ψυχιατρικών παθολογιών, ασυγκράτητη βίαιη και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά κλπ., συχνά με τη μορφή αναγκαστικής νοσηλείας. Το γεγονός αυτό θα αποδειχθεί ότι έχει συνέπειες από πλευράς οργάνωσης και στελέχωσης.

4.7.8

Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, οι ίδιες μελέτες συνιστούν να μην μειωθεί το κατώτατο όριο πέραν των 0,5 κλινών ανά 1.000 ενήλικες κατοίκους, για τους ασθενείς που βρίσκονται σε οξύ στάδιο, και ο αριθμός αυτός πρέπει να σταθμισθεί αναλόγως εάν ο επιδιωκόμενος στόχος αφορά, όπως συνιστάται, τη χρήση των εν λόγω υπηρεσιών σε ποσοστό 80-85 %. Εξυπακούεται ότι το προαναφερθέν κατώτατο όριο, αφενός, προϋποθέτει ότι οι υπάρχουσες — τόσο εκ των προτέρων όσο και εκ των υστέρων — εναλλακτικές δυνατότητες διαθέτουν επαρκή και αποτελεσματικό εξοπλισμό και, αφετέρου, δεν συμπεριλαμβάνει τις κλίνες για ασθενείς με οξείες διαταραχές τις οποίες χρειάζεται η ιατροδικαστική ψυχιατρική ή η ψυχιατρική υπό ασφαλείς συνθήκες, αλλά ούτε και τις κλίνες για τους εφήβους και τους ηλικιωμένους. Η υπερβολική προσέγγιση του εν λόγω κατώτατου ορίου χωρίς να πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις υποκατάστασης της θεραπείας εκτός νοσηλευτικού ιδρύματος θα είχε ως μοναδικό αποτέλεσμα τη δημιουργία εξαιρετικά δαπανηρών πρόσθετων ψυχιατρικών ή νοσοκομειακών κλινών.

4.8.1

Παρότι το κατώτατο όριο όσον αφορά τον αριθμό των κλινών ενδέχεται να διαφέρει από τη μία χώρα στην άλλη, τα ελάχιστα πρότυπα σχετικά με την παρεχόμενη κλίνη μπορούν να εκτεθούν με μεγαλύτερη βεβαιότητα. Όλοι οι θάλαμοι πρέπει να είναι κατάλληλα προσαρμοσμένοι στην προβλεπόμενη νοσηλεία και, ακόμη και εάν ο εξοπλισμός είναι πεπαλαιωμένος, μείζον μέλημα πρέπει να αποτελεί η αναγνώριση των αρχών της αξιοπρέπειας και της επίδειξης σεβασμού προς τους νοσηλευομένους, όπως νοούνται οι εν λόγω αρχές επί του παρόντος. Ένα ενδεδειγμένο περιβάλλον είναι ουσιώδες για την ίαση των ασθενών· οι δε κίνδυνοι που συνδέονται με το περιβάλλον χρήζουν αξιολόγησης και αντιμετώπισης αναλόγως των συγκεκριμένων αναγκών των νοσηλευομένων.

4.8.2

Οι νοσηλευόμενοι ασθενείς απαιτείται να έχουν πρόσβαση σε ευρύ φάσμα θεραπευτικών αγωγών, συμπληρωματικών και ενισχυτικών της παρεχόμενης περίθαλψης και της χορηγούμενης θεραπείας. Με την κατάλληλη κατάρτιση, την ενδεδειγμένη εξειδίκευση και την ανθρώπινή προσέγγισή του, το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού που δραστηριοποιείται στον τομέα της ψυχικής υγείας συμβάλλει στη διαμόρφωση του εν λόγω περιβάλλοντος.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/48

1.1

Η δανική μορφή της ευελιξίας με ασφάλεια φαίνεται να αποτελεί ένα υπόδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να επιτευχθούν με κοινωνικά ισορροπημένο τρόπο οικονομική ανάπτυξη, υψηλή απασχόληση και υγιής δημόσια οικονομία Η εξέλιξη αυτή είναι συμβατή με τη διαδικασία της Λισαβόνας με την οποία θα επιδιώκεται συγχρόνως βιώσιμη ανάπτυξη, υψηλότερη, απασχόληση και ευημερία.

1.2

Η δανική ευελιξία με ασφάλεια, σύμφωνα με την οποία μια ευέλικτη αγορά εργασίας υλοποιείται με στοιχεία που συμβάλλουν στην κοινωνική ασφάλεια και με ενεργό πολιτική απασχόλησης και εκπαίδευσης — φαίνεται ότι συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα της Δανίας. Σε συνδυασμό με άλλα χαρακτηριστικά της κοινωνίας της Δανίας, η ευελιξία με ασφάλεια κατέστησε δυνατή τη δημιουργία μιας ισχυρής και ευέλικτης αγοράς εργασίας στη χώρα, με αποτέλεσμα η Δανία να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του μέλλοντος. Υψηλή απασχόληση, υψηλό ημερήσιο επίδομα ανεργίας, και αισιοδοξία έχουν ως αποτέλεσμα ότι οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι αποδέχονται από κοινού τις ανασφάλειες και τα μειονεκτήματα που έχει το σύστημα λόγω των οφειλών που αποκομίζουν οι μεν και οι δε.

1.3

Βασικό στοιχείο για να κατανοήσει κανείς τη δανική ευελιξία με ασφάλεια είναι ότι η ευελιξία και η ασφάλεια είναι δεν είναι απαραίτητα αντικρουόμενες έννοιες. Η μεν πλευρά των εργοδοτών πιθανόν να ενδιαφέρεται για σχέσεις σταθερές και εμπιστοσύνης και για συνεργάτες με κίνητρα και η δε πλευρά των εργαζομένων για το ευέλικτο ωράριο εργασίας, την οργάνωση της εργασίας και τα συστήματα αμοιβών.

1.4

Η ευελιξία με ασφάλεια παρέχει στον πληθυσμό έναν υψηλότερο βαθμό οικονομικής και κοινωνικής ασφάλειας δεδομένου ότι αντικαθιστά την έννοια «ασφάλεια της θέσης απασχόλησης» με την έννοια «ασφάλεια της απασχόλησης» και την έννοια «ελάχιστος κίνδυνος» με την έννοια «νέες προσωπικές ευκαιρίες» στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της μετεγκατάστασης των θέσεων απασχόλησης. Βέβαια, ο καθένας κινδυνεύει να χάσει την εργασία του, όμως το κοινωνικό δίκτυο ασφάλειας του εξασφαλίζει βραχυπρόθεσμα τα προς το ζην και, μακροπρόθεσμα, ενεργά μέτρα της αγοράς εργασίας σε συνδυασμό με την υψηλή απασχόληση συμβάλλουν στην πιθανότητα ανεύρεσης νέας εργασίας.

1.5

Για κάθε εργαζόμενο, η δανική μορφή της ευελιξίας με ασφάλεια σημαίνει ότι δεν υπάρχει μεγάλη ασφάλεια στην εργασία και ότι μπορεί κανείς να χάσει την εργασία του πολλές φορές κατά τη διάρκεια του επαγγελματικού του βίου. Ωστόσο, η ασφάλεια, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του συστήματος της ευελιξίας με ασφάλεια με η μορφή, αφενός, του υψηλού επιδόματος ανεργίας που προέρχεται από δημόσια κονδύλια και από τη φορολογική προσπάθεια όλων και, αφετέρου, της ασφάλειας της απασχόλησης, έχει ως συνέπεια ότι οι Δανοί γενικά αισθάνονται ασφαλείς και ικανοποιημένοι (βλέπε παράρτημα 2).

1.6

Εάν εξετάσει κανείς τη δανική ευελιξία με ασφάλεια σε συνάρτηση με την Ευρώπη, διαπιστώνει ότι δεν μπορεί να μεταφερθεί αυτούσια σε άλλες χώρες εξαιτίας των διαφορών στις πολιτισμικές, διαρθρωτικές και οικονομικές συνθήκες. Ως πολιτική στρατηγική, ορισμένα γενικά στοιχεία είναι δυνατόν να συγκριθούν με εκείνα άλλων κρατών μελών. Ιδίως στις περιπτώσεις που το κοινωνικό κεκτημένο, δηλαδή το σύνολο των κανόνων, των δικτύων και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης των ατόμων και των οργανώσεων, έχει αναπτυχθεί προς την ίδια κατεύθυνση, όπως το δανικό με τις παραδόσεις συνεργασίας της κυβέρνησης και των κοινωνικών εταίρων και της αποδοχής των αλλαγών από τους πολίτες. Η γεωγραφική ευελιξία μπορεί, ωστόσο, να οδηγήσει σε προβλήματα ιδιαίτερα σοβαρά για τις οικογένειες, τις σχέσεις και την σχολική εξέλιξη και κατάρτιση των παιδιών, κυρίως στις μεγάλες χώρες και τις χώρες με ομοσπονδιακή διάρθρωση.

1.7

Η έννοια της ευελιξίας με ασφάλεια περιέχει γενικά την ιδέα ότι ο συνδυασμός της ευελιξίας και της ασφάλειας για τους εργαζόμενους αποτελεί πηγή τόσο κοινωνικής ασφάλειας όσο και ανταγωνισμού. Η δανική μορφή της ευελιξίας με ασφάλεια προσφέρει ασφάλεια, μέσω ενός υψηλού ημερήσιου επιδόματος ανεργίας (καθώς και την καταβολή επιδομάτων για άλλες κοινωνικές αιτίες) και ευελιξία μέσω φιλελεύθερων κανόνων για τις απολύσεις, όπως π.χ., σχετικά μικρές προθεσμίες απόλυσης. Κοινωνική ασφάλεια και μεγάλη κινητικότητα συνδυάζονται με μια ενεργό πολιτική απασχόλησης η οποία διασφαλίζει ότι οι εργαζόμενοι είτε αναζητούν απασχόληση ενεργά είτε λαμβάνουν κατάρτιση. Ως εκ τούτου, η πολιτική απασχόλησης στη Δανία χαρακτηρίζεται από κίνητρα και κυρώσεις — η τελευταία μπορεί, για παράδειγμα, να λάβει τη μορφή της υποχρέωσης του εργαζόμενου να επιστρέψει στην ενεργό επαγγελματική ζωή. Όμως, στην πολιτική αυτή, η σημαντικότερη πτυχή είναι οι υψηλής ποιότητας προσφορές εξειδίκευσης. Η ενεργός πολιτική της απασχόλησης είναι απαραίτητο μέσο για να λειτουργήσει μια αγορά εργασίας αποτελεσματικά και με υψηλό επίδομα ανεργίας. Η ενεργός πολιτική αγοράς εργασίας μπορεί να περιλαμβάνει, επίσης, θετικές προσφορές προκειμένου να ενθαρρυνθεί ο εργαζόμενος να εκπαιδευθεί και να λάβει κατάρτιση.

1.8

Η δανική ευελιξία με ασφάλεια δεν μπορεί να εξετασθεί παρά μόνο μέσα στα πλαίσια του κράτους πρόνοιας και με ένα ισχυρό οργανωτικό σύστημα. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η δανική αγορά εργασίας εξαρτάται από ορισμένους άλλους κοινωνικούς παράγοντες. Αυτό ισχύει π.χ. για την καίρια θέση που κατέχουν οι κοινωνικοί εταίροι στη λήψη πολιτικών αποφάσεων και την εφαρμογή των πολιτικών απασχόλησης και εκπαίδευσης, για το εκτεταμένο σύστημα ευημερίας που χρηματοδοτείται από το κράτος, για το επίπεδο δεξιοτήτων του πληθυσμού και για τον μακροοικονομικό συνδυασμό πολιτικών, που εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας.

1.9

Οι κοινωνικοί εταίροι είχαν τη δυνατότητα να συμβάλουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση της δανικής ευελιξίας με ασφάλεια· συμμετείχαν τόσο στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων όσο και στην υλοποίηση της πολιτικής επαγγελματικής κατάρτισης και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας. Σε ορισμένους τομείς η ανάπτυξη βασίσθηκε σε συμφωνίες μεταξύ των κοινωνικών εταίρων π.χ. στη θέσπιση ιδιωτικών συντάξεων στην αγορά εργασίας. Ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων είναι το αποτέλεσμα μιας ιστορικής εξέλιξης αλλά και του υψηλού βαθμού οργάνωσης. Η επιρροή των κοινωνικών εταίρων συνέβαλε στην εξεύρεση δημιουργικών λύσεων που έτυχαν ευρείας αποδοχής. Όμως η μεγάλη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών στις αποφάσεις απαιτεί και την προθυμία τους για αλλαγές και συνεργασία, καθώς και για μια νέα θεώρηση των πραγμάτων, ανοιχτή σε νέες γενικές οπτικές. Επομένως, η μεγαλύτερη συμμετοχή και επιρροή των κοινωνικών εταίρων μπορεί να αποτελούν για την κοινωνία πλεονέκτημα στην προσπάθεια της να καταστεί ανταγωνιστική και να προσαρμοσθεί. Στο πλαίσιο αυτό, σημασία έχουν επίσης η εποικοδομητική συνεργασία και κριτική άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, όπως είναι οι κοινωνικές οργανώσεις, οι οργανώσεις επαγγελματικής κατάρτισης κλπ.

1.10

Ένα υψηλό επίδομα ανεργίας απαιτεί υψηλό επίπεδο βασικών προσόντων του πληθυσμού, καθώς διαφορετικά θα δημιουργόταν μια μεγάλη κατηγορία εργαζομένων που δεν θα μπορούσε να αποκτήσει από την εργασία εισόδημα μεγαλύτερο του υποκατάστατου εισοδήματος που λαμβάνει λόγω ανεργίας. Ένα από τα κλειδιά για την επιτυχία της δανικής ευελιξίας με ασφάλεια είναι το υψηλό επίπεδο προσόντων και η προθυμία για προσαρμογή — ακόμη και μεταξύ των εργαζομένων με υποδεέστερους τίτλους σπουδών.

1.11

Στο πλαίσιο της ριζικής διαρθρωτικής μεταρρύθμισης που έγινε στη Δανία κατά το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του '90, σημειώθηκε ένταση στην αγορά εργασίας και ακολουθήθηκε μια επεκτατική οικονομική πολιτική, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα να δοθεί ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη και να βελτιωθεί η κατάσταση της απασχόλησης. Εκτός από την εισοδηματική ασφάλεια που εγγυάται το υψηλό επίδομα ανεργίας, η Δανία επιδιώκει επίσης να προσφέρει στους πολίτες ασφάλεια απασχόλησης. Κανείς βέβαια δεν μπορεί να θεωρεί εγγυημένη τη θέση εργασίας του, όμως οι προοπτικές νέας πρόσληψης είναι καλές, εφόσον συνεισφέρει και ο δημόσιος τομέας. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι επίσης ευκολότερο να υλοποιηθούν και να εξασφαλίσουν την υποστήριξη του πληθυσμού, εφόσον πραγματοποιούνται σε ένα κλίμα αισιοδοξίας και ευνοϊκό για την ανάπτυξη της απασχόλησης. Το δανικό σύστημα της ευελιξίας με ασφάλεια υποστηρίζεται από ένα συνδυασμό μακροοικονομικών πολιτικών που προάγουν την ανάπτυξη και την απασχόληση.

1.12

Η δανική ευελιξία με ασφάλεια είναι αντικείμενο διαρκών συζητήσεων και τροποποιήσεων. Το σύστημα έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και μολονότι η ευελιξία, η ασφάλεια και η ενεργός πολιτική απασχόλησης είναι αναμφισβήτητα αλληλένδετες, εντούτοις διεξάγεται τακτικά συζήτηση για τη σωστή ισορροπία των εν λόγω στοιχείων.

1.12.1

Τα υψηλά φορολογικά έσοδα αποτελούν προϋπόθεση του δανικού συστήματος της ευελιξίας με ασφάλεια αλλά και άλλοι παράγοντες έχουν σημασία για τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς εργασίας. Οι δημόσιες δαπάνες για την πολιτική της αγοράς εργασίας ανήρχοντο το 2003 σε 4,4 % του ΑΕγχΠ, πράγμα που αποτελεί ευρωπαϊκό ιστορική επίδοση (1). Η υψηλή φορολογική επιβάρυνση, που ανέρχεται σε 49 % περίπου του ΑΕγχΠ, αφενός γίνεται αποδεκτή από τον πληθυσμό, αφετέρου, όμως διεξάγεται διαρκώς συζήτηση για τους φόρους και η φορολόγηση της εργασίας υποτίθεται ότι θα μειωθεί στο μέλλον. Η υψηλή φορολογική επιβάρυνση εξηγείται εν μέρει από την υψηλή απασχόληση, η οποία συμβάλλει θετικά στα δημόσια οικονομικά. Με την αύξηση της απασχόλησης, μπορούν να αυξηθούν περαιτέρω και τα φορολογικά έσοδα.

1.13

Η σημασία του δανικού προτύπου της «ευελιξίας με ασφάλεια» για την Ευρωπαϊκή Ένωση έγκειται στην πρόθεση, που διαγράφεται στη νέα αυτή προσέγγιση, μιας προορατικής προσαρμογής στις νέες πραγματικότητες, μέσω μιας ισόρροπης αντικατάστασης του κοινωνικοοικονομικού προτύπου, μετά από προσεκτικές διαβουλεύσεις με τους ενδιαφερόμενους και αφού διασφαλιστεί ότι τηρούνται πλήρως οι θεμελιώδεις αξίες του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου.

2.1

Η Δανία έχει σταθερή ανάπτυξη και τάξη στα δημοσιονομικά της. Από το 2000 έως το 2005, η μέση ανάπτυξη ανερχόταν σε 1,7 %, ο μέσος όρος απασχόλησης σε 77,5 %, ο μέσος όρος του πλεονάσματος του δημόσιου προϋπολογισμού σε 1,4 % του ΑΕγχΠ. Το 2004, το συνολικό χρέος της χώρας ανερχόταν σε 42,7 % του ΑΕγχΠ και το πλεόνασμα του κρατικού προϋπολογισμού ανερχόταν σε 2,8 % του ΑΕγχΠ. Το πλεόνασμα του κρατικού προϋπολογισμού οφείλεται κυρίως στην απασχόληση που βρίσκεται σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα και παρέχει μεγάλα φορολογικά έσοδα μέσω των φόρων εισοδήματος.

2.2

Οι αλλαγές στην αγορά εργασίας της Δανίας είναι πολύ μεγάλες, αφού κάθε χρόνο χάνεται παραπάνω από το 10 % των θέσεων απασχόλησης και δημιουργείται ανάλογο ποσοστό νέων. Το 30 % περίπου των εργαζομένων αλλάζουν κάθε χρόνο θέση απασχόλησης και η Δανία κατέχει — αμέσως μετά τη Μεγάλη Βρετανία — τη δεύτερη χαμηλότερη μέση διάρκεια απασχόλησης των εργαζομένων στην ΕΕ. Αυτό πρέπει να εξεταστεί σε σχέση με τις ισχύουσες ρυθμίσεις και την διάρθρωση του ιδιωτικού τομέα που χαρακτηρίζεται από πολυάριθμες ΜΜΕ.

2.3

Τα αποτελέσματα του πολιτικού μείγματος μακροοικονομικής ενίσχυσης και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που έγιναν στη Δανία, π.χ., στην αγορά εργασίας, μπορούν να απεικονισθούν με την καμπύλη Phillips, που δείχνει τη σχέση μεταξύ της ανεργίας και του ρυθμού αύξησης των αποδοχών. Στο παράρτημα 1 εμφαίνεται η καμπύλη της Δανίας, που δείχνει ότι από το 1993 επιτεύχθηκε σημαντική μείωση της ανεργίας χωρίς αυξημένο πληθωρισμό εισοδημάτων, αφού η καμπύλη Phillips είναι γενικά για το διάστημα αυτό οριζόντια. Τα μέτρα στους τομείς της αγοράς εργασίας και της παιδείας αντισταθμίζουν τα προβλήματα και τα εμπόδια προσαρμογής που σε διαφορετική περίπτωση εκφράζονται ως αυξήσεις των μισθών ή των τιμών.

2.4

Συχνά, η Δανία καταλαμβάνει κορυφαίες θέσεις σε μελέτες όσον αφορά την ελκυστικότητα των χωρών για τους επενδυτές. Στην έρευνα Economic IntelligenceUnit που διεξάχθηκε τον Μάρτιο του 2005 μάλιστα, η Δανία κατέλαβε την πρώτη θέση. Στο παράρτημα 2 παρουσιάζεται η θέση της Δανίας σε σχέση με τα άλλα κράτη μέλη αναφορικά με μια σειρά παραμέτρων.

3.1

Ο όρος ευελιξία με ασφάλεια έχει γίνει πολύ δημοφιλής τα τελευταία χρόνια, ωστόσο η σημασία του δεν είναι σαφής και ερμηνεύεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε χώρα.

3.2

Η δανική οργάνωση της αγοράς περιγράφεται ως «χρυσό τρίγωνο»: ευέλικτες διατάξεις για τις προσλήψεις (που αυξάνουν ποσοτικά την ευελιξία), ένα γενναιόδωρο σύστημα παροχών (κοινωνική ασφάλεια), και ισχυρά μέτρα ενεργοποίησης και εκπαίδευσης (που, αφενός, δίνουν κίνητρα στους ανέργους να αναζητήσουν εργασία και, αφετέρου, προσφέρουν ποιοτική εξειδίκευση για την επάνοδο στην ανοιχτή αγορά εργασίας).

3.2.1

Το δανικό σύστημα της ευελιξίας με ασφάλεια συμβάλλει στη δημιουργία ποιοτικών και αξιοπρεπών θέσεων εργασίας. Το υψηλό επίδομα ανεργίας συνεπάγεται υψηλό «εφεδρικό» μισθό, πράγμα που επιτρέπει στους Δανούς να ζουν από την εργασία τους. Έτσι, στην επίσημη αγορά εργασίας υπάρχουν μόνο λίγες και ασθενείς τάσεις προς την κατεύθυνση του «φτωχού εργαζόμενου» — ακόμη και μεταξύ Δανών διαφορετικής εθνοτικής καταγωγής.

3.3

Ακολουθεί απεικόνιση του «χρυσού τριγώνου». Το δανικό σύστημα επιδομάτων και ενεργού πολιτικής απασχόλησης παρουσιάζεται εν συντομία στο παράρτημα 3.

Οι άξονες του δανικού συστήματος της ευελιξίας με ασφάλεια:

3.4

H ευελιξία της αγοράς εργασίας της Δανίας είναι πολυδιάστατη και δεν οφείλεται μόνο στους φιλελεύθερους κανόνες απολύσεων. Καθίσταται, επίσης, δυνατή χάρη στο ευέλικτο ωράριο εργασίας: σύμφωνα με τις συλλογικές συμβάσεις, ο χρόνος εργασίας εντός ενός έτους μπορεί να είναι προσαρμόσιμος και να γίνεται καταμερισμός της εργασίας μέσα σε πιο σύντομα χρονικά διαστήματα. Η θέσπιση υψηλών τελικών μισθών στις επιχειρήσεις, χάρη στις συλλογικές συμβάσεις, εξασφαλίζει, επίσης, ορισμένη μισθολογική ευελιξία. Η ευελιξία οφείλεται και στην ευρεία βάση δεξιοτήτων των εργαζομένων οι οποίοι επιδεικνύουν ανεξαρτησία, είναι επιδεκτικοί σε μεταβολές και υπεύθυνοι, και έτσι μπορούν να προσαρμόζονται γρήγορα στις αλλαγές της παραγωγής ή σε μια νέα εργασία.

3.5

Η ασφάλεια στην αγορά εργασίας της Δανίας δεν οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στο σχετικά υψηλό επίδομα ανεργίας, αλλά και στο μεγάλο ποσοστό απασχόλησης και τις αλλαγές στην αγορά εργασίας, που δημιουργούν μια ορισμένη ασφάλεια της απασχόλησης. Η ασφάλεια αυτή υποστηρίζεται από ένα ευρύ φάσμα μέτρων επιμόρφωσης και κατάρτισης, τα οποία διαχειρίζονται και εφαρμόζουν από κοινού το δημόσιο με τους κοινωνικούς εταίρους. Επιπροσθέτως, η κοινωνία της Δανίας προσφέρει μια κάποια ασφάλεια και στις οικογένειες για τον συνδυασμό οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, π.χ., με ευνοϊκές ρυθμίσεις για την άδεια μητρότητας, με προσφορές παιδικής μέριμνας κλπ.

3.6

Για να κατανοήσει κανείς τη δανική ευελιξία με ασφάλεια δεν πρέπει να θεωρήσει ότι η ευελιξία και η ασφάλεια είναι απαραίτητα αντικρουόμενες έννοιες. Παραδοσιακά, η επιθυμία των εργοδοτών για αύξηση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας θεωρείτο ασυμβίβαστη με την επιθυμία των εργαζομένων για ασφάλεια της θέσης απασχόλησης και υψηλά επιδόματα σε περίπτωση ανεργίας και ασθένειας.

3.7

Η έννοια της ευελιξίας με ασφάλεια διαψεύδει αυτή την έννοια της αντίθεσης. Η πλευρά των εργοδοτών μπορεί να ενδιαφέρεται για σταθερές και ασφαλείς εργασιακές σχέσεις και για συνεργάτες με κίνητρα, ενώ, αντίστοιχα, μπορεί να υποτεθεί ότι η πλευρά των εργαζομένων ενδιαφέρεται για ευέλικτα ωράρια, ευέλικτη οργάνωση εργασίας, και ευέλικτα συστήματα αποδοχών. Παρόμοιες νέες μορφές αγοράς εργασίας μπορούν να συμβάλουν σε ένα νέο συνδυασμό ευελιξίας και ασφάλειας.

3.8

Στην αγορά εργασίας, το δανικό σύστημα της ευελιξίας με ασφάλεια συνδυάζει τη δυναμική μιας ελεύθερης οικονομίας της αγοράς με την κοινωνική ασφάλεια ενός σκανδιναβικού κράτους πρόνοιας μέσω της παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και της εξισορρόπησης των εισοδημάτων. Γενικότερα, αυτό είναι ένα από τα αποτελέσματα του πολιτικού στόχου να προσφέρονται στους πολίτες: ευκαιρίες εισόδου στον επαγγελματικό στίβο και να γίνεται μια ανακατανομή των πόρων μέσω του κρατικού προϋπολογισμού και των κρατικών δράσεων. Η έντονη εισοδηματική εξισορρόπηση και η αποτροπή ισχυρών κοινωνικών εντάσεων συμβάλλουν στη δημιουργία κοινωνικής συνοχής και παρέχουν στους εργαζόμενους ασφάλεια για να προσαρμοστούν στις αλλαγές και να γίνουν ευέλικτοι.

4.1

Παραδοσιακά, οι κοινωνικοί εταίροι κατέχουν κεντρική θέση στους μηχανισμούς χάραξης και διαχείρισης της πολιτικής απασχόλησης και εκπαίδευσης. Η επιρροή των κοινωνικών εταίρων συνέβαλε στην εξεύρεση δημιουργικών και ισόρροπων λύσεων στα προβλήματα που αφορούν την αγορά και την καινοτομία πράγμα που, με τη σειρά, του συνέβαλε ώστε να προετοιμαστεί η χώρα για να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις των αλλαγών και εξελίξεων που οφείλονται στην παγκοσμιοποίηση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να εκτιμήσουν τις ανάγκες και να διασφαλίσουν τις απαραίτητες προσαρμογές. Χάρη στο διαρκή διάλογο των εταίρων με την πάροδο του χρόνου διαμορφώθηκε ένα κοινωνικό κεκτημένο με τη μορφή καλύτερης σχέσης εμπιστοσύνης, μεγαλύτερης υπευθυνότητας, και αμοιβαίας κατανόησης.

4.2

Η σημερινή κατάσταση έχει μακρά ιστορία, μας ανάγει πίσω περισσότερο από 100 χρόνια στο παρελθόν. Το ιδιαίτερο αυτό δανικό πρότυπο για τη ρύθμιση της αγοράς εργασίας ανάγεται στο 1899, όταν έγινε ο επονομαζόμενος «συμβιβασμός του Σεπτεμβρίου» της Συνομοσπονδίας Συνδικαλιστικών Οργανώσεων της Δανίας (LO — Landsorganisationen) και της Ένωσης Εργοδοτών Δανίας (DA — Dansk Arbejdsgiverforening), που είχαν συσταθεί λίγο ενωρίτερα ως οργανώσεις σε εθνικό επίπεδο. Ο συμβιβασμός αυτός θεωρείται ως η πρώτη παγκοσμίως γενική συλλογική σύμβαση εργασίας. Έκτοτε, η σύμβαση αυτή συνιστά το πλαίσιο για συμφωνίες και συνεργασία των κοινωνικών εταίρων.

4.2.1

Ενώ η πλευρά των εργοδοτών αναγνώρισε την κύρια Οργάνωση των Συνδικαλιστικών Οργανώσεων ως εταίρο στις διαπραγματεύσεις, η τελευταία αναγνώρισε ταυτόχρονα στους εργοδότες το δικαίωμα πρόσληψης και απόλυσης, αναγνωρίζοντας έτσι την ελευθερία δράσης της διοίκησης. Αυτή η θεμελιώδης διάταξη συνέβαλε ώστε να επικρατήσει στη Δανία αυτή η φιλελεύθερη άποψη για τις απολύσεις. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο του «συμβιβασμού του Σεπτεμβρίου» ήταν η υποχρέωση εργασιακής ειρήνης κατά τη διάρκεια ισχύος της συλλογικής σύμβασης. Μέχρι το 2003, το «πρότυπο» των κοινωνικών εταίρων εξακολουθούσε να είναι η εθελοντική ρύθμιση της αγοράς εργασίας και η αυτόνομη επίλυση των διαφορών. Μόνον όταν η ΕΕ αρνήθηκε να αναγνωρίσει την ανεξάρτητη μεταφορά των οδηγιών από τους κοινωνικούς εταίρους, άρχισαν να θεσπίζονται στη Δανία πρόσθετες νομικές διατάξεις. Το παράρτημα 4 περιλαμβάνει περαιτέρω πληροφορίες για την ιστορική εξέλιξη του ρόλου των κοινωνικών εταίρων και την καθιέρωση του δανικού προτύπου.

4.3

Μετά από πολλά χρόνια με υψηλούς ρυθμούς πληθωρισμού και μια πολύ απρόβλεπτη αύξηση των πραγματικών μισθών, οι κοινωνικοί εταίροι κατέληξαν το 1987/88 στη διαπίστωση ότι στις συμφωνίες τους πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και γενικότερες πλευρές της εθνικής οικονομίας. Φυσικά, υπάρχουν διαφορές μεταξύ της στάσης των εργοδοτών, των εργαζομένων και της κυβέρνησης της Δανίας. Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχει ένα βασικό πνεύμα διαλόγου και συναίνεσης που αποτελεί μέρος του «κοινωνικού κεκτημένου». Οι «απλές» ιεραρχίες σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα συμβάλλουν στη διατήρηση αυτού του συναινετικού πνεύματος.

4.4

Από πολιτική άποψη, η Δανία ανέπτυξε από τη δεκαετία του '60 ένα ευρύ δημόσιο σύστημα για την επαγγελματική κατάρτιση και επιμόρφωση των εργαζομένων, αλλά και των ανέργων. Αυτό τόνωσε την προθυμία προσαρμογής ολόκληρου του εργατικού δυναμικού. Οι κοινωνικοί εταίροι βρίσκονταν και βρίσκονται σε κεντρικές θέσεις των δημοσίων δομών λήψης και εφαρμογής των αποφάσεων καθ' όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ο ρόλος τους αυτός διευρύνθηκε ακόμα περισσότερο από το 1993/94.

4.5

Η πολιτική αγοράς εργασίας υπέστη αλλαγές ως προς το περιεχόμενό της: ενώ προηγουμένως είχε ως γνώμονα τους κανόνες, τώρα έχει ως γνώμονα τις ανάγκες και εφαρμόζει στρατηγικές εξατομικευμένων λύσεων. Οι κοινωνικοί εταίροι μαζί με τους δήμους έγιναν οι κεντρικοί παράγοντες σε 14 περιφερειακά συμβούλια για την αγορά εργασίας και τους παραχωρήθηκαν αρμοδιότητες και δημοσιονομικοί πόροι προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα σε μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας και την ανάπτυξη μιας περιφερειακής πολιτικής για την αγορά εργασίας.

4.6

Έτσι, οι κοινωνικοί εταίροι κατά τη διάρκεια σειράς ετών ανέπτυξαν μια ευρεία συλλογική συνείδηση για τη δημιουργία κοινωνικής ευθύνης, ενώ το δημόσιο έμαθε να χρησιμοποιεί τους πόρους και την επιρροή των κοινωνικών εταίρων. Αυτοί κατέχουν μοναδικές πληροφορίες και γνώσεις για την αγορά εργασίας και μπορούν έτσι να δώσουν γρήγορα αξιόπιστες πληροφορίες όσον αφορά τις σχετικές ανάγκες. Προσφέρουν δωρεάν στο δημόσιο πόρους με τη συμμετοχή των κλαδικών οργανώσεων, βρίσκουν δημιουργικές λύσεις σε κοινά προβλήματα μέσω συνομιλιών και διαπραγματεύσεων για τη λήψη αποφάσεων και οι οργανώσεις αποτελούν αποφασιστικό παράγοντα για να λάβουν οι πολιτικοί τις αποφάσεις, να τις εφαρμόσουν και, ειδικότερα, να εξασφαλίσου την αποδοχή τους. Έτσι, ο δημόσιος τομέας εξαρτάται από τη σύμπραξη των εταίρων για τις ρυθμίσεις της ευελιξίας με ασφάλεια.

5.1

Για να αντιληφθεί κανείς όλες τις διαστάσεις του δανικού συστήματος της ευελιξίας με ασφάλεια, πρέπει να λάβει υπόψη το κοινωνικό πλαίσιο εντός του οποίου εντάσσεται το εν λόγω σύστημα. Τόσο η οικονομική πολιτική όσο και ο δημόσιος τομέας ασκούν επιρροή στις λειτουργικές δυνατότητες της αγοράς εργασίας, οπότε και οι δύο δημιουργούν τα συνθετικά στοιχεία αυτού που αποκαλείται το «δανικό πρότυπο». Ο συνδυασμός αυτός απεικονίζεται στην παράσταση του παραρτήματος 7.

5.2

Το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του '80 και το πρώτο της δεκαετίας του '90 η οικονομία της Δανίας βρισκόταν σε κρίση. Από το 1987 έως το 1993, ο μέσος όρος ανάπτυξης ήταν 0,8 % ετησίως, και η ανεργία ανήλθε από 5 % το 1987 σε 9,6 % το 1993. Η κρίση ήταν, μεταξύ άλλων, αποτέλεσμα της οικονομικής λιτότητας, που επεβλήθη λόγω των μεγάλων ελλειμμάτων του δημοσίου τα προηγούμενα χρόνια.

5.3

Από το 1993, ενισχύθηκε η ενεργός πολιτική απασχόλησης ενώ, ταυτόχρονα, η οικονομία υποστηρίχθηκε με χαμηλά επιτόκια και μια επεκτατική πολιτική. Στην αρχή της αναπτυξιακής περιόδου, δηλαδή από τα μέσα της δεκαετίας του 90, η Δανία είχε τόσο μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα, ώστε εάν υπήρχε τότε το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, θα είχε παραβιάσει τους κανόνες του. Επιπροσθέτως τροποποιήθηκαν, μεταξύ άλλων, οι διατάξεις για τη χρηματοδότηση ακινήτων (μεγαλύτερη διάρκεια δανείων και δυνατότητες κεφαλαιοποίησης χρεών), με αποτέλεσμα να έχουν τα άτομα περισσότερα χρήματα στη διάθεσή τους. Χάρη στη μεγάλη ανάπτυξη, τη μείωση της ανεργίας και την αισιοδοξία που δημιουργήθηκε, ο πληθυσμός δέχτηκε πιο εύκολα τη θέσπιση αυστηρότερων διατάξεων που αφορούσαν την αγορά εργασίας.

5.4

Οι πρόσθετες δημόσιες δαπάνες αφορούσαν, μεταξύ άλλων, μαζικά μέτρα για καλύτερη κάλυψη της ανάγκης μέριμνας των παιδιών, με αποτέλεσμα να είναι πραγματικά διαθέσιμες οι γυναίκες με μικρά παιδιά στην αγορά εργασίας.

5.5

Η ενίσχυση της εστίασης στην πολιτική απασχόλησης σήμαινε και ενισχυμένα μέτρα για την εκπαίδευση, την επιμόρφωση και την κατάρτιση, για τις οποίες το κράτος χορηγούσε μεγάλες επιδοτήσεις, έτσι ώστε να μπορούν να συμμετέχουν τόσο εργαζόμενοι όσο και άνεργοι. Οι επιδοτήσεις χορηγούνταν τόσο ως χρηματοδότηση της εκπαίδευσης όσο και ως μερική κάλυψη της απώλειας αποδοχών. Ταυτόχρονα, αυξήθηκε σε όλα τα επίπεδα ο αριθμός των θέσεων κατάρτισης για τους νέους.

5.6

Γενικά πρέπει να υπογραμμιστεί ότι το δανικό σύστημα, που βασίζεται στο υψηλό επίδομα ανεργίας και συνακόλουθα με υψηλό όριο αποδεκτού μισθού από τον άνεργο, απαιτεί ένα εργατικό δυναμικό ικανό και παραγωγικό. Η ύπαρξη μιας μεγάλης κατηγορίας ατόμων με ανεπαρκή προσόντα, που δεν θα μπορούν να ζητήσουν υψηλές αποδοχές, οι οποίες οδηγούν φυσικά και σε υψηλό επίδομα ανεργίας, υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσει μεγάλη ανεργία.

5.7

Η οικονομική στρατηγική που εφαρμόστηκε με επιτυχία από τα μέσα της δεκαετίας του '90 ήταν μια επενδυτική στρατηγική που απέφερε ανάπτυξη με επιθετικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα και σε υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Όμως, μόνον η εμπιστοσύνη στο μέλλον και η μεγάλη εισοδηματική ασφάλεια προάγουν την επιθυμία για κατανάλωση και διασφαλίζουν μεγάλη ζήτηση στην εσωτερική αγορά.

5.8

Η σημερινή οικονομική στρατηγική ήταν μια απάντηση στην οικονομική κρίση που γνώρισε η Δανία από το 1987, κατά την οποία η κυβέρνηση μείωσε τα μεγάλα δημοσιοοικονομικά ελλείμματα καθώς και το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών με οικονομίες και λιτότητα. Η στρατηγική των οικονομιών έλυσε τα προβλήματα του ισοζυγίου αλλά είχε ως αποτέλεσμα χαμηλή ανάπτυξη και αύξηση της ανεργίας. Η σημερινή στρατηγική διασφαλίζει ανάπτυξη και απασχόληση σε συνδυασμό με την ισορροπία των δημοσιοοικονομικών και του ισοζυγίου πληρωμών. Ένα συνδυασμό που η Δανία έχει να επιτύχει από την πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του '70.

6.1

Ακόμη και εάν τα τελευταία χρόνια η δανική περίπτωση της ευελιξίας με ασφάλεια οδήγησε σε θετικά αποτελέσματα, υπάρχουν φυσικά προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν.

6.2

Η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική ανάπτυξη ασκούν μια ορισμένη γενική πίεση στην αγορά εργασίας της Δανίας. Ιδίως οι ανειδίκευτοι εργαζόμενοι υφίστανται πίεση από τον ανταγωνισμό από χώρες με χαμηλότερο επίπεδο ημερομισθίων και από την αυτοματοποίηση της παραγωγής.

6.2.1

Μέχρι στιγμής, η Δανία κατόρθωσε να εξισορροπήσει την πίεση μέσω της μείωσης του αριθμού των ανειδίκευτων εργαζομένων, καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό των ηλικιωμένων, που αποσύρονται από την αγορά εργασίας, είναι ανειδίκευτοι σε σύγκριση με εκείνο των νέων που εισέρχονται σ' αυτή. Αυτόν τον καιρό, όμως, πολλοί νέοι δεν αποκτούν επαγγελματικά προσόντα και αυτό θα μπορούσε να υπονομεύσει μακροπρόθεσμα το δανικό σύστημα της ευελιξίας με ασφάλεια. Έτσι, εάν η προσφορά εργαζομένων με προσόντα δεν προσαρμοστεί κατά κάποιο τρόπο στη ζήτηση, τότε θα είναι εύκολο να αυξηθούν υπερβολικά οι δημόσιες δαπάνες λόγω της παροχής του επιδόματος ανεργίας καθώς και των άλλων επιδομάτων.

6.2.2

Στη Δανία, υπάρχουν επιχειρήσεις που κλείνουν τις εγκαταστάσεις τους και μεταφέρουν ολόκληρη την παραγωγή τους ή μέρος της σε χώρες με χαμηλά ημερομίσθια. Αυτό αποτελεί πρόκληση — ιδίως στις απομακρυσμένες περιοχές, όπου υπάρχει υψηλή ευαισθησία για το κλείσιμο κάθε επιχείρησης. Όμως, η αγορά εργασίας της Δανίας, που αποτελείται κυρίως από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, θεωρείται δυναμικό φαινόμενο. Αντί για τη διατήρηση αυτών των θέσεων απασχόλησης, επιδιώκεται σε πολιτικό επίπεδο η δημιουργία νέων, ανταγωνιστικότερων, με τη συνεργασία των κοινωνικών εταίρων.

6.3

Η μεγάλη ρευστότητα στην αγορά εργασίας έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι οι εργοδότες ιδιαίτερα διατεθειμένοι να χρηματοδοτήσουν την επιμόρφωση, αφού δεν γνωρίζουν για πόσο χρόνο έχει προσληφθεί το προσωπικό. Το πρόβλημα αφορά κυρίως τους ανειδίκευτους, εφόσον οι εργοδότες λαμβάνουν μέτρα για να διατηρήσουν και να επιμορφώσουν το εξειδικευμένο προσωπικό τους, που είναι δυσεύρετο, και επειδή οι ανειδίκευτοι δεν είναι πάντοτε πρόθυμοι να επιμορφωθούν. Γι' αυτό υπάρχει ένα σύστημα που επιδοτείται ευρύτατα από το κράτος και στο οποίο συνεισφέρουν υποχρεωτικά οι εργοδότες για την κατάρτιση και την επιμόρφωση των ανειδίκευτων αλλά και των εξειδικευμένων, εφόσον το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό αποτελεί προϋπόθεση για να μπορεί να λειτουργήσει το δανικό σύστημα της ευελιξίας με ασφάλεια και είναι πολιτικά επιθυμητή η ανάληψη ευρείας εκστρατείας για την αναβάθμιση των προσόντων.

6.4

Πολλοί μετανάστες συναντούν προβλήματα πρόσβασης στην αγορά εργασίας της Δανίας, πράγμα που περιορίζει, επίσης, τις δυνατότητες ένταξης τους. Τα προβλήματα της αγοράς εργασίας οφείλονται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός ότι κατηγορίες μεταναστών και οι απόγονοί τους δεν έχουν τα προσόντα που απαιτούνται για να έχουν δικαίωμα στο υψηλό επίπεδο του επιδόματος ανεργίας και μισθού στη Δανία. Το επίπεδο κατάρτισης των μεταναστών και των απογόνων τους είναι έτσι χαμηλότερο από εκείνο των Δανών και έχουν χαμηλότερη συμμετοχή στην επαγγελματική ζωή και υψηλότερη ανεργία σε σύγκριση με το μέσο όρο του λοιπού πληθυσμού. Τα προβλήματα μπορεί να είναι γλωσσικά ή κοινωνικά ή να αφορούν την κατάρτιση.

6.4.1

Ένα μέρος της εξήγησης πιθανόν να είναι οι πολιτισμικές διαφορές και οι πατροπαράδοτες συνήθειες. Η εμπειρία δείχνει ότι η ανεργία για τις κατηγορίες αυτές κυμαίνεται περισσότερο από ό,τι σε άλλες. Έτσι, όταν μειώνεται η ανεργία οι εργοδότες ακολουθούν περισσότερο «νέες δρόμους» και προσλαμβάνουν προσωπικό διαφορετικής εθνοτικής προέλευσης. Υψηλή απασχόληση και χαμηλή ανεργία μπορούν, έτσι, να εξασφαλίσουν στους μετανάστες και στους απογόνους τους καλύτερη πρόσβαση στην απασχόληση χωρίς παρόλα αυτά να λύσουν ολικά το πρόβλημα της ένταξης. Η δημογραφική εξέλιξη σημαίνει ότι οι δανικές θέσεις απασχόλησης πρέπει στο μέλλον να καταστούν περισσότερο προσιτές στους μετανάστες.

6.5

Το δανικό πρότυπο ευημερίας βασίζεται στην υψηλή απασχόληση των γυναικών — τόσο για την παροχή των απαραίτητων δημοσίων υπηρεσιών όσο και για την διατήρηση υψηλών φορολογικών εσόδων. Αυτό σημαίνει, αφενός, ότι οι γυναίκες είναι οικονομικά πιο ανεξάρτητες και, αφετέρου, ότι αντιμετωπίζουν προκλήσεις για το πώς μπορεί να εναρμονισθεί η οικογενειακή με την επαγγελματική ζωή. Σε σύγκριση, όμως, με πολλές ευρωπαϊκές χώρες, διαπιστώνει κανείς ότι η Δανία έχει προχωρήσει πολύ στον τομέα αυτό, αν και ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς, μεταξύ άλλων, για τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών σταδιοδρομίας για τους άντρες και τις γυναίκες.

6.6

Το δανικό πρότυπο είναι δαπανηρό για το κράτος, αφού αυτό χρηματοδοτεί μεγάλο μέρος του επιδόματος ανεργίας. Έτσι, οι δαπάνες για παθητική πολιτική απασχόλησης ανήλθαν σε 2,7 % του ΑΕγχΠ το 2003, ιστορική επίδοση για την ΕΕ. Μελλοντικά, η χρηματοδότηση του κράτους πρόνοιας της Δανίας θα αντιμετωπίσει πιέσεις από πολλές πλευρές. Για να μπορεί να χρηματοδοτείται το κράτος πρόνοιας, χωρίς να αυξηθούν οι φόροι, απαιτούνται μεγαλύτερα επίπεδα απασχόλησης του ενεργού πληθυσμού.

6.6.1

Σε σύγκριση με τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, η Δανία είναι ένα από τα κράτη με τη μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνση. Έτσι, η φορολογική επιβάρυνση ανέρχεται σε 49 % περίπου του ΑΕγχΠ ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 40 % περίπου. Αυτό ισχύει κυρίως για τους πολύ μεγάλους φόρους κατανάλωσης, ενώ η φορολογία της εργασίας δεν είναι από τις υψηλότερες. Ο φόρος εισοδήματος είναι υψηλός, και πολύ κλιμακωτός, ενώ σε γενικές γραμμές οι εργοδότες δεν υποχρεούνται να καταβάλλουν σχεδόν καθόλου κοινωνικές εισφορές. Η δομή της φορολογίας της Δανίας παρουσιάζεται πιο αναλυτικά στο παράρτημα 5. Με την παγκοσμιοποίηση, ορισμένα φορολογικά έσοδα πιθανόν να υποστούν μελλοντικά πίεση.

6.6.2

Η δημογραφική εξέλιξη θα έχει ως επακόλουθο τη συνεχή αύξηση των ηλικιωμένων και τη διαρκή μείωση των οικονομικά ενεργών πολιτών. Αυτό οφείλεται τόσο στη χαμηλή γεννητικότητα ορισμένων γενεών, στις μεγάλες μεταπολεμικές γενεές, όσο και στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης. Στη συζήτηση για πιθανές μεταρρυθμίσεις στην κοινωνία της ευημερίας διακυβεύεται η τύχη της πολιτικής για την αγορά εργασίας — και συνεπώς και του επιδόματος ανεργίας. Ωστόσο, το σύστημα συνταξιοδότησης της Δανίας είναι μερικώς προετοιμασμένο για τις αλλαγές αυτές, όπως φαίνεται από το παράρτημα 6. Υπάρχει φόβος έλλειψης εργατικού δυναμικού και εφόσον το μεγαλύτερο μέρος του αποθέματος σε εργατικό δυναμικό, που αποτελούν οι γυναίκες, βρίσκεται ήδη στην αγορά εργασίας, πρέπει να βρεθούν άλλοι τρόποι αύξησης της απασχόλησης. Αυτό μπορεί να γίνει, π.χ., με την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης ή με την αύξηση του αριθμού των μεταναστών με τα απαιτούμενα προσόντα.

6.7

Περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού που βρίσκεται σε ηλικία απασχόλησης δεν εργάζεται και ζει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από δημόσιους πόρους (ανεργία, επαναδραστηριοποίηση, πρόωρη συνταξιοδότηση, κλπ). Το ήμισυ περίπου του εν λόγω πληθυσμού έχει αποσυρθεί οριστικά από την αγορά εργασίας λόγω κόπωσης, ανεργίας ή εθελοντικά, ενώ το άλλο ήμισυ έχει αποσυρθεί μόνο προσωρινά. Η παροχή κρατικής μέριμνας στα άτομα αυτά αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες του κράτους πρόνοιας, αλλά η μέριμνα αυτή αποτελεί πρόκληση για τη μελλοντική χρηματοδότηση της κοινωνίας πρόνοιας. Το ποσοστό του πληθυσμού που αποσύρεται νωρίς από την επαγγελματική ζωή πρέπει να μειωθεί προκειμένου να εξασφαλιστεί μακροπρόθεσμα η δυνατότητα χρηματοδότησης της κοινωνίας πρόνοιας.

6.8

Σταδιακά, όλο και πιο μεγάλο μέρος της πολιτικής απασχόλησης ρυθμίζεται βάσει διατάξεων και διαδικασιών που θεσπίζει η ΕΕ. Οι συνθήκες της αγοράς εργασίας στη Δανία συμφωνούνται κατά παράδοση μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και δεν θεσπίζονται με νομοθεσία. Εάν η κοινοτική ρύθμιση γίνει πολύ λεπτομερής, υπάρχει κίνδυνος να μειωθεί η αποδοχή της από τον πληθυσμό και να είναι η εξέλιξη αντίθετη από αυτήν που επιθυμούν οι κοινωνικοί εταίροι. Με την ανοικτή μέθοδο συντονισμού της ΕΕ φαίνεται να έχει βρεθεί ένας δρόμος που μπορεί να εξασφαλίσει τόσο τη μετεξέλιξη των παραδόσεων της Δανίας όσο και τον συγχρονισμό της ευρωπαϊκής πολιτικής για την απασχόληση και την αγορά εργασίας.

18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/54

2.1

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει ορίσει ήδη από την πρώτη και τη δεύτερη κοινοτική οδηγία της 11ης Απριλίου 1967 ως στόχο της να εξαλείψει τα φορολογικά σύνορα μεταξύ των κρατών μελών. Προκειμένου να πραγματοποιηθεί αυτό το όραμα είναι απαραίτητο να ορισθεί ένας ενιαίος τόπος φορολόγησης. Η αρχή της χώρας προέλευσης, της οποίας την εφαρμογή επιδιώκει η οδηγία, θα σήμαινε ότι όλες οι υποκείμενες στο φόρο δραστηριότητες που αναπτύσσει ένας επιχειρηματίας στη χώρα εγκατάστασης, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, θα φορολογούνται στον τόπο αυτό. Ένα εμπόρευμα που παραδίδεται π.χ. από τη Γαλλία σε άλλο κράτος μέλος, θα φορολογείται, σύμφωνα με την αρχή αυτή στη Γαλλία, με βάση τον γαλλικό συντελεστή ΦΠΑ. Το ίδιο θα ισχύει και για τις υπηρεσίες που προσφέρονται από το έδαφος της Γαλλίας.

2.2

Ωστόσο, προκειμένου να αποφευχθούν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού, η αρχή της χώρας προέλευσης θα μπορούσε να εφαρμοστεί μόνο σε περίπτωση που ίσχυαν εναρμονισμένοι φορολογικοί συντελεστές σε όλα τα κράτη μέλη. Κυρίως όμως θα έπρεπε να εφαρμοστεί ένα είδος συστήματος εσωτερικού συμψηφισμού, διότι ο φόρος προστιθέμενης αξίας συνιστά σημαντικό μέρος των φορολογικών εσόδων των κρατών μελών και της χρηματοδότησης της ΕΕ.

2.3

Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους η ΕΕ αποφάσισε να παρεκκλίνει από την αρχή της χώρας προέλευσης, τουλάχιστον για μια μεγάλη μεταβατική περίοδο.

2.4

Συγχρόνως, η Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης έλαβε διάφορα μέτρα προκειμένου να ενισχυθούν οι οικονομικές συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών, να αρθούν γραφειοκρατικά εμπόδια, να εξαλειφθούν και στο μέτρο του δυνατού να αποφευχθούν εντελώς στρεβλώσεις του ανταγωνισμού που θα μπορούσε να προκαλέσει η εφαρμογή διαφορετικής φορολογικής βάσης. Το Συμβούλιο συνέβαλε ιδιαίτερα κατά το παρελθόν στη διατήρηση των διαφορών. Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να υποστηρίζει την Επιτροπή σε όλες τις προσπάθειες προσαρμογής που μπορούν να συμβάλουν στη διευκόλυνση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς.

4.3.1

Πρέπει να γίνεται σαφής διάκριση ανάμεσα σε υπηρεσίες που παρέχονται μεταξύ δύο επιχειρήσεων (υποκειμένων στο φόρο) (1) και στις υπηρεσίες που παρέχονται ανάμεσα σε επιχειρηματία και μη επιχειρηματία (μη υποκείμενο στο φόρο) (2). Η πρόταση οδηγίας διαχωρίζει αυστηρά την μεταχείριση των δύο περιπτώσεων.

4.3.2

Σε ό,τι αφορά τις υπηρεσίες προς υποκείμενους στο φόρο, ως τόπος παροχής υπηρεσιών θα πρέπει να προσδιορίζεται κατά κανόνα ο τόπος στον οποίο κατοικεί μόνιμα ο πελάτης και όχι ο τόπος εγκατάστασης του παρέχοντος τις υπηρεσίες.

4.3.3

στο έγγραφο της επιτροπής προτείνεται να διατηρηθεί ο κανόνας σύμφωνα με τον οποίο ως τόπος παροχής υπηρεσιών σε μη υποκείμενους στο φόρο θεωρείται ο τόπος εγκατάστασης του παρέχοντος υπηρεσίες. Ο κανόνας αυτός εφαρμόζεται διότι η φορολόγηση υπηρεσιών που παρέχονται σε μη υποκείμενους στο φόρο σε άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. θα συνεπαγόταν υπερβολικό διοικητικό φόρτο για την επιχείρηση που παρέχει τις υπηρεσίες, π.χ. λόγω της υποχρεωτικής εγγραφής της στο φορολογικό μητρώο αυτών των κρατών μελών.

4.3.4

Όσο δεν υπάρχει μηχανισμός ο οποίος να καθιστά δυνατή την είσπραξη του οφειλόμενου φόρου στο κράτος μέλος της κατανάλωσης, χωρίς αυτό να δημιουργεί υπερβολική διοικητική επιβάρυνση, δεν είναι εφικτό να φορολογείται ο μη υποκείμενος στο φόρο για όλες τις υπηρεσίες που του παρέχονται στον τόπο της κατανάλωσης.

4.3.5

Ωστόσο ορισμένες παρεκκλίσεις από τον γενικό αυτό κανόνα κρίνονται απαραίτητες.

—

προτείνεται να προστεθεί μια παράγραφος 6 σύμφωνα με την οποία οι υπηρεσίες που παρέχονται μεταξύ εγκαταστάσεων της ίδιας επιχείρησης δεν θεωρούνται ως παροχές υπηρεσιών κατά την έννοια αυτής της οδηγίας.

—

προστέθηκε μια νέα παράγραφος 2 η όποια ρυθμίζει τον τόπο παροχής υπηρεσιών εστιατορίου και τροφοδοσίας με έτοιμα φαγητά σε υποκείμενους στο φόρο επί πλοίων, αεροσκαφών ή τρένων κατά τη διάρκεια υπηρεσιών μεταφοράς επιβατών. Τόπος παροχής υπηρεσιών είναι ο τόπος αναχώρησης της υπηρεσίας μεταφοράς.

—

Με την συμπλήρωση της παραγράφου 3, ως μίσθωση μεγάλης διάρκειας ή χρηματοδοτική μίσθωση νοείται η ρύθμιση που διέπεται από συμφωνία, η οποία προβλέπει συνεχή κατοχή ή χρήση ενσώματων κινητών αγαθών επί περίοδο άνω των τριάντα ημερών. Σκοπός της ρύθμισης αυτής είναι να αποφευχθούν ευθύς εξαρχής επίμαχα ζητήματα ( π.χ. ενοικίαση αυτοκινήτου σε υποκείμενο σε φόρο ή για άμεση κατανάλωση/χρήση).

—

με την τροποποίηση της πρώτης παραγράφου, σημείο γ) εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας οι υπηρεσίες διδασκαλίας εξ αποστάσεως μέσω της παραπομπής στο άρθρο 9ζ, παράγραφος 1, σημείο δ) και υπόκεινται σε ειδική ρύθμιση.

—

Στην παράγραφο 1 σημείο δ) προστέθηκαν οι υπηρεσίες εστιατορίων και τροφοδοσίας με έτοιμα φαγητά και συνεπώς οι υπηρεσίες αυτές φορολογούνται στον τόπο στον οποίο παρέχονται.

—

Στην παράγραφο 2, ως τόπος παροχής υπηρεσιών για τις υπηρεσίες εστιατορίου και τροφοδοσίας με έτοιμα φαγητά που παρέχονται κατά τη διάρκεια υπηρεσιών μεταφοράς επιβατών σε πλοία, αεροσκάφη ή τρένα, καθορίζεται ο τόπος αναχώρησης της υπηρεσίας μεταφοράς. Κατά αυτόν τον τρόπο λαμβάνεται υπόψη μια σύσταση που είχε διατυπωθεί στο πλαίσιο της διαδικασίας διαβουλεύσεων.

—

Σε περίπτωση μίσθωσης μεγάλης διάρκειας, δηλαδή μεγαλύτερης των 30 ημερών, μεταφορικών μέσων από μη υποκείμενους στο φόρο, τόπος παροχής υπηρεσιών είναι ο τόπος εγκατάστασης ή μόνιμης κατοικίας ή συνήθους διαμονής του πελάτη.

—

Σε περίπτωση μίσθωσης μικρής διάρκειας ( π.χ. μίσθωση μεταφορικού οχήματος για λίγες μόνον ημέρες) ως τόπος παροχής υπηρεσιών θεωρείται ο τόπος στον οποίο τα μεταφορικά μέσα τίθενται ουσιαστικά στη διάθεση του μη υποκείμενου στο φόρο. Και αυτή η ρύθμιση έγινε δεκτή από την πλειοψηφία των συμμετεχόντων στη διαδικασία διαβούλευσης.

—

το άρθρο αυτό αναδιατυπώθηκε εξολοκλήρου. τόπος παροχής για τις υπηρεσίες που αναφέρονται στο άρθρο 9 ζ είναι ο τόπος εγκατάστασης ή μόνιμης κατοικίας ή συνήθους διαμονής του πελάτη.

Στο πλαίσιο των διαβουλεύσεων η ρύθμιση αυτή θεωρήθηκε ως επί το πλείστον πολύ αρνητική, δεδομένου ότι συνεπάγεται δυσανάλογα μεγάλο διοικητικό φόρτο για την εκπλήρωση των φορολογικών καθηκόντων όσον αφορά τον Φ.Π.Α. Για το λόγο αυτό ζητήθηκε η δημιουργία μηχανισμού «μονοαπευθυντικής θυρίδας» ως προϋπόθεση για την εφαρμογή του κανόνα αυτού.

—

Η ΕΟΚΕ προτείνει να προσδιοριστούν σαφέστερα όλες οι υπηρεσίες που υπάγονται σε αυτό το άρθρο.

—

Με την τροποποίηση του άρθρου αυτού διευκρινίζεται ότι ο τόπος παροχής υπηρεσιών εξαρτάται από τον τόπο στον οποίο πραγματοποιείται το κυριότερο μέρος του κύκλου εργασιών, σύμφωνα με τα άρθρα 9 α) έως 9 στ) καθώς και το άρθρο 9 θ).

—

οι τροποποιήσεις που έγιναν στο άρθρο αυτό οφείλονται στην αναδιατύπωση του άρθρου 9στ, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω.

—

Διατηρείται η ισχύς των κανόνων σχετικά με τον προσδιορισμό του τόπου παροχής υπηρεσιών στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, των τηλεπικοινωνιών και της μετάδοσης ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών προγραμμάτων από φορέα που είναι εγκατεστημένος εκτός της Ε.Ε. Ο τόπος παροχής υπηρεσιών θα εξακολουθεί δηλαδή να καθορίζεται και στο μέλλον από το κράτος μέλος στο οποίο κατοικεί μόνιμα ο μη υποκείμενος στο φόρο πελάτης ή από το κράτος μέλος στο οποίο παρέχεται πράγματι η υπηρεσία.

—

Η προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου αυτού προβλέπει την επέκταση του ανακεφαλαιωτικού πίνακα που υποβάλλεται από κάθε φορολογούμενο με αριθμό φορολογικού μητρώου, προς ορισμένα άλλα στοιχεία σχετικά με τον κύκλο εργασιών από υπηρεσίες. Πρόκειται για άλλες υπηρεσίες προς αγοραστές με αριθμό φορολογικού μητρώου ΦΠΑ, για πράξεις που αναφέρονται στο 5ο εδάφιο καθώς και για υπηρεσίες που έχει παράσχει υπό τους όρους που προβλέπονται στο άρθρο 9, παράγραφος 1.

6.1.1

Καταρχήν η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την προτεινόμενη επέκταση του μηχανισμού αντίστροφης επιβάρυνσης σε επίπεδο επιχειρήσεων, δηλαδή την ανταλλαγή υπηρεσιών μεταξύ υποκείμενων στο φόρο.

6.1.2

Προϋπόθεση είναι βέβαια να μπορεί να εφαρμοστεί ο μηχανισμός αντίστροφης επιβάρυνσης από τους ενδιαφερόμενους χωρίς κανένα πρόβλημα. Μια προβληματική περίπτωση θα ήταν π.χ. αν η επιχείρηση που παρέχει υπηρεσίες έχει τη δυνατότητα να μεταθέσει στον αποδέκτη της υπηρεσίας την ευθύνη για την εκτίμηση του κύκλου εργασιών και κυρίως των στοιχείων σχετικά με το φόρο επί του κύκλου εργασιών, τον προσδιορισμό του τόπου παροχής της υπηρεσίας, την υποχρέωση καταβολής και του συντελεστή του φόρου ή την ενδεχόμενη φορολογική απαλλαγή, χωρίς ο παραλήπτης να έχει τη δυνατότητα να επαληθεύσει επακριβώς τα στοιχεία αυτά.

6.1.3

Είναι σκόπιμο να απαλλάσσονται οι επιχειρήσεις από υπερβολικές υποχρεώσεις όσον αφορά τη συμπληρωματική δήλωση και εγγραφή. Θεωρείται απολύτως απαραίτητο να έχει κάθε επιχειρηματίας στην Ε.Ε. τη δυνατότητα να δηλώνει υπεύθυνα αν η επιχείρηση ή ο υποκείμενος στο φόρο που λαμβάνει την υπηρεσία και είναι εγκατεστημένος σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ υποχρεούται να εφαρμόσει για την συγκεκριμένη πράξη τον μηχανισμό αντιστροφής της επιβάρυνσης. Η εκ των υστέρων αποτυχία του μηχανισμού αντίστροφης επιβάρυνσης θα είχε ως συνέπεια τη σώρευση ευθυνών για την επιχείρηση που παρέχει υπηρεσίες και εξαιρετικά αρνητικό αντίκτυπο σε ολόκληρο το σύστημα, με αποτέλεσμα να μην γίνει δεκτό από τους ενδιαφερόμενους κύκλους.

6.2.1

Αν μια επιχείρηση υποκείμενη στο φόρο παρέχει υπηρεσίες σε άτομα που δεν υπόκεινται στο φόρο, η εφαρμογή του συστήματος αντιστροφής της επιβάρυνσης αποκλείεται ευθύς εξαρχής. Σε αυτή την περίπτωση ισχύει η φορολόγηση στον τόπο κατανάλωσης και συνεπώς, ο επιχειρηματίας του άλλου κράτους μέλους θα πρέπει να εγγραφεί στο φορολογικό μητρώο Φ.Π.Α του κράτους μέλους στο οποίο παρέχεται η υπηρεσία και να καταβάλει το φόρο προστιθέμενης αξίας που ισχύει στο κράτος αυτό. Προκειμένου να περιοριστεί στο ελάχιστο η σχετική διοικητική επιβάρυνση αλλά και να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη πραγματοποίηση των ενδοκοινοτικών εμπορικών συναλλαγών, θα πρέπει να θεσπιστούν κανόνες που να μην προκαλούν περισσότερη γραφειοκρατία.