(1)

Σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 1 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), ένας από τους στόχους της Ένωσης είναι η προώθηση της ευημερίας των λαών της.

(2)

Σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 168 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και το άρθρο 35 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας του ανθρώπου κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης.

(3)

Σύμφωνα με το άρθρο 168 ΣΛΕΕ, η Ένωση οφείλει να συμπληρώνει και να υποστηρίζει τις εθνικές πολιτικές υγείας, να ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και να προωθεί τον συντονισμό μεταξύ των προγραμμάτων τους, με πλήρη σεβασμό των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών όσον αφορά τη διαμόρφωση της πολιτικής τους στον τομέα της υγείας, καθώς και την οργάνωση, τη διαχείριση και την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών και ιατρικής περίθαλψης.

(4)

Έχουν αναληφθεί δράσεις, ιδίως στο πλαίσιο των προηγούμενων προγραμμάτων δράσης της Ένωσης στον τομέα της δημόσιας υγείας, συγκεκριμένα αυτές που προβλέπονται από τις αποφάσεις αριθ. 1786/2002/ΕΚ (4) και αριθ. 1350/2007/ΕΚ (5) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 282/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) για την εκπλήρωση των απαιτήσεων που ορίζονται στο άρθρο 168 ΣΛΕΕ.

(5)

Στις 11 Μαρτίου 2020 η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτήρισε την επιδημική έξαρση του νέου κορονοϊού (COVID-19) παγκόσμια πανδημία. Αυτή η πανδημία προκάλεσε άνευ προηγουμένου παγκόσμια κρίση στον τομέα της υγείας, με σοβαρές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες και ανθρώπινο πόνο, που πλήττουν ιδιαίτερα τους ανθρώπους με χρόνιες παθήσεις. Επιπροσθέτως, το προσωπικό σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης, που υπήρξε απαραίτητο κατά τη διάρκεια της κρίσης της COVID-19, έχει εκτεθεί σε μεγάλους κινδύνους υγείας.

(6)

Αν και τα κράτη μέλη είναι αρμόδια για τις πολιτικές τους στον τομέα της υγείας, θα πρέπει ωστόσο να προστατεύουν τη δημόσια υγεία με πνεύμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, όπως έχει ζητήσει η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της, της 13ης Μαρτίου 20201, σχετικά με τη συντονισμένη οικονομική αντίδραση στην έξαρση της νόσου COVID-19. Η εμπειρία από την τρέχουσα κρίση της COVID-19 έδειξε ότι υπάρχει ανάγκη να αναληφθεί περαιτέρω δράση σε ενωσιακό επίπεδο για τη στήριξη της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών. Με αυτή τη συνεργασία θα πρέπει να βελτιωθεί η ετοιμότητα, η πρόληψη και ο έλεγχος της εξάπλωσης σοβαρών λοιμώξεων και νόσων του ανθρώπου σε διασυνοριακό επίπεδο, ώστε να αναπτυχθούν και να διατεθούν προϊόντα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση νόσων, να καταπολεμηθούν άλλες σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας και να διασφαλιστεί και να βελτιωθεί η υγεία και η ευημερία όλων των πολιτών της Ένωσης. Η ετοιμότητα είναι το κλειδί για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας σε μελλοντικές απειλές. Εν προκειμένω, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διενεργούν ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων σε εθελοντική βάση για να βελτιωθεί η ετοιμότητα και να αυξηθεί η ανθεκτικότητα.

(7)

Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο να θεσπιστεί νέο και ενισχυμένο πρόγραμμα δράσης της Ένωσης στον τομέα της υγείας, το οποίο καλείται το «Πρόγραμμα Η ΕΕ για την υγεία - EU4Health» («Πρόγραμμα»), για την περίοδο 2021-2027. Σύμφωνα με τους στόχους της δράσης της Ένωσης και τις αρμοδιότητές της στον τομέα της δημόσιας υγείας, το Πρόγραμμα θα πρέπει να δίνει έμφαση σε δράσεις για τις οποίες η συνεργασία σε ενωσιακό επίπεδο παρέχει πλεονεκτήματα και οφέλη αποδοτικότητας, καθώς και σε δράσεις που έχουν αντίκτυπο στην εσωτερική αγορά.

(8)

Το Πρόγραμμα θα πρέπει να αποτελεί μέσο προώθησης δράσεων σε τομείς στους οποίους υπάρχει ενωσιακή προστιθέμενη αξία που μπορεί να επιδειχθεί. Οι δράσεις αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών, τη στήριξη δικτύων ανταλλαγής γνώσεων ή αμοιβαίας μάθησης, την αντιμετώπιση διασυνοριακών απειλών κατά της υγείας με σκοπό τη μείωση των κινδύνων από αυτές τις απειλές και τον μετριασμό των επιπτώσεών τους, την αντιμετώπιση ορισμένων ζητημάτων που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά σε σχέση με την οποία η Ένωση μπορεί να επιτύχει λύσεις υψηλής ποιότητας σε επίπεδο Ένωσης, την απελευθέρωση του δυναμικού της καινοτομίας στον τομέα της υγείας και τη βελτίωση της αποδοτικότητας με την αποφυγή της αλληλεπικάλυψης δραστηριοτήτων και τη βελτιστοποίηση της χρήσης χρηματοδοτικών πόρων. Το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να στηρίζει δράσεις ανάπτυξης ικανοτήτων για την ενίσχυση του στρατηγικού σχεδιασμού, της πρόσβασης σε χρηματοδότηση από πολλαπλές πηγές και της ικανότητας επένδυσης και υλοποίησης δράσεων του Προγράμματος. Στο πλαίσιο αυτό, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει εξατομικευμένη ανά χώρα βοήθεια στα κράτη μέλη ή σε ομάδες κρατών μελών με τις υψηλότερες ανάγκες.

(9)

Ο παρών κανονισμός καθορίζει για το Πρόγραμμα χρηματοδοτικό κονδύλιο που αποτελεί το ποσό προνομιακής αναφοράς, κατά την έννοια του σημείου 18 της διοργανικής συμφωνίας της 16ης Δεκεμβρίου 2020 μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση καθώς και τους νέους ιδίους πόρους, συμπεριλαμβανομένου ενός οδικού χάρτη για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων (7) για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατά τη διάρκεια της ετήσιας διαδικασίας του προϋπολογισμού. Το εν λόγω χρηματοδοτικό κονδύλιο περιλαμβάνει ποσό 500 000 000 EUR σε τιμές 2018 σύμφωνα με την κοινή δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την ενίσχυση των ειδικών προγραμμάτων και την προσαρμογή των βασικών πράξεων, της 22ας Δεκεμβρίου 2020 (8).

(10)

Προκειμένου το Πρόγραμμα να είναι ισορροπημένο και στοχοθετημένο, θα πρέπει να καθοριστούν στον παρόντα κανονισμό ελάχιστα και μέγιστα μερίδια του συνολικού προϋπολογισμού για ορισμένους τομείς δράσης, ώστε να υπάρχει καθοδήγηση όσον αφορά την κατανομή πόρων σε σχέση με την εφαρμογή του Προγράμματος.

(11)

Λόγω του σοβαρού χαρακτήρα των διασυνοριακών απειλών κατά της υγείας, το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει τη λήψη συντονισμένων μέτρων για τη δημόσια υγεία σε επίπεδο Ένωσης για την αντιμετώπιση των διαφόρων πτυχών των εν λόγω απειλών. Για να ενισχυθεί η ικανότητα της Ένωσης να προετοιμάζεται για τυχόν μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της υγείας, να αντεπεξέρχεται σε οποιεσδήποτε μελλοντικές κρίσεις και να τις διαχειρίζεται αποτελεσματικά, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει στήριξη στις δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο των μηχανισμών και των δομών που θεσπίζονται δυνάμει της απόφασης αριθ. 1082/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9) και άλλων σχετικών μηχανισμών και δομών που αναφέρονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Νοεμβρίου 2020, με τίτλο «Οικοδομώντας μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας: ετοιμότητα και ανθεκτικότητα απέναντι σε διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας», συμπεριλαμβανομένων των δράσεων που αποσκοπούν στην ενίσχυση του σχεδιασμού ετοιμότητας και της ικανότητας αντίδρασης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, στην ενίσχυση του ρόλου του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA), καθώς και στη σύσταση μιας αρχής ετοιμότητας και αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. Τέτοιες δράσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την ανάπτυξη ικανοτήτων για την αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα της υγείας, τη λήψη προληπτικών μέτρων για τον εμβολιασμό και την ανοσοποίηση, καθώς και την εφαρμογή ενισχυμένων προγραμμάτων επιτήρησης, παροχή ενημέρωσης για την υγεία και πλατφόρμες ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών. Στο πλαίσιο αυτό, το Πρόγραμμα θα πρέπει να προωθεί σε όλη την Ένωση και σε διατομεακή βάση την ικανότητα των φορέων που δραστηριοποιούνται σε ενωσιακό επίπεδο και σε επίπεδο κρατών μελών να αντιμετωπίζουν τις κρίσεις από πλευράς πρόληψης, ετοιμότητας και επιτήρησης, καθώς και ικανότητας διαχείρισης και αντίδρασης, συμπεριλαμβανομένων του σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης και της πραγματοποίησης ασκήσεων ετοιμότητας και σε συμμόρφωση με τις προσεγγίσεις «Μία υγεία» και «Υγεία σε όλες τις πολιτικές». Το Πρόγραμμα θα πρέπει να διευκολύνει τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου οριζόντιου πλαισίου ενημέρωσης για τους κινδύνους σε όλα τα στάδια μιας κρίσης στον τομέα της υγείας, δηλαδή πρόληψη, ετοιμότητα και αντίδραση.

(12)

Για να ενισχυθούν οι ικανότητες της Ένωσης να προετοιμάζεται για κρίσεις στον τομέα της υγείας, να αντεπεξέρχεται στις κρίσεις αυτές και να τις διαχειρίζεται αποτελεσματικά, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει στήριξη σε δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο των μηχανισμών και των δομών που θεσπίζονται δυνάμει της σχετικής ενωσιακής νομοθεσίας. Η εν λόγω στήριξη θα μπορούσε να περιλαμβάνει την ανάπτυξη ικανοτήτων για την αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα της υγείας, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης και της ετοιμότητας, προληπτικά μέτρα όπως αυτά που σχετίζονται με τον εμβολιασμό και την ανοσοποίηση, ενισχυμένα προγράμματα επιτήρησης και βελτίωση του συντονισμού και της συνεργασίας.

(13)

Στο πλαίσιο των κρίσεων στον τομέα της δημόσιας υγείας, οι κλινικές δοκιμές και η αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας (ΑΤΥ) μπορούν να συμβάλουν στην επιταχυμένη ανάπτυξη, τον προσδιορισμό και τη διαθεσιμότητα ιατρικών αντιμέτρων. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να είναι δυνατό το Πρόγραμμα να παρέχει στήριξη για τη διευκόλυνση των δράσεων στους εν λόγω τομείς.

(14)

Για την προστασία των ατόμων που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, συμπεριλαμβανομένων όσων πάσχουν από ψυχικές νόσους, όσων πάσχουν ή πλήττονται περισσότερο από μεταδοτικές ή μη μεταδοτικές νόσους και από χρόνιες νόσους, το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να προωθεί δράσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση και πρόληψη των παράπλευρων επιπτώσεων των υγειονομικών κρίσεων στα άτομα που ανήκουν στις εν λόγω ευάλωτες ομάδες, καθώς και δράσεις για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας.

(15)

Η κρίση της COVID-19 ανέδειξε πολλές προκλήσεις, όπως την εξάρτηση της Ένωσης από τρίτες χώρες όσον αφορά την εξασφάλιση της προμήθειας πρώτων υλών, δραστικών φαρμακευτικών συστατικών, φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων και ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού στην Ένωση κατά τη διάρκεια υγειονομικών κρίσεων και ιδίως πανδημιών. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει στήριξη σε δράσεις που προωθούν την παραγωγή, την προμήθεια και τη διαχείριση προϊόντων αναγκαίων για την αντιμετώπιση κρίσεων εντός της Ένωσης για να αμβλυνθεί ο κίνδυνος ελλείψεων, διασφαλίζοντας συμπληρωματικότητα με άλλα ενωσιακά μέσα.

(16)

Για να ελαχιστοποιηθούν οι συνέπειες που έχουν στη δημόσια υγεία οι σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας, θα πρέπει οι δράσεις που υποστηρίζονται βάσει του Προγράμματος θα πρέπει να βελτιωθεί η διαλειτουργικότητα των συστημάτων υγείας των κρατών μελών μέσω της συνεργασίας και της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών, καθώς και αυξάνοντας τον αριθμό των κοινών δράσεων. Οι εν λόγω δράσεις θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα κράτη μέλη είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, στις οποίες περιλαμβάνονται ο σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης, οι ασκήσεις ετοιμότητας και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και της δημόσιας υγείας, καθώς και η δημιουργία, σύμφωνα με τις εθνικές στρατηγικές, μηχανισμών για την αποδοτική παρακολούθηση και η βάσει των σχετικών αναγκών διανομή ή κατανομή των αγαθών και των υπηρεσιών που χρειάζονται σε περιόδους κρίσης.

(17)

Η παροχή πληροφοριών στα άτομα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των ασθενειών. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίζει δραστηριότητες επικοινωνίας που απευθύνονται στο ευρύ κοινό ή σε συγκεκριμένες ομάδες ατόμων ή επαγγελματιών, με σκοπό την προώθηση της πρόληψης των νόσων και του υγιεινού τρόπου ζωής, την καταπολέμηση της ανακριβούς πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης όσον αφορά την πρόληψη, την αιτία και τη θεραπεία ασθενειών, την αντιμετώπιση της επιφυλακτικότητας απέναντι στον εμβολιασμό και τη στήριξη των προσπαθειών για την ενίσχυση της αλτρουιστικής συμπεριφοράς, όπως η δωρεά οργάνων και η αιμοδοσία, με τρόπο που συμπληρώνει τις εθνικές εκστρατείες για τα θέματα αυτά.

(18)

Σε συνέργεια με άλλα προγράμματα της Ένωσης, όπως το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη», που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη» και την κατάργηση της απόφασης (ΕΕ) 2015/2240, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» - Πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και καινοτομίας, που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος-πλαισίου έρευνας και καινοτομίας «Ορίζων Ευρώπη», τον καθορισμό των κανόνων συμμετοχής και διάδοσής του, και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1290/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 («Ορίζων Ευρώπη»), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης («ΕΤΠΑ»), που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και για τα Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), το Πρόγραμμα InvestEU, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/523 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (10), και ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (11), δράσεις που προωθούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό των υπηρεσιών υγείας και αυξάνουν τη διαλειτουργικότητα αυτών των υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ενός ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων υγείας, θα μπορούσαν να υποστηριχθούν στο πλαίσιο του Προγράμματος.

(19)

Η υγεία είναι επένδυση, και το Πρόγραμμα θα πρέπει να έχει αυτή την έννοια στο επίκεντρό του. Αν οι άνθρωποι παραμένουν υγιείς και ενεργοί για μεγαλύτερο διάστημα και αν τους παρέχονται οι δυνατότητες να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στη διαχείριση της υγείας τους, με τη βελτίωση των στοιχειωδών τους γνώσεων σε θέματα υγείας, θα υπάρξουν θετικές συνέπειες στην υγεία, στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων και των αδικιών σε θέματα υγείας, στην πρόσβαση στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγειονομική περίθαλψη, στην ποιότητα ζωής, στην υγεία των εργαζομένων, στην παραγωγικότητα, στην ανταγωνιστικότητα και στη συμπεριληπτικότητα, ενώ συγχρόνως θα μειωθούν οι πιέσεις στα εθνικά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να στηρίζει δράσεις για τη μείωση των ανισοτήτων στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές, ιδίως στις άκρως απόκεντρες περιοχές, με σκοπό την επίτευξη ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς. Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να βοηθήσει τα κράτη μέλη να επιτύχουν τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που καθορίζονται στο ψήφισμα του ΟΗΕ της 25ης Σεπτεμβρίου 2015 με τίτλο «Μετασχηματισμός του κόσμου μας: θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030» («Θεματολόγιο 2030 των ΗΕ»), και ιδίως τον στόχο βιώσιμης ανάπτυξης 3 «Εξασφάλιση υγιούς ζωής για όλους και προώθηση της ευημερίας για όλους και σε όλες τις ηλικίες». Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλλει στις δράσεις για την επίτευξη των εν λόγω στόχων.

(20)

Οι μη μεταδοτικές νόσοι είναι συχνά το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού παραγόντων γενετικής, φυσιολογίας, περιβάλλοντος και συμπεριφοράς. Μη μεταδοτικές νόσοι, όπως οι καρδιαγγειακές νόσοι, ο καρκίνος, οι ψυχικές νόσοι, οι νευρολογικές διαταραχές, οι χρόνιες νόσοι του αναπνευστικού συστήματος και ο διαβήτης, αποτελούν σημαντικές αιτίες αναπηρίας, κακής υγείας, συνταξιοδοτήσεων για λόγους υγείας και πρόωρων θανάτων στην Ένωση, προκαλούν δε σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Για να μειωθούν οι επιπτώσεις των μη μεταδοτικών νόσων στα άτομα και την κοινωνία στην Ένωση και για να επιτευχθεί ο στόχος 3 των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του Θεματολογίου 2030 των ΗΕ, ιδιαίτερα, μεταξύ άλλων, ο επιμέρους στόχος 3.4, για μείωση της πρόωρης θνησιμότητας από μη μεταδοτικές νόσους κατά ένα τρίτο έως το 2030, είναι πολύ σημαντικό να δοθεί ολοκληρωμένη απάντηση με επίκεντρο την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη των νόσων σε όλους τους σχετικούς τομείς.

(21)

Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίζει την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη των νόσων και να βελτιώνει την ψυχική υγεία καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου με την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου για την υγεία και των καθοριστικών παραγόντων για την υγεία, οι οποίοι θα συμβάλουν επίσης στην επίτευξη του στόχου 3 εκ των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του Θεματολογίου 2030 των ΗΕ. Συνεπώς, το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων όπως ορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Δεκεμβρίου 2019 με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» («Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία»).

(22)

Το Πρόγραμμα θα πρέπει να συνεχίσει να στηρίζει δράσεις στον τομέα της μείωσης και της πρόληψης των βλαβών που σχετίζονται με το οινόπνευμα, με ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία των νέων.

(23)

Το άχθος των χρόνιων παθήσεων είναι σημαντικό στην Ένωση. Αναγνωρίζεται ευρέως ότι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντικές όσον αφορά το ζήτημα αυτό. Το Πρόγραμμα θα πρέπει να στηρίζει δράσεις στους εν λόγω τομείς και να στηρίζει την ανάπτυξη ειδικών ενωσιακών κατευθυντήριων γραμμών για την πρόληψη και τη διαχείριση των νόσων, με στόχο, ως εκ τούτου, τη μείωση του φόρτου των κρατών μελών μέσω της συνεργασίας για την επίτευξη καλύτερης και αποτελεσματικότερης διαχείρισης των χρόνιων ασθενειών. Οι δημογραφικές αλλαγές, ιδίως η γηράσκουσα κοινωνία, θέτουν υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας. Οι ασθένειες και οι διαταραχές που συνδέονται με την ηλικία, όπως η άνοια και οι σχετιζόμενες με την ηλικία αναπηρίες, απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή.

(24)

Ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου στα κράτη μέλη μετά τις καρδιαγγειακές νόσους. Είναι επίσης μία από τις μη μεταδοτικές νόσους που παρουσιάζουν κοινούς παράγοντες κινδύνου, η πρόληψη και ο έλεγχος της οποίας θα ωφελούσε την πλειονότητα των πολιτών. Η κακή διατροφή, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, η παχυσαρκία, η χρήση καπνού και η επιβλαβής κατανάλωση οινοπνεύματος συνιστούν παράγοντες κινδύνου που είναι κοινοί και σε άλλες χρόνιες νόσους, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, και ως εκ τούτου τα προγράμματα για την πρόληψη του καρκίνου θα πρέπει να υλοποιούνται στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την πρόληψη των χρόνιων νόσων. Τα σχετικά μέτρα στο «ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου» που ορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 3ης Φεβρουαρίου 2021 θα πρέπει να αξιοποιήσουν το Πρόγραμμα και την Αποστολή για τον καρκίνο στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» και θα πρέπει να συμβάλουν στην προώθηση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, η οποία θα καλύπτει την πρόληψη, τον προσυμπτωματικό έλεγχο, την έγκαιρη διάγνωση, την παρακολούθηση, τη θεραπεία και την περίθαλψη, καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και των επιζώντων.

(25)

Θα πρέπει να είναι δυνατή η υποστήριξη μελετών σχετικά με την επίδραση του φύλου στα χαρακτηριστικά των νόσων, προκειμένου να βελτιωθεί η γνώση και η εκπαίδευση σε αυτόν τον τομέα, ενισχύοντας έτσι την πρόληψη, τη διάγνωση, την παρακολούθηση και τη θεραπεία.

(26)

Το Πρόγραμμα θα πρέπει να λειτουργεί σε συνέργεια και με τρόπο συμπληρωματικό σε σχέση με άλλες πολιτικές, προγράμματα και ταμεία της Ένωσης, όπως οι δράσεις που υλοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη», του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», του αποθεματικού rescEU στο πλαίσιο του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης, που θεσπίστηκε με την απόφαση (ΕΕ) 2019/420 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (12) («αποθεματικό rescEU»), του Μηχανισμού Στήριξης Έκτακτης Ανάγκης, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/369 του Συμβουλίου (13), του ΕΚΤ+, μέρος του οποίου αποτελεί το σκέλος «Απασχόληση και Κοινωνική Καινοτομία», μεταξύ άλλων όσον αφορά τις συνέργειες για την καλύτερη προστασία της υγείας και της ασφάλειας εκατομμυρίων εργαζομένων στην Ένωση, του Προγράμματος InvestEU, του Προγράμματος για την Ενιαία Αγορά, που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση προγράμματος για την εσωτερική αγορά, την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μικρών και μεσαίων, τον τομέα των φυτών, των ζώων, των τροφίμων και των ζωοτροφών, και τις ευρωπαϊκές στατιστικές (πρόγραμμα για την ενιαία αγορά) και για την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 99/2013, (ΕΕ) αριθ. 1287/2013, (ΕΕ) αριθ. 254/2014 και (EΕ) αριθ. 652/2014, του ΕΤΠΑ, του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του Erasmus+ που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Erasmus+: πρόγραμμα της Ένωσης για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη νεολαία και τον αθλητισμό και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1288/2013, του Προγράμματος του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης, που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης και για την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) 2018/1475 και (ΕΕ) αριθ. 375/2014

και των μέσων εξωτερικής δράσης της Ένωσης, όπως ο Μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας, που θεσπίστηκε με κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας – Παγκόσμια Ευρώπη την τροποποίηση και την κατάργηση της απόφασης αριθ. 466/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1601 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 480/2009 του Συμβουλίου, και ο Μηχανισμός Προενταξιακής Βοήθειας ΙΙΙ, που θεσπίστηκε με κανονισμό (ΕΕ) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Μηχανισμός Προενταξιακής Βοήθειας (ΜΠΒ ΙΙΙ). Όπου ενδείκνυται, θα πρέπει να θεσπιστούν κοινοί κανόνες για την εξασφάλιση της συνέπειας και της συμπληρωματικότητας μεταξύ πολιτικών, προγραμμάτων και ταμείων της Ένωσης, με παράλληλη διασφάλιση του σεβασμού των ιδιαιτεροτήτων των εν λόγω πολιτικών, καθώς και για την ευθυγράμμιση με τις στρατηγικές απαιτήσεις των εν λόγω πολιτικών, προγραμμάτων και ταμείων, όπως οι αναγκαίοι πρόσφοροι όροι στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ και του ΕΚΤ+. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι εν λόγω συνέργειες και συμπληρωματικότητες λαμβάνονται δεόντως υπόψη κατά την κατάρτιση των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας, όπως προβλέπεται στον παρόντα κανονισμό.

(27)

Η Επιτροπή θα πρέπει να διαβουλεύεται με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο μιας συντονιστικής ομάδας του «Η ΕΕ για την υγεία» που πρόκειται να θεσπιστεί με τον παρόντα κανονισμό σχετικά με τις προτεραιότητες και τους στρατηγικούς προσανατολισμούς του Προγράμματος, προκειμένου να διασφαλίσει τη συνέπεια και τη συμπληρωματικότητα μεταξύ του προγράμματος και άλλων πολιτικών, μέσων και δράσεων της Ένωσης, καθώς και σχετικά με την υλοποίηση του Προγράμματος.

(28)

Το Πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλλει στη δημιουργία αποθέματος βασικών προϊόντων που σχετίζονται με κρίσεις, σε συνέργεια και συμπληρωματικότητα προς το αποθεματικό rescEU, τη στήριξη έκτακτης ανάγκης που θεσπίστηκε βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2016/369, το Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και άλλα μέσα, προγράμματα και ταμεία της Ένωσης, συμπληρώνοντας τη συγκέντρωση εθνικών αποθεμάτων σε ενωσιακό επίπεδο, όπου χρειάζεται.

(29)

Δεδομένης της αυξανόμενης ζήτησης στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης των κρατών μελών αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και την οικονομική προσιτότητα των φαρμάκων. Για να διασφαλιστεί η καλύτερη προστασία της δημόσιας υγείας, καθώς επίσης η ασφάλεια και η ενδυνάμωση των ασθενών στην Ένωση, είναι σημαντικό οι ασθενείς και τα συστήματα υγείας να έχουν πρόσβαση σε βιώσιμα, αποτελεσματικά, ισότιμα, οικονομικά προσιτά και υψηλής ποιότητας φάρμακα, μεταξύ άλλων και σε διασυνοριακό πλαίσιο, και να μπορούν να επωφελούνται πλήρως από τα εν λόγω φάρμακα με βάση ιατρικές πληροφορίες χαρακτηριζόμενες από διαφάνεια και συνέπεια και προσανατολισμένες στον ασθενή.

(30)

Ενόψει μεταξύ άλλων της αυξανόμενης ζήτησης στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει την ανάπτυξη ενός ενωσιακού συστήματος παρακολούθησης, αναφοράς και ειδοποίησης για ελλείψεις φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων, προκειμένου να αποφεύγεται ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς και ώστε να εξασφαλίζει μεγαλύτερη διαθεσιμότητα και οικονομική προσιτότητα των εν λόγω φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων, περιορίζοντας ταυτόχρονα την εξάρτηση των αλυσίδων εφοδιασμού τους από τρίτες χώρες. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να ενθαρρύνει την παραγωγή φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων εντός της Ένωσης. Ειδικότερα, για την αντιμετώπιση μη καλυπτόμενων ιατρικών αναγκών, το Πρόγραμμα θα πρέπει να παρέχει στήριξη σε κλινικά στοιχεία και στοιχεία του πραγματικού κόσμου, ώστε να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη, η αδειοδότηση και η αξιολόγηση αποτελεσματικών φαρμάκων και η πρόσβαση σε αυτά, συμπεριλαμβανομένων των γενόσημων και βιοομοειδών φαρμάκων, των ιατροτεχνολογικών προϊόντων και της θεραπείας, να προωθεί την έρευνα και την ανάπτυξη νέων φαρμάκων, με ιδιαίτερη έμφαση στα αντιμικροβιακά και τα εμβόλια για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής και των νόσων που προλαμβάνονται με εμβολιασμό αντίστοιχα, να δίνει κίνητρα για την τόνωση της ικανότητας παραγωγής αντιμικροβιακών, εξατομικευμένης θεραπείας και εμβολίων και να προωθεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό των προϊόντων και των πλατφορμών υγειονομικής περίθαλψης για την παρακολούθηση και τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τα φάρμακα. Το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να ενισχύσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με τα φάρμακα, καθιστώντας δυνατή την ανάλυση δεδομένων που αφορούν πραγματικές συνθήκες υγειονομικής περίθαλψης και την πρόσβαση σε αυτά. Το Πρόγραμμα θα συμβάλει επίσης στη διασφάλιση της βέλτιστης χρήσης των αποτελεσμάτων της έρευνας και θα διευκολύνει την υιοθέτηση, την κλιμάκωση και την ανάπτυξη καινοτομιών υγείας στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και στις κλινικές πρακτικές.

(31)

Δεδομένου ότι η βέλτιστη παροχή και χρήση των φαρμάκων και, ειδικότερα, των αντιμικροβιακών, αποφέρει οφέλη για τα άτομα και τα συστήματα υγείας, το Πρόγραμμα θα πρέπει να προωθεί τη συνετή και αποδοτική χρήση τους σύμφωνα με την προσέγγιση «Μία υγεία», με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης κατά της μικροβιακής αντοχής (ΜΑ) στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία» που ορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 29ης Ιουνίου 2017 και με τη στρατηγική προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα φαρμακευτικά προϊόντα στο περιβάλλον που καθορίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Μαρτίου 2019. Το Πρόγραμμα θα πρέπει επίσης να προωθεί μέτρα για την ενίσχυση της εκτίμησης και της κατάλληλης διαχείρισης των περιβαλλοντικών κινδύνων που συνδέονται με την παραγωγή, τη χρήση και την τελική διάθεση των φαρμάκων.

(32)

Η νομοθεσία της Ένωσης για την υγεία έχει άμεσο αντίκτυπο στη δημόσια υγεία, στη ζωή των ανθρώπων, στην αποδοτικότητα και την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας και στη σωστή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Το ρυθμιστικό πλαίσιο για τα ιατρικά προϊόντα και τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων, ιατροτεχνολογικών προϊόντων και ουσιών ανθρώπινης προέλευσης, καθώς και το πλαίσιο που διέπει τη νομοθεσία για τον καπνό, για τα δικαιώματα των ασθενών για διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη και για τις σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας έχουν ουσιώδη σημασία για την προστασία της υγείας στην Ένωση. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει την ανάπτυξη, την εφαρμογή και την επιβολή της ενωσιακής νομοθεσίας για την υγεία και, σε συνεργασία με σχετικούς φορείς όπως όπως ο EMA και το ECDC, να παρέχει υψηλής ποιότητας, αμερόληπτα, συγκρίσιμα και αξιόπιστα δεδομένα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται δεδομένα υγειονομικής περίθαλψης από τον πραγματικό κόσμο, για την υποστήριξη της χάραξης πολιτικής και της παρακολούθησής της, τον ορισμό στόχων και την ανάπτυξη εργαλείων για τη μέτρηση της προόδου.

(33)

Τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς (ΕΔΑ), που συγκροτήθηκαν βάσει της οδηγίας 2011/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (14), είναι εικονικά δίκτυα παρόχων υγειονομικής περίθαλψης από ολόκληρη την Ευρώπη. Σκοπός των δικτύων αυτών είναι να διευκολύνουν τον διάλογο σχετικά με τις περίπλοκες ή σπάνιες νόσους και παθήσεις που απαιτούν ιδιαίτερα εξειδικευμένη θεραπεία και συγκέντρωση γνώσεων και πόρων. Καθώς τα δίκτυα ΕΔΑ μπορούν να βελτιώσουν την πρόσβαση στη διάγνωση και την παροχή υγειονομικής περίθαλψης υψηλής ποιότητας σε ασθενείς με σπάνιες παθήσεις και μπορούν επίσης να αποτελέσουν εστιακά σημεία για την ιατρική κατάρτιση και έρευνα και τη διάδοση πληροφοριών, το Πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλλει στην αναβάθμιση της δικτύωσης μέσω των ΕΔΑ και άλλων διακρατικών δικτύων.

(34)

Τα ΕΔΑ και η διασυνοριακή συνεργασία για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης σε ασθενείς που μετακινούνται μεταξύ κρατών μελών είναι παραδείγματα τομέων στους οποίους η ολοκληρωμένη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών απέδειξε ότι έχει ισχυρή προστιθέμενη αξία και μεγάλες δυνατότητες να αυξήσει την αποδοτικότητα των συστημάτων υγείας και, συνεπώς, να βελτιώσει τη δημόσια υγεία γενικότερα. Η συνεργασία όσον αφορά τις ΑΤΥ είναι ένας άλλος τομέας που αποφέρει προστιθέμενη αξία στα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει δραστηριότητες που διευκολύνουν την ολοκληρωμένη και διαρκή συνεργασία, η οποία συμβάλλει επίσης στην προώθηση της εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών που αποσκοπούν στην όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική κατανομή των διαθέσιμων πόρων στον οικείο πληθυσμό και στις σχετικές περιοχές, ώστε να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπός τους.

(35)

Ο κανονισμός (EΕ, Eυρατόμ) 2018/1046 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (15) («δημοσιονομικός κανονισμός») εφαρμόζεται στο παρόν Πρόγραμμα. Ο δημοσιονομικός κανονισμός θεσπίζει κανόνες για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Ένωσης, μεταξύ των οποίων κανόνες για τις επιχορηγήσεις, τα βραβεία, τις προμήθειες, την έμμεση διαχείριση, τα χρηματοδοτικά μέσα, τις εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό, τη χρηματοδοτική συνδρομή και την αμοιβή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων.

(36)

Τα είδη χρηματοδότησης και οι μέθοδοι υλοποίησης που θα χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να επιλέγονται με βάση τη δυνατότητά τους να συμβάλουν στην επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων των εν λόγω δράσεων και να αποφέρουν αποτελέσματα, λαμβανομένων υπόψη, ιδίως, του κόστους των ελέγχων, του διοικητικού φόρτου και του αναμενόμενου κινδύνου μη συμμόρφωσης. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να εξετάζεται και το ενδεχόμενο χρήσης κατ’ αποκοπή ποσών, χρηματοδότησης με ενιαίους συντελεστές και μοναδιαίου κόστους, καθώς και της χρήσης χρηματοδότησης που δεν συνδέεται με τις δαπάνες, όπως προβλέπεται στο άρθρο 125 παράγραφος 1 του δημοσιονομικού κανονισμού. Οι τεχνικές και χρηματοοικονομικές απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για τους δικαιούχους θα πρέπει να είναι τέτοιες ώστε να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με τις εφαρμοστέες δημοσιονομικές διατάξεις, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τον διοικητικό φόρτο.

(37)

Για να βελτιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία και να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει μέσω του προϋπολογισμού της Ένωσης, θα πρέπει να επιδιωχθούν συνέργειες ιδίως μεταξύ του Προγράμματος και άλλων ενωσιακών προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που υλοποιούνται με επιμερισμένη διαχείριση. Για να μεγιστοποιηθούν οι εν λόγω συνέργειες και να αποφευχθούν οι αλληλεπικαλύψεις, θα πρέπει να θεσπιστούν κατάλληλοι μηχανισμοί, συμπεριλαμβανομένης της σωρευτικής χρηματοδότησης μιας δράσης από το Πρόγραμμα και από άλλο ενωσιακό πρόγραμμα, εφόσον η εν λόγω σωρευτική χρηματοδότηση δεν υπερβαίνει τις συνολικές επιλέξιμες δαπάνες της δράσης. Για τον σκοπό αυτόν, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να θεσπίσει κατάλληλους κανόνες, ιδίως σχετικά με τη δυνατότητα να καταλογίζονται οι ίδιες δαπάνες ή το ίδιο κόστος, αναλογικά, στο Πρόγραμμα και σε άλλο ενωσιακό πρόγραμμα, διασφαλίζοντας λεπτομερή και διαφανή υποβολή εκθέσεων.

(38)

Δεδομένης της ιδιαίτερης φύσης των στόχων και των δράσεων που καλύπτονται από το Πρόγραμμα, οι αντίστοιχες αρμόδιες αρχές των κρατών μελών θα είναι οι πλέον κατάλληλες, σε ορισμένες περιπτώσεις, για την υλοποίηση των δράσεων που συνδέονται με το Πρόγραμμα. Συνεπώς, οι εν λόγω αρχές, που ορίζονται από τα κράτη μέλη, θα πρέπει να θεωρούνται προσδιορισμένοι δικαιούχοι για τους σκοπούς του άρθρου 195 του δημοσιονομικού κανονισμού και οι επιχορηγήσεις θα πρέπει επομένως να παρέχονται στις εν λόγω αρχές χωρίς να προηγηθεί δημοσίευση προσκλήσεων υποβολής προτάσεων. Οι επενδύσεις βάσει του Προγράμματος θα πρέπει να υλοποιούνται σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη.

(39)

Κατά το άρθρο 193 παράγραφος 2 του δημοσιονομικού κανονισμού, μπορεί να χορηγηθεί επιδότηση για δράση που έχει ήδη αρχίσει, υπό την προϋπόθεση ότι ο αιτών μπορεί να αποδείξει την ανάγκη έναρξης της δράσης πριν από την υπογραφή της συμφωνίας επιχορήγησης. Ωστόσο, οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν πριν από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης για επιχορήγηση δεν είναι επιλέξιμες δαπάνες, εκτός από δεόντως αιτιολογημένες εξαιρετικές περιπτώσεις. Προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε διαταραχή της στήριξης της Ένωσης που θα μπορούσε να είναι επιζήμια για τα συμφέροντα της Ένωσης, θα πρέπει να είναι δυνατόν να προβλέπεται η επιλεξιμότητα των δραστηριοτήτων και των δαπανών από την αρχή του οικονομικού έτους 2021 στην απόφαση χρηματοδότησης, για περιορισμένο χρονικό διάστημα στην αρχή του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027 και μόνο σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, ακόμη και αν οι εν λόγω δραστηριότητες υλοποιήθηκαν και οι εν λόγω δαπάνες πραγματοποιήθηκαν πριν από την υποβολή της αίτησης επιχορήγησης.

(40)

Τα ΕΔΑ είναι εγκεκριμένα ως δίκτυα από το συμβούλιο των ΕΔΑ των κρατών μελών, σύμφωνα με τη διαδικασία έγκρισης που ορίζεται στην εκτελεστική απόφαση 2014/287/ΕΕ της Επιτροπής (16). Συνεπώς, τα ΕΔΑ αυτά θα πρέπει να θεωρούνται προσδιορισμένοι δικαιούχοι για τους σκοπούς του άρθρου 195 του δημοσιονομικού κανονισμού και οι επιχορηγήσεις στα ΕΔΑ θα πρέπει επομένως να παρέχονται χωρίς να προηγηθεί δημοσίευση προσκλήσεων υποβολής προτάσεων. Άμεσες επιχορηγήσεις θα πρέπει επίσης να παρέχονται και σε άλλες οντότητες που έχουν οριστεί σύμφωνα με τους κανόνες της Ένωσης, για παράδειγμα, εργαστήρια και κέντρα αναφοράς, κέντρα αριστείας και διακρατικά δίκτυα.

(41)

Δεδομένων των κοινά συμφωνημένων αξιών της αλληλεγγύης σχετικά με τη δίκαιη και καθολική κάλυψη των πολιτών από ποιοτικές υπηρεσίες υγείας ως βάσης για τις πολιτικές της Ένωσης στον εν λόγω τομέα και του γεγονότος ότι η Ένωση καλείται να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην επιτάχυνση της επίτευξης προόδου, στον συντονισμό και στη συνεργασία όσον αφορά την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων στον τομέα της υγείας, όπως ορίζονται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 10ης Μαΐου 2010, σχετικά με τον ρόλο της Ένωσης στην παγκόσμια υγεία, και όπως εκφράζεται στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του Θεματολογίου 2030 των ΗΕ, το Πρόγραμμα θα πρέπει να ενισχύει τη στήριξη της Ένωσης στις διεθνείς και παγκόσμιες πρωτοβουλίες για την υγεία, ιδίως σε πρωτοβουλίες εκ μέρους της ΠΟΥ, με σκοπό τη βελτίωση της υγείας, την αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην υγεία και την ενίσχυση της προστασίας από τις παγκόσμιες απειλές για την υγεία.

(42)

Για να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα των δράσεων που αναλαμβάνονται σε ενωσιακό και σε διεθνές επίπεδο, θα πρέπει να αναπτυχθεί συνεργασία με αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς, όπως τα Ηνωμένα Έθνη και η Παγκόσμια Τράπεζα, καθώς επίσης με το Συμβούλιο της Ευρώπης και τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), κατά την υλοποίηση του Προγράμματος. Για να αυξηθεί ο αντίκτυπος, θα πρέπει επίσης να επιδιωχθούν συνέργειες με τις εθνικές οργανώσεις των κρατών μελών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της παγκόσμιας υγείας. Σύμφωνα με την απόφαση 2013/755/ΕΕ του Συμβουλίου (17), τα πρόσωπα και οι οντότητες που είναι εγκατεστημένα σε υπερπόντιες χώρες και εδάφη (ΥΧΕ) θα πρέπει να είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση βάσει του Προγράμματος, με την επιφύλαξη των κανόνων και των στόχων του Προγράμματος και των ενδεχόμενων ρυθμίσεων που ισχύουν στο κράτος μέλος με το οποίο είναι συνδεδεμένες οι οικείες ΥΧΕ.

(43)

Η υλοποίηση του Προγράμματος θα πρέπει να υποστηρίζεται από εκτεταμένες δραστηριότητες προβολής, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι απόψεις και οι ανάγκες της κοινωνίας των πολιτών εκπροσωπούνται δεόντως και λαμβάνονται υπόψη. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα πρέπει μία φορά το χρόνο να ζητεί ανατροφοδότηση όσον αφορά τις προτεραιότητες και τους στρατηγικούς προσανατολισμούς του Προγράμματος και όσον αφορά τις ανάγκες που πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσω των δράσεών του από τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών και ενώσεων ασθενών, ακαδημαϊκών και οργανώσεων επαγγελματιών του τομέα της υγείας. Κάθε χρόνο, η Επιτροπή θα πρέπει επίσης, πριν από το τέλος των προπαρασκευαστικών εργασιών για τα προγράμματα εργασίας, να ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την πρόοδο των εν λόγω προπαρασκευαστικών εργασιών και σχετικά με την έκβαση των δραστηριοτήτων προβολής της προς τα ενδιαφερόμενα μέρη.

(44)

Τρίτες χώρες που είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) μπορούν να συμμετέχουν σε ενωσιακά προγράμματα στο πλαίσιο της συνεργασίας που εγκαθιδρύεται από τη συμφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (18), η οποία προβλέπει την υλοποίηση των εν λόγω προγραμμάτων με βάση απόφαση που λαμβάνεται στο πλαίσιο της εν λόγω συμφωνίας. Στον παρόντα κανονισμό θα πρέπει να εισαχθεί ειδική διάταξη που θα υποχρεώνει τρίτες χώρες που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα να παρέχουν στον αρμόδιο διατάκτη, στην OLAF και στο Ελεγκτικό Συνέδριο τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση, ώστε να ασκούν πλήρως τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους.

(45)

Θα πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία με τρίτες χώρες όσον αφορά την ανταλλαγή γνώσεων και βέλτιστων πρακτικών, για να βελτιωθούν η ετοιμότητα και η δυνατότητα ανταπόκρισης των συστημάτων υγείας.

(46)

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (19) και τους κανονισμούς του Συμβουλίου (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 (20), (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 (21) και (ΕΕ) 2017/1939 (22),τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης πρέπει να προστατεύονται μέσω αναλογικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένων μέτρων σχετικά με την πρόληψη, τον εντοπισμό, τη διόρθωση και τη διερεύνηση παρατυπιών, μεταξύ των οποίων απάτες, την ανάκτηση των απολεσθέντων, αχρεωστήτως καταβληθέντων ή μη ορθώς χρησιμοποιηθέντων κονδυλίων και, όταν χρειάζεται, την επιβολή διοικητικών κυρώσεων. Ειδικότερα, σύμφωνα με τους κανονισμούς (Ευρατόμ, ΕΚ) αριθ. 2185/96 και (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 883/2013, η OLAF έχει την εξουσία να διενεργεί διοικητικές έρευνες, μεταξύ των οποίων και επιτόπιους ελέγχους και εξακριβώσεις, με στόχο να διαπιστωθεί αν υπήρξε απάτη, διαφθορά ή οποιαδήποτε άλλη παράνομη δραστηριότητα σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει την εξουσία, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 2017/1939 να διερευνά και να διώκει αξιόποινες πράξεις που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης κατά τα οριζόμενα στην οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (23).

(47)

Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό, κάθε πρόσωπο ή οντότητα που είναι αποδέκτης κονδυλίων της Ένωσης υποχρεούται να συνεργάζεται πλήρως για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, να παρέχει τα αναγκαία δικαιώματα και πρόσβαση στην Επιτροπή, στην OLAF, στο Ελεγκτικό Συνέδριο και, όσον αφορά τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην ενισχυμένη συνεργασία σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/1939, στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, και να διασφαλίζει ότι κάθε τρίτος που συμμετέχει στην εκτέλεση κονδυλίων της Ένωσης παρέχει ισοδύναμα δικαιώματα.

(48)

Στον παρόντα κανονισμό εφαρμόζονται οι οριζόντιοι δημοσιονομικοί κανόνες που εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ. Οι κανόνες αυτοί καθορίζονται στον δημοσιονομικό κανονισμό και προσδιορίζουν συγκεκριμένα τη διαδικασία για τον καθορισμό και την εκτέλεση του προϋπολογισμού μέσω επιχορηγήσεων, προμηθειών, βραβείων, έμμεσης διαχείρισης, χρηματοδοτικών μέσων, εγγυήσεων του προϋπολογισμού, χρηματοδοτικής συνδρομής και αμοιβής εξωτερικών εμπειρογνωμόνων, και προβλέπουν ελέγχους σχετικά με την ευθύνη των δημοσιονομικών παραγόντων. Οι κανόνες που εγκρίνονται βάσει του άρθρου 322 ΣΛΕΕ περιλαμβάνουν επίσης γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης.

(49)

Δεδομένης της σημασίας που έχει η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της Ένωσης για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού που εγκρίθηκε στο πλαίσιο της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του Θεματολογίου 2030 των ΗΕ, το παρόν Πρόγραμμα θα πρέπει να συμβάλει στην ενσωμάτωση της κλιματικής δράσης στις πολιτικές της Ένωσης και στην επίτευξη του γενικού στόχου για διάθεση τουλάχιστον του 30 % των συνολικών δαπανών του προϋπολογισμού της Ένωσης και του Μέσου Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 του Συμβουλίου (24) για τη στήριξη κλιματικών στόχων. Το Πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει δραστηριότητες που σέβονται πλήρως τα κλιματικά και περιβαλλοντικά πρότυπα και προτεραιότητες της Ένωσης, καθώς και την αρχή «μη βλάπτειν» της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Οι σχετικές δράσεις θα πρέπει να προσδιοριστούν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας και της υλοποίησης του Προγράμματος και να αξιολογηθούν εκ νέου στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησής του.

(50)

Σύμφωνα με το άρθρο 8 ΣΛΕΕ, σε όλες τις δράσεις της, η Ένωση επιδιώκει να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προαχθεί η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η ισότητα των φύλων, καθώς και τα δικαιώματα και οι ίσες ευκαιρίες για όλους, αλλά και η ενσωμάτωση των εν λόγω στόχων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να προάγονται καθ’ όλη τη διάρκεια της αξιολόγησης, της προετοιμασίας, της υλοποίησης και της παρακολούθησης των σχετικών προγραμμάτων.

(51)

Θα πρέπει να είναι δυνατή η υλοποίηση των πολιτικών στόχων του Προγράμματος μέσω χρηματοδοτικών μέσων και εγγυήσεων του προϋπολογισμού στο πλαίσιο του ταμείου InvestEU που προβλέπεται στο πρόγραμμα InvestEU. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται χρηματοδοτική στήριξη για την αντιμετώπιση ελλείψεων της αγοράς και ανεπαρκών επενδύσεων κατά τρόπο αναλογικό. Οι δράσεις που υποστηρίζονται από το Πρόγραμμα δεν θα πρέπει να επικαλύπτουν ή να παραγκωνίζουν την ιδιωτική χρηματοδότηση ή να στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό εντός της εσωτερικής αγοράς. Γενικά, οι δράσεις θα πρέπει να έχουν σαφή ενωσιακή προστιθέμενη αξία.

(52)

Η υλοποίηση του Προγράμματος θα πρέπει να γίνεται με τρόπο που να σέβεται τις αρμοδιότητες των κρατών μελών όσον αφορά τη διαμόρφωση των πολιτικών τους στον τομέα της υγείας, καθώς και την οργάνωση και την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών και ιατρικής περίθαλψης. Θα πρέπει να διασφαλιστεί η έντονη συμμετοχή των κρατών μελών στη διακυβέρνηση και την εφαρμογή του Προγράμματος.

(53)

Δεδομένης της φύσης και της δυνητικής κλίμακας των διασυνοριακών απειλών για την υγεία, ο στόχος της προστασίας των πολιτών της Ένωσης από τέτοιες απειλές και της αύξησης της ικανότητας πρόληψης κρίσεων στον τομέα της υγείας και της ετοιμότητας για την αντιμετώπισή τους δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από τα μεμονωμένα κράτη μέλη. Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στο άρθρο 5 ΣΕΕ, μπορεί επίσης να αναληφθεί δράση σε ενωσιακό επίπεδο για την υποστήριξη των προσπαθειών που καταβάλλουν τα κράτη μέλη για την επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας της δημόσιας υγείας, με στόχο τη βελτίωση της διαθεσιμότητας, της βιωσιμότητας, της αποδεκτότητας της προσβασιμότητας, της ασφάλειας και της οικονομικής προσιτότητας φαρμάκων, ιατροτεχνολογικών προϊόντων και άλλων αναγκαίων για την αντιμετώπιση κρίσεων προϊόντων και υπηρεσιών στην Ένωση, την υποστήριξη της καινοτομίας και της ολοκληρωμένης και συντονισμένης συνεργασίας και της εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και την αντιμετώπιση των ανισοτήτων και των αδικιών όσον αφορά την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη σε ολόκληρη την Ένωση, με τρόπο που να συνεπάγεται οφέλη αποδοτικότητας και θετικές συνέπειες από άποψη προστιθέμενης αξίας που δεν θα μπορούσαν να προκύψουν από την ανάληψη δράσης σε εθνικό επίπεδο, με παράλληλο σεβασμό της αρμοδιότητας και της ευθύνης των κρατών μελών στους τομείς που καλύπτει το Πρόγραμμα. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, που διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, ο παρών κανονισμός δεν υπερβαίνει τα αναγκαία για την επίτευξη των στόχων αυτών.

(54)

Για να είναι δυνατή η πραγματοποίηση των προσαρμογών που είναι αναγκαίες για την επίτευξη των στόχων του Προγράμματος, θα πρέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή η εξουσία έκδοσης πράξεων, σύμφωνα με το άρθρο 290 ΣΛΕΕ, για την επανεξέταση, την τροποποίηση και τη συμπλήρωση των δεικτών που ορίζονται στο παράρτημα ΙΙ του παρόντος κανονισμού. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διενεργεί η Επιτροπή κατάλληλες διαβουλεύσεις κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες της, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, και οι εν λόγω διαβουλεύσεις να διενεργούνται σύμφωνα με τις αρχές που προβλέπονται στη διοργανική συμφωνία για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου, της 13ης Απριλίου 2016 (25). Πιο συγκεκριμένα, για να εξασφαλιστεί ισότιμη συμμετοχή στην κατάρτιση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πρέπει να λαμβάνουν όλα τα έγγραφα ταυτόχρονα με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, και οι εμπειρογνώμονές τους θα πρέπει να έχουν συστηματικά πρόσβαση στις συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που ασχολούνται με την κατάρτιση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

(55)

Τα κράτη μέλη και οι συμμετέχουσες χώρες έχουν ορίσει εθνικά σημεία επαφής για να επικουρούν την Επιτροπή στην προώθηση του τρίτου προγράμματος δράσης της Ένωσης στον τομέα της υγείας (2014-2020) που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 282/2014 και, κατά περίπτωση, στη διάδοση των αποτελεσμάτων του και των διαθέσιμων πληροφοριών σχετικά με τον αντίκτυπό του στα κράτη μέλη και στις συμμετέχουσες χώρες. Δεδομένης της σημασίας των εν λόγω δραστηριοτήτων, είναι σκόπιμο να υποστηριχθούν τέτοιες δραστηριότητες στο πλαίσιο του Προγράμματος για να συνεχιστούν.

(56)

Προκειμένου να διασφαλιστούν ενιαίες προϋποθέσεις για την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες για την έγκριση εκτελεστικών πράξεων που θεσπίζουν ετήσια προγράμματα εργασιών σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζει ο παρών κανονισμός, την έγκριση συγκεκριμένων επιλέξιμων δραστηριοτήτων και τη θέσπιση κανόνων σχετικά με τις τεχνικές και διοικητικές ρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για την υλοποίηση των δράσεων του Προγράμματος, καθώς επίσης για τη θέσπιση ενιαίων υποδειγμάτων για τη συλλογή των δεδομένων που είναι αναγκαία για την παρακολούθηση της υλοποίησης του Προγράμματος. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (26). Η διαδικασία εξέτασης θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την έκδοση των εν λόγω εκτελεστικών πράξεων, δεδομένου ότι αφορούν πρόγραμμα με ουσιαστικές επιπτώσεις.

(57)

Η αξία και ο αντίκτυπος του Προγράμματος θα πρέπει να παρακολουθούνται και να αξιολογούνται τακτικά και εκ του σύνεγγυς. Η αξιολόγηση θα πρέπει να εστιάζεται στους σκοπούς του Προγράμματος και να λαμβάνουν υπόψη του γεγονός ότι για την επίτευξη των στόχων του Προγράμματος θα μπορούσε να απαιτηθεί χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από τη διάρκειά του. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να συνταχθεί ενδιάμεση έκθεση αξιολόγησης, καθώς και έκθεση αξιολόγησης στο τέλος του Προγράμματος, προκειμένου να αξιολογηθεί η υλοποίηση των προτεραιοτήτων του Προγράμματος.

(58)

Δεδομένου ότι το τρίτο πρόγραμμα δράσης της Ένωσης στον τομέα της υγείας (2014-2020) λήγει, ο κανονισμός (EE) αριθ. 282/2014 καθίσταται άνευ αντικειμένου και θα πρέπει να καταργηθεί.

(59)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια στην παροχή στήριξης στον τομέα της υγείας και να καταστεί δυνατή η έναρξη της εφαρμογής του Προγράμματος από την αρχή του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ επειγόντως και θα πρέπει να εφαρμόζεται αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου 2021,